5.10.2009

I Bezpieczeństwo - pojęcie i jego znaczenie

• czym jest bezpieczeństwo

• jak się je definiuje

• jakie są elementy składowe

II Typy i rodzaje bezpieczeństwa

• stereotypy w kontekście bezpieczeństwa (np. nasza obecność w NATO i wzajemna pomoc, postrzeganie bezpieczeństwa tylko w kontekście militarnym)

III Badania nad bezpieczeństwem

• kilka najważniejszych podejść i modeli - nurt realistyczny, libearlny, instytucjonalny, postmodernistyczny, prognostyczny

IV Analiza głównych zagrożeń i wyzwań dla bezpieczeństwa międzynarodowego

• czynniki wpływające na bezpieczeństwo (bezp. socjalne, społeczne - bieda)

• terroryzm

• bezpieczeństwo demograficzne (starzenie się Europy, migracja)

• aspiracje państw do posiadania broni atomowej (Iran, Korea Pn.), kontekst tarczy antyrakietowej

• cyberterroryzm

V Międzynarodowe aspekty bezpieczeństwa Polski

• dwie płaszczyzny - międzynarodowa (Irak, UE...), wewnętrzna

Literatura uzupełniająca:

• Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie ,pod red. Ryszarda Zięby, Warszawa 2008

• Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego państw, Warszawa 2004

• Słownik terminów zakresu bezpieczeństwa narodowego, Warszawa 2002

• R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warszawa 2007

• Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian, pod red. Kuźniar, Lachowski, Warszawa 2004

• Zagrożenia asymetryczne współczesnego świata, pod red. R. Fiedlera i S. Wojciechowski, Poznań 2009

Egzamin:

wykłady (2 pytania) + wybrane treści z ćwiczeń (1 pytanie)

Problemy bezpieczeństwa (/zagrożenia dla bezpieczeństwa)

• Kiedy mamy do czynienia z problemami bezpieczeństwa mn? 3 kryteria:

• muszą to być problemy występujące w wielu państwach, na różnych kontynentach (np. kwestia zbrojeń [tylko poza Europą])

• pociągają za sobą cały szereg ściśle powiązanych skutków, zwykle łączone, czyli ludzkie (ranni) i materialne (zniszczenia)

• zawsze wynikają z kilku przyczyn, nigdy nie powoduje ich jeden czynnik (np. terroryzm - podłoże etniczne, religijne, terytorialne, ideologiczne itd.)

• Skala dysproporcji we współczesnym świecie

• 600 milionów ludzi to analfabeci (20% mieszkańców Tunezji, 40% mieszkańców Egiptu, współczynnik ten wzrasta nawet do 80% w państwach jak Czad czy Afganistan), a dla nas czymś normalnym są laptopy i komórki

• bieda - połowa ludności ma 2$ na dzień

• bogata północ - biedne, zacofane południe:

• bogata północ - 20% populacji świata

• dochód światowy - 25% ludności z północy ma do dyspozycji 85% światowego kapitału

• dysproporcje mają charakter dynamiczny - zmieniają się na korzyść ludzi północy z każdym dniem

• zjawisko głodu - 850 mln ludzi umiera z głodu, 2 miliardy mają utrudniony dostęp do żywności; co 7 sekund umiera z głodu człowiek, co roku umiera tyle osób, ile mieszka w 8 największych miastach Polski

• deficyt wody - dotyka 150 mln ludzi

• fundamentalizm islamski i terroryzm - często spotykana niewiedza, kierowanie się stereotypami

• olbrzymie dysproporcje w majętności

• PKB per capita 43 000 $ w Luksemburgu

• PKB per capita 100 $ w Burundi

• łamanie praw człowieka w wielu częściach świata

• niewolnictwo i hanel ludźmi - co roku na świecie sprzedawanych jest 7000-3 mln ludzi, łączna rzesza niewolników to 30 mln ludzi na świecie

• a

12.10.2009

10 zasad bezpieczeństwa:

1. Co to jest bezpieczeństwo?

• Jest to sytuacja, w której zapewniona jest ochrona jednostki, narodu, państwa lub jakiegoś obszaru przed różnego rodzaju zagrożeniami, mającymi charakter wewnętrzny lub zewnętrzny.

• na przykładzie Polski - charakter wewnętrzny ma korupcja, zewnętrzny - terroryzm

• Jest to sytuacja polegająca na tym, ażeby tę ochronę utrzymać i sprawić, żeby jej poziom był coraz wyższy.

2. Bezpieczeństwo rozpatrywane jako stan ma charakter statyczny, a rozpatrywane jako proces ma charakter dynamiczny.

3. Istnieje wiele różnych aspektów i rodzajów bezpieczeństwa.

4. Bezpieczeństwo międzynarodowe to nie tylko suma bezpieczeństw narodowych, ale:

• bezpieczeństwa państw

• bezpieczeństwa regionów/kontynentów

• czynniki wpływające na bezpieczeństwo danego państwa/regionu

• relacje między bezpieczeństwem jednego podmiotu a drugiego podmiotu (np. bezpieczeństwo Polski wpływa na bezpieczeństwo Czech - przemyt czy grupy przestępcze)

5. Światowy system bezpieczeństwa - trójkąt bezpieczeństwa międzynarodowego:

• bezpieczeństwo poszczególnych państw

• bezpieczeństwo regionalne

• bezpieczeństwo uniwersalne/ogólnoświatowe

6. Wymiary bezpieczeństwa

• podmiotowy - gdy rozpatrujemy aktorów, podmioty bezpieczeństwa (np. Polska)

• przedmiotowy - zajmujemy się aspektami bezpieczeństwa (np. bezpieczeństwo surowcowe, religijne itd.)

• przestrzenny - punktem analizy jest jakiś obszar (np. kontynent europejski, Ameryka Północna)

• organizacyjny - gdy rozpatrujemy określony model bezpieczeństwa (np. jego aktualność, zalety, wady)

7. Typologie bezpieczeństwa:

• w ujęciu podmiotowym bezpieczeństwo możemy podzielić na dwa rodzaje

• bezpieczeństwo międzynarodowe

• bezpieczeństwo narodowe (wewnętrzne)

• typologie przedmiotowe:

• bezpieczeństwo polityczne

• militarne

• ekonomiczne

• społeczne

• kulturowe

• ideologiczne

• ekologiczne

• typologia przestrzenna:

• bezpieczeństwo lokalne (np. Polski)

• subregionalne (np. Europa Środkowo-Wschodnia)

• regionalne (np. Europa)

• ponadregionalne (np. bezpieczeństwo translatlantyckie)

• globalne/światowe/uniwersalne

• sposób organizowania systemu bezpieczeństwa

• bezpieczeństwo indywidualne (np. hegemonizm mocarstwowy, polityka izolacjonizmu, polityka neutralności, niezaangażowania itd.)

• system równowagi sił (np. „koncert mocarstw”, system bipolarny, system równowagi strachu)

• system blokowy (sojusze)

• system bezpieczeństwa kooperatywnego

• system bezpieczeństwa zbiorowego (regionalnego, uniwersalnego)

• a

• a

• a

Bezpieczeństwo nuklearne:

1. Zabezpieczenie potencjału nuklearnego przez państwa, które jest w posiadaniu tej broni.

2. Przeciwdziałanie wejściu w posiadanie potencjału nuklearnego przez „państwa zbójeckie”.

3. Przeciwdziałanie wejściu w posiadanie ładunku nuklearnego lub jego elementów przez grupę terrorystyczną, organizację przestępczą, grupę fundamentalistów czy radykałów itd.

4. Ochrona cywilnych pokojowych instalacji nuklearnych, takich jak elektrownie atomowe.

Broń jądrowa:

• rodzaj uzbrojenia, którego działanie oparte jest na wykorzystaniu energii jądrowej

Skutki - 3 płaszczyzny:

• Fala uderzeniowa

• promieniowanie - świetlne i przenikliwe

• radioaktywne skażenie (powietrza, ziemi, wody itd.)

Rodzaje broni jądrowej:

• broń o działaniu wybuchowym

• broń wodorowa, termonuklearna (większa skala rażenia, bardziej skomplikowana)

• broń o złożonej reakcji jądrowej (bardziej złożony proces, jeszcze groźniejsza)

• półfabrykaty (wykorzystanie elementów broni jądrowej, np. przy „brudnej bombie”, przy bombach atomowych walizkowych)

Historia prac nad ładunkiem atomowym:

• II WŚ - Niemcy (w tym Poznań!), USA, ZSRR - liderami długo byli Niemcy, przez bombardowania i wygnanie wielu żydowskich naukowców prace podupadły, Rosjanie byli bardzo zacofani, Amerykanie wygrali wyścig dzięki żydowskim naukowcom, którzy tam uciekli z Niemiec

• VII 1945, Nevada - pierwsza próba z bronią atomową

• VIII 1945, Japonia - pierwsze użycie

• 1949 - przełamanie monopolu przez ZSRR

• 1952 UK

• 1960 - Francja

• 1964 - Chiny

• 1974 - Indie

• podział państw ze względu na ich stosunek do potencjału nuklearnego:

• państwa, które legalnie (zgodnie z NPT) mają broń atomową - stali członkowie RB

• państwa, które mają tę broń, ale przez złamanie prawa międzynarodowego - Pakistan, Izrael

• państwa, które dążą do posiadania arsenału nuklearnego - Korea Pn.

• państwa, które nie mają aspiracji nuklearnych, ale technologicznie mogłyby sobie na to pozwolić - Japonia, Niemcy

• państwa, które nie mają takich aspiracji ani możliwości

Zagrożenia bezpieczeństwa nuklearnego:

• dojdzie do konfliktu z państwem, które ma potencjał i go użyje (np. spór o Kaszmir - Indie i Pakistan)

• do klubu dołączą kolejne państwa, dojdzie do proliferacji, co utrudni kontrolę

• istnieje ryzyko, że jakieś państwo przekaże innym podmiotom technologie nuklearne (decyzją władz państwowych lub naukowców)

• dojdzie do użycia arsenału nuklearnego przez wąską grupę, elitę, która będzie niezadowolona z sytuacji, będzie chciała przejąć władzę

• dojdzie do niekontrolowanego odpalenia ładunku nuklearnego na skutek błędu sprzętu lub błędu człowieka

• wejście w posiadanie broni nuklearnej przez „państwa zbójeckie” - głównie Korea i Iran

• Korea Pn:

• prowadzi program nuklearny od około 10 lat

• nie była w stanie sama go zainicjować, uzyskuje wsparcie z zewnątrz, głównie od Chin (kiedyś też ZSRR)

• trudno jednoznacznie orzec czy Korea ma już broń, czy dopiero dąży do jej posiadania

• Korea posiada środki przenoszenia (rakiety BM-25), mające zasięg 3,5 - 3,7 tys. km

• prowadzenie przez Koreę szantażu, dyplomacji nuklearnej, oczekuje profitów za wstrzymywanie się od użycia broni atomowej

• katastrofalna sytuacja gospodarcza w Korei, głód, państwo zamknięte, brak niezależnych obserwatorów i dziennikarzy

• nieobliczalność reżimu - miernikiem jest fakt, że czasem dochodzi do prowokowanych przez Koreę incydentów nuklearnych, np. wystrzeliwanie broni w kierunku Japonii

• środki zaradcze - negocjacje 2+4 (dwa państwa Koreańskie + Chiny, Rosja, Japonia i USA)

• rozwiązanie: zmiana władzy w Korei?, Chiny jako jedyny podmiot, który jest w stanie wpłynąć na Koreę? Chinom niezbyt zależy na takim rozwiązaniu, bo wiedzą, że mogą pomóc, dlatego ich pozycja na arenie międzynarodowej jest silniejsza

• Iran:

• deklaracje Iranu do tego, że chce być mocarstwem nuklearnym

• Iran ma bardzo zaawansowany program przenoszenia ładunków konwencjonalnych jak i nuklearnych

• Iran ma dwa zaawansowane zakłady wzbogacania uranu, deklaracje dotyczą celów cywilnych

• Izrael chciał likwidacji tych dwóch ośrodków, ale USA się na to nie zgadza

• społeczność międzynarodowa prowadzi rokowania 5+1+1 - mocarstwa (bez USA, bo Iran nie utrzymuje z nimi stosunków - Rosja, Chiny, UK, Francja i Niemcy) + Iran + USA

• propozycja: niech Iran przekaże uran, który ma, zachód go wzbogaci, ale w zamian będzie miał opcję sprawdzenia, czy jest on na pewno stosowany w pokojowych celach

• deklaracje przywódców Iranu: trzeba wymazać Izrael z mapy świata, holocaustu nie było (wypowiedzi z czasu wyborów prezydenckich)

• wybory: istnieje ryzyko, że wybory nie były demokratyczne i że wynik był inny

• pęknięcie w społeczeństwie irańskim, chcą zmian

• bardzo duży wpływ Moskwy na rozwiązanie tej sytuacji

19.10.2009

Bezpieczeństwo religijne, religijno-kulturowe:

• swoboda wyrażania i praktykowania własnych przekonań religijnych w połączeniu z tolerancją, nieszkodzeniem i nieprzeszkadzaniem innych, którzy mają takie same prawa

Zagrożenia tego bezpieczeństwa:

• prześladowania religijne

• w chwili obecnej około 200-250 milionów ludzi jest prześladowanych ze względu na wyznawaną religię

• kolejne 400 milionów ma ograniczony dostęp do praktyk religijnych

• liczba osób prześladowanych się nie zmniejsza na przestrzeni lat

• najbardziej prześladowana religia obecnie na świecie to chrześcijaństwo

• najgorsza sytuacja: Maroko, Algieria, Egipt, Sudan, Somalia, Arabia Saudyjska, Turcja, Iran, Afganistan, Indie

• statystycznie kilka tysięcy chrześcijan rocznie jest zabijanych jedynie ze względu na religię, najbardziej krwawe lata: 1996 (zamordowano około 156 tysięcy chrześcijan - pogromy, działania wojenne, radykałowie), 2007 (zanotowano 170 tysięcy zabitych osób)

• w XX wieku zginęło około 45 milionów chrześcijan

• przyczyny prześladowań religijnych:

• brak tolerancji

• przesądy, uprzedzenia czy stereotypy

• fundamentalizmy zachęcające swoich wyznawców do wyrządzania szkody innym

• spory między religiami i ich wyznawcami, mające głęboki kontekst historyczny

• motywy ekonomiczne - chęć posiadania danego obszaru, zasobów, profitów finansowych (Sudan - handel ludźmi)

• prowokacje polityczne (Indie)

• przykłady:

• Sudan: pogromy religijne na chrześcijanach prowadzone przez muzułmanów, zwłaszcza w Darfurze, głównym przejawem są ataki na wioski wyłącznie chrześcijańskie, głównie porywa się dzieci, które są następnie sprzedawane na targach niewolników, wg szacunków ONZ w 2008 roku porwano i sprzedano około 25 tysięcy dzieci (średnia cena: 15$) - chłopcy jako siła robocza, dziewczynki do agencji towarzyskich na całym świecie

• Turcja: publiczne czytanie Biblii jako „szerzenie innej religii”, zakaz rozdawania obrazków, różańców itd.

• Iran: za rozdawanie ulotek czy obrazków już nas nie wyciągną z więzienia - kara śmierci

• Arabia Saudyjska: więzienie za najmniejsze symbole religijne

• Indie: kryzys ekonomiczny - protesty podjudzane przez KK, ataki na KK żeby powstrzymać te protesty (spalone kościoły, zabici księża i zakonnice)

• Bangladesz - deficyt wody, a nie dopuszcza się rodzin chrześcijańskich do studni, są one kontrolowane przez muzułmanów

• skutki prześladowań religijnych:

• straty w ludziach (osoby zabite, ranne, kalekie)

• nasilenie procesu migracji i uchodźstwa

• zniszczenie ekonomiczne

• niszczenie dziedzictwa kulturowego\

• rewanż

• stereotypy i uprzedzenia

• problem fundamentalizmów religijnych

• najliczniejsza religia - chrześcijaństwo (głównie katolicy)

• drugą pod względem wielkości jest islam

• hinduizm

• buddyzm

• prawo do wyznawania religii jest obecnie prawem nagminnie łamanym

9.11.2009

Wielopoziomowy schemat zagrożeń bezpieczeństwa:

Poziom	Wymiar wojskowo-dyplomatyczny	Wymiar polityczny	Wymiar gospodarczy	Wymiar społeczno-humanitarny	Wymiar ekologiczny
Poziom kontynentalny	Polityka renacjonalizacji bezpieczeństwa; ograniczenia suwerenności, hegemonia; można stworzyć wojsko europejskie, ale kto ma stać na czele?	Zewnętrzne ograniczenia wewnętrznej polityki, zagrożenia ideologiczne - czynniki zewnętrzne ograniczają politykę wewnętrzną danego podmiotu, bo polityka państw musi być podporządkowana wspólnym interesom	Ograniczenia dostępu do rynku, migracje, zorganizowana przestępczość, niski poziom inwestycji	Kultura globalna, migracje, zorganizowana przestępczość - osłabienie lokalnej tożsamości	Kryzys ekosystemu, kryzys energetyczny, katastrofy transgraniczne, migracje
Poziom regionalny	Spory graniczne, problemy mniejszości narodowych, dezintegracja państw	Niestabilności w państwach sąsiedzkich, przepływy uchodźców - np. Darfur - kilka milionów uchodźców uciekło do sąsiedniego Czadu	Ograniczenia dostępu do rynków zbytu danych towarów, migracje, zorganizowana przestępczość, ograniczenia tranzytu - np. obszar Ameryki Środkowej	Konflikty na tle kulturowym i religijnym	Kryzys ekosystemu, kryzys energetyczny, katastrofy transgraniczne, migracje
Poziom państwowy	Brak konsensusu co do kierunku polityki wewnętrznej, słabość systemu obrony, luka technologiczna w stosunku do innych państw	Niepowodzenie reform w regionie, a w konsekwencji słabość systemu politycznego, fragmentacja, problemy cywilnej kontroli nad armią, separatyzm mniejszości etnicznych	Niepowodzenia reform a w konsekwencji niski poziom prywatyzacji, słaby system bankowy, protekcjonizm, przestępczość i korupcja	Niski poziom rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, korupcja, zorganizowana przestępczość, łamanie praw człowieka, dyskryminacja mniejszości etnicznych	Kryzys ekosystemu, kryzys energetyczny, katastrofy transgraniczne, migracje
Poziom jednostkowy	Regionalny separatyzm	Ekstremizm polityczny, skrajna polaryzacja społeczeństwa, masowe protesty i strajki	Bezrobocie, recesja gospodarcza, zorganizowana przestępczość, korupcja, łamanie praw człowieka, ksenofobia i nacjonalizm	Kryzys ekosystemu	Kryzys energetyczny, katastrofy transgraniczne, migracje

Bezpieczeństwo ekologiczne - całokształt działań zmierzający do przeciwdziałania dwóm podstawowym zagrożeniom:

• katastrofom antropogenicznym

• klęskom żywiołowym

Katastrofa antropogeniczna - różnego rodzaju zagrożenia, kataklizmy, niebezpieczeństwa, które wpływają na środowisko naturalne, a są wywoływane przez działalność człowieka, np.

a) pożary generowane przez człowieka - obiektów przemysłowych, rurociągów, gazociągów itd. - pożar Rzymu z roku 64 n.e., połowa miasta legła w gruzach, pożary szybów naftowych w czasie pierwszej wojny irackiej, gigantyczne pożary lasów na obszarze Indonezji

b) katastrofy humanitarne - celowe działanie człowieka, mają miejsce głównie w trakcie działań wojennych, np. holocaust,

c) katastrofy ekologiczne - wywołane przez człowieka, w skutek błędów, niedopatrzeń lub celowego działania - 1989 u wybrzeży Alaski, do morza dostała się ropa naftowa, katastrofa w Czarnobylu

d) dziura ozonowa - kurczenie się powłoki ozonowej otaczającej Ziemię, znajdującej się około 15-30 km nad powierzchnią Ziemi, chroniącej przed promieniowaniem UV i innymi niebezpiecznymi substancjami z przestrzeni kosmicznej, np. powłoka chroni nas

e) ocieplenie klimatu - na skutek produkcji gazów cieplarnianych, występuje ewidentny mechanizm geograficzny - im klimat cieplejszy tym częściej dochodzi do kataklizmów takich jak powodzie i susze, bo im mniej wilgoci tym rzadsze opady, a jak już są to są bardzo intensywne - przykład Afryki, poza tym im cieplej tym szybciej topnieją lodowce, podnosi się poziom morza

f) zwiększająca się produkcja odpadów przemysłowych i domowych, każdy z nas produkuje rocznie około 600 kg śmieci, im bogatsze społeczeństwo tym więcej śmieci (np. w USA co roku wyrzuca się 16 mld pieluch, 1,5 mld długopisów, 2 mld maszynek do golenia, 200 mln opon)

16.11.2009

Klęski żywiołowe - konsekwencje naturalne procesów zachodzących w atmosferze lub we wnętrzu naszej planety, np.:

a) cyklony tropikanle - o różnej mocy i na różnym obszarze, towarzyszy im bardzo silny wiatr (rekord to 310 km/h), ogromne opady, powodzie (np. Cyklon Hiacynta w latach osiemdziesiątych - 3 l/m kw./h)

b) opady gradu (rekordowy był wielkości grapefruitów)

c) powodzie - np. Wenezuela, 1999 - zginęło około 20 tys. osób

d) pożary - np. Australia (cykliczne), Indonezja 1994 (5 mln ha lasów uległo zniszczeniu)


e) trzęsienia ziemi - Chiny w XVI w. (800 tys. osób), Włochy XX w. (100 tys. osób)

f) erupcje wulkanów - około 500 mln osób żyje w strefach wulkanicznych

Projekty wykorzystania energii z żywiołów:

• europejski: wykorzystanie energii morskiej (fale) - boje przejmujące energię

• USA: wykorzystanie energii z burz i huraganów

Cechy bezpieczeństwa ekologicznego:

• nowy rodzaj bezpieczeństwa, ale coraz częściej wzrasta jego znaczenie, coraz częściej analizowany

• związane z całym szeregiem różnych zagrożeń, które generują straty materialne i ludzkie na olbrzymią skalę

• kataklizmy i klęski będą się nasilać, szczególnie te, które są konsekwencją działalności człowieka

• zagrożenia ekologiczne można ograniczać, ale tylko do pewnego stopnia

• bardzo ważny element składowy bezpieczeństwa regionalnego i globalnego

• bezpieczeństwo ekologiczne jest mocno (czasem nierozerwalnie) powiązane z innymi sektorami bezpieczeństwa

• wpływa na politykę państw (np. spory o zasoby wody) oraz na jednostkę (jakość życia)

Bezpieczeństwo zdrowotne - całokształt działań profilaktycznych i leczniczych zmierzających do zapewnienia zdrowia i tworzenia jak najlepszych warunków do życia

Problem epidemii: od XIV w. - dżuma: w ciągu kilku lat zabiła około 25 mln ludzi w Europie (1/3 ogółu mieszkańców); dotyczy państw słabo rozwiniętych i biednych (szczególnie Afryka), ale też państw rozwiniętych

epidemia dotyczy wzrostu zachorowań na małym obszarze

Pandemie: np. Indie - cholera w XIX wieku, grypa

pandemia dotyczy wzrostu zachorowań w skali globalnej

Grypa - jest od zawsze, ale problem pojawia się, gdy grypa przeradza się w epidemię lub pandemię.

Rodzaje grypy:

1. A - najbardziej niebezpieczna, dotyczy ludzi i zwierząt

2. B - grypa sezonowa, dotyka ludzi

3. C - ludzie i świnie, bezobjawowa lub niewielkie objawy

• w obrębie każdego typu występują podtypy (stąd białka H i N, np. H1N1, H5N1)

• istnieją rodzaje normalne (w obrębie gatunku) oraz mutacyjne (międzygatunkowe, np. między człowiekiem a świnią)

• 1918-19 - pandemia hiszpanki (A H1N1), 1/3 populacji choruje, około 20-40 mln ludzi umiera

• 1857-58 - epidemia grypy azjatyckiej (A H2N2)

• 2009 - pandemia grypy meksykańskiej (A H1N1)

• więcej osób umiera na powikłania pogrypowe niż na samą grypę

BRAKUJE TABELKI

23.11.2009

Dwie główne przyczyny śmierci rodzaju ludzkiego:

a) choroby układu krążenia - choroby serca, kwestie związane z ciśnieniem, cholesterolem itd.

b) nowotwory - 30% wszystkich zgonów obecnie na świecie (+ komplikacje im towarzyszące)

Pozytywna tendencja: medycyna osiąga coraz większe sukcesy jeśli chodzi o choroby krążenia - coraz mniej osób umiera co roku na choroby krążenia, np. podwyższone ciśnienie - obecnie pod opieką lekarza i z dobrymi lekami choroba nie musi być ani groźna ani śmiertelna. Przewiduje się, że udział tych chorób w śmiertelności ludzi spadnie z ok. 50% do mniej więcej 30%. Istnieje duża liczba leków.

Negatywna tendencja: nowotwory mogą za około 20 lat stanowić główną przyczynę zgonów i przewiduje się wzrost liczby rodzaju chorób nowotworowych. Brak nowych metod leczenia, skuteczność od lat na podobnym poziomie.

W Polsce prawdopodobieństwo wyleczenia nowotworu wynosi 33-35%. Średnia dla całej UE to około 50% szans na wyleczenie. W USA jest to 60%. Różnice nie są efektem zaawansowania technologicznego, bo różnice w wyposażeniu szpitali nie są na tyle duże. Przyczyną są badania profilaktyczne - w USA wyłapuje się chorobę na tyle wcześnie, że istnieje większe prawdopodobieństwo na wyleczenie raka.

Wirus HIV

Problem AIDS towarzyszy ludziom od wielu lat. AIDS - zespół zaniku odporności. Niektóre osoby są w stanie samoczynnie wytwarzać przeciwciała hamujące rozwój choroby (kilka godzin lub kilka, kilkanaście lat).

Wpływ na bezpieczeństwo: AIDS szybko się rozprzestrzenia oraz wzrasta liczba osób zakażonych (obecnie około 50 mln na całym świecie). Co roku notuje się około 5 mln nowych zachorowań i około 3 mln zgonów w wyniku zarażeniem HIV.

Problem globalny, ale 3 epicentra:

• Afryka subsaharyjska (około 2/3 zdiagnozowanych przypadków) - kilkanaście albo kilkadziesiąt procent populacji części państw regionu to nosiciele

• niewiedza połączona z brakiem chęci przyswojenia tej wiedzy

• „białasy” nie będą nam mówić jak mamy żyć

• klimat, skłonność do poligamii

• niechęć do prezerwatyw (z jednej strony środek zapobiegawczy, z drugiej strony krytyka prezerwatyw przez kilka religii)

• nie wiadomo jak formułować programy, żeby docierały do świadomości miejscowych ludzi

• odmienne podejście do życia (życie chwilą), inny temperament

• Indie:

• główną przyczyną dużej liczby zakażeń i zachorowań jest brak wiadomości na temat choroby

• statystycznie 1/3 mieszkańców nie słyszała nigdy o HIV/AIDS

• 1/5 mieszkańców Indii nie miała nigdy kontaktu z prezerwatywą

• Rosja, Ukraina i Białoruś

AIDS w Polsce - rejestr zachorowań od 1995, zanotowano około 12 tysięcy zakażeń, zachorowało 3 tysiące, zmarł tysiąc osób

Zagrożenie ze strony AIDS:

• brak leków

• lekceważenie problemu - brak profilaktyki

Bezpieczeństwo żywieniowe

2 aspekty:

• to, co jemy

• to, co pijemy

Bezpieczeństwo jest zapewnione, gdy są spełnione 3 warunki:

1. dostępność fizyczna do żywności i wody (zależne od płci, pory roku, klimatu itd.):

• około 1,5 l płynów dziennie (latem więcej)

• alkohol - wino wpływające na trawienie, poziom cholesterolu itd. (jedna lampka wina dziennie); alkohol wysokoprocentowy w małych ilościach nie powinien zaszkodzić, a pomaga - w starszym wieku działa pozytywnie (funkcje trawienne, regulacja cholesterolu)

• mleko - można pić, ale MLEKO, a nie sztuczne wytwory mlekopodobne; częste picie mleka może prowadzić do próchnicy

• jedzenie

• mężczyźni: 21-30 lat, lekko pracujący: 2400-2600, średnio pracujący 2700-3000, pracując ciężko 3500-4000 kcal, bardzo ciężko 4000-4500

• kobiety: l21-30 lat, lekka praca 2100-2300, praca umiarkowana 2300-2800, ciężko 2900-3200 kcal

• mamy odpowiednie środki finansowe, aby zdobyć odpowiednią ilość żywności i wody

• konsumujemy produkty wysokiej jakości (świeże, z substancjami, których potrzebujemy)

Zagrożenia dla tego bezpieczeństwa:

• zanieczyszczenie środowiska - wpływ na jakość wytwarzanych produktów i poziom ich zanieczyszczenia

• czynnik biologiczny - ryzyko, że w pożywieniu czy wodzie znajdą się wirusy, bakterie, pasożyty, które są groźne dla życia i zdrowia (np. USA, 1985, Chicago - na etapie pasteryzacji mleka zakażono je pałeczkami e. coli - rozchorowało się 170 tysięcy osób; zatrucie kanapkami w Japonii w 1997, 7 tysięcy dzieci trzeba było hospitalizować; w Polsce jest 3000 łóżek, ale większość zajęta - nie ma możliwości logistycznych na odpowiedź na atak terrorystyczny czy wzrost zachorowań na grypę)

• zagrożenie chemiczne żywności

• substancje anabolityczne

• GMO - jeśli modyfikacja jest niezdrowa dla człowieka

• zagrożenie fizyczne - skażenie promieniotwórcze (np. Czarnobyl)

• zagrożenie związane z produkcją, importem, transportem lub przechowywaniem żywności z naruszeniem podstawowych standardów, w nieodpowiednich warunkach (Chiny, 2002 - pracownik w fast-foodzie pomylił preparaty i użył trutki dla szczurów zamiast substancji odkażającej, zmarło 40 osób)

• terroryzm żywnościowy - radykalne grupy chciały zakazić żywność (USA, 1994 - chciano uniemożliwić przeprowadzenie wyborów - zakażono sałatki w barze sałatkowym, 800 osób hospitalizowano)

• problem głodu - najpoważniejsze zagrożenie

• skala: 900 mln osób żyje na granicy śmierci głodowej (dane WHO) - nie zjedzą nic dzisiaj, jutro, pojutrze - mogą umrzeć na skutek wycieńczenia; co 8 sekund ktoś na świecie umiera z głodu; rocznie umiera tyle osób, ile mieszka w 8 największych miastach Polski

• 2 miliardy osób niedożywionych (niezaspokajających podstawowych potrzeb żywieniowych)

• występowanie:

• Azja (500 mln osób) - np. Korea Północna (tylko na skutek głodu zmarły 2 miliony ludzi)

• Afryka (200 mln osób)

• Ameryka Łacińska (50 mln osób)

• czemu nie udaje się rozwiązać problemu? Główne determinanty zjawiska głodu:

• brak środków finansowych - brak pieniędzy na zakup jedzenia, ale w skali całego globu te pieniądze są (gdyby 1/7 pieniędzy wydawanych w skali świata na alkohol i papierosy przeznaczyć na problem głodu - rozwiązano by ten problem)

• np. Pajacyk, adopcje na odległość

• wzrost liczby ludności - coraz więcej osób do nakarmienia

• działania wojenne - niszczenie upraw, ograniczenie produkcji rolnej i zwierzęcej

• katastrofy, kataklizmy

• błędy popełniane przy zbiorze, transporcie i przechowywaniu żywności - około 10% żywności jest niszczona w ten sposób

• zła dystrybucja żywności - w niektórych państwach wyrzuca się jedzenie, w innych go brakuje

• szkodniki, insekty, bakterie, wirusy atakujące żywność na różnym poziomie - wytwarzania, zbiorów czy przechowywania (same szczury niszczą około 3-5% żywności, którą wytwarzamy - jedząc ją lub zanieczyszczając)

• jesteśmy coraz bardziej konsumpcyjnie nastawieni do życia - mamy coraz większe wymagania kulinarne, coraz więcej przeznacza się na zaspokojenie potrzeb jednego człowieka (obecnie zjadamy 340 kg zboża rocznie, w 1995 - 100 kg mniej)

• kwestie, uwarunkowania polityczne - błędne lub świadome decyzje, które powodują wystąpienie lub eskalację zjawiska głodu (głód na Ukrainie za Stalina [paradoks, bo spichlerz Rosji, Europy]; Mao, lata 60 - klęska głodu, zginęło nawet 20 mln Chińczyków; obecnie Korea Północna)

• co robi społeczność międzynarodowa?

• duża liczba organizacji mających nieść pomoc regionom dotkniętym przez głód (np. FAO)

• zwiększenie powierzchni areałów - produkcja większej ilości żywności

• robi się wszystko, aby zwiększyć efektywność produkcji żywności (np. wynalezienie i wprowadzenie nawozów naturalnych spowodowało, że udało się uzyskać 40% plonów więcej z tego samego areału; GMO - rośnie szybciej, mniej choruje, jest bardziej wydajna)

• modernizacja produkcji rolnej, umaszynowienie

• działania uświadamiające - zbiórki żywności w marketach, zachęcanie konsumentów do niepodejmowania pochopnych decyzji i kupowanie takiej ilości żywności, jakiej naprawdę potrzebują

30.11.2009

Terroryzm zagrożeniem dla bezpieczeństwa międzynarodowego

1. Postrzeganie i definiowanie terroryzmu

a) wielość i różnorodność definicji - obecnie jest około 200-300 definicji terroryzmu, np. USA posługuje się tylko kilkudziesięcioma definicjami;

b) przyczyny zróżnicowania pojęcia

• próżność naukowców i polityków - chcą mieć swoje definicje

• terroryzm - bardzo popularne słowo, słowo klucz - wszyscy się posługują, mało kto rozumie, albo rozumie je na swój sposób, w zależności od kultury, miejsca zamieszkania itd.

• rozgraniczenie terroryzmu od kilku zjawisk pokrewnych i wyznaczenie linii, gdzie kończy się jedno zjawisko a zaczyna drugie - jak np. rozdzielić terroryzm od walki narodowowyzwoleńczej?

c) sposoby prezentacji terroryzmu

• podawanie wielu definicji

• próby znalezienia elementów wspólnych w obrębie definicji i w oparciu o to zdefiniować terroryzm (wg A. Schmida głównymi cechami są między innymi: przemoc i siła, polityczny charakter, strach i podkreślanie terroru, groźba...) - ale często można się nie zgadzać z częścią tych elementów

• zwrócenie uwagi na kilka kwestii uniwersalnych w obrębie terroryzmu - 5 pytań:

• Kto? - sprawca lub współsprawca, kto był inicjatorem, organizatorem, finansistą i wykonawcą?

• Jak? - w jaki sposób zamach został przygotowany, przeprowadzony?

• Dlaczego? - pytanie o źródła, motywy, przyczyny

• Kto/co był/było celem? - kogo lub czego przejaw terroryzmu dotyczył? Podmioty i przedmiot ataku

• Z jakim skutkiem? - następstwa, straty

• należy przeanalizować akty terrorystyczne i w oparciu o tę analizę wybrać elementy będące przydatne przy analizowaniu terroryzmu:

• terroryzm to ZAWSZE działania z naruszeniem prawa, negatywny charakter działania

• są to działania podejmowane przez jedną osobę lub przez grupę osób

• działania muszą wynikać z jakichś motywów - kierowanie się jakimiś przesłankami:

• przekonanie o tym, że jakaś ideologia jest na tyle ważna, że jest warta poświęcenia życia swojego i innych (religijna, polityczna, światopoglądowa, ekologiczna...)

• przesłanki ekonomiczne - działy planowania i działy ekonomiczne w każdej (lub w większości) grupie terrorystycznej - zaczynają one coraz bardziej przypominać nowoczesne firmy (dział planowania, dział PR itd.)

• zemsta

• szantaż

• cele ataków terrorystycznych

• państwo lub organizacja międzynarodowa (ataki na symbole czy reprezentantów)

• osoby publiczne niezwiązane ze światem polityki (bo można dostać więcej kasy za okup, bo wywołuje to zamieszanie)

• zwykli ludzie

2. Przyczyny terroryzmu

3. Obawy dotyczące ataków terrorystycznych

4. Ataki terrorystyczne na świecie

5. Przeciwdziałanie terroryzmowi i jego ocena

Typologia terroryzmu:

a) terroryzm państwowy (metody są wykorzystywane lub wspierane przez jakieś państwo, np. Hamas lub Hezbollah) i niepaństwowy (realizowany przez osoby lub organizacje niemające związków z państwami)

b) terroryzm konwencjonalny (nóż, pistolet, ładunek wybuchowy), terroryzm ABC (stosowanie lub próba zastosowania broni masowego rażenia), nowe rodzaje terroryzmu (nowinki technologiczne, np. cyberterroryzm, portale społecznościowe, komunikatory)

c) terroryzm ideologiczny (skrajnie prawicowy [np. Kombat 18], skrajnie lewicowy [np. Czerwone Brygady], separatystyczny [np. IRA, ETA], anarchistyczny [np. RAF], religijny [Al-Kaida], terroryzm jednej sprawy [brak podłoża ideologicznego, wycinanie lasu amazońskiego, kliniki aborcyjne itd.])

14.12.2009

Przyczyny terroryzmu:

1. wielość i zróżnicowanie czynników

2. ewolucja przyczyn

3. lekceważenie problemu

1. Przyczyny

a) ideologiczno-polityczne:

• szczególnie widoczne w trakcie zimnej wojny, wtedy ten czynnik miał największą rolę, obecnie traci na znaczeniu

b) religijne:

• fundamentaliści (nie tylko islamski, bo też np. IRA), obecnie jest to większość czynników determinujących terroryzm - można zaobserwować ewolucję w tym czynniku (20 lat temu takie ataki stanowiły ok. 3%, obecnie około 50%)

c) uwarunkowania o charakterze etniczno-terytorialnym

• przykładem może być działalność terrorystów baskijskich, kurdyjskich, czeczeńskich itd.

• punktem wyjścia dla zrozumienia tych czynników jest nierówność - jest 200 państw, a 3,5 tysiąca dużych narodów

d) kwestie ekonomiczno-społeczne

• atakujemy, bo zabieracie nam coś cennego, wtrącacie się w nasze sprawy

• poczucie biedy, nędzy z poczuciem krzywdy i wyzysku

• w państwach gdzie terroryzm cieszy się akceptacją (Afganistan czy Somalia) wynika z frustracji która przeradza się w gniew i radykalizm

e) uwarunkowania psychologiczne

• najstarszy i najsilniejszy motyw występujący u człowieka - zemsta

• różnego rodzaju stereotypy, fobie czy uprzedzenia - np. Izrael - Palestyna, Irlandia Północna - Wielka Brytania, Bałkany

• problem depresji i zaburzeń psychiczne jest powszechny (około 20% populacji ma jakieś zaburzenia psychiczne), co może prowadzić do jakichś radykalnych działań

f) zamachy jednej sprawy

• terroryści decydują się na radykalne działanie aby osiągnąć jeden konkretny cel (np. wysadzenie kliniki aborcyjnej, protest przeciwko budowie drogi czy wycince lasu)

g) niski poziom tolerancji

• skłania nas on do działań radykalnych

Przegrywamy wojnę z terroryzmem, ponieważ jest tak wiele przyczyn. Zmieniają się one. Poza tym lekceważymy przyczyny terroryzmu - państwa skupiają się na skutkach i na działalności konkretnych grup, a ważniejsze jest likwidowanie przyczyn.

Podział przyczyn terroryzmu (triada terrorystycznej motywacji):

1. sfera idei - serca (idee, ideologie o charakterze politycznym, etnicznym, religijnym itp.)

2. sfera ciała (uwarunkowania ekonomiczne i społeczne)

3. sfera umysłu

Globalny terroryzm i jego cechy:

• globalizacja terrorystycznej przestrzeni

• podkreślenie tego, że terroryści nie uznają granic, bez problemu (legalnie lub nie) przenikają przez granice, wykorzystując takie rozwiązania jak np. strefa Schengen

• globalizacja terrorystycznych idei

• coraz częściej obserwuje się te same przesłanki terroryzmu na różnych obszarach (np. fundamentalizm islamski)

• globalny strach i stereotypy

• ludzie coraz bardziej boją się terroryzmu, jest to problem, z którym należy liczyć się na co dzień

• globalizacja terrorystycznych strat

• można atakować obiekty oddalone o tysiące km nie ruszając się sprzed komputera (np. cyberterroryzm), postęp technologiczny nam pomaga, ale pomaga też terrorystom

• globalne przeciwdziałanie

• próbując ograniczać terroryzm podstawą jest współpraca międzynarodowa, samodzielnie nie da się z tym zjawiskiem walczyć

• walka powinna się opierać na kilku płaszczyznach - politycznej, technologicznej (namierzanie terrorystów przez internet)

21.12.2009

Terroryzm jest bardzo dobrym przykładem zagrożeń asymetrycznych, czyli sytuacji kiedy działania, inicjatywy prowadzone są przez jakiś podmiot charakteryzujący się o wiele mniejszym potencjałem niż strona przeciwna. Przykładem jest poza terroryzmem wojna partyzancka, Dawid kontra Goliat.

Strona teoretycznie słabsza wcale nie musi być tak naprawdę słabsza i nie musi przegrać. Zależy to od wielu czynników.

I połowa XIX wieku - 90% kończyło się wygraną strony silniejszej.

I połowa XX wieku - 65% końćzy się zwycięstwem strony silniejszej.

Koniec XX wieku - strona słabsza wygrywa o wiele częściej.

Jest coraz większa szansa, że konflikty asymetryczne będą się kończyły zwycięstwem strony teoretycznie słabszej.

Poczucie zagrożenia atakami terrorystycznymi w Polsce: 72% Polaków boi się ataków (wpływ akcji prowadzonych przez nasze wojska w miejscach, gdzie są fanatycy religijni - Irak, Afganistan; coraz więcej dużych imprez organizowanych przez Polskę; położenie w środku Europy, w strefie Schengen).

Poczucie zagrożenia atakami terrorystycznymi na świecie: 70% Amerykanów się boi, 70% także w Niemczech i Francji, 80% w Turcji.

Terroryzm to nie tylko terroryzm islamski - stanowi on tylko część wszystkich ataków. Więcej jest ataków ze strony separatystów - jest to widoczne zwłaszcza we Francji i Hiszpanii.

Kto najczęściej przygotowuje ataki i jest aresztowany? Nie są to tylko młode, słabo wykształcone osoby, ale też np. lekarze, prawnicy... Wszystkie grupy społeczne.

Problem terroryzmu w skali świata - wzrasta liczba ataków na świecie, wzrasta liczba ofiar śmiertelnych i osób rannych. Spada jedynie liczba porwań.

Gdzie ataki występują najczęściej? Bliski Wschód, Azja Południowa. Wielka Czwórka (liczba ofiar ataków przekracza 1000): Irak, Afganistan, Pakistan, Indie. Przeważają ataki, gdzie nie ma ofiar śmiertelnych. Głównie są to ataki zbrojne i ataki bombowe. Poza tym są to zamachy samobójcze.

Kto ginie? Głównie ludność cywilna, potem siły policyjne i wojskowe, coraz częściej dzieci.

Przeciwdziałanie terroryzmowi i jego ocena.

Czynniki:

• muszą to być działania międzynarodowe

• współpraca musi mieć charakter wieloaspektowy

• należy zwalczać przyczyny terroryzmu

• świadomość społeczna (np. Wielka Brytania - ludzie są przeszkoleni, mają wykształcone odpowiednie odruchy i reakcje)

Potencjalne scenariusze ataków:

• klasyczny ładunek wybuchowy w miejscu publicznym (dworzec, stadion, kościół, szkoła) - relatywnie nie wywołuje obaw, bo coraz więcej obiektów jest chronionych

• terrorysta-samobójca: nagminnie stosowane na Bliskim Wschodzie, ataki bombowe w miejscu, gdzie jest dużo ludzi

• terrorysta samobójca, który nie ma przy sobie ładunków - jest zarażony jakimś wirusem

• atak na elektrownie atomową

• ataki lotnicze

• zakażenie bydła

• skażenie ujęcia wody pitnej

• rozpylenie z pokładu samolotu tajemniczej substancji (wąglik, dioksyny, cyjanek potasu)

18.01.2010

Modele dotyczące bezpieczeństwa:

MODEL	Równowaga sił		Hegemonia	Społeczeństwo mn.
Mechanizmy sterowania konfliktem	Balansowanie (np. Zimna Wojna)	Odstraszanie (np. doktryna Busha)	Jednostronne przywództwo lub pośrednictwo (np. USA po ZW)	Koncert mocarstw (np. grupa państw ustala w zakresie negocjacji elementy stosowania w bezpiecz. mn.	Bezpieczeństwo zbiorowe (tworzone przez ogół sm)
Zastosowanie	Dyplomacja np. W erze powojennej	Użycie siły (np. Irak czy Afganistan)	Kryzys systemu np. W chwili załamanie się systemu dwubiegunowego	Rozwiązywanie regionalnych konfliktów np. W erze postzimnowojennej (np. obecnie negocjacje z Koreą o rezygnacji z broni atom.)	Europa - KBWE, ONZ
Warunki sukcesu	Dwubiegunowość systemu	Środki nuklearne	Niekwestionowana mocarstwowość, chęć przewodzenia	Zbliżony system wartości mocarstw	Wspólne wartości, cele wszystkich państw systemu

Modele często występują równolegle.

Bezpieczeństwo turystyki:

To bezpieczeństwo obejmuje następujące elementy, w odniesieniu do osób przemieszczających się:

• ochronę przed przestępstwami przeciwko życiu i zdrowiu, w tym np.: terroryzm, porwania dla okupu

• ochronę przed różnymi formami kradzieży

• ochronę przed zagrożeniami w ruchu drogowym, lotniczym, kolejowym itd.

• ochronę przed klęskami żywiołowymi (powodzie, pożary itp.)

• ochronę przed zanieczyszczeniem środowiska

• ochronę przed zagubieniem w miejscu nieznanym

Przestępczość na świecie - wybrane kategorie:

• groźne napady - Australia, Dominikana, RPA

• kradzieże - Dania, Australia, Dominikana, Norwegia

Przestępstwa w Polsce - wybrane kategorie:

• spadek przestępczości, stajemy się państwem bardziej bezpiecznym (brak spadku tylko w „udział w bójce lub pobiciu”)

Wypadki drogowe na świecie - najgorzej w Turcji, potem Kanada, USA, Rosja (największa liczba ofiar śmiertelnych)

Wypadki drogowe w Polsce - spada liczba wypadków, zabitych i rannych. Nie zmieniają się umiejętności kierowców, ale poprawiają się drogi i samochody (poduszki powietrzne itd.). Rosną koszty wypadków - jeden kosztuje około milion zł (przyjazd służb, naprawa samochodów, procesy), poza tym mamy nadal dużą liczbę pijanych kierowców (w okresie świątecznym - około 3 tys., Sylwester i Nowy Rok - też 3 tys., a większości się nie wyłapuje.

Katastrofy żywiołowe - głównie trzęsienia ziemi (6 katastrof spośród 10 wymienionych jako najgroźniejsze), poza tym cyklony (Birma 2008, 84 tys.), tsunami (2004, Azja Pd-Wsch, 230 tys.), fala upałów (70 tys. ludzi w Europie w 2003).

Przyjazdy cudzoziemców do Polski - zwiększona liczba po roku 1989, 84 miliony w 2000 r., obecnie 65 milionów w 2009. Spadek w wyniku kryzysu, stereotypów, miasta się nie promują, koncentrowanie się na turystach z UE. Przyjeżdżają do nas głównie Niemcy, poza tym Białorusini, Ukraińcy, Słowacy. Tracimy mnóstwo pieniędzy, które byśmy potencjalnie zarobili na turystach. Turyści zostają krócej i zostawiają mniej pieniędzy. Spada liczba inwestycji w turystyce w Polsce.

Największym potentatem turystycznym na świecie jest Francja (ok. 20 mld $ rocznie), potem Hiszpania, USA (około 50 mld rocznie), Chiny, Włochy.

Matryce bezpieczeństwa:

---