MIĘDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA - Wykłady - dr Jaros

Wykład 1 - 20.02.2012

Wprowadzenie

egzamin: zaliczenie ćwiczeń, test, termin O lub I; II termin będzie ustny.

Podręcznik: „Prawa człowieka i ich ochrona” Bożena Gronowska, Tadeusz Jasudowicz, Michał Balcerzak, Maciej Lubiszewski, Rafał Mizerski

Literatura uzupełniająca (8 pozycji)

Wykład 2 - 27.02.2012

Czym są prawa człowieka?

Pojęcie jest wieloznaczne. Wynika to przede wszystkim z wielości koncepcji jakie są promowane w tej dziedzinie. Nie bez znaczenia jest tu interdyscyplinarny charakter badań nad prawami człowieka, także nad człowiekiem.

1. Definicja oparta na społecznej nauce kościoła:

Prawa człowieka to prawa wrodzone, które wynikają z samej natury człowieka, samego faktu bycia człowiekiem. To takie prawa, które są zakotwiczone w człowieku, ale ich dawcą i stwórcą jest Bóg.

2. Definicja marksistowska ( nie tylko dla przeciwwagi, ponieważ ma też znaczenie historyczne, szczególnie dla Polaków).

Prawa człowieka to uprawnienie, które przysługuje każdemu człowiekowi (istocie ludzkiej) z tej tylko racji, że jest człowiekiem. Jest ono niezbywalne, nikt nie może go człowiekowi odebrać i nikt nie może się go zrzec. Ponadto każdy ma je w równym stopniu. Państwo powinno uznawać je i ochraniać tak, aby nikt go nie naruszał. Jego źródłem jest przyrodzona godność. Prawa człowieka nie są nadprzyrodzone. Nie są też dane przez naturę, ponieważ są one wbrew naturze. Ujarzmiają naturę. Są dorobkiem osiągnięć kultury, walką człowieka przeciwko powrotowi do warunków zwierzęcych. Definicję sformułował Adam Łopatka. Był jednym z czołowych przedstawicieli Polskiej Partii Robotniczej w komunistycznej Polsce. Był też, w odniesieniu do praw człowieka, osobą, która przedstawiła, a później kierowała grupą roboczą, która opracowywała konwencję o prawach dziecka. Przedstawił inicjatywę polską na arenie Narodów Zjednoczonych, natomiast na terenie Polski był znany jako kierownik w urzędzie do spraw wyznań.

3. Prawa człowieka, to doniosłe prawa, które służą jednostce według jakiejś koncepcji filozoficznej, odnoszącej się do jej pozycji w państwie (płaszczyzna filozoficzna), czy też służą jej w świetle norm prawa międzynarodowego, wewnątrzkorowego, lub ponadnarodowego (płaszczyzna prawna).

Podkreślenia wymaga to, że prawa człowieka zostały przez państwa uznane, a nie ustanowione. Nikt, ani państwa, ani organizacja międzynarodowa nie ustanowiła, ani nie uchwaliła praw człowieka.

Cechy praw człowieka:

• Są niezbywalne - nikt nie może nas ich pozbawić, ani sami nie możemy się ich zrzec. Nawet gdybyśmy chcieli. Jeżeli ktoś na przykład sprzedaje swoją wolność, a wiemy, że tak się dzieje. Na przykład na targu niewolnikami w Warszawie, czy gdzieś indziej. Wiemy, że takie targi w Warszawie się jeszcze do niedawna odbywały. Czy można powiedzieć, że ten, który kupował tę kobietę, czy tego mężczyznę był uprawniony, by traktować ją, czy jego jako rzecz, bo ona, czy on zrzekł się swojej wolności, godności, nietykalności? NIE! Te przymioty są akurat niezbywalne. Ściśle trzeba je łączyć z prawami człowieka. W związku z tym trzeba powiedzieć, że prawa człowieka wynikają z godności. Godność jest źródłem praw człowieka.

• Powszechne - prawa człowieka przysługują każdemu, wszędzie tam, gdzie znajduje się człowiek. Nie tylko tam, gdzie znajduje się terytorium danego państwa. Niezależnie czy jest ono niepodlegle, podlegle, czy jest to terytorium powiernicze. Obowiązują także w miejscach, które nie należą do nikogo, np. głębiny morskie. Jest też aspekt czasowy. Przysługują zawsze. Jest tu aspekt historyczny, bo przysługiwały w minionych epokach, ale też trzeba zwrócić uwagę na aspekt czasowo-podmiotowy, gdzie obowiązują na każdym etapie rozwoju człowieka. Czyli od momentu poczęcia do naturalnej śmierci. Nie jest to stwierdzenie filozoficzne, czy światopoglądowe, z którym ktoś by się nie zgadzał, ale uznawane w sposób powszechny. Proszę zwrócić uwagę, że mówimy o prawach człowieka, a nie o zakresie ochrony praw człowieka. Prawa człowieka i ich ochrona, to dwa rożne pojęcia, chociaż powiązane ze sobą. Może bowiem być tak, że prawa człowieka przysługują człowiekowi, ale nie są chronione przez dane państwo. Często się z tym spotykamy na przykład jeśli chodzi o prawa dzieci poczętych, gdzie zakres ochrony jest różny w różnych państwach. Może to stwierdzenie odnosić się do ludzi już urodzonych, ale na przykład nie pracujących, nie pełniących żadnej funkcji. Mówię o tzw. ludziach roślinach, ciężko chorych. Można postawić pytanie, czy to człowiek, czy istota ludzka? Nie mniej jednak nie zależnie od tego, prawa człowieka każdemu przysługują.

• Są integralne - wszystkie prawa są od siebie współzależne i nie można ich do siebie przeciwstawiać. Na przykład nie można powiedzieć, że będziesz miał prawo glosować, o ile będziesz dobrze wykonywać swoje obowiązku studenckie, czy pracownicze.

Powszechnie przyjmuje się dzisiaj, że prawa człowieka wynikają z przyrodzonej godności człowieka. Tu trzeba powiedzieć, że przepisy prawa międzynarodowego, ale także krajowego nie definiują pojęcia godności człowieka. Widać ten charakter interdyscyplinarny, gdyż trzeba sięgnąć do zasad etyki. To zadanie spoczywa właśnie na etykach, by określić definicję godności. Mamy oczywiście dużo rozważań na temat godności człowieka. Pojęcie występuje w 3 znaczeniach:

1. Godność osobowa - cecha, która przysługuje każdemu człowiekowi bez wyjątku.

2. Godność osobista (własna) - cecha indywidualnie określonej osoby

3. Godność osobowościowa - cecha indywidualnie określonej osoby, ale odwołuje się do systemu wartości przyjętego przez tę osobę, która stara się ten system wartości wcielać w życie.

Przepisy prawa odnoszą się do godności osobowej. Czym ona jest według etyków? Jest przyrodzona, niezbywalna i niestopniowalna. Właśnie ta niestopniowalność, czyli przysługiwanie każdemu człowiekowi w równym stopniu odróżnia ją od pozostałych dwóch rodzajów godności. Godność osobową utożsamia się też z pojęciem człowieczeństwa. Jako nieodłączny atrybut każdej osoby sprawia, że staje się wartością bezwzględną. Wobec tego nie można jej odebrać i sam człowiek nie może jej utracić. Można obrazowo powiedzieć, że każdy człowiek bez względu na to w jakim stanie się znajduje, jakich czynów się dopuścił, jakie miał osiągnięcia w swoim życiu, czy jest osobą odrażającą, czy przemiłą, tę godność posiada w równym stopniu. Każdemu w związku z tym będą te prawa przysługiwać.

Godność osobista najczęściej będzie uzależniana i stopniowalna od naszych osiągnięć, wykształcenia i tutaj będzie już inna dla profesora, czy kryminalisty.

Godność osobowościowa, ze względu na własny system wartości, buduje gmach własnej osobowości. Człowiek jest wierny zasadom, wypełnia te zasady, które przyjął. Na przykład ktoś chce być wierny zasadom chrześcijańskim i nigdy na zło, które go spotyka, złem nie odpłaci.

Prawa człowieka działają:

• Wertykalnie (przede wszystkim) - jest to stosunek państwo-jednostka ludzka. Na tym polega wyjątkowe znaczenie praw człowieka. Jednostka może się przeciwstawić państwu. Państwo ma obowiązki w związku z tym, że człowiekowi przysługują prawa człowieka.

• Horyzontalnie - stosunek między jednostką, a inną jednostką, lub innym podmiotem, który nie jest elementem aparatu państwa. Na tej płaszczyźnie często należy umieszczać stwierdzenie, że granicą państwa są twoje prawa.

Prawa człowieka - podział podmiotowy:

1. Prawa i wolności osobiste

2. Prawa i wolności polityczne

3. Prawa i wolności społeczne, ekonomiczne i kulturalne

Wolności czasami nazywamy tez prawami wolnościowymi. Pociągają one za sobą obowiązek państwa do nieingerencji w określoną sferę zachowań jednostki, w związku z tym są prawem negatywnym, albo z drugiej strony obowiązkiem negatywnym państwa.

Natomiast prawa oznaczają obowiązek państwa do określonego działania na rzecz jednostki i są to prawa pozytywne. Natura obowiązku państwa może być różna, bo w przypadku praw politycznych polega na zaspokojeniu pewnego konkretnego roszczenia. W przypadku praw społecznych, ekonomicznych, kulturalnych sprowadza się zaledwie do zobowiązania, że organy państwa podejmą określone działania na rzecz obywateli. Dlatego też prawa społeczne, ekonomiczne, czy kulturalne są przepisami o charakterze programowym, które nie nakładają na państwo pełnej, natychmiastowej realizacji, w stosunku do praw politycznych.

4 generacje praw człowieka:

1. Wolności i prawa osobiste i polityczne określane są prawami pierwszej generacji.

2. Do drugiej generacji będziemy zaliczali prawa społeczne, ekonomiczne i kulturalne.

Podział na te dwie generacje to podział klasyczny.

3. W latach 70-80-tych pojawia się w doktrynie koncepcja trzeciej generacji. Mówi się tu na przykład o prawie do pokoju, do środowiska, do dziedzictwa społecznego. Ciągle dają więcej pytań, niż konkretnych odpowiedzi. Więcej wątpliwości, niż konkretnych ustaleń.

4. Czwarta generacja pojawia się jeszcze później, też jako pojęcie doktrynalne. W latach 90-tych w związku z podjęciem przez organizacje międzynarodowe tematyki praw mniejszości narodowych.

W odniesieniu do praw człowieka należy wspomnieć o koncepcji, która dzieli je na prawa indywidualne i zbiorowe.

Prawa indywidualne to prawa jednostki.

Zbiorowe, to prawa małżeństwa, prawa rodziny, idąc dalej całej społeczności międzynarodowej, mniejszości narodowych, etnicznych, itd.

ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

Organizacja powszechna, która jest umiejscowiona w systemie powszechnym prawa międzynarodowego. Mówiąc o organizacji międzynarodowej, mówimy o systemie powszechnym. Mamy jeszcze organizacje regionalne np. Rada Europy, UE, system amerykański, system afrykański.

ONZ jest organizacją uniwersalną z siedzibą w Nowym Jorku. Powstała 24 października 1945 roku w wyniku wejścia w życia KNZ. Następczyni Ligi Narodów.

Cele:

• Utrzymanie i zapewnienie bezpieczeństwa i pokoju międzynarodowego

• Rozwój współpracy między narodami

• Popieranie przestrzegania praw człowieka

Idea powołania tej nowej organizacji powstała jeszcze w czasie II wś na konferencji w Teheranie w 1943 roku. Warto tu wspomnieć, że pomysłodawcą był prezydent amerykański F.D. Roosevelt, ale tę samą nazwę zaproponował też premier brytyjski W. Churchill. Trzeba powiedzieć, że co do samej inicjatywy ONZ, to miała ona przywrócić wiarę w prawa człowieka. Nazizm tę wiarę doszczętnie zniszczył. Idea powstała w wyniku krytyki nazizmu i totalitaryzmu. Później doszła do tego krytyka komunizmu. Cele, sposoby działania organizacji opracowano na konferencji w Dumbarton Oaks w Waszyngtonie w 1944 roku, ale 25 kwietnia 1945 roku zwołano dopiero pierwszą konferencję
ONZ-owską w San Francisco, w której uczestniczyło 50 państw, niestety Polska nie uczestniczyła, chociaż była tzw. aliantem. Podpisała Kartę Atlantycką. Co do zobowiązań wobec Polski Związek Radziecki dokonał niewiele, zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie bezpieczeństwa terytorialnego. Polacy nie mogli uczestniczyć w konferencji ze względów politycznych, gdyż byli poważną siłą militarną podczas II wś. Czwarta pod względem liczebności. Poza tym nie mieli wówczas jednego rządu. Mieli dwa: londyński i rząd popierany przez ZSRR. Podczas konferencji 26 czerwca podpisano KNZ, czyli akt prawny regulujący działalność ONZ. Jest to akt nazywany statutem ONZ. Zgodnie z nim dopiero w dniu wejścia w życie 24 października 1945 roku powołano ONZ. Wtedy tez postanowienia konferencji w San Francisco ratyfikowało 5 przyszłych stałych członków ONZ (Chiny, Francja, ZSRR, WB i USA) oraz większość pozostałych państw członkowskich. Powstanie ONZ przyczyniło się do ostatecznego rozwiązania LN, która jeszcze formalnie funkcjonowała do 18 kwietnia 1946 roku i wtedy też przekazano formalnie pełnienie jej misji ONZ.

Przyjrzyjmy się celom działania ONZ.

1. Utrzymanie i zapewnie pokoju i bezpieczeństwa, a zatem jest mowa o zbiorowym wysiłku.

2. Rozwijanie wzajemnych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia.

3. Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych, gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych i dotyczących praw człowieka, też na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz zasadzie uznawania równości ras, płci, języków i wyznań.

4. Stanowienie ośrodka uzgadniania zadań w imię wspólnych celów.

Zasady członkowstwa na podstawie KNZ:

Członkiem może być każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązania zawarte w karcie i zadaniem ONZ jest je wypełniać. Przyjęcie następuje na zasadzie uchwały ZO podjętej na zalecenie RB. Wystarczy złożyć deklarację o przystąpieniu. Polska pomimo tego, że nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco jest 51-szym pierwotnym członkiem, więc nie musiała takiej deklaracji, o której mówi art. 4 KNZ, składać. KNZ w sposób jednoznaczny nie określa procedur, więc przyjmuje się, że wystarczy złożenie deklaracji, podjęcie uchwały, ale też nie określa procedur wystąpienia z ONZ. Znowu trzeba przyjąć, że jest ono możliwe na mocy jednostronnej deklaracji. Był taki przypadek, że państwo stało się członkiem ONZ, a potem chciało wystąpić. Dotyczył Indonezji. Miało to miejsce w 1965 roku, z tym, że rok później Indonezja powróciła do ONZ.

Wykluczenie, czyli inna forma przebywania poza organizacją. Za uporczywe łamanie zasad KNZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ przez ZO na wniosek RB. Była taka sytuacja w 1992 roku wykluczono Jugosławię. Trzeba powiedzieć, że dyskutowano i było bardzo blisko wykluczeniu z ONZ Związku Południowoafrykańskiego, dzisiaj jest to RPA, za stosowanie Apartheidu. Poza tym istnieje procedura zawieszenia w prawach członka. Zarówno wykluczenie, jak i zawieszenie następuje na mocy uchwały ZO na wniosek RB. W obydwu przypadkach potrzeba jest większości 2/3 głosów.

Członkiem pierwotnym są państwa, które wzięły udział w konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco i podpisały oraz ratyfikowały KNZ. Państwa, które podpisały Deklarację NZ z 1942 roku z SF, które podpisały i ratyfikowały KNZ, to jest drugie kryterium, ale zostało wprowadzone specjalnie dla Polski.

Są państwa, które nie należą do ONZ. Na dzień dzisiejszy 193 państwa należą do ONZ. Nie należy Watykan, Palestyna, Zakon Maltański, Kosowo, Tajwan, Abchazja (przez większośc państw uznawana jako terytorium Gruzji), Osetia Południowa, Cypr Północny, Naddniestrze, Górny Karabach, Somalia, Sachara Zachodnia, także terytoria stowarzyszone takie jak Mariany Północne, Portoryko, Wyspy Cooka. Nie wszystkie z tych podmiotów są uznawane przez wszystkie podmioty międzynarodowe, niektóre tylko przez część z nich. Tylko Watykan z tego grona jest suwerennym i powszechnie uznawanym państwem, które nie należy do ONZ. Watykan ma status państwa obserwatora.

Członkowstwo w ONZ opiera się na:

- suwerennej równości wszystkich członków

- zasadzie wykonywania w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z KNZ

- zasadzie rozwiązywania sporów środkami pokojowymi

- zasadzie powstrzymywania się od groźby użycia siły lub użycia jej niezgodnie z celami ONZ

- zasadzie okazywania wszelkiej pomocy ONZ, w każdej akcji podjętej zgodnie z KNZ jako środka zapobiegawczego, albo środka przymusu

- zasadzie nieingerowania ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej państwa

- zasadzie wpływania na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania bezpieczeństwa i pokoju.

Struktura ONZ:

1. Zgromadzenie Ogólne - składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich

2. Rada Bezpieczeństwa

3. Rada Gospodarcza i Społeczna - zajmuje się społecznymi i kulturalnymi prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych

4. Rada Powiernicza - obecnie praktycznie nie działa

5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

6. Sekretarz Generalny wraz z Sekretariatem

To są organy główne. Istnieje też szereg organów doradczych np. Wojskowy Komitet Sztabowy, ale my się nie będziemy nimi zajmować. Są też organizacje wyspecjalizowane ONZ np. UNESCO, UNICEF, WTO.

Wykład 3 - 05.03.2012

Zgromadzenie ogólne odbywa coroczne sesje zwyczajne, najczęściej we wrześniu, ale są też nadzwyczajne sesje, zwoływane na wniosek Sekretarza Generalnego.

Rada Bezpieczeństwa składa się z 5 stałych członków:

- Chińskiej Republiki Ludowej - tak było od 1971 roku, bo do tego roku członkiem stałym była Republika Chińska (tak określany jest Tajwan, więc do 1971 roku, to Tajwan był stałym członkiem RB ONZ)

- Francja

- Rosja od 1991 roku, wcześniej ZSRR

- Stany Zjednoczone

- Wielka Brytania

Poza tym składa się z 10 członków niestałych wybieranych na dwuletnią kadencję, według klucza regionalnego, a więc są miejsca dla Afryki, dla Azji, Ameryki Łacińskiej, Europy Zachodniej, a nawet dla Europy Środkowej. Nie ma tutaj kontynentu Australijskiego, czy też Ameryki Północnej. Z którego klucza są wybierane państwa z byłego bloku socjalistycznego? Europa Zachodnia obejmuje Australię, Stany Zjednoczone, Kanadę, natomiast Europa Środkowa obejmuje państwa byłego bloku socjalistycznego oraz dawną Jugosławię.

Rada Bezpieczeństwa przyjmuje uchwały większością 9 głosów spośród 15 członków. To są uchwały proceduralne i inne. Do ważności uchwały wymagane są zgodne głosy członków stałych. W ramach zwyczaju wykształciła się zasada, że uchwała zostaje przyjęta nawet w przypadku, gdy żaden z członków nie wyrazi sprzeciwu, tj. brak veta. RB przedkłada ZO sprawozdania coroczne specjalne.

Sekretarz Generalny - Ban Ki-moon. Wybiera się go na 5 letnią kadencję przez ZO ONZ na wniosek RB. Główne zadania:

- administracja

- zarządzanie sekretariatem

- utrzymywanie stałych kontaktów ze wszystkimi państwami członkowskimi

- reprezentacja ONZ

- koordynacja działania tego systemu

- kreowanie nowych koncepcji, strategii

- pośrednictwo w sprawach międzynarodowych i mediacjach

- nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka

Rada Gospodarcza i Społeczna składa się z 54 członków wybieranych na 3-letnią. Zajmuje się sprawami ekonomicznymi, gospodarczymi, w tym także np. kwestia narkotyków.

Rada Powiernicza praktycznie nie funkcjonuje.

Agencje wyspecjalizowane ONZ:

• Międzynarodowa Organizacja Morska, IMO

• Międzynarodowa Organizacja Pracy, skróty: (pol.) MOP, (ang.) ILO

• Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa, IFAD

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy, skróty: (pol.) MFW, (ang.) IMF

• Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny, skróty: (pol.) MZT, (ang.) ITU

• Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, ICAO

• Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, FAO

• Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury, UNESCO

• Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego, UNIDO

• organizacje Grupy Banku Światowego:

• Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji, MIGA

• Międzynarodowa Korporacja Finansowa, IFC

• Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych, ICSID

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju, IDA

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, skróty: (pol.) MBOR, (ang.) IBRD

• Światowy Związek Pocztowy, UPU

• Światowa Organizacja Meteorologiczna, WMO

• Światowa Organizacja Własności Intelektualnej, WIPO

• Światowa Organizacja Turystyki, UNWTO

• Światowa Organizacja Zdrowia, WHO

Karta Narodów Zjednoczonych i jej struktura:

Podpisana 26 czerwca 1945 roku w San Francisco. Weszła w życie 24 października 1945 roku. Państwa, które ją podpisały zobowiązały się do przestrzegania jej postanowień jako prawa międzynarodowego.

Struktura:

Preambuła - wzorowana na preambule konstytucji USA.

Rozdział I - cele KNZ i warunki utrzymania pokoju i bezpieczeństwa

Rozdział II - definiuje kryteria członkostwa ONZ

Rozdziały III - XV - organy ONZ i ich uprawnienia

III - wymienia 6 głównych organów ONZ

IV - Zgromadzenie Ogólne ONZ, zasady działania, kompetencje, itp.

V - RB ONZ, kwestie wyboru, zasady głosowania, postępowania

VI - uprawnienia RB do pokojowego rozstrzygania sporów

VII - wprowadzanie sankcji, użycie sił zbrojnych do rozstrzygania sporów przez RB

VIII - porozumienia regionalne i kompetencje RB w tym zakresie

IX - opisuje uprawnienia ONZ w zakresie współpracy politycznej, społecznej, nawiązuje do Rady Gospodarczej

X - XI - Rada Gospodarcza i Społeczna

XII - XIII - Rada Powiernicza

XIV - uprawnienia MTS

XV - Sekretariat ONZ

Rozdziały XVI - XVII - postanowienia różne

Rozdziały XVIII i XIX - poprawki i kwestie ratyfikacji

KNZ nie zawiera katalogu Praw człowieka. Nie wymienia ich wprost, ale podnosi tę kwestię, aby przywrócić wiarę w prawa człowieka, przywrócić godność i równość.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Została uchwalona przez ZO ONZ 10.12.1948 roku w Paryżu. Dokument o charakterze kluczowym i podstawowym.

Struktura (odmienna od KNZ, bo zawiera katalog praw człowieka):

Preambuła - wiara w podstawowe prawa człowieka, godność osoby ludzkiej, prawa kobiet i mężczyzn

Art. 1 Ludzie są wolni i równi w swej godności i w swych prawach

Art. 2 Prawa zawarte w deklaracji dot. wszystkich ludzi, bez względu na różnice rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych, przekonań, narodowośc, pochodzenie społeczne, majątek, urodzenie lub jakiekolwiek inne różnice.

Art. 3 Prawo do życia - każdy człowiek ma prawo do życia, godności i bezpieczeństwa swojej osoby.

Art. 4 Zakaz niewolnictwa. Jest to ważne nawet dzisiaj, gdyż mówi się, że obecnie niewolnictwo przeżywa swój rozkwit.

Art. 5 zakaz torturowania i nieludzkiego zachowania

Art. 6 uznanie osobowości prawnej każdego człowieka

Art. 7 zakaz i ochrona przed jakąkolwiek formą dyskryminacji

Art. 8 Prawo do odwołania wobec nieodpowiedniego traktowania

Art. 9 zakaz arbitralnego zatrzymania, aresztowania lub wygnania z kraju

Art. 10 prawo do bezstronnego sądu

Art. 11 Niema kary bez ustawy

Art. 12 zakaz ingerencji państwa w życie rodzinne i prywatne obywateli

Art. 13 każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyboru miejsca zamieszkania i poruszania się między państwami

Art. 14 prawo do azylu

Art. 15 prawo do posiadania obywatelstwa

Art. 16 prawo do dobrowolnego zawarcia małżeństwa między kobietą a mężczyzną

Art. 17 prawo do własności

Art. 18 prawo do wolności myśli, sumienia i religii

Art. 19 prawo do wolności poglądów i wolności ich wyrażania

Art. 20 prawo do wolności dobrowolnego zgromadzania się i zrzeszania, musi być pokojowe

Art. 21 prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub poprzez swoich, swobodnie wybranych przedstawicieli; prawo równego dostępu do służby publicznej w swym kraju (typowe prawo polityczne, pierwszej generacji)

Art. 22 prawo do zabezpieczenia społecznego i swobodnego rozwoju swojej osobowości

Art. 23 prawo II generacji - prawo do pracy

Art. 24 ------------||----------- prawo do urlopu i odpoczynku

Art. 25 ------------||----------- prawo do godziwego życia

Art. 26 prawo do oświaty

Art. 27 prawo do kultury

Art. 28 prawo do życia w rzeczywistości, w której stosuje się postanowienia deklaracji

Art. 29 możliwe ograniczenia w prawach człowieka

Art. 30 zakaz działania prowadzącego do obalenia deklaracji

Jest to powszechna deklaracja, więc ta formuła nie wymaga od państw ratyfikacji.

Deklaracja ma charakter kluczowy, podstawowy z punktu widzenia politycznego i społecznego. Jeśli natomiast chodzi o charakter prawny dokumentu, to nie ma charakteru wiążącego, bo jest to deklaracja. Występuje jednak pewna specyfika, która polega na tym, że szereg państw w swoich dokumentach wewnętrznego porządku prawnego, ale też szereg organizacji międzynarodowych, a nawet samo ONZ wtedy, gdy podejmuje decyzje o uchwaleniu konwencji, traktatu, a państwa w swoim wewnętrznym porządku prawnym ustaw powołują się na Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Często nawet przepisują całe fragmenty deklaracji do swoich aktów prawnych. Znaczenie tej konwencji jest bardzo duże i oddziałuje na inne akty prawne. Państwo, które ratyfikowało deklarację podejmuje wysiłek, by jego późniejsze ustawodawstwo było zgodne z deklaracją. Traktuje ją jako dokument wiążący.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych.

Powstał podczas konferencji w Nowym Jorku 16 grudnia 1966 roku. Powstał dopiero po wielu latach obowiązywania deklaracji praw człowieka ze względu na okres Zimnej Wojny, która nie pozwalała na opracowanie takiego paktu. Ten pakt ma już charakter wiążący. Stanowi zbiór wolności i zobowiązań państw wobec obywateli. Składa się z preambuły i 5 części.

Preambuła - uznaje przyrodzoną godność, niezbywalne prawa wspólnoty ludzkiej, która stanowi podstawę pokoju na świecie.

Część I - zasada samostanowienia, narody mogą same decydować co do sowich celów, zarządzać bogactwami i zasobami naturalnymi

Część II - pakt jest stosowany bez względu na rasę, kolor skory, płeć, język, religię, poglądy polityczne, pochodzenie, pozycję majątkową i jakiekolwiek inne okoliczności. Państwa strony mają obowiązek wprowadzic takie regulacje, które ułatwiają przestrzeganie praw człowieka i maja obowiązek zapewnić skuteczne środki prawne, a ochronę tych praw pakt przewiduje na drodze sądowej. Zakaz dyskryminacji nie zawiera wyliczenia zamkniętego.

Art. 4 w przypadku, gdy wyjątkowe niebezpieczeństwo publiczne zagraża istnieniu narodu i zostało ono urzędowo ogłoszone, to państwa strony paktu mogą podjąć kroki mające na celu zawieszenie stosowania swoich zobowiązań, które wynikają z tego paktu, pod warunkiem, że kroki te nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa. Nie mogą tez pociągać za sobą dyskryminacji.

Jest to klauzula derogacyjna, czyli możliwość zawieszenia mocy obowiązującej niektórych praw i zobowiązań państwowych w uzasadnionych przypadkach. Derogacja nie może dotyczyć praw enumeratywnie wyliczonych, tj. prawa do życia, zakaz tortur, niewolnictwa i poddaństwa, prawa do wolności i do jej pozbawiania, prawa do uznania osobowości prawnej, także wolności myśli, sumienia i wyznania. Katalog ten jest dość duży.

Cześć III - katalog podstawowych praw obywatelskich i politycznych. Między innymi zakaz tortur, dyskryminacji, ale tez równość przed sądami, wolność sumienia i wyznania, postanowienia dotyczące praw mniejszości, prawo do wybory władz.

Część IV - ustanawia Komitet Praw Człowieka, jako organ, który ma przestrzegać, by państwa wypełniały swoje zobowiązania; nakaz przestrzegania przez państwa paktu i nakaz składania sprawozdań Komitetowi, a ten sprawdza, czy państwo wywiązuje się ze swoich zobowiązań.

Część V - kto może podpisać pakt, sposób ratyfikacji, przepisy końcowe

Do Paktu są dołączone dwa protokoły fakultatywne (dodatkowe, opcjonalne). Prawnicy traktują je jako normalne akty prawa międzynarodowego, które odnoszą się w swej treści i tematyce do dokumentu głównego.

Pierwszy Protokół został uchwalony razem z paktem w 1966 roku. Przewidział możliwość składania skargi indywidualnej do Komitetu Praw Człowieka. Poza skargą indywidualną występuje skarga państwowa.

Drugi Protokół z 1977 roku, który zakłada likwidację kary śmierci.

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

Zawiera prawa II generacji (Międz. Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych zawiera prawa I generacji). Powstał 16 grudnia 1966 roku w Nowym Jorku. Na uchwalenie Paktu naciskały państwa komunistyczne. Warto powiedzieć o ciekawym argumencie, który był wówczas i jest często przytaczany obecnie. Czy można bowiem mówić o godności człowieka kiedy jest głodny? Czy jest on wolny, gdy nie ma co jeść?

Państwa zachodnie nie znalazły kontrargumentu dla tego zarzutu ze strony komunistycznej i dlatego uchwalono ten pakt. Zachód nie uważał praw społecznych i gospodarczych za prawa człowieka.

Pakt zawiera 5 części:

I część - artykuły dotyczące ustanowienia

II część - zobowiązania państw stron do podjęcia odpowiednich kroków przy wykorzystywaniu maksymalnym dostępnych środków przy stopniowej, choć pełnej realizacji praw wskazanych w pakcie, podejmowanej natychmiast po zaistnieniu sytuacji. Trybunał Konstytucyjny do dzisiaj to stosuje; zobowiązuje państwa strony do niedyskryminowania wymienionych praw ze względu na płeć, język, religię, poglądy polityczne, sytuacje majątkową, itp.

Art. 4 - klauzula derogacyjna - państwa uznają, że korzystanie z tych praw może być poddane przez państwo tylko takim ograniczeniom jakie podejmuje ustawa i tylko w stopniu w jakim jest to zgodne z przestrzeganiem tych praw oraz w celu popierania powszechnego dobrobytu w społeczeństwie demokratycznym.

Jeszcze w roku 1989, kiedy ONZ uchwalała deklarację praw dziecka większość państw nie chciała się zgodzić na to, by dzieci miły prawo do powszechnego wykształcania, argumentując to tym, że ich na to nie stac. Najpierw wymagało to rozwoju gospodarczego i stopniowego przestrzegania tych praw, a nie od razu.

III część - katalog praw społecznych, gospodarczych i kulturalnych, takie jak prawo do pracy, wynagrodzenia, bezpieczeństwa i higieny, możliwości awansu, ale także urlopu, czasu wolnego, prawo tworzenia i przystępowania do związków zawodowych, a także prawo do strajków, prawo do nauki, bezpłatnego minimum nauczania podstawowego, do udziału w życiu kulturalnym, korzystania z postępu naukowego.

Część IV - zapewnia przestrzeganie praw zawartych w pakcie, przez zobowiązanie państw do przedkładania sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej jako formy zapewnienia przestrzegania paktu.

W 2009 roku ONZ podjęła uchwałę i uchwalił protokół dodatkowy do paktu. Przewiduje on, że Komitet Gospodarczy i Społeczny będzie gromadził te sprawozdania i przyjmował skargi indywidualne, ale akt nie wszedł w życie, ponieważ państwa boją się, że zbyt dużo skarg wpłynie do komitetu, a państwa nie będą w stanie realizować tych roszczeń. Ten pakt ma charakter wiążący, jeśli chodzi o charakter prawny. Jednak jest to pakt w ramach stopniowego a nie natychmiastowego wdrażania praw i zobowiązań.

Wykład 4 - 12.03.2012

Systemy ochrony praw człowieka- międzynarodowy system: międzynarodowe przepisy prawne, które określają standardy praw człowieka (konwencje praw człowieka); międzynarodowe instytucje, organy, które sprawują kontrolę nad przestrzeganiem tych przepisów (Trybunały PCZ, Komitety- np. Komitet PCZ w ramach systemu powszechnego); środki kontroli umożliwiające międzynarodowym instytucjom kontrolnym wykonywanie tego zadania (skargi).

W skrócie: przepisy, instytucje, środki.

System jest wtedy systemem, kiedy jest spójny, kiedy nie ma jednego elementu, nie ma systemu, nie ma spójności. Muszą zaistnieć te 3 elementy by mówić o systemie.

Międzynarodowe systemy ochrony praw człowieka współcześnie, które istnieją:

-regionalne systemy obejmujące określone regiony

Rozwinięte systemy regionalne powstały w Europie, Afryce, Ameryce. Mniej zaawansowany jest system arabski; Azja i Pacyfik- brak systemu ochrony PCZ

Systemy regionalne funkcjonują w powiązaniu z regionalnymi organizacjami integracyjnymi, np. Rada Europy, albo OBWE, UE, OPA, UA, Liga Państw Arabskich.

-powszechny- zasięg ogólnoświatowy

System powszechny powstał i działa pod auspicjami ONZ, wyspecjalizowane agendy.

Polska objęta powszechnym systemem ochrony PCZ powiązanego z ONZ i trzema europejskimi systemami regionalnymi. Wśród systemów europejskich najstarszy i najbardziej znany jest ten, który powstał dzięki wysiłkom RE- jego fundament prawny to konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950r., zwana europejską konwencją praw człowieka + protokoły dodatkowe do tej konwencji, na jego podstawie funkcjonuje Europejski Trybunał Praw Człowieka w siedzibą w Strasburgu.

Dwa pozostałe systemy regionalne: system OBWE i system UE.

W ramach międzynarodowych systemów ochrony PCZ kontrolowane jest przestrzeganie PCZ- międzynarodowa ochrona nad tym czy i w jakim zakresie poszczególne kraje wywiązują się ze zobowiązań PCZ sprawowana za pomocą różnych środków, m.in.:

1.Sprawozdania składane okresowo przez państwa międzynarodowym organom, opisujące kroki podejmowane przez dany kraj w celu zapewnienia realizacji praw człowieka. Opisują osiągnięcia tego kraju w tym zakresie i problemy napotykane przez kraj przy realizacji PCZ.

2.Badania na miejscu, które mają często postać wizytacji lub inspekcji przeprowadzanych przez przedstawicieli międzynarodowych instytucji w miejscach, w których dochodzi/ może dochodzić do naruszenia PCZ.

3.Skargi międzypaństwowe- wnoszone do międzynarodowych organów przez państwa przeciwko innym krajom, które w opinii skarżących nie wykonują swoich obowiązków w zakresie ochrony PCZ.

4.Skargi indywidualne lub zbiorowe, które są składane przeciwko państwom przez osoby fizyczne, grupy osób, organizacje pozarządowe (organizacje pracowników lub pracodawców), które uważają, że prawa człowieka są przez dany kraj naruszane.

Skarga indywidualna to akt, za pomocą którego jednostka, osoba fizyczna, grupa osób, organizacja, przekonana, że jej prawa zostały złamane/ naruszone, zgłasza kompetentnemu organowi międzynarodowemu fakt naruszenia przez dane państwo lub państwa określonych zobowiązań międzynarodowych z dziedziny PCZ.

Skargi indywidualne są środkiem kontroli mającym szczególne znaczenie dla ofiar naruszenia, ponieważ stwarzają im (ofiarom naruszeń) możliwość samodzielnego dochodzenia swoich praw na arenie międzynarodowej.

Czasem inne określenie: petycja, zawiadomienie, zażalenie, ang. Comunication (należy tłumaczyć zgodnie ze znaczeniem prawnym a nie potocznym).

Traktatowy system ochrony PCZ działający w ramach ONZ- w ramach powszechnego systemu ochrony PCZ funkcjonuje ten system, opiera się na traktatach, konwencjach, przygotowanych z inicjatywy ONZ i przyjęte przez państwa pod auspicjami ONZ, charakterystyczną cechą tych traktatów jest to, że nie tylko wymieniają PCZ ale także tworzą organy, które czuwają nad ich realizacją i ustanawiają odpowiednie środki kontroli.

Wraz z upływem lat, do wielu umów systemu traktatowego dołączone zostały uzupełniające lub zmieniające je protokoły dodatkowe, często nazywane protokołami opcyjne/ fakultatywnymi.

Niektóre z tych protokołów fakultatywnych dot. treści PCZ a inne środkom kontroli, np. ich przestrzegania. Trzeba pamiętać, że każdy protokół fakultatywny jest oddzielną umową międzynarodową.

Dokumenty:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych 1966, uzupełniony przez
dwa protokoły dodatkowe: 1966 i 1989 r.

2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych z 1966 r, wraz
z protokołem fakultatywnym z 2008 r.

3. Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 1966r.

4. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 1984r. wraz z protokołem fakultatywnym z 2002r.

5. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1979r. z protokołem fakultatywnym 1999r.

6. Konwencja o prawach dziecka z 1989r. uzupełniona przez dwa protokoły fakultatywne z 2000r w sprawie angażowania wojna w konflikty zbrojne, drugi w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji, dziecięcej pornografii, trzeci protokół z 2011r. jeszcze nie został ratyfikowany- ustanawia mechanizm skargi indywidualnej, daje możliwość komitetowi praw dziecka, by za pomocą tego mechanizmu przestrzegać praw dzieci w państwach, w których podpisano ten protokół

*polska inicjatywa ta konwencja

7. Międzynarodowa konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników migrujących i członków ich rodzin z 1990r.

8. Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych z 2006r z protokołem fakultatywnym z 2006r.

9. Międzynarodowa konwencja w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem z 2006r. (gdy państwo porywa ludzi, więzi)

Dany traktat jest wiążący tylko dla tych państw, które wyraziły na to zgodę, zasadniczo poprzez jego ratyfikację i w stosunku do których wszedł w życie.

*z członkostwa ONZ nie wynika obowiązek ratyfikacji umów podejmowanych w ramach tej organizacji.

Niektóre umowy przyjęte niemal przez wszystkich członków ONZ, o ochronie praw dziecka wiąże 193 państwa, międzynarodowa konwencja nr.9 wiąże 29 państw.

Osoba, która zamierza wnieść skargę na naruszenie określonej umowy systemu, postanowienia umowy, powinna sprawdzić, czy i kiedy ta umowa weszła w życie w stosunku do państwa, które zamierzamy skarżyć.

Status ratyfikacji prze P konwencji traktatowego systemu ochrony praw człowieka, z którym związane jest skarga indywidualna:

-międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych 23.03.1976r, wejście w życie, w stosunku do P 18.06. 1977r.

Protokół fakultatywny, który wprowadza skargi indywidualne wchodzi w życie 23.03.76, w stosunku do P 7.02.1992

Protokół w sprawie zniesienia kary śmierci 11 lipca 1991, w stosunku do P nie wszedł w życie

-międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych 3 stycznia 1976 r, w stosunku do P 18 czerwca 1977r.

Protokół dodatkowy który wprowadza skargi indywidualnej w ogóle nie wszedł w życie, bo nie ratyfikowała go wymagana liczba państw

-międzynarodowa konwencja w sprawie wszelkich form dyskryminacji rasowej wchodzi w życie 4 stycznia 1969r, w stosunku do P- 5 grudnia 1968- oświadczenie o akceptacji procedury skargowej

-konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania wchodzi 26 czerwca 1987r., P- 25 sierpnia 1989r, oświadczenie o akceptacji procedury skargowej

-konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet- w życie 3 września 1981r, P- ta sama data

Protokół fakultatywny do tej konwencji wchodzi w życie 22 grudnia 2000r, P- 22 marca 2004r.

-międzynarodowa konwencja o ochronie wszystkich praw pracowników migrujących.. 1 lipiec 2003r, P- nie weszła

-konwencja o prawach osób niepełnosprawnych- 3 maja 2008r, P- nie wchodzi w życie

Protokół fakultatywny który wprowadza skargi indywidualne 3 maja 2008r, P- nie wchodzi

-międzynarodowa konwencja w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonymi zaginięciami- 23 grudnia 2010, P- nie weszła w życie

Czy można wnosić skargi na naruszenie wszystkich konwencji- skargi indywidualne mogą być składane na naruszenia tylko niektórych umów tworzących traktatowy system ochrony praw człowieka. Procedura skargowa powstała, została ustanowiona, protokół do tej konwencji uchwalony ale P jeszcze nie ratyfikowała. (konwencja o ochronie praw dziecka).

Międzynarodowy pakt praw społecznych i kulturalnych, o prawach pracowników migrujących, w sprawach osób przed wymuszonymi zaginięciami- procedury skargowe przewidziane ale nie weszły w życie, nie działają w praktyce. Aktualnie skargi na naruszenia tych traktatów nie są rozpatrywane, przyjmowane.

Procedury skargowe działają wobec postanowień w międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych, międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

Osoba, która zmierza wnieść skargę na naruszenie systemu traktatowego powinna sprawdzić, czy procedura skargowa odnosząca się do tej umowy istnieje i czy weszła w życie. Aktualne informacje nt. dat obowiązywania procedur skargowych można znaleźć na stronie internetowej wysokiego komisarza NZ ds. praw człowieka.

Czy wszystkie procedury skarg indywidualnych mogą być wykorzystywane wobec P- w systemie traktatowym wszystkie skargi indywidualne mają charakter fakultatywny- by można było korzystać z nich przeciwko danemu państwu, to kraj ten musi wyrazić dodatkową zgodę składając deklarację albo ratyfikując dany protokół.

Wobec P mogą być stosowane tylko te procedury skarg indywidualnych, które dotyczą traktatów ratyfikowanych przez nasz kraj i które zostały przez P zaakceptowane. W systemie traktatowym są to skargi na naruszenie postanowień międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, oraz konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet.

Wykład 5 - 19.03.2012

SKARGI INDYWIDUALNE

Należy stwierdzić, iż w chwili obecnej istnieje działanie procedury skargi indywidualnej dot. międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innych okrutnych …..; następnie konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet oraz prawa osób niepełnosprawnych.

Musimy sobie odpowiedzieć na pytanie: kto jest uprawniony do złożenia skargi, odpowiedź powinna paść na tle międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, ponieważ inne skargi indywidualne za naruszenie wymienionych konwencji należy rozpatrywać w podobny sposób, analogicznie.

Skargę indywidualną mogą złożyć jedynie osoby, które twierdzą, że stały się ofiarami pogwałcenia, któregokolwiek z wymienionych im praw.

Skarżący musi zatem spełnić jednocześnie 2 warunki:

1. być osobą (osoba fizyczna, nie korzystają z tego osoby prawne np.: partia polit., stowarzyszenia; dopuszczalna jest skarga od występujących wspólnie osób fizycznych )

2. być ofiarą naruszenia ( co do zasady jest to osoba, która rzeczywiście i osobiście dotyczy lub potencjalnie może dotyczyć pogwałcenie paktu; skarżący powinien wykazać, że działanie i brak działań ze strony państwa (??) już negatywnie wpłynęło na korzystanie przez niego z określonego prawa albo, że taki skutek bezpośrednio może mu zagrażać np. w świetle obowiązującego prawa lub praktyki sądowej lub administracyjnej)

PRZYKŁAD: Wielu znajomych Pani Z, narzekają że postępowania prowadzone przed sądami w państwie A, sprawy w zakresie prawa pracy są prowadzone zbyt długo, …......

Przedłużanie postępowania sądowego stanowi naruszenie prawa do rzetelnego procesu, a to poważny problem w jej państwie. Do tej pory ona nie doświadczyła takiego naruszenia osobiście, i nie jest w tym bezpośrednio zaangażowana, dlatego nie może wnieść skargi indywidualnej w swoim imieniu.

Ofiara naruszenia bardzo często sama przygotowuje i składa skargę, czyli jest jej autorem. Dopuszcza się jednak także wnoszenie skarg ofiar przez osoby trzecie. Działają ona na podstawie wyraźnego upoważnienia udzielonego przez ofiarę np. adwokaci lub organizacje pozarządowe, posiadające odpowiednie pełnomocnictwa, albo nie otrzymały wyraźnego zobowiązania od ofiary, ale ofiara nie jest w stanie sama złożyć skargi np. osoba zaginęła czy została pozbawiona wolności, ale w takim miejscu, gdzie nie ma kontaktu ze światem zewnętrznym.

W takiej sytuacji autor skargi powinien przedstawić argumenty świadczące o tym, iż osoba, której prawo złamano, najprawdopodobniej upoważniła go do złożenia skargi. Uznaje się wtedy status, istnienie bliskich więzi, zwłaszcza rodziny między autorem skargi a osobą, która ją składa ( może być dostarczona przez małżonków, rodzeństwo, ale także dalsze pokrewieństwo blisko związane: teściowie, kuzyni itd., a także partnerzy będący w związku nie formalnym ).

• Syn Pana X został ciężko pobity w areszcie, wskutek czego zmarł. Pan X po wyczerpaniu środków prawnych może wnieść skargę do Komitetu Praw Człowieka, zaznaczając, iż doszło do naruszenia przysługującemu jego synowi prawa do życia.

Skargi można składać jedynie przeciwko państwom, które są stronami Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz I Protokołu fakultatywnego do Paktu → państwa, które ratyfikowały obie umowy.

Nie dopuszczalne są skargi wnoszone przeciwko OM czy podmiotom prywatnym (np. innym osobom). Warto pamiętać, że naruszające prawa czł. Działania osób prywatnych i fizycznych odpowiada państwo.

Skargi rozpatruje utworzony na mocy Protokołu → Komitet Praw Człowieka. Składa się z 18 niezależnych ekspertów. Jego członkowie nie reprezentują krajowych rządów, działają wyłącznie we własnym imieniu. Komitet zbiera się na sesjach; z reguły - 3 razy do roku; raz w NY, 2 razy w Genewie. Sesje poprzedzają, trwające tydzień prace grup roboczych Komitetu, zajmujące się skargami indywidualnymi. Posiedzenia komitetu zasadniczo są jawne. Spotkania poświęcone rozpatrywaniu skarg stanowią wyjątek, odbywają się za drzwiami zamkniętymi.

….....................

Komitet PCz nie jest sądem! Nie jest też organem ONZ, chociaż ściśle współpracują.

Pytanie: Czyim organem jest KPCz skoro pakt polityczny został podpisany w ramach ONZ?

….................. jako organ inwencyjny/konwencyjny ???

…........................................

Czy sprawy przeciwko Polsce maja prawo wnosić tylko obywatele pl?

Prawo do złożenia skargi nie zależy od obywatelstwa danego państwa. Ważne jest aby skarżący znajdował się pod jurysdykcją tego kraju w momencie, gdy doszło do naruszenia. Np.: obywatele polscy podlegają jurysdykcji polskiej w sprawach paszportowych, nawet jeśli przebywają zagranicą;

Obywatele innych państw czy tzw. bezpaństwowcy mogą także znaleźć się pod polską jurysdykcją np. w czasie pobytu na terenie naszego kraju → mają prawo do wniesienia skargi przeciwko PL.

Co może być przedmiotem skargi:

→ naruszenie wyłącznie praw i wolności, które zostały wymienione w m.nar. Pakcie praw o i p.

trzeba podkreślić, że nie są to wszystkie prawa czł., bo w pakcie nie ma prawa do poszanowania własności, azylu.

→ Naruszenie praw nastąpiło po wejściu w życie paktu (w PL 07.02.92);

*Wyjątki:

1. Jeżeli naruszenie jest kontynuowane po wejściu w życie protokołu

2. Jeżeli skutki naruszenie, które same w sobie stanowią pogwałcenie praw z paktu.

Samodzielne podstawy skargi nie mogą stanowić postanowienia znajdujące się w drugiej części paktu zwłaszcza → art 2 określa zakres i charakter obowiązków państw, które są stronami tego traktatu.

Oraz art 5 → nakazuje pewien model działań mających na celu zniweczenie ??? praw i wolności uznanych w karcie.

Niektóre państwa przy ratyfikacji paktu zgłosiły do niego zastrzeżenia (oświadczenia) …............ (sens: tak jakby część paktu, do której zgłosiły zastrzeżenia nie była w stosunku nich stosowana). W przypadku gdy skarga dotyczy właśnie takiej kwestii należy uwzględnić to zastrzeżenie państwa Skarga może zostać odrzucona. Zastrzeżenie może jednak zostać uznane za niedopuszczalne, jako nie zgodne z przedmiotem paktu. PL nie zgłosiła zastrzeżeń.

Korzystanie ze środków ochrony prawnej w kraju przed złożeniem sprawy.

M.nar. systemy ochrony praw człowieka mają za zadanie wspomagać systemy krajowe, ale nie powinny ich zastępować. Instytucje m.nar nie ingerują tam gdzie skutecznie działają organy wewnętrzne, są odpowiednie procedury.

Przed zgłoszeniem sprawy do KPCz wymagane jest aby ofiara wykorzystała wszelkie dostępne krajowe środki ochrony prawne. Nie spełnienie tego warunku jest w praktyce najczęstszą przyczyną odrzucenia skargi przez KPCz.

Krajowe środki zaradcze → oznacza zarówno środki sądowe i administracyjne ochrony prawnej.

KPCz szczególną uwagę przykłada do wykorzystania wszelkich środków sądowych.

Zasadniczo nie jest wymagane posługiwanie się środkami o wyjątkowym charakterze: skarga do rzecznika praw obywatelskich. Zależy też jaki charakter ma skarga w porządku wewnętrzno-prawnym.

Skarga powinna być zastosowana jeżeli służy badaniu zgodności z konstytucją krajowego orzeczenia, i może bezpośrednio spowodować jego uchylenie. Natomiast gdy bada się tylko konstytucyjność aktu prawnego na podstawie wydanej decyzji w sprawie skargi indywidualnej wykorzystanie tego środka nie zawsze jest dobre.

Ofiara naruszenia musi wyczerpać jedynie takie krajowe środki o.p, które są dla niej rzeczywiście a nie teoretycznie dostępne. Należy także korzystać z tych środków z należytą starannością, przestrzegać reguł proceduralnych.

( i tutaj przez 1,5 minuty w koło o staranności, co słabo słychać;)

Wykorzystanie wszystkich wewnętrznych środków nie jest potrzebne w sytuacji, nieuzasadnionej zwłoki zastosowania środków krajowych lub braku skuteczności środków krajowych. Czas jaki musi upłynąć, by uznać za zwłokę nie został ustalony, więc może to być kilka miesięcy a może lat.

Mówi o staranności, o naruszeniu praw do sprawiedliwego procesu.....

Skarżący składa oświadczenie, iż wykorzystanie krajowych środków jest nie pełne ze względu nie możliwość ich realizacji.

Czy można zgłaszać się z tym samym naruszeniem, w tym samym czasie do innych organów m.nar.?

Istnieje wiele m.nar. Procedur, które pozwalają na odwoływanie się do nich. Z reguły nie można korzystać jednocześnie z kilku instytucji.

Zgodnie z …............. z 66' komitet nie rozpatruje żadnej skargi, jeśli nie upewni się, że ta sama sprawa nie jest równocześnie rozpatrywana w ramach innej m. nar. Procedury, czy organ rozstrzygania sporów. Warunek ten jest określany jako data zbiegu m.nar. Procedur kontrolnych.

ta sama sprawa → sprawa obejmująca ten sam zarzut, dot, praw tej samej osoby, przedstawioną bezpośrednio przez nią lub przez jej przedstawiciela, oparta na tym samym stanie faktycznym. Wszystkie czynniki traktujemy łącznie, zabraknie jednego z nich to już nie ta sama sprawa.

Wiele państw zgłosiło zastrzeżenie do protokołu w tym Polska (PL nie zgłaszała żadnych do paktu, a do protokołu owszem), rozszerzenie sformułowania protokołu dot. zbiegu rozszerzania procedur → komitet nie może zajmować się skargami, które rozpatruje lub już zostały rozpatrzone przez inne m.nar. Procedury rozstrzygania sporów czy badań.

…................................. ???

Praktyczne znaczenie zakazu zbiegu rozszerzania procedur w sprawach dot. PL, polega na tym, że ofiara naruszenia musi dokonać wyboru czy zgłosić to do KPCz czy do innego organu zajmującego się tą kwestią czy może do Eur. Tr. Pr. Czł.

…................................................................ ???

Przykład Pani Y (dokładnie nie słyszę, jaka skarga i dlaczego), ostatecznie ETPCz odrzucił jej skargę i może ona złożyć ją do komitetu.

Co do zasady nie ma określonego czasu na złożenie takiej skargi od nastąpienia naruszenia. Zazwyczaj jest to nawet 5 lat od wyczerpania krajowych środków, lub 3 lata od zakończenia innej m.nar. Procedury rozstrzygania sporów w ramach, której odbywało się rozpatrywanie tej skargi.

Wyjątek: okoliczności sprawy usprawiedliwiają opóźnienie sprawy.

Koszty wniesienia skargi: nie ma opłat. Nawet jeśli skarga okaże się niedopuszczalna, koszty tłumaczeń czy adwokata leżą w kwestii ofiary.

Jak wygląda skarga: ma być sporządzona na piśmie; musi być podpisana przez ofiarę; może ją przygotować sama bądź poprosić osobę trzecią. Nie ma obowiązku korzystania z adwokata czy radcy prawnego.

Należy w niej podać: swoje dane osobowe, wskazać państwo przeciwko, któremu jest kierowana, podpisać się w sposób jasny i czytelny; fakty w porządku chronologicznym; wyjaśnić dlaczego składamy skargę; wymienić określone przepisy, które uważamy za naruszone; wskazać wykorzystane środki ochrony prawnej, albo wyjaśnić dlaczego nie zostały one wykorzystane; w dobrej skardze dołączamy kopie decyzji krajowych organów w danej sprawie, wszelkie dokumenty dot. tych zarzutów; nie dołączamy filmów (kasety video, CD, czy inne nośniki, chyba, że poproszeni zostaną o to);

….............................. coś o pomocy prawnej, o adwokatach, pomocy mogą udzielić org. Pozarządowe np. (tu pyta nas, ale standardowo zero odpowiedzi:D pada 'Solidarność' czy 'Caritas', ale to nie to:P), ostatecznie to Amnesty International!

Regulamin Komitetu jest napisany w 6 językach: ang, arabski, chiński, francuski, hiszpański, rosyjski. W praktyce w sekretariacie używa się 3 języków roboczych: ang, francuski, hiszpański (mówi, że to ważne, bo zamyka to sporządzanie dokumentów w jednym z tych 3 języków). Dokumenty w innych językach albo zostaną przetłumaczone, albo zwrócone.

Wykład 6 - 26.03.2012

Warunki jakie musi spełniać skarga:

-stwierdzenie, że prawa osoby zostały naruszone musi być uzasadnione, oczekuje się przedstawienia wystarczających dowodów, które będą uzasadniały zgłoszone zarzuty; trzeba mieć na uwadze, że komitet PCZ nie może być traktowany jako sąd apelacyjny/ odwoławczy od orzeczeń wydawanych przez sądy krajowe

-nie wolno nadużywać prawa do użycia skargi; Komitet odrzucał skargi uznając za nadużycie gdy sprawa jest niezmiernie błaha; gdy skarżący zwlekał ze złożeniem i nie przedstawił powodu dla którego zwlekał; skarga napisana językiem wulgarnym, obraźliwym

Czy tożsamość autora skargi może być zachowana w tajemnicy- skarga na naruszenie międzynarodowego paktu praw politycznych i obywatelskich nie może być anonimowa; wymóg ten oznacza, iż autor musi być znany KPCZ lecz niekoniecznie państwu którego sprawa dotyczy, zdarza się, że KPCZ na prośbę skarżącego, który boi się represji ze strony państwa, zgadza się na zachowanie tożsamości autora skargi w tajemnicy, jest to rzadkość.

Postępowanie przed KPCZ:

Zasady ogólne: postępowanie w sprawie skarg indywidualnych zobowiązany jest nie tylko pełen skład KPCZ ale też powołana przez niego grupa robocza ds. zawiadomień oraz specjalni sprawozdawcy, którzy zajmują się skargami: specjalny sprawozdawca ds. nowych zawiadomień, sp.spr.ds. monitorowania opinii wydawanych w sprawach indywidualnych, istotną rolą też odgrywa wspomagająca jednostka organizacyjna sekretariatu ONZ zespół ds. petycji.

W rozpatrywaniu skargi nie może brać udziału członek komitetu, który:

- jest osobiście zainteresowany w sprawie

-uczestniczył w jakkolwiek roli w podejmowaniu decyzji w sprawie której skarga dotyczy oraz ten który został wybrany jako kandydat przez państwo przeciwko któremu została złożona skarga

Procedura skargowa opiera się na zasadach pisemności- w oparciu o dokumenty które przedstawiane są przez autora skargi i rządu kraju; poufności- zasadniczo nie przeprowadza się przesłuchać świadków, nie prowadzi się badań biegłych; kontradyktoryjności i uprawnienia stron- każda ze stron ma prawo ustosunkować się do twierdzeń strony przeciwnej.

Posiedzenia komitetu oraz jego grup roboczych odbywają się przy drzwiach zamkniętych. O działaniach i decyzjach opinia publiczna i media mogą być informowane ale w drodze komunikatów wydawanych za pośrednictwem biura sekretarza generalnego ONZ. Dokumenty jakie związane są z procedurą, w tym listy i streszczenia skarg opracowywane są przez sekretariat i są poufne, chyba że sekretariat postanowi inaczej.

Skarżący i zainteresowane państwo mają prawo podawać do wiadomości swoje stanowiska a także inne informacje dotyczące postępowania.

Skargi rozpatruje się w takiej kolejności w jakiej zostały otrzymane przez sekretariat chyba że KPCZ albo sekretariat postanowią inaczej. Zdarza się, że kilka spraw może być rozpatrywanych łącznie gdy komitet tak postanowi, kiedy sprawy dot. tego samego albo oparte są na podobnym stanie faktycznym.

Zespół ds. petycji przedstawia KPCZ sprawy które wydają się należeć do jego kompetencji. Zespół petycji może zwrócić się do autora skargi czy życzy sobie żeby skarga trafiła do danego komitetu.

Komitet żąda najczęściej by autorzy spraw uzupełniali podstawowe dane dot. nazwiska, wieku, adresu.

Każda skarga musi być zarejestrowana, o tym decyduje specjalny sprawozdawca ds. nowych zawiadomień.

Jeżeli skarga w sposób oczywisty niedopuszczalna, np. dot. państwa które nie jest stroną protokołu fakultatywnego, to taką skargę traktuje się jak list kontaktowy. Można prosić skarżącego o nowe dokumenty, albo rekomendować komitetowi za niedopuszczalną bez przekazywania jej zainteresowanemu państwu.

Sekretariat prowadzi rejestr skarg, przekazuje członkom organu.

Autor skargi otrzymuje od sekretariatu potwierdzenie wysłania pisma a także informacje o szczegółach procedury a także że jego skarga zostanie przekazana w trybie poufnym państwu, którego dotyczy. Potem sekretariat przekazuje skargi rządowi danego kraju. W terminie 6 miesięcy państwo ma czas na wniesienie pisemnej odpowiedzi, od doręczenia skargi.

Zanim zarzuty przedstawione w skardze zostaną merytorycznie rozstrzygnięte najpierw ocenia czy skarga jest dopuszczalna. Etap oceny dopuszczalności skargi może być oddzielony od etapu merytorycznej oceny gdy komitet uzna za wskazane ze względu na skomplikowanie sprawy albo zainteresowane państwo zwróci się do komitetu z taką prośbą.

Rząd kraju którego sprawa dotyczy powinien w terminie 6 miesięcy przekazać komitetowi pisemne wyjaśnienia dot. dopuszczalności skargi i jej strony merytorycznej ale także ewentualnych zastosowanych w państwie środków zaradczych.

*2 miesiące? …

Krajowe władze są zobowiązane do przeprowadzenie w dobrej wierze postępowania wyjaśniającego i musi poinformować o swoich ustaleniach komitet. Jeżeli państwo się nie wywiąże, lub sformułuje uwagi ogólnie, to komitet uzna fakt naruszenia za udowodniony.

..

Grupa robocza ds. zawiadomień może uznać skargę za dopuszczalną, w braku jednomyślności przekazuje sprawę komitetowi. Grupa ma prawo stwierdzić, ze dana skarga jest niedopuszczalna, to też wymaga jednomyślności. Decyzja przekazywana komitetowi który może ją zatwierdzić bez formalnej dyskusji. Jeśli którykolwiek z członków komitetu wystąpi z wnioskiem o przeprowadzenie debaty, to komitet bada na forum plenarnym sam dopuszczalność. Gdy niedopuszczalna skarga- decyzja komitetu przekazana tak szybko jak to możliwe zainteresowanemu. Nie zawsze odrzucenie skargi jest definitywne… ?

Na etapie rozpatrywania skargi pod względem merytorycznym komitet może uchylić decyzję o dopuszczalności.

Wykład 7 - 16.04.2012

CD SKARGI

Konsensus jest główną formą dochodzenia do stanowiska.

Opinie komitetu przekazuje się autorowi skargi oraz zainteresowanemu państwu, które ma obowiązek poinformowania w wyznaczonym terminie, który nie przekracza 180 dni środka. Opinia podawana do wiadomości publicznej. Czasem nie ujawnia się zawartych w niej danych, np. tożsamości skarżącego. W dorocznym sprawozdaniu działalności komitetu jest umieszczane, na stronie internetowej wysokiego komisarza.

Sprawozdanie zawiera również informacje w ramach kontroli realizacji zaleceń jakie zostały udzielone państwu przez komitet.

Środki tymczasowe- skarżącemu zagraża wywołanie trwałej szkody, komitet PCZ, upoważniony sprawozdawca ds. nowych zawiadomień, potem grupa ds. zawiad. Mają prawo zwrócić się do państwa którego dot. skarga o podjęcie wszystkich środków tymczasowych jakie są konieczne do uniknięcia tymczasowej szkody.

Środki mogą polegać na zbadaniu stanu zdrowia skarżącego, na powstrzymaniu się od wykonania kary śmierci, natychmiastowego wydalenia osoby do państwa, w którym groziłoby skazanie na karę śmierci, albo stosowanie tortur.

Zastosowanie środków tymczasowych pozwala zapobiec sytuacji, że w przypadku ewentualnego stwierdzenia naruszenia paktu, skarżący nie mógłby korzystać ze swoich praw.

Państwa z reguły spełniają prośbę komitetu.

Jak długo może trwać rozpatrywanie skargi- komitet PCZ składa się z 18 ekspertów, pracuje sesyjnie, ponadto rozpatrywanie skarg indywidualnych nie jest jego jedynym zadaniem. Nie można spodziewać się szybkiego zakończenia postępowania skargowego. Od momentu wniesienia skargi do momentu wydania opinii przez organ upływa od 3 do 5 lat. Jeżeli kończy się że skarga jest niedopuszczalna, to okres ogranicza się do 30 miesięcy. Staranne przygotowanie skargi, przetłumaczenie na jeden z języków roboczych, bezzwłoczne odpowiadanie na pisma, ułatwia i przyspiesza rozpoznanie skargi.

Czy wolno wycofać skargę- skarżący ma prawo wycofać skargę na każdym etapie postępowania poprzez pisemne poinformowanie o tym komitetu. Komitet PCZ wówczas wydaje decyzję o umorzeniu sprawy.

Jakie są rezultaty postępowania- postępowanie skargowe może zakończyć się uznaniem skargi za niedopuszczalną lub decyzją o umorzeniu postępowania np. ze względu na wycofanie skargi, albo utracono kontakt z jej autorem. W pozostałych wypadkach Komitet PCZ po merytorycznym rozpatrzeniu zarzutów rozstrzyga czy doszło do naruszenia praw i wolności wymienionych w międzynarodowym pakcie praw politycznych i obywatelskich. Wydaje opinie. Jeżeli uzna, że zostały prawa pogwałcone przez państwo, to wskazuje konkretne działania, jakie powinno podjąć państwo w celu usunięcia skutków naruszenia i zapobieżenia podobnym skutkom w przyszłości. Wyjątkowo zdarza się, że sam fakt stwierdzenia naruszenia postanowień paktu zostaje uznany za wystarczający środek zaradczy. Rekomendowane kroki mogą mieć char. Ogólny, albo dot. jedynie ofiary naruszenia- char. Indywidualny.

Państwu zaleca się m.in. zmianę ustawodawstwa wewn., które jest niezgodne z postanowieniami paktu, lub dokonanie przeglądu praktyki w danych sprawach (przegląd praktyki sądowej lub innych organów stosujących prawo).

Jakie mechanizmy może wykorzystać państwo- mechanizmy wynikające z nadzoru administracyjnego; może publikować orzeczenia KPCZ, innych organów międzynarodowych przestrzegania prawa, podawać do publicznej wiadomości, może też wpływać na szkolenia na zmianę takiej praktyki.

Komitet może rekomendować także zamianę kary, to dot. skazanych na karę śmierci. Rekomenduje się też zwolnienie danej osoby z więzienia, aresztu, udzielenie skarżącemu zgody na opuszczenie kraju, zapewnienie opieki medycznej, zagwarantowanie skarżącemu regularnych kontaktów z dziećmi, przeprowadzenie dochodzenia i doprowadzenie do odpowiedzialności osób, które są związane ze stosowaniem tortur, zaginięciami- przeprowadzić rzetelne dochodzenie; zaleca się też umożliwienie środka odwoławczego, przywrócenie danej osoby na poprzednio zajmowane stanowisko pracy, udzielenie słusznego odszkodowania- co do zasady KPCZ nie wskazuje konkretnej kwoty.

KPCZ nie może unieważnić/ uchylić/ zmienić prawa wewnętrznego państwa, a nawet konkretnych decyzji organów tego państwa !

KPCZ nie jest międzynarodowym sądem i nie wydaje prawnie wiążących orzeczeń, tzn. że państwa nie są prawnie zobowiązane do wykonania zaleceń komitetu, jednak K uznaje, że ratyfikacja przez państwo protokołu fakultatywnego do paktu obywatelskiego i wyrażenie zgody na stosowanie, wyraża dobrowolną zgodę stosowania przez państwo wszystkich konsekwencji, a więc wolę stosowania zaleceń wydanych w ramach skarg.

KPCZ stara się kontrolować, czy jego zalecenia są wykonywane, w tym celu powołano specjalnego sprawozdawcę ds. monitorowania realizacji opinii. Jego działania polegają na wysyłaniu do zainteresowanych państw not o udzielenie szczegółowych inf. Nt. kroków podjętych zgodnie z zaleceniami komitetu oraz na konsultacjach z przedstawicielami rządów tych państw.

Sprawozdawca może przeprowadzać badania sprawy na miejscu.

Przestrzeganie przez P praw zagwarantowanych przez MPPOiP …

…

Pozytywy:

-2005 uchwalenie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

-2006 zatwierdzenie krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie na 2006-2011

-kontynuowanie programu do 2013 przeciwko rasizmowi, ksenofobii

-zmniejszono liczbę osób aresztowanych

-definicja handlu ludźmi

-2006 ustawa o mniejszościach narodowych, etnicznych i języku regionalnym

Mankamenty:

-P zobowiązana zapewnić, by w K.K. znalazła się def. Przestępstwa o char. Terrorystycznym poprzez określenie celu przestępstwa, by ściśle została określona natura aktów terrorystycznych.

-P powinna dokonać zmian w ustawie o równym traktowaniu, by regulowała zagadnienie dyskryminacji we wszystkich obszarach.

-P powinna zwiększyć wysiłki na rzecz zmniejszenia dyskryminacji, nietolerancji, powinniśmy zwrócić uwagę na monitorowanie środków krajowego programu; musimy zawrzeć szczegółową informację w następnym postępowaniu

-kwestia Romów

-wprowadzenie do prawa zakaz dyskryminacji ze względu na tożsamość płciową, orientację, wprowadzenie mowy nienawiści do KK czy przestępstw nienawiści

-zintensyfikowanie wysiłków na rzecz osiągnięcia w krótkim terminie sprawiedliwej reprezentacji kobiet w parlamencie oraz na najwyższych szczeblach rządzie, służbie cywilnej, środowisku akademickim, policji, więziennictwie. Kobiety powinny otrzymywać równą zapłatę za pracę równej wartości. Przywrócić biuro pełnomocnika ds. kobiet (?)

-kwestie przemocy włączone do standardów szkolenia, P powinna zapewnić pomoc, dostęp do pomocy medycznej, schronienia

-ratyfikowanie 2 protokołu fak. Do PPPiO ws. zniesienia kary śmierci

-zalecono poddanie ocenie wpływu restrykcyjnego prawa aborcyjnego, zalecenie przeprow. Badań oraz dostarczyć statystki dot. nielegalnych aborcji.

Klauzula sumienia, umieszczenie środków antykoncepcyjnych na liście leków refundowanych.

-P powinna zintensyfikować wysiłki na rzecz wyeliminowania stosowania przemocy przez policjantów, przez szkolenia, P powinna ustanowić bezstronne, niezależne ciało, do którego można będzie składać skargi w sposób bezpośredni i poufny

-wprow. Przepisy dot. handlu ludźmi

-szybkie, niezależne, efektywne dochodzenie celem zbadania zarzutów związków polskich funkcjonariuszy z przekazywaniem, tajnymi zatrzymaniami, P zobowiązania do upublicznienia wyników dochodzenia.

Wykład 8 - 23.04.2012

Konwencje o Prawach dziecka

17 stycznia 1978r. - Eugeniusz Wyzner (polski ambasador przy ONZ) skierował list do Biura ONZ w Genewie z propozycją włączenia do porządku 34 sesji Komisji Praw Człowieka temat dot. Kwestii Konwencji o Prawach Dziecka. Zgodnie z wymogami do listu tego dołączono notę, która zawierała tzw. Memorandum - w tych dokumentach zawarty był pierwszy polski projekt dot. Praw dziecka. Projekt ten składał się z 18 artykułów. W pierwszym pisano o prawo do niedyskryminacji, w drugim o prawie dziecka do zyskania nazwiska i narodowości od momentu jego urodzenia. W pozostałych artykułach sformułowano natomiast takie prawa jak: prawo do bezpieczeństwa, prawa dzieci niepełnosprawnych; prawa do rozwoju dziecka; prawo do otrzymania bezpłatnej i obowiązkowej edukacji; prawo do otrzymania wsparcia; prawo do ochrony przed okrucieństwem;/ wyzyskiem/ handlem jak widać nacisk został położony na prawa o charakterze ekonomicznym, socjalnym i kulturalnym. Należy podkreślić, że do tego czasu (do 78') projekt ten był najważniejszą polską inicjatywą na polu dot. Kwestii praw człowieka. Ponadto Polacy aktywnie uczestniczyli też w projektowaniu Deklaracji Praw Dziecka, która została przyjęta przez ZO ONZ w 1959r. Ponadto w okresie międzywojennym, w Polsce zaczęła się rozwijać koncepcja mówiąca o tym, że dziecko jest autonomiczną osobą, posiadającą swoje potrzeby i prawa- nie jest więc tylko przedmiotem opieki i troski, ale także podmiotem, którego prawa i interesy winne być respektowane. Zgodnie z tą koncepcją, dziecko jest zdolne do wyrażania własnych opinii. Głównym pomysłodawcą i autorem ten koncepcji był Janusz Korczak (pedagog, nauczyciel, pisarz).

Należy podkreślić, że ta polska inicjatywa przedłożenia Komisji Praw Człowieka tematu dot. Konwencji Praw Dziecka, nie była wolna od uwikłań politycznych- Polska należała bowiem w tamtym czasie do bloku państw socjalistycznych.

Kontekst czasowy przedstawienia tej inicjatywy też jest ważny- przedstawiona została w fazie przygotowań do 20 rocznicy przyjęcia Deklaracji Praw Dziecka, która wypaść miała na początku 79r. Ponadto projekt ten przygotowany został przez zespół polskich prawników z wydziału prawnego PAN-u. Po oficjalnym spisaniu tekstu przedstawiono go wszystkim państwom członkowskim ONZ to zaakceptowania- opinii choć na ogół pochlebne zawierały także zarzuty, dot. Szczególnie przesadnego skupienia się na ekonomicznych i socjalnych prawach dziecka, zamiast zachować równowagę pomiędzy tymi prawami a przywilejami typowo prawnymi dla dziecka. Zwrócono też uwagę, że konwencja powinna skupić się szczególnie na dzieciach znajdujących się w trudnych sytuacjach (tj np. dzieci niepełnosprawne, dzieci uchodźców, dzieci ofiar gwałtu itd.) podkreślono też, iż należy położyć nacisk na równy dostęp do tych praw zarówno chłopców jak i dziewcząt. Po przeanalizowaniu tych sugestii, państwo polskie postanowiło przedstawić drugi projekt- opracowany przez prof. Tadeusz Smyczyńskiego w 1979r., z Instytutu Państwa i Prawa Polskiego PAN w Poznaniu i w tym samym roku projekt przedstawiono Komisji Praw Człowieka, która wyznaczyłam grupę roboczą pracującą nad tą konwencją dla wszystkich państw zainteresowanych, na czele której stanął Adam Łopatka, który był też sprawozdawcą tejże grupy roboczej. Początkowo prace tej grupy toczyły się w niezadawalającym tempie, było to spowodowanie zimną wojną. Podczas pierwszego roku pracy grupy, nawet najważniejsze organizacje, tj. UNICEF nie były zaangażowane w projekt. Dopiero w 1981 r. prace grupy znaczącą się rozwinęły, w latach 80' znaczącą i widocznie wzrosło zaangażowanie w prace nad tym projektem ważnych org. Międzynarodowych, tj UNICEF, WHO, Międzynar. Komitet Czerwonego Krzyża- wzięły one na siebie obowiązek organizowania kampanii na rzecz zdobycia przychylności dla idei powstania tej konwencji. Podczas tych prac nie unikniono jednak różnorodnych kontrowersji, tj np. problem ze zdefiniowanie terminu „dziecko”- ostatecznie uznano, ze dziecko oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej 18 lat, chyba, że zgodnie z prawem odnoszącym się do tegoż dziecka osiągnie ono pełnoletność wcześniej. Jednak niedookreślenie dolnej granicy, od której uznaje się, że dziecko jest już tą istotą ludzką spowodowało, że niektóre państwa złożyły zastrzeżenia do tego zapisu. Ponadto niektóre państwa złożyły także zastrzeżenie do zapisu dot. Górnej granicy wiekowej dziecka (tj 18 lat)- np. Księstwo Lichtensteinu zastrzegło, że dzieckiem są wszystkie osoby do 20 roku życia, Rosja - 21 lat; Kuba uznała, że ukończenie 18 r. życia nie daje dziecku pełnej zdolności prawnej. Inne rozbieżności dot. Prawa dziecka do wyrażania własnych poglądów; kolejny spór dot. Artykułu 21 który dotyczył adopcji- np. państwa muzułmańskie miały problem z zaakceptowaniem tego zapisu, gdyż adopcja w ich prawie/ religii nie jest uznawana, natomiast dla polskich delegatów trudny do przyjęcia był artykuł 7 , gdzie złożyliśmy zastrzeżenie dotyczące zapisu o przysposobieniu dziecka do adopcji. Kolejne zastrzeżenia budził zapis dotyczący prawa dziecka do edukacji, niektóre państwa uznały, że są niezdolne by sprostać wymaganiu zapewnienia wszystkim dzieciom bezpłatnej edukacji. Długie negocjacje wiązały się jednak z treścią artykułu 38, dotyczącego wieku dzieci angażowanych w konflikty zbrojne- w debaty na ten temat szczególnie zaangażowali się delegaci Szwecji i Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża . Dyskusje na temat wieku, po przekroczeniu którego dzieci mogą powrócić do sił zbrojnych przeciął dopiero pierwszy protokół dodatkowy do konwencji o prawach dziecka dot. Kwestii angażowania dziecka w siły zbrojne. 25 czerwca 2000 r. - przyjęto protokół. Cała dyskusja była prowadzona na tle poglądu dot. Tego, że granica wieku dziecka w tej kwestii powinna być postawiona jak najwyżej, ponadto wyłonił się pogląd, ze granica ta powinna brać pod uwagę dojrzałość dziecka oraz jego prawo do bezpieczeństwa i prawo do obrony własnej ojczyzny.

Kwestia środków i procedur zwalczania handlu dziećmi została uregulowana zgodnie z poglądami państw wprowadzających najwyższe standardy dot. Praw dzieci.

Pomimo wszelkich przedstawionych sporów wyłaniających się podczas prac grupy roboczej, udało się osiągnąć kompromis skutkujący przyjęciem Konwencji o prawach dziecka przez ZO ONZ w 30 rocznicę uchwalenia Deklaracji Praw Człowieka- 20 listopada 1989r. Była ona ogromny sukcesem, gdyż cieszyła się ona wówczas niemal całkowitą akceptacją- została ratyfikowana przez 193 państwa- czł. ONZ, ponadto do tej pory wprowadzono zaledwie jedną poprawkę dotyczącą art. 43 ust 2, w którym wyraz „dziesięć” zastąpiono wyrazem „piętnaście”. Wyrazy te dotyczą liczby ekspertów w Komitecie Praw Dziecka, ustanowionym w celu badania postępu w implementacji postanowień Konwencji przez państwa- strony oraz realizacji przyjętych przez nie zobowiązań. Ponadto Konwencja ta zawiera najobszerniejszy katalog praw dziecka, zawierający zarówno prawa ekonomiczne, jak i socjalne, kulturalne, osobiste i polityczne. Podkreśla podmiotowość dziecka, która przejawia się w prawie dziecka do życia, do otrzymania nazwiska i nabycia obywatelstwa zaraz po urodzeniu się dziecka (art. 7-8), ponadto prawo dziecka do rodziny (art. 5-9), prawo podmiotowości dot też obowiązku do wysłuchania dziecka w sprawie, która jego dotyczy; prawo do wolności ekspresji; prawo do poszukiwań, prawo do własnych poglądów i idei; prawo do wyznawania dowolnie wybranej religii; prawo do nieingerencji w jego życie prywatne, rodzinne i korespondencję. Niemniej jednak państwa strony muszą akceptować rodziców, którzy nakierunkowują (nie zmuszają !)swoje dzieci wedle własnych poglądów i przekonań. Podstawową odpowiedzialność za wychowanie dziecka nie ponosi bowiem państwo, ale rodzice.- państwo ma wspomagać rodziców w realizacji tego zadania.

Konwencja ta reguluje także sprawy dot dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej- po przez rodziny zastępcze, czy też instytucje publiczne tj. domy dziecka. Obecnie Polska jest jednym z ostatnich krajów UE, gdzie utrzymywane są nadal domy dziecka (są jeszcze na Ukrainie).

W artykule 37a zawarto zapis dotyczący ochrony dziecka przed torturami. Zakazano też stosowania wobec dziecka kary śmierci i dożywotniego więzienia - w artykule tym sformułowano prawo dziecka do wolności osobistej i zobowiązano państwa do tego, żeby żadne dziecko nie zostało pozbawione wolności w sposób arbitralny i bezprawny. Tzn, że dziecko może zostać pozbawione wolności, ale nie w spósb bezprawny i arbitralny, a gdy zostanie pozbawione wolności, to musi być traktowane w sposób humanitarny, z poszanowanie jego godności osobistej- każdemu dziecku nadaje się też prawo do pomocy prawnej oraz do zakwestionowania legalności pozbawienia wolności przed kompetentnym, niezawisłym i bezstronnym organem władzy.

Ponadto Konwencja ta zawiera takie prawa jak: prawo do ochrony przed wszelkimi aktami przemocy (art. 19), prawo do ochrony przed wszelkimi formami wyzysku (art. 36), wyzysku seksualnego (art. 34), wyzysku ekonomicznego (art. 32). Ponadto: prawo do korzystania z najwyższego, osiągalnego poziomu ochrony zdrowia (art. 24), prawo do poziomu życia odpowiadającemu pozimowi fizycznemu, moralnemu (art. 27), prawo do korzystania z systemu zabezpieczeń społecznych (art. 26), prawo do nauki, prawo do czasu wolnego (art. 31), prawo do rehabilitacji i reintegracji społecznej (art. 39), prawo dziecka niepełnosprawnego do szczególnej troski (art. 23), prawo dziecka ubiegającego się o status uchodźcy/ bądź już uznanego za uchodźcę do pomocy humanitarnej (art. 22), prawo dziecka należącego do mniejszości etnicznej do wyznawania własnej kultury, religii, do używania swojego języka; art. 38 zobowiązuje państw - strony Konwencji do respektowania norm międzynarodowego prawa humanitarnego mającego zastosowanie w przypadku konfliktu zbrojnego, zobowiązanie to dot. Zapewnienia wszystkim dzieciom, które nie osiągnęły wieku 15 lat by nie brały bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych oraz powstrzymywanie się w angażowaniu ich do własnych sił zbrojnych.

Już w 1990 roku miał miejsce światowy szczyt do spraw dzieci, na którym podjęto działania dla usprawnienia założeń Deklaracji praw dzieci, uznano, że państwa muszą podjąć wspólne działania w celu ochrony praw dzieci, podjęto inicjatywę, że państwa do roku 2000 przyczynią się do zmniejszenia wskaźnika umieralności niemowląt; dzieci do lat 5-ciu i matek po urodzeniu dziecka. Szczególny nacisk nałożono na kwestię niedożywienia, głodu. W świetle powyższych inicjatyw uchwalono również w 1996r. Europejską Konwencję o wykonywaniu praw dzieci- przygotowaną przez Radę Europy. Polska podpisała a potem ratyfikowała tę konwencję jako drugie państwo w 97r. W 96 r. miał miejsce także kongres dot. Przeciwdziałaniu prostytucji i pornografii dziecięcej, na którym przedstawiciele 122 państw podpisali zobowiązania o przeciwdziałaniu temu. Potem na ten temat miały miejsce szczyty kolejno w 2001 i w 2002 roku. Dzięki Światowego Szczytu do spraw dzieci z 2002r. przyjęto wiele zobowiązań, które miały wpływ na kształtowanie się polskiego prawa w/s dzieci, ponadto w 2003r. miał miejsce ogólnopolski szczyt w/s dzieci, na którym wyznaczono działania dot. Poprawę sytuacji dzieci w Polsce - miało to wpływ na dalsze działania podjęte na ogólnonarodowym szczycie w/s w Polsce w 2004r.

Konwencję o prawach dzieci należy traktować jako międzynarodowe porozumienie, który ma mieć długotrwały wpływ na kształtowanie się praw dziecka, przy pomocy i dzięki zaangażowaniu państw. Najczęstsze szkody, jakie ponoszą dzieci w Polsce, to: oddzielenie od rodziny, przemoc, sieroctwo, brak wyżywienia, brak możliwości pobierania nauki (60 tyś dzieci nie chodzi do szkoły)

Wykład 9 - 14.05.2012

Europejski system ochrony praw człowieka - Rada Europy

Cechuje go głęboka wspólnota wartości i kultury, a więc to czego brak systemowi uniwersalnemu (system ONZ).

RE → Rada Europy, w ramach tego wykładu.

EKPCz → Europejska Konwencja Praw Człowieka

RADA EUROPY powstała w 1949 roku. Organizacja m.nar. skupia państwa demokratyczne i praworządne. Jest to o tyle ważne, gdyż Polska mogła stać się członkiem tej organizacji dopiero w 1991r. Statut RE został uchwalony w Londynie, 05.05.1949r.

W preambule stwierdza się, iż państwa sygnatariusze są niewzruszenie przywiązani do wartości moralnych, duchowych, które stanowią wspólne dziedzictwo narodów. Leży u podstaw wolności jednostki, wolności politycznych.

W ramach RE podpisano i ratyfikowano około 200 konwencji (dokumentacje, rekomendacje, rezolucje).

Fundamentalne znaczenie ma Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wartości (Europejska Konwencja Praw Człowieka). Podpisana została w Rzymie, 04.11.1950r.; w życie weszła 03.09.1953r.

Konwencja jest uzupełniona 14-stoma protokołami, mają one różny charakter zarówno proceduralny, materialny. Razem z konwencjami protokoły te tworzą system konwencyjny.

Konwencje te podpisują i ratyfikują wszystkie państwa członkowskie RE (dzisiaj jest to 47 państw). Państwo, które chce być członkiem RE musi podpisać i ratyfikować EKPCz.

Polska jako członek też podpisała, już w dniu wejścia do RE, tj: 26.11.1991r., a ratyfikowała 19.01. 1993r.

19.03.1993 r. rząd RP złożył oświadczenie o uznaniu kompetencji Europejskiej Komisji Praw Człowieka oraz jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dziś funkcjonuje tylko ten drugi organ) WAŻNE!!!

Konwencja jest przedmiotem wielu publikacji naukowych, ale także popularnonaukowych, także w języku polskim. Wiele odniesień merytorycznych można odnaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Świadczy to o podstawach aksjologicznych samej konwencji.

Preambuła:

odwołanie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, czyli dokumentu, który został stworzony w ramach ONZ. Odwołuje się także do celów RE, które znajdują się w statucie.

Możemy tam przeczytać:

„ zważywszy, że celem RE jest osiągnięcie większej jedności jej członków, że jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu, jest ochrona oraz rozwój praw człowieka i podstawowych wolności, i wspólnych wartości państw sygnatariuszy, jako zdecydowane rządy państw europejskich, działających w tym samym duchu, posiadających wspólną (…........) poszanowania rządów prawa i wolności, zbiorowego zagwarantowania niektórych praw wymienionych w Powszechnej Deklaracji.”

Konwencja obejmuje w zasadzie prawa i wolności osobiste oraz polityczne, w odróżnieniu od Powszechnej Deklaracji, w której wyróżnia się 3 grupy praw i wolności (osobiste; polityczne; społeczne, ekonomiczne i kulturalne). Państwa strony EKPCz muszą zapewnić objęte tym prawa i wolności każdemu człowiekowi, który podlega ich jurysdykcji.

Katalog praw objętych konwencją:

3. prawo do życia

4. art 3 → zakaz tortur

5. art 4 → zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

6. art 5→ prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

7. art 6 → prawo do rzetelnego procesu sądowego

8. art 7 → zakaz karania bez podstawy prawnej

9. art 8 → prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

10. art 9 → wolność myśli, słowa i wyznania

11. art 10 → wolność wyrażania opinii (lepiej pasuje ang wersja - express - wyrażenie siebie)

12. art 11 → wolność zgromadzenia i stowarzyszania się

13. art 12 → prawo do zawarcia małżeństwa

(w ostatnim czasie panuje dyskusja co do osób ubezwłasnowolnionych, i ich prawa do zawarcia małżeństwa; sądy polskie wydają ok. 8 tys. wyroków ubezwłasnowolniających, z czego 10 % to ubezwłasnowolnienia częściowe; jednocześnie ubezwłasnowolnienie całkowite jest przeszkodą w PL do zawarcia małżeństwa, a także innych cywilnych praw m.in. praw wyborczych; wiąże się to z tzw. śmiercią cywilną)

14. art 13 → prawo do skutecznego środka obrończego

15. art 14 → zakaz dyskryminacji

16. art 16 → ograniczenia działalności politycznej cudzoziemców

• Materialne przepisy w protokołach:

W I Protokole znajdziemy:

art 1 → ochronę własności

art 2 → prawo do nauki

art 3 → prawo do wolnych wyborów

Protokół nr 4:

art 1 → zakaz pozbawiania wolności za długi

art 2 → prawo do swobodnego poruszania się

art 3 →zakaz wydalania obywateli

art 4 → zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców

Protokół nr 6:

art 1 → zniesienie kary śmierci

Protokół nr 7:

art 1 → gwarancje proceduralne dotyczące wydalania cudzoziemców

art 2 → prawo do dowołania w sprawach karnych

art 3 → odszkodowanie za bezprawne skazanie

art 4 → zakaz podwójnego sądzenia lub karania

art 5 → równość małżonków

Protokół nr 12:

art 1 → ogólny zakaz dyskryminacji

Protokół nr 13:

art 1 → bezwzględny zakaz kary śmierci

Konwencja przewiduje ograniczenie niektórych praw, oczywiście uargumentowane, w niektórych przypadkach. Są też takie prawa, które w żadnej sytuacji nie mogą być ograniczane np. zakaz tortur.

Co przesądza o znaczeniu EKPCz:

Czy rozbudowany katalog praw człowieka? Poniekąd tak. Ale przede wszystkim rozbudowany mechanizm kontrolny, oparty na modelu sądowym.

W ciągu lat istnienia Konwencji, system był wielokrotnie modyfikowany. Ostatecznie wraz z wejściem w życie Protokołu nr 11 w dniu 01.11.1998 r został gruntownie przebudowany. Proces ten głównie spowodowany był faktem, iż w miarę funkcjonowania RE, do tej organizacji przystępowały nowe państwa. W efekcie także państwa byłego bloku wschodniego.

W kontekście rozszerzenia działania tego systemu wzrosła liczba skarg wnoszonych do organów kontrolnych. W związku z tym były one rozpatrywane powoli, przeciętnie do kilku lat od chwili wniesienia skargi. Przewlekłość postępowania zaczęła sama doskwierać organom kontrolnym.

Pierwotnie utworzono dwa organy: Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka, oprócz tego pewne kompetencje w tym przedmiocie Konwencja przyznawała Komitetowi Ministrów Rady Europy. Siedzibą wszystkich tych organów był Strasburg.

*Warto przypomnieć, iż członkiem Europejskiej Komisji Praw Człowieka był Polak, adwokat - Marek Antoni Nowicki.

W efekcie wprowadzonych zmian z Protokołu nr 11, w miejsce dotychczasowych organów Eur. Komisji Praw Człowieka i ETPC został utworzony jeden organ: Europejski Trybunał Praw Człowieka. Taka sama nazwa, ale jeden organ. Był inny od poprzednich, pomimo tego, iż tak samo się nazywa.

Europejski Trybunał Praw Człowieka:

3. działa stale, w Strasburgu (tak jak poprzedni w obu kwestiach)

4. skargi indywidualne i państw wnoszone są bezpośrednio do Trybunału

5. orzeka w składzie komitetów, złożonych z 3 sędziów, bądź izb złożonych z 7 sędziów oraz Wielkiej Izby złożonej z 17 sędziów; art 14 → o dopuszczalności sprawy może orzekać jeden sędzia

6. składa z sędziów w liczbie równej liczbie państw stron konwencji

7. sędziowie zasiadają w trybunale we własnym imieniu

8. sędziowie wybierani są przez Zgromadzenia Parlamentarne RE, na okres 6 lat, jest możliwość ponownego wyboru

9. polskim sędzia był prof. Lech (?)Garlicki z UW

Postępowanie przed ETPC:

Toczy się na podstawie skargi. Konwencja wyróżnia dwa rodzaje:

• skargę państwową → przysługuje każdemu państwu stronie, i może być wniesiona przeciwko każdemu państwu stronie konwencji, ale tylko takiemu, które naruszyło postanowienia konwencji.

• skargę indywidualną → może być wniesiona przez każdą osobę fizyczną, organizację pozarządową lub grupę osób, która uważa, iż stała się ofiarą naruszenia przez jedną ze stron konwencji; naruszenie praw zawartych w konwencji, nie innych.

Skargę wnosimy bezpośrednio do Trybunału, który może rozpatrywać taką skargę czy sprawę objętą tą skargą, dopiero:

1. Po wykorzystaniu wszystkich środków odwoławczych przewidzianych w prawie wewnętrznym i zgodnie z zasadami prawa m.nar.

2. Gdy skarga została wniesiona 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji

( art 35, §1 konwencji odmawia komentarza, dlatego, że precyzuje tę datę regulamin trybunału - 6 miesięcy od daty doręczenia ostatecznej decyzji skarżącemu)

Po wpłynięciu skargi trybunał bada czy skarga spełnia wymogi formalne (podobnie jak w Komitecie Praw Człowieka), poddaję ją ocenie merytorycznej, w celu ustalenia czy nie jest bezzasadna albo nie stanowi nadużycia prawa do wniesienia skargi.

Skarga może być uznana za nieważną:

• musi być podpisana, nie może być anonimowa

• gdy skarga jest identyczna co do istoty, do sprawy już rozpatrzonej przez Trybunał lub ze sprawą poddanej innej m.nar. procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia, gdy nie zawiera nowych, istotnych informacji dla rozstrzygnięcia

• jeżeli ta skarga nie daje się pogodzić z postanowieniami konwencji, odbiega znacząco od istoty; jest bezzasadna

• nie pochodzi od osoby fizycznej, org. pozarządowej, grupy osób - np. pochodzi od firmy, przedsiębiorstwa czy organów samorządowych

• nie jest skierowana przeciwko konkretnej decyzji państwa będącego stroną konwencji, ale takiej decyzji narażającej prawa skarżącego zagwarantowane konwencją

• gdy nie dotyczy zdarzeń, które miały miejsce w czasie, gdy państwo było związane postanowieniami konwencji (zdarzenia sprzed związania się konwencja - czynnik czasowy jest ważny)

• skarżący nie wykorzystał wszystkich, przewidzianych prawem krajowych środków odwoławczych

• gdy skarga została wniesiona po upływie tych 6 miesięcy od daty dostarczenia skarżącemu ostatecznej decyzji organów;

Gdy Trybunał uzna skargę za niedopuszczalną, taka decyzja kończy sprawę. Taki los spotyka większość spraw wnoszonych przez Polaków. Na takim etapie postępowania Trybunał orzekając w 1 lub 3 - osobowym składzie, może prowadzić korespondencję ze skarżącym oraz żądań stosownych wyjaśnień od państwa. Na tym etapie można ustalić termin rozprawy ustnej.

Gdy skarga zostanie uznana za dopuszczalną, orzeka w składzie izby - 7 sędziów. Kontynuuje rozpatrywanie tej sprawy, z udziałem przedstawicieli stron, może podejmować też stosowne dochodzenie. Jednak zawsze, na każdym etapie postępowania, Trybunał pozostaje do dyspozycji stron, celem polubownego załatwienia sprawy. Jedynie Trybunał w składzie izby może orzec o dopuszczalności i przedmiocie skargi, skarg państwowych.

Jeśli w sprawie pojawi się poważne zagadnienie dot. interpretacji konwencji czy protokołu lub gdy rozstrzygnięcie takiego zagadnienia, może doprowadzić do sprzeczności z wyrokiem, który wcześniej zapadł w Trybunale, izba może w każdym czasie przed wydaniem swojego wyroku sama zrzec się swoich właściwości i sprawę przekazać do Wielkiej Izby. Ale może się temu sprzeciwić jedna ze stron, i wtedy takie zrzeczenie się właściwości nie będzie skuteczne.

Jeżeli sprawę udało się załatwić polubownie: podejmowana jest decyzja o skreśleniu takiej sprawy z listy spraw. Jeżeli nie, to Trybunał orzeka na rozprawie publicznej. Gdy skończy rozpoznawać sprawę, to zamyka rozprawę, i wydaje wyrok.

Wyrok:

1. Stwierdza w nim, że doszło do naruszenia konwencji przez państwo (państwo winne).

2. Uniewinnienie państwa.

3. Może także orzec o tzw. słusznym zadośćuczynieniu na rzecz skarżącego → zadośćuczynienie to wypłacone przez państwo, uznane za winne naruszenia konwencji.

W przypadku wyroku wydanego przez Wielką Izbę - taki wyrok jest ostateczny. Wyrok wydany przez izbę staje się ostateczny jedynie w przypadku, gdy strony oświadczą, iż nie będą występować o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby, albo też nie złożą takiego wniosku (termin 3 miesięcy od daty wydania orzeczenia przez izbę). Powyższy skutek powstanie także wtedy, gdy wniosek o przekazanie zostanie przez Wielką Izbę zostanie odrzucony. Wniosek przekazania sprawy do Wielkiej Izby można potraktować jako szczególny środek odwoławczy od wyroku izby.

W praktyce jednak takie wnioski są dopuszczalne wyjątkowo (konwencja określa takie sytuacje):

1. W sprawie ujawni się poważne zagadnienie dot. wykładni konwencji lub jej protokołu.

2. Gdy w rozpoznawanej sprawie pojawi się ważne zagadnienie ogólne

Wszystkie decyzje i wyroki Trybunału muszą być przez ten Trybunał uzasadnione. Jeśli wyrok nie zapadł jednomyślnie, każdy z sędziów ma prawo złożyć zdanie odrębne do wyroku. Ostateczne wyroki ulegają publikacji.

Ostateczny wyrok Trybunał przekazuje do Komitetu Ministrów Rady Europy, który czuwa nad jego wykonaniem (art 46 konwencji). Państwo, i tak jest zobowiązane do przestrzegania takiego wyroku, w każdej sprawie, w której występuje jako strona (np. wyrok przeciwko Francji, i chodź Trybunał stwierdzi naruszenie przepisu, który występuje też w prawie polskim, to Polska nie będzie zobowiązana do wykonania wyroku, zmiany prawa).

Na czym mogą polegać zmiany wynikające z wyroku Trybunału? Może polegać zależnie od okoliczności konkretnej sprawy: na uchyleniu, zmianie orzeczenia sądu czy też decyzji administracyjnej, na wypłaceniu odszkodowania, nawet na zmianie prawa.

Formalne znaczenie orzecznictwa Trybunału: formalnie wiąże tylko to państwo, które było stroną postępowania, ale faktycznie wyroki Trybunału są także uznawane przez państwa strony. Nie mają one obowiązku realizowania wyroku, ale w praktyce są one uwzględniane.

Pojawia się pewne niebezpieczeństwo, że dotychczasowy proces podnoszenia standardów ulegnie zahamowaniu, a może nawet odwróceniu. W ostatnim czasie przyjęto szereg państw byłego bloku wschodniego, te państwa nadal nie są tak praworządne jak stare demokracje. Jest strasznie dużo skarg, szczególnie w sprawie Rosji. Niektóre z tych państw nie są zdolne do poprawy tej sytuacji, ze względu na przeszłość. To niesie obawy, iż Trybunał obniży standardy, bądź wprowadzi podwójne standardy, dla państw starych demokracji i nowych państw, co byłoby dla nas pewna porażka. Stanowiło by, że nie dorośliśmy do pełnej demokracji.

Dlaczego o tym mówi? Istnieją już takie orzeczenia, m.in. orzeczenie przeciw PL z 99' , w którym Trybunał nie stwierdził naruszenia przez PL art. dotyczącego wyrażania opinii, chociaż wypowiedź Pana Janowskiego, który został w PL ukarany, dotyczyła funkcjonariuszy państwowych (straży miejskiej).

Europejska Konwencja Praw Człowieka ogranicza się w zasadzie do praw osobistych i politycznych. Zatem czy jest akt prawa m.nar. w ramach europejskiego systemu praw czł., który by rozwijał prawa społeczne? → Europejska Karta Społeczna podpisana 16.10.1961 w Turynie, weszła w życie 26.02.1965 r. Zawiera szeroki katalog praw społecznych, gospodarczych i kulturalnych. Stronami Karty jest 20 państw. Uzupełniona jest 3 protokołami.

Wykład 10 - 21.05.2012

Europejska Konwencja Praw Człowieka ogranicza się do praw politycznych.

Europejska Karta Społeczna przyjęta 16 października 1961 roku w Turynie. Weszła w życie 26 lutego 1965 roku. Długo trwało zebranie wymaganej ilości podpisów. Obecnie stronami Karty jest ponad 20 państw. Karta ta została uzupełniona 3 protokołami:

• I - 5 maja 1988 roku

• II - 21 października 1991 roku

• III - 9 listopada 1995 roku

One weszły już w życie.

Polska przystępując w 1991 roku do Rady Europy podpisała EKS, ale ratyfikowała ją dopiero w dniu 25 czerwca 1997 roku, przy czym ratyfikacja nie objęła wszystkich postanowień Karty.

Karta ta jest zamieszczona w dzienniku ustaw z 1999 roku, numer 8, pozycja 67.

EKPCZł - Państwa strony zapewniają każdemu człowiekowi podlegającemu jurysdykcji prawa w niej zawarte.

Ratyfikując Kartę może uznać związane się tylko częścią określonych artykułów w tej Karcie, które określają poszczególne prawa. Zakres ten może być rozszerzony. Tak mówi art. 24.

Katalog praw jakie zawiera Europejska Karta Społeczna:

• Prawo do pracy - art. 1

• Prawo do sprawiedliwych warunków pracy - art. 2

• Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy - art. 3

• Prawo do godziwego wynagrodzenia - art. 4

• Prawo do organizowania się - art. 5

• Prawo do rokowań zbiorowych - art. 6

• Prawo dzieci młodocianych do ochrony - art. 7

• Prawo zatrudnionych kobiet do ochrony - art. 8

• Prawo do poradnictwa zawodowego - art. 9

• Prawo do szkolenia zawodowego - art. 10

• Prawo do ochrony zdrowia - art. 11

• Prawo do zabezpieczenia społecznego - art. 12

• Prawo do pomocy społecznej i medycznej

• Prawo do korzystania z usług opieki społecznej - art. 14

• Prawo osób niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo do szkolenia zawodowego - art. 15

• Prawo rodziny do ochrony społecznej, prawnej

• Prawo matek i dzieci do ochrony społecznej i ekonomicznej

• Prawo do prowadzenia działalności zarobkowej na terytorium innych państw stron

• Prawo pracowników migrujących oraz rodzin do ochrony i pomocy

Protokół dodatkowy został przyjęty 5 maja 1988 roku, obowiązuje od dnia 4 września 1992 roku, który uzupełnia katalog praw i zawiera zasadę niedyskryminacji w zatrudnieniu w zawodzie. Niedyskryminacji ze względu na płeć a także prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiębiorstwie a także prawo pracowników do polepszenia warunków pracy i prawo osób w podeszłym wieku do ochrony społecznej.

Mechanizm kontrolny

Nie ma charakteru sądowego jak w przypadku ETPCzł. W szczególności brak jest możliwości składania skarg państwowych czy indywidualnych. Mechanizm kontrolny sprowadza się do przesyłania przez państwa strony Sekretarzowi Generalnemu RE w odstępach 2 letnich sprawozdań dotyczących stosowania postanowień Karty, które przyjęły (artykuł 21) oraz w odpowiednich odstępach czasu na życzenie Komitetu Ministrów sprawozdań dotyczących sprawozdań które przyjęły. Kopie sprawozdań państwa strony przekazują do krajowych organizacji będących członkami międzynarodowych organizacji pracodawców i związków zawodowych, których przedstawiciele uczestniczą w posiedzeniach podkomitetu rządowego. Owe organizacje krajowe mogą składać uwagi do tych sprawozdań, które składają państwa strony.

Sprawozdania rozpatrywane są przez Komitet Praw Społecznych dawniej nosił nazwę Komitetu Niezależnych Ekspertów. Składa się z 9 członków wybieranych przez Zgromadzenie Parlamentarne RE na okres 6 lat. W obradach Komitetu bierze udział przedstawiciel MOP - Międzynarodowej Organizacji Pracy. Sprawozdania stron i wnioski KPS są przedkładane do rozpatrzenia Komitetowi Rządowemu.

Komitet Rządowy składa się z 1 przedstawiciela każdej strony Karty. W charakterze obserwatorów uczestniczą przedstawiciele krajowych pracodawców i związków zawodowych lub innych organizacji pozarządowych, które mają status konsultacyjny przy RE.

Komitet Rządowy następnie przedstawia Komitetowi Ministrów Rady Europy sprawozdania zawierające propozycje zaleceń dla tych państw, które nie przestrzegają postanowień Karty. Na podstawie tych raportów Komitet Ministrów przyjmuje stosowne rezolucje.

Sekretarz Generalny RE przekazuje ZP RE wnioski KPS, sprawozdania komitetu rządowego oraz rezolucje Komitetu Ministrów RE. Zgromadzenie Parlamentarne przeprowadza okresowe debaty na temat polityki społecznej i przekazuje stanowisko KM.

Komitet RE większością 2/3 głosów może na podstawie sprawozdania Komitetu rządowego oraz po rozpatrzeniu stanowiska zgromadzenia parlamentarnego formułować wszelkie niezbędne zalecenia dla każdego państwa strony.

Protokół do Karty z 1995 roku przyznał krajowym i międzynarodowym organizacjom pracowników i pracodawców i niektórym organizacjom pozarządowych prawo wnoszenia skarg na państwo za naruszenia standardów wynikających z karty. Jest skarga zbiorowa. Mogą ją wnosić międzynarodowe i krajowego org pracowników i pracodawców oraz niektóre organizacje pozarządowe międzynarodowe. Skargi te rozpatrywane przez Komitet Praw Społecznych.

3 maja 1996 roku została podpisana w Strasburgu nowa zmieniona EKS- zrewidowana Europejska Karta Społeczna. Poszerza ona katalog praw zawarty w Europejskiej Karcie Społecznej, m.in. prawo do mieszkania. W preambule ma zapis stopniowego zastąpienia EKS. Obecnie stronami zrewidowanej Karty jest zaledwie kilka państw. Czyli obowiązują 2 Karty Społeczne. Ta zrewidowana Karta pokazuje kierunek rozwoju społecznego.

Ważnym uzupełnieniem EKPCzł jest Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. 26 listopada 1987 roku. Weszła w życie 1 lutego 1989 roku. Polska ratyfikowała ją w 1994 roku. W stosunku do naszego kraju obowiązuje od 1 lutego 1995 roku. Ale ratyfikacja miała miejsce w 1994.

W preambule ta konwencja nawiązuje do artykułu 3 EKPCzł i podkreśla, ze mechanizm ustanowiony w tej konwencji odnosi się do osób, które twierdzą, ze już padły ofiarą naruszenia tego artykułu. Natychmiastowa wymagalność realizacji roszczenia, czego nie ma w Europejskiej Karcie Społecznej. Ochrona osób może być wzmocniona środkami pozasądowymi o charakterze prewencyjnym opartym na wizytacjach.

Zgodnie z artykułem 1 konwencji został powołany Europejski Komitet zapobiegania torturom…, który przy pomocy wizytacji ma badać prawa osób pozbawionych wolności, jeśli zajdzie potrzeba ochrony osób przed torturami. Komitet składa się liczbie równej liczbie państw stron konwencji. są oni wybierani przez Komitet Ministrów RE, ale z grona kandydatów zgłoszonych przez dane państwo. Na 4 lat. Komitet jest uprawniony do wizytacji w każdym miejscu podległym jurysdykcji państwa strony. Np. więzienia, areszty, zakłady dla nieletnich, schroniska dla nieletnich, domy opieki społecznej. Szeroko Komitet traktuje te miejsca, w których osoby są pozbawieni przez władze publiczne. To są wizytacje okresowe.

Ale może organizować też inne gdy uzna to za konieczne. W praktyce te inne wizytacje to ad hoc i wizytacje następcze.

Badanie skarg indywidualnych nie jest zadaniem Komitetu jednak informacje pochodzące od jednostek, grup, organizacji mogą służyć jako podstawa dla oceny czy warunki czynią wizytację ad hoc konieczną. Wizytacje są przeprowadzane przez co najmniej 2 członków Komitetu wraz z niezbędnymi ekspertami i tłumaczami. W praktyce liczebność delegacji zależy od zakresu pracy. Okresowe - większe siły. W Polsce, Niemcy - duże kraje to delegacja składa się z 5 czł oraz kilku ekspertów, tłumaczy i pracowników sekretariatu. Wizytacja wymaga uprzedniej notyfikacji. Musi być zapowiedziana. W 1991 roku ustalone reguły proceduralne umożliwiają przeprowadzenie notyfikacji w kilku etapach tak aby umożliwić państwu poczynienie niezbędnych przygotować technicznych ale nie umożliwienie wprowadzenie istotnych zmian w instytucjach. Wizytowane państwo ma zapewnić członkom Komitetu niezbędny i nieograniczony dostęp do wszystkim miejsc, w których przetrzymywane są osoby pozbawione wolności. Notyfikowane państwo może wysłać zastrzeżenia co do czasu i miejsca wizytacji powołując się na konieczność ochrony bezpieczeństwa, trwaniem poważnego przesłuchania. W takim przypadku państwo i Komitet konsultują osiągnięcie porozumienie co do środków umożliwiających Komitetowi szybkie wykonywanie funkcji. Jest to wynikiem kompromisu. Rząd brytyjski i niemiecki popierały projekt by państwo mogło decydować o miejscu wizytacji. Przyjęto kompromis. Delegacja ma dostęp do wszystkich miejsc gdzie znajdują się ludzie zatrzymani, ma dostęp do osób które mogą udzielić informacje, otrzymywać od państwa informacje, może przeprowadzać rozmowy ze strażnikami, służbą administracyjną.

Po wizytacji Komitet sporządza sprawozdanie dotyczące ustalenia faktów, które miały miejsce podczas trwania wizytacji. Bierze się pod uwagę zastrzeżenia wizytowanego państwa. Komitet może przekazać państwu zalecenia, zaproponować poprawę osób pozbawionych wolności.

Zasadą działania Komitetu jest poufność. Sprawozdania nie są publikowane, chyba ze państwo zainteresowane zażąda. Wtedy publikowane z uwagami państwa. Komitet nie może sprzeciwić się opublikowaniu sprawozdania przez państwo.

Konwencja przewiduje mocniejsze sankcje. Jeżeli państwo strona odmawia współpracy przy poprawianiu współpracy zgodnie z zaleceniami Komitetu może zadecydować większością 2/3 głosów o podaniu do publicznej wiadomości oświadczenia w tej sprawie. To oświadczenie nie jest równoznaczne z opublikowaniem sprawozdania. W praktyce publikuje takie sprawozdania sporadycznie. Chyba jest 5, z czego 2 dotyczyły Turcji a 3 Rosji.

Komitet w każdym roku przeprowadza kilkanaście wizytacji okresowych. Od czasu do czasu przeprowadza także wizytacje ad hoc. W Polsce takie wizytacje miały miejsce. Np. 30.06-12.07 1996 roku. 8-19.05.2000 - jeden areszt śledczy i 4 zakłady karne, 4-15.10.2004 roku . wyniki można uznać za pozytywne. Zarzuty - przeludnienie i niskie warunki materialne.

Komitet zapobiegania torturom co roku Komitetowi Ministrowi przedstawia sprawozdanie, które dalej przekazywane jest Zgromadzeniu Parlamentarnemu i podlega wizytacji.

Na Europejską konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych z 10 listopada 1994 roku, ratyfikowana przez Polskę 20 grudnia 2000 roku, dziennik ustaw 2002 rok, nr 22, pozycja 209. Oraz Konwencje o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny z dnia 4 listopada 1997 roku(konwencja bioetyczna). Nieratyfikowana przez Polskę, choć podpisana. Część materialna - katalog praw. Oprócz tego konwencja podobnie jak dotychczasowe tworzą mechanizmy kontrolne. To istota systemu europejskiego - skuteczny mechanizm kontrolny. Konwencja ramowa stworzyła Komitet doradczy, który wspomaga Komitet Ministrów w RE w nadzorowaniu wykonania postanowień przecz państwa. Liczy nie więcej niż 18 członków.

Konwencja stworzyła Komitet bioetyczny RE. Andrzej Rzepińki był członkiem.

Przez ponad pół wieku od swojego powstania Rada Europy zrobiła wiele na rzecz ochrony praw człowieka, które uzyskały wyraźny priorytet w jej instytucjach. Wyprzedza pod tym względem UE. Wysokie standardy prawne i wysokie wymagania.

Mechanizm kontroli Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka nie ma sobie równych. Chodzi o Europejski Trybunał Praw Człowieka. To najskuteczniejszy mechanizm ochrony.

Wykład 11 - 04.06.2012

KRAJOWU SYSTEM SĄDOWNICZY

Art. 10 ust.1 Konstytucji 1997 r. - ustrój RP - podział władzy ustawodawczej wykonawczej i sądowniczej (art. 173). Władza sądownicza ma pozycję odrębną. Struktura nie ma jednolitego charakteru.

Sądy, trybunały - art. 10 ustęp.8 - Rozdział 8

Sądy, TK i TS - dwa odrębne od siebie segmenty. Sady i dwa Trybunały są niezależne względem siebie.

Cechy wspólne odróżniające od władzy ustawodawczej i wykonawczej:

- zasada niezawisłości sędziowskiej (i sądy i trybunały)

- działalność oparta wyłącznie na prawie pozwanemu? roztrzygania sporów w procesie stosowania lub stanowienia prawa ( nie ma efektywności czy skuteczności)

- oparcie funkcjonowania władzy sądowniczej na sformalizowanych zasadach

- silnie podkreślona zasada kontradyktoryjności

Rola apolitycznego czynnika równowagi w systemie podziału władz i apolitycznego gwaranta praw człowieka:

Art. 175 ust.1 - monopol sądów na sprawowanie wymiarami sprawiedliwości

Sprawowania wymiaru sprawiedliwości - tylko sądy

SN, sądy powszechne, sądy administracyjne, sądy wojskowe

Monopol sądów akcentowany jest, gdy jedną ze stron jest jednostka - związek z art. 45 i art. 75 dającym prawo do sądu.

Art.14 MN Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych - mówi o prawie do sądu

Stworzenie możliwości OSTATECZNEGO rozstrzygnięcia każdej sprawy, gdy jedną ze stron jest jednostka. Nie oznacza to że wszystkie takie spory rozstrzygane były od początku przez sądy. Możliwe rozstrzygnięcia organów pozasądowych.

Ustrój, właściwości i postępowanie sądowe muszę regulować ustawę bo ustanawiane są przez parlament. Trudno uzyskać konsensus ale przez to buduje się stabilność prawa. Do podstawowych unormowań/ustaw należą:

• 27.07.2001 - Prawo o ustroju sądów powszechnych (USP)

• 25.07.2002 - Prawo o Ustroju sądów administracyjnych (USA)

• 21.08.1997 - Prawo o ustroju sądów wojskowych

• 23.11.2002 - Prawo o sądzie najwyższym

• 27.07.2001 0 ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa

Art. 175 daje wyraz zasadzie sądowego wymiaru sprawiedliwości i wymienia sądy:

• Sąd Najwyższy

• Sądy powszechne

• 2 typy sądów szczególnych : administracyjne i wojskowe

Katalog ma charakter zamknięty. Nie można stworzyć innych sądów szczególnych, wyjątkowych i trybu doraźnego, chyba ze na czas wojny.

Sądy powszechne - właściwość generalna. Wszystkie sprawy, bez spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Domniemanie kompetencji na rzecz SP. Ograniczenie na podstawie przepisów prawa. Wymóg dwuinstancyjności - struktura musi obejmować PRZYNAJMNIEJ DWA SZCZEBLE. Ustawa z 2001 r. dodaje trzeci stopień.

SP to: sądy rejonowe, okręgowe, apelacyjne.

Okręgi sądowe, tworzenie i znoszenie sądów okresla minister sprawiedliwości . SP dla jednej lub części gmin. Jest ich(SP) ok. 300.

Sąd rejonowy - sąd I instancji. Właściwość obejmuje sprawy karne i cywilne, kiedyś był wydział sądów grodzkich, teraz są rodzime etc.

Sąd okregowy (44) - nie pozostaje w żadnym związku z podziałem na wojskowe(?). Właścowość ma charakter mieszkany - sąd odwoławczy dla spraw rozstrzyganych przez sądy rejonowe ( jako sąd II instancji), ale sam też rozstrzyga sprawy w I instancji - określone ustawą- W sprawach karnych, sąd okręgowy orzeka jako sąd pierwszej instancji tylko w sprawach o zbrodnie i niektóre występki. Podzielone na cywilne i karne a w tym sądy pracy, ubezpieczenia?..

Sądy apelacyjne (11) - dla obszaru obejmującego kilka okregów , rozstrzyga w II instancji. Rozpatrują apelacje od orzeczeń sądów okręgowych jako I instancji. Sądy apelacyjne tylko w II instancji!

Sąd Najwyższy - nie jest sądem powszechnym. Sprawuje nad nimi nadzór w zakresie orzekania. Zwierzchni nadzór admin. nad działalnością s. powszechnych sprawuje minister sprawiedliwości. Nie może wkraczać w kwestię niezawisłości sądowej.

Sądy szczególne poza systemem sadów powszechnych istnieją w sposób stały. Sądy wyjątkowe niestałe są tworzone tylko w czasie wojny.

Przed sądami szczególnymi stosuje się te same rozstrzygania co przed sądami powszechnymi (różnica od sądów doraźnych). W konstytucji nie ma określenia 'sądy szczególne'. Wymianione są dwa typy - sądy administracyjne i sądy wojskowe.

Sady wojskowe - wojskowe sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe. Są to sądy karne. Wojskowe cywilne, żołnierze państw obcych.

Wojskowe sądy garnizonowe - orzekają w I instancji. Środki odwoławcze rozpoznają sądy okręgowe. Przysługuje im tez I instancyjność w sprawach najważniejszych. Wtedy II instancją jest izba wojskowa SN.

Sądy wojskowe podlegają orzeczniczemu nadzorowi SN.

Zwierzchni nadzór w zakresie czynnej służby wojskowej żołnierzy w s. wojskowym sprawuje MON.

Sądy administracyjne - W PRL je zniesiono. Przywrócono w 1980 r. utworzono Naczelny Sąd Administracyjny w okrojonej właściwości rzeczowej.

Nowelizacja z 1990 r - zasady generalnej właściwości NSA w sprawie kontroli legalności decyzji administracyjnej. W 1997 - dwuinstancyjność sadownicza administracyjna. Realizacja dopiero w lecie 2002 r. Uchwalono ustawę PRAWO o ustroju sądów administracyjnych oraz Ustawę z dni. 30 lutego 2002 roku Prawo o postępowaniu przez s. administracyjnym i Przepisy wprowadzające ustawę.

Reforma s. admin. miała wejść w życie 1.01.2004 roku.

Sądy administracyjne to: NSA i wojewódzkie sądy administracyjne dla obszaru jednego lub kilku województw.

Powołanie sędziów: art. 179 - przez prezydenta na wniosek Krajowej rady Sądownictwa na czas nieokreślony).

Zadania sądów administracyjnych: kontrola działalności administracji publiczneh rządowej i samorządowej. 3 typy spraw:

1. Sprawy dotyczące skarg na decyzje admin. lub inne postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, egzekucyjnym i inne akty

Sprawy skarg na bezczynność organów

Można wnieść skargi po wyczerpaniu drogi postępowania przed organami administracyjnymi.

Sąd administracyjny bada tylko legalność działań. Merytoryczna działalność organu jest poza jego kontrolą.

Skargę rozpoczyna wojewódzki sąd adm. Kasację można na zasadzie naruszenia prawa przez sąd I instancji.

Charakter kasacyjny - orzeczenie uchyla zaskarżoną decyzję admin. lub ..

Marytoryczne rozstrzygnięcie musi być rozpatrzone ponownie.

Sąd administracyjny jako organ odmowy prawa jednostki przez administracją publiczną.

2. Sprawy skarg na akty prawa miejscowego, akty samorządu terytorialnego. Jedyne kryterium odmowy - legalność

3. Sprawy o właściwość pomiędzy organami samorządy terytorialnego i org. adm. rządowej, sprawy kompetencyjne jako I i ostatnia instancja - NSA

NSA sprawuje nadzór nad działalnością s. adm. W zakresie orzekania zapewnia organizacyjne warunki działania dla sądów.

Jest oddzielony od syst. min. spr. Na czele prezes. Organy i ZG i Kolegium NSA. Na 6 letnią kadencję przez prezesa - 2 kandydatów. NSA dzieli się na izby : finansową, gospodarczą i ogólno administracyjną. Na czele każdej z nich jest vice-prezes NSA.

Nadzór orzeczniczy nad działalnością s. adm jest poprzez rozpatrywanie skarg kasacyjnych. Podejmuje uchwały wyjasnijąc wątpliwości prawne.

SN - Stoi ponad systemem sądow powszechnych. Konstytucja z 1997 zniosła nadzór orzeczniczy nad działalnością NSA.

Zadania: nadzór orzeczniczy nad działalnością s. powszechnych i wojskowych.

Cel: zapewnienie zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów.

Dwie formy:

1. Rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczen sądowych ( SP- kasacji; SW - SN w charakterze II instancji od orzeczeń OSW)

2. Uchwały rozstrzygające zagadnienia pr. Budzące wątpliwości lub rozbierznosci w orzecznictwie sądów powszechnych, wojskowych i SN.

SN orzeka o wazności wyborów referendum i opiniuje projekty ustaw.

4 izby:

1. Cywilna

2. Karna

3. Wojskowa

4. Prawy, ubezpieczen społecznych i publiczna

Na czele izby stoi Prezes SN powoływany na wniosek I prezesa przez prezydenta RP

KRS - organ kolegialny o szczególnym charakterze, w skład wchodzą przedstawiciele wszystkich 3 wladz. Składa się z : 4 posłów i 2 senatorów na 4 lata (wybierani przez izby), Prezesa SN, Prezesa NSA, 15 członków( 2 SN, 2 SAd, 2 SAp, 8 SO, 1 s wojsk., nie ma nikogo z S. rejonowego, ministra sprawiedliwości i os powoływana przez prezesa RM. Wyboru dokonują członkowie ZO

KRS nie jest organem władzy sądowniczej

Kompetencje związane ze sprawami personalnymi sądownictwa. Przedstwia prezydentowu wnioski o powoływanie sędziów , wyraża opinie dot zmian ustroju. Pominiecie opinii KRS powoduje niekonstytucyjność ustawy. Sprawy etyki zawodowej sędziów .

Decyzje KRS nei mają charakteru ostatecznego. Można się odwołać do SN.

35

---