Wyższa Szkoła Gospodarki

W BYDGOSZCZY

2007/2008

Temat wykładu: OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ.

Wykładowca: dr Grzegorz Michniewicz

Wykład drugi:

Prawa autorskie i prawa pokrewne w polskim prawie.

Prawa autorskie i ich ochrona

Zakres prawa autorskiego

Najistotniejszym elementem każdej regulacji prawnej, w tym również omawianej ustawy, jest określenie zakresu jej obowiązywania oraz wyjaśnienie terminów w niej używanych. W tym przypadku najpierw wyjaśnienia wymaga przedmiot prawa. Ustawa w art. 1.1. określa, że „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” dając tym samym definicje utworu tj. pojęcia, którym posługuje się w dalszej części. Tak definiowany utwór musi spełniać określone warunki. Zdaniem ustawodawcy takie warunki wypełniają dzieła: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; wzornictwa przemysłowego; architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; muzyczne i słowno-muzyczne; sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; audiowizualne (w tym filmowe).

Jest to jednak wyliczenie przykładowe, nie enumerycznie, co oznacza, że pojęcie utworu nie zamyka się na podanych przykładach lecz może być rozszerzone na inne, w ustawie nie wymienione, byleby spełniało kryteria art. 1.1 ustawy. Jeżeli byłyby wątpliwości co do uznania dzieła chronionego prawem autorskim za utwór definiowany w ustawie to rozstrzygnięć dokona sąd.

Określając zakres prawa autorskiego i praw pokrewnych ustawodawca uznał, że prawem tym powinny być chronione utwory które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo równocześnie na tym terytorium i za granicą, lub które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, lub które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów.

Ustawodawca dał dużą swobodę interpretacyjną uznania czegoś za utwór aczkolwiek nie oznacza to całkowitej dowolności. Może to być dzieło skończone ale niekoniecznie. Może to być np. fragment utworu, charakteryzujący się pewną zamkniętą sekwencją i noszący znamiona indywidualizmu. Dzieło, jeżeli ma być chronione prawem autorskim, musi spełniać jeszcze pewien dodatkowy warunek a mianowicie: mieć indywidualny charakter. Ustawodawca nie określa co rozumie przez „indywidualny charakter”, uznając, że określeniem tego terminu winna zająć się praktyka. Nie chciał tego zrobić najprawdopodobniej dlatego, iż różnorodność utworów może być tak wielka, że aż niemożliwa do zdefiniowania w ustawie.

Według R. Golata przez „indywidualny charakter” należy rozumieć osobiste piętno jakie nadaje utworowi twórca a ponadto utwór powinien cechować się „niepowtarzalnością”. Natomiast zdaniem autora niniejszego wykładu o indywidualnym charakterze utworu można mówić wówczas gdy w nim /utworze/ istnieje zauważalny wkład intelektualny charakteryzujący się odtworzeniem koncepcji twórcy. W tym ujęciu wkład intelektualny to nic innego jak nadanie jakiejś idei autora zmaterializowanej postaci, która wskazuje na odrębność czy oryginalność zrealizowanego pomysłu. Tylko dokładne przeanalizowanie badanego utworu może dać odpowiedź na pytanie czy utwór ma „indywidualny charakter” i czy brak jest w nim zapożyczeń wykluczających ową indywidualność.

Sama idea /pomysł?/, procedury czy odkrycia, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne nie są objęte ochroną. Również nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty;

2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;

3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;

4) proste informacje prasowe.

Ustawa nie wprowadza ograniczenia podmiotowego tj. co do osoby, którą można uznać za twórcę utworu. Może nią być każda osoba fizyczna, która nie musi na dodatek spełnić jakichkolwiek wymogów formalnych aby jej dzieło było chronione ustawą o prawach autorskich. Oznacza to, że swojego dzieła nie musi zgłaszać w jakiejkolwiek instytucji ani też uzyskiwać jakichkolwiek zaświadczeń. Do tworzenia dzieła nie są również potrzebne jakieś kwalifikacje wynikające z prawa. Oznacza to, że twórcą utworu chronionego prawem może być niewykształcony, niepełnoletni czy ubezwłasnowolniony człowiek bez względu na wiek czy pochodzenie społeczne lub preferencje religijne itp. Osoba np. pisząca poezję czy prozę, domorosły malarz bez wykształcenia plastycznego, lub też osoba, malująca obrazy odbiegające od kanonów malarstwa, tworząc utwór , pomimo tego, iż nie zastanawia się nad ochroną dzieła, to jednak automatycznie z mocy prawa ją ma.

Podobną ochronę jak twórca otrzymuje z mocy prawa współtwórca utworu. Wówczas posiadają oni wspólne prawo do dzieła. W takiej sytuacji każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie ale do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców.

Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Utwór nie musi być ukończony ale niezbędnym warunkiem zapewnienia ochrony jest jakieś jego uzewnętrznienie. Musi być on w jakiś sposób ukazany, że powstał. Pozostawienie utworu jako pomysłu „w głowie” twórcy nie rodzi żadnego prawa do ochrony. Prawa autorskie powstają więc w momencie tzw. „ustalenia dzieła”. Ustalenie dzieła to stworzenie możliwości dowiedzenia się o nim przez inne, niż twórca osoby. Może się to odbyć również w formie jakiejkolwiek prezentacji utworu.

Ustawa określa też podmiotowy, jeśli chodzi o obywatelstwo twórcy, zakres obowiązywania. Ogranicza go do: obywateli polskich, obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

W tym miejscu należy dokonać pewnego rozróżnienia, które ma istotne znaczenie przy stosowaniu praw wynikających z ustawy. Podmiotem praw autorskich są: autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe.

Autorskie prawa osobiste

Autorskie prawa osobiste zawierają w sobie prawo do: autorstwa utworu; oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Dotyczą one zawsze i wyłącznie twórcy. Nikt oprócz twórcy nie ma do nich prawa. Ich czas trwania jest nieograniczony co oznacza, że nawet po śmierci należą one do twórcy.

Twórca może na wypadek śmierci określić kto ma go reprezentować w zakresie praw autorskich. Jeżeli twórca nie wyraził swojej woli to małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo. Zstępni rodzeństwa są też uprawnieni do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego twórcy.

Prawo do autorstwa utworu to jedno z autorskich praw osobistych. Powstaje ono w momencie jego uzewnętrznienia w jakikolwiek sposób. Jest to ochrona przed twierdzeniem kogokolwiek, że jest autorem określonego utworu. Jeżeli ktoś nieuprawniony twierdzi, że jest twórcą utworu to dokonuje pewnego rodzaju kradzieży prawa do autorstwa, określanego często słowem plagiat.

Z prawem do autorstwa wiąże się inne prawo osobiste tj. prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo też udostępnienie go anonimowo. Autor ma prawo do pokazania, że to właśnie on stworzył utwór natomiast nie znaczący jest sposób tego pokazania czyli oznaczenie. Oznacza to, że zawsze autorskie prawa osobiste będą chronione bez względu na to czy utwór był w jakikolwiek sposób podpisany czy też jest on anonimowy.

Prawo do autorstwa oraz do jego oznaczania chroni twórczość autora, jego dorobek zawodowy oraz umożliwia uzyskanie odpowiedniego, poprzez identyfikację dzieł /utworów/, statusu społecznego. Wszystko to powoduje, że ochrona tego prawa ma istotne znaczenie indywidualne i społeczne.

Z prawa do nienaruszalności treści i formy utworu wynika zakaz dokonywania jakichkolwiek zmian w dziele bez zgody jego autora. Twórca dzieła, materializując opracowaną koncepcję, uznaje, że określona jego forma jest najlepsza, najbardziej oryginalna i właściwa dla jego /twórcy/ osobowości. Tak więc jakakolwiek zmiana dzieła może być uznana przez twórcę za zmniejszenie artystycznej wartości a przez to i przyniesienie uszczerbku w ocenie dzieła. Dokonanie zmian jest oczywiście możliwe ale tylko wówczas gdy twórca zmiany takie zaakceptuje, uznając, że opinia o jego twórczości nie zostanie owymi zmianami nadszarpnięta, lub też, jak to bywa często, akceptuje zmiany na skutek odpowiedniej gratyfikacji. Jest jednak pewien wyjątek od tej zasady. A mianowicie dotyczy on następcy prawnego, nabywcy autorskich praw majątkowych, który bez zgody twórcy może dopuścić zmiany jeżeli są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Dotyczy to również utworów, których czas ochrony autorskich praw majątkowych upłynął. Jest to „krzyżowanie się osobistego prawa poszanowania integralności dzieła oraz majątkowego prawa decydowania o korzystaniu i rozpowszechnianiu dzieła zależnego”.

Istotne trudności powstają, przy interpretacji tego prawa, w przypadku różnego rodzaju zmian wynikających z inscenizacji, wykorzystania dzieła do scenariuszy filmowych itp. przeróbek. Bywa bowiem i tak, że twórca, aczkolwiek zgodził się na pewnego rodzaju zmiany czy dostosowanie utworu do potrzeb ekranizacji, po zobaczeniu efektu końcowego jest zawiedziony i raczej nie chce uchodzić za jego twórcę. Powstało, w takim przypadku, pewne nowe dzieło, oparte na pierwotnym utworze, ale odbiegające od oryginalnego w taki sposób, że autor oryginału nie chce aby było z nim identyfikowane. Nowe dzieło jednak powstało, poniesiono koszty, które nie powinne zostać utracone. Rozwiązaniem w takiej sytuacji jest ugoda, z której wynika albo współautorstwo nowego dzieła albo też stwierdzenie przed jego rozpowszechnieniem, iż jest to nowe dzieło stworzone na „motywach” utworu, o podanym tytule i ze wskazaniem innego autora tego nowego dzieła.

Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu, to kolejne prawo wynikające z autorskich praw osobistych. Rzetelne wykorzystania utworu to m.in. ukazywanie jego lub dokonywanie dozwolonych zmian bez przekłamań tj. w taki sposób, który uniemożliwi wprowadzenie kogokolwiek w błąd co do zamiaru twórcy. Z tego wynika, że nie może być ono ani zniekształcone ani użyte w sposób odbiegający od intencji, która była podstawą jego tworzenia, ani wykorzystane do celów niezgodnych z moralnością twórcy.

Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności również wynika z autorskich praw osobistych. Twórca, po ukończeniu, utworu i jego podpisaniu może rozważać możliwość udostępnieniu utworu publiczności. O publicznym udostępnieniu można mówić dopiero wówczas gdy utwór staje się możliwy do zobaczenia przez bliżej nieokreśloną grupę ludzi. To znaczy, każdy, nawet w sposób przypadkowy czyli niezamierzony ale także po celowym zajęciu lub wykupieniu miejsca staje się świadkiem prezentacji utworu.

O publicznym udostępnieniu, biorąc pod uwagę poprzednie stwierdzenia, można mówić w sytuacji udostępnienia utworu w Internecie. Prezentacja utworu w miejscu dostępnym jedynie dla ściśle określonej grupy osób, nie jest publicznym udostępnieniem utworu. Nie daje to jednak prawa innym osobom do niepublicznego rozpowszechniania dzieła. Oznacza tylko tyle, że twórca, w każdym czasie, od stworzenia utworu, może uznać, iż nadaje się ono do publicznego rozpowszechnienia. Ma on do tego prawo pierwszeństwa. Potem, po skorzystaniu z takiego prawa pierwszeństwa, jest możliwe dalsze upublicznianie, w różny sposób, dzieła przez innych, oczywiście bez naruszenia jego (twórcy) innych praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych.

Ostatnim z tej grupy autorskich praw jest możliwość sprawowania nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Nadzór nad sposobem korzystania z dzieła przez twórcę może być realizowany jedynie w przypadku posiadania przez niego wiedzy o wykorzystaniu jego dzieła oraz o udostępnianiu, przez uprawnionych do korzystania z dzieła, efektów dopuszczalnych zmian i wykorzystań. Aby posiadanie takiej wiedzy było realne ustawodawca nałożył na korzystającego z utworu obowiązek umożliwienia twórcy i to jeszcze przed rozpowszechnieniem utworu, przeprowadzenie nadzoru autorskiego.

Jeżeli wniesione przez twórcę, w związku z nadzorem, zmiany w utworze są niezbędne i wynikają z okoliczności od twórcy niezależnych, koszty ich wprowadzenia obciążają nabywcę autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcę. Gdyby twórca nie przeprowadził nadzoru autorskiego w odpowiednim terminie, uważa się, że wyraził zgodę na rozpowszechnianie utworu.

Za wykonanie nadzoru autorskiego nie przysługuje twórcy dodatkowe wynagrodzenie. Ale taka możliwość (dodatkowe wynagrodzenie) może zostać stworzona na podstawie podpisanej umowy lub wynikać z istniejącego odrębnego przepisu prawnego.

Sprawowanie nadzoru autorskiego nad utworami architektonicznymi i architektoniczno-urbanistycznymi regulują odrębne przepisy. Trzeba tylko pamiętać, że nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy. Oczywiście ta zasada może być zmieniona zindywidualizowaną umową.

Inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. Tak więc nadzór ten może być realizowany w ramach określonych umowami autorskimi pomiędzy klientami a architektami, którzy zrealizowali określone projekty. Zakres sprawowania nadzoru autorskiego jest ustalony umową cywilno-prawną.

W ramach nadzoru tylko architekt, który projektował obiekt architektoniczny ma prawo, na żądanie klienta (inwestora), dokonywać stosownych do potrzeb klienta zmian. Zmiany bez jego zgody lub wiedzy skutkują zarzutem naruszenia prawa autorskiego.

Jeżeli uprawniona osoba, ale nie twórca, posiada oryginał utworu jest ona obowiązana udostępnić go twórcy w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do wykonywania prawa autorskiego. A z prawa autorskiego wynika możliwość skontrolowania czy oryginał utworu jest faktycznie takim jego egzemplarzem, który został stworzony przez twórcę. Czyli, że twórca utworu, pomimo tego, że stracił prawo do oryginalnego egzemplarza, ma prawo do skontrolowania czy istotnie dany egzemplarz zawiera utwór stworzony przez niego, a tym samym czy upubliczniany jest on w formie niezmienionej. Nabywca oryginału może jednak domagać się od twórcy odpowiedniego zabezpieczenia oraz wynagrodzenia za korzystanie.

Ochrona autorskich praw osobistych

Ochronę autorskich praw osobistych umieściła ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w rozdziale ósmym. Przekroczenie przepisów dotyczących naruszenia praw osobistych można dokonać w sposób niezawiniony i zawiniony.

O nie zawinionym naruszeniu prawa autorskiego traktuje art. 78. 1. , który przewiduje że twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Natomiast w przypadku naruszenia zawinionego sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub na żądanie twórcy zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Jest jednak pewne ograniczenie w ochronie praw osobistych. Ograniczenie dotyczy twórców programów komputerowych. Ochrona ta nie obejmuje prawa decydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu utworu, prawa do zachowania jego integralności i prawa nadzoru nad sposobem korzystania.

Jak wcześniej wspomniano, osobiste prawa autorskie nie wygasają po śmierci twórcy. Są one nadal chronione a do twórcy należy określenie osoby, która może ze stosownym powództwem wystąpić. Gdyby twórca nie określił takiej osoby to wówczas prawa powoda będą posiadali z mocy prawa: małżonek, zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa. Gdyby tak określone osoby z takim powództwem nie wystąpiły, lub ich nie było, uprawnienie w tym zakresie będzie posiadało stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.

Niezależnie od ochrony przewidzianej w ustawie o prawie autorskim…, osobistym prawom autorskim pewną ochronę przyznaje również kodeks cywilny. Na mocy art. 439 kc można domagać się aby osoba, która może narazić twórcę na bezpośrednią szkodę, podjęła działania zmierzające do zaniechania albo nawet dała niezbędne zabezpieczenie jako gwarancję , że narażenie takie nie nastąpi. Natomiast na podstawie art. 24 § 1-§ 3. kc osoba, której dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym, bezprawnym działaniem, może żądać zaniechania tego działania.

W razie dokonanego naruszenia można także żądać, wykonania czynności potrzebnych do usunięcia skutków tego naruszenia. Może to zrobić w różnej formie. Kodeks cywilny wymienia jako jedną z nich: złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on /twórca/ również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Regulacje przewidziane w kc można stosować niezależnie od przepisów przewidzianych gdzie indziej, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym. Ponadto art. 23 kc uzupełnia, że dobra osobiste człowieka w tym również twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Ustawa o prawie autorskim i … wprowadziła ochronę autorskich praw osobistych w postaci norm karnych, mających za zadanie nie tylko oddziaływanie prewencyjne ale również i stosowanie kar za ich /osobistych praw autorskich/ łamanie. Np. Art. 115. 1.-3. przewiduje odpowiedzialność za przywłaszczenie sobie autorstwa oraz za wprowadzenie w błąd co do autorstwa cudzego utworu albo artystycznego wykonania. Karane jest również rozpowszechnianie bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzego utworu w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania czy artystycznego wykonania. Ponadto karze podlega każdy kto publicznie zniekształca utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.

Naruszenie osobistych praw autorskich w celu uzyskania korzyści materialnej w inny sposób niż określono to powyżej podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Karane jest również uniemożliwienie lub utrudnienie wykonywanie prawa do kontroli korzystania z utworu, artystycznego wykonania, fonogramu lub wideogramu.

Autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa majątkowe zostały określone w rozdziale trzecim /oddział drugi/ omawianej ustawy o prawie autorskim i….

Zgodnie z art. 17. twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu czyli do odnoszenia z niego korzyści w postaci wynagrodzenia lub innej. Korzyść z utworu można uzyskać sprzedając go, wynajmując, wystawiając publicznie czy zwielokrotniając, przy zastosowaniu różnych technik itp. Korzyść można osiągnąć również w postaci niematerialnej.

Pola eksploatacji utworu to sposób, w jaki można utwór wykorzystać. Ustawa niektóre z nich wymienia w art. 50. I tak :

1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono -wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Ale to nie są wszystkie „pola eksploatacji”. Chodzi tu nie tylko o możliwości, które są obecnie znane ale i takie, które, jeszcze nie są znane a może je stworzyć postęp techniczny.

Z autorskich praw majątkowych wynikają materialne uprawnienia przysługujące twórcy utworu. Można te uprawnienia traktować jako przychody (wynagrodzenie) za korzystanie z utworu. Twórca mając prawo do rozporządzania utworem ma prawo do wynagrodzenia z różnego rodzaju tytułów.

Korzyści mogą dotyczyć:

1. zawarcia umowy sprzedaży /cena sprzedaży/ oryginału jak również z tytułu,

2. dokonywanej przez osoby uprawnione, odsprzedaży /wynagrodzenie/ sprzedanego już oryginału.

Niezależnie od powyższych możliwości uzyskania kapitałowego usatysfakcjonowania twórcom przysługuje prawo do otrzymywania odpowiednich kwot, przewidzianych ustawą z tytułu:

3. produkcji lub importu magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń; kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu; czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów.

4. zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich, za pomocą urządzeń reprograficznych, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Procedura korzystania z wpływów otrzymywanych od producentów, importerów czy też od posiadaczy urządzeń reprodukcyjnych wykonujących usługi na rzecz osób trzecich została określona a art. art.:20 i Art. 201. Są też tam ustalone procentowe wielkości wpływów oraz procentowe wskaźniki rozdziału wpływających kwot do stowarzyszeń reprezentujących twórców; artystów wykonawców; producentów fonogramów, jak i wydawcom.

Niezależnie od tych wpływów wymienionych powyżej właściciele autorskich praw majątkowych otrzymują gratyfikacje, za pośrednictwem stowarzyszeń ich reprezentujących z tytułu:

5. nadawania opublikowanych drobnych utworów muzycznych, słownych i słowno-muzycznych przez organizacje radiowe i telewizyjne;

6. reemitowania przez operatorów sieci kablowych w sieciach kablowych utworów nadawanych w programach organizacji radiowych i telewizyjnych wyłącznie na podstawie umowy zawartej z właściwą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

7. publicznego udostępniania utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym jeżeli się to łączy z osiąganiem korzyści majątkowych.

Z rozporządzaniem utworem wiąże się możliwość dowolnego nim / utworem/ dysponowania. Może go twórca np. go twórca: cytować, zamieszczać w różnych publikatorach lub prywatnie go udostępniać /np. użyczać/ określonym przez siebie osobom, czy też wprowadzić do obrotu itp.

Twórca może decydować również w jaki sposób i komu oraz za ile udostępni swój utwór. Tak więc w zakresie „rozporządzania” leży i zarządzanie utworem.

Przeniesienie majątkowych praw autorskich

Ustawa bardzo szeroko traktuje zagadnienia przeniesienia majątkowych praw autorskich. Prawa te mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy, albo też na zasadzie nabycia ich poprzez przejęcie utworu przez pracodawcę lub też w odmienny sposób. „Inne osoby” mogą dowolnie nimi rozporządzać jeżeli umowa tego nie zabrania. Umowa o korzystanie z utworu, to "licencja".

Umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich może być kształtowana dowolnie wszak pod warunkiem, że nie będzie sprzeczna z prawem. Stronami umowy są twórca i nabywca. Każda ze stron może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć. Może też żądać od drugiej strony zwrotu wszystkiego, co ta otrzymała z tytułu umowy. Gdyby ustawa tę kwestię rozwiązywała, w określonych sytuacjach, inaczej niż chciałyby to zrobić strony, oczywiście strony umowy musiały by się dostosować do ustawowego rozwiązania.

Umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji. Możliwe jest inne ukształtowanie umowy w tym zakresie.

Ustawa w trosce o korzyści twórcy wprowadza pewne wymogi /i ograniczenia/ jakim powinna odpowiadać umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Przede wszystkim umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej. Ponadto twórca zachowuje wyłączne prawo, aczkolwiek może być ono ograniczone umową, zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie są postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych.

Treść umowy, oprócz podstawowych danych twórcy i nabywcy, wskazania utworu musi wyraźnie określać pola eksploatacji. Nie jest dopuszczalne stwierdzenie, że umowa dotyczy „wszystkich pól eksploatacji”. Nie może ona również określać, nawet uogólniająco, tych pól eksploatacji, które nie są znane w momencie zawierania umowy. Gdyby takie zapisy się w niej znalazły, z mocy prawa staje się ona nieważna. Gdyby w umowie nie określono sposobu korzystania z utworu, powinien on być zgodny z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami.

Twórca może w zbiorowej publikacji swych utworów umieścić utwory, o których publikację zawarł odrębną umowę. Z tego tytułu nabywca lub licencjobiorca nie może dochodzić od twórcy żadnych roszczeń nawet wtedy, gdy otrzymali od twórcy prawo wyłączne. Jest ono w takim wypadku ograniczone ale i jednocześnie chronione gdyż umowa o zbiorowe wydanie utworów raczej nie powinna obejmować prawa publikacji poszczególnych utworów.

Umowa licencyjna, czyli umowa o korzystanie z utworu, musi być zawarta na piśmie.

Ustawa wymienia dwa rodzaje umów licencyjnych: umowę licencyjną wyłączną i umowę licencyjną niewyłączną. Licencja wyłączna zastrzega, ze wszystkimi tego konsekwencjami, wyłączność korzystania z utworu w określony sposób. Licencja niewyłączna nie ogranicza udzielenia przez twórcę upoważnienia innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji. Licencjobiorca, jeżeli tego nie zastrzeżono w umowie, może upoważnić inną osobę do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji.

Licencja uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. Można w umowie określić inny okres jak i zakres i miejsce korzystania z utworu. Licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony. Jeżeli licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego. Umowa może w tym zakresie postanawiać inaczej. Po wyznaczonym ustawowo lub umownie terminie umowa licencyjna wygasa.

Nabycie autorskich praw majątkowych przez pracodawcę następuje w momencie przejęcia utworu stworzonego przez pracownika, wykonującego swoje obowiązki w ramach umowy o pracę. Owe przejęcie następuje w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Mając na uwadze poprzednie stwierdzenie, pracodawca nabywa również prawo własności materiału na którym utwór wykonano.

Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują również pracodawcy.

Z umowy o pracę w zakresie nabycia autorskich praw majątkowych przez pracodawcę, może wynikać obowiązek rozpowszechnienia przejętego utworu. Jeżeli pracodawca nie wywiąże się z tego obowiązku w okresie dwóch lat od nabycia utworu, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu. Po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do pracownika-twórcy.

W sytuacji gdy pracodawcą jest instytut naukowy przysługuje mu pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Strony mogą jednak umówić się inaczej. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego we wspomnianym utworze oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.

Uczelni w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, gdy praca dyplomowa nie jest częścią utworu zbiorowego.

W pewnym sensie pracodawcą dla twórców utworu audiowizualnego jest producent. Domniemywa się, że producent utworu audiowizualnego nabywa, na mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy o wykorzystanie już istniejącego utworu, wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości. Przy twórcach pozostaje jednak prawo do wynagrodzenia

Z umową o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzieleniem licencji związane jest wynagrodzenie. Wynagrodzenie jest ustalone umową ale może być i tak, że umowa przewiduje przeniesienie tych praw nieodpłatnie. W sytuacji gdyby wykorzystywano utwór na polu eksploatacji nie przewidzianym umową, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Umowa może być renegocjowana w razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy. Jeżeli z umowy wynika, że wynagrodzenie twórcy zależy od wysokości wpływów z korzystania z utworu, twórca ma prawo do otrzymania informacji i wglądu w niezbędnym zakresie do dokumentacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości tego wynagrodzenia. Gdyby wynagrodzenie twórcy określono w umowie procentowo od ceny sprzedaży egzemplarzy utworu, a cena ta ulega podwyższeniu, twórcy należy się umówiony procent od egzemplarzy sprzedanych po podwyższonej cenie.

Wynagrodzenie należy się współtwórcom programu audiowizualnego pomimo tego, że całość majątkowych praw do utworu posiada producent. Współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy są uprawnieni do: wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania utworu audiowizualnego w kinach; stosownego wynagrodzenia z tytułu najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania; stosownego wynagrodzenia z tytułu nadawania utworu w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów; stosownego wynagrodzenia z tytułu reprodukowania utworu audiowizualnego na egzemplarzu przeznaczonym do własnego użytku osobistego.

Korzystający z utworu audiowizualnego wypłaca wynagrodzenie z powyższych tytułów za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi.

Wynagrodzenie za korzystanie z polskiego utworu audiowizualnego za granicą lub zagranicznego utworu audiowizualnego w Polsce może być ustalone ryczałtowo.

Umowa może zawierać inne postanowienia nie przewidziane w ustawie jednak nie mogą być one z nią sprzeczne.

W ustawie przewidziano pewne zabezpieczenia dla innej niż twórca strony umowy tj. dla zamawiającego (nabywcy). Postanowienia te zobowiązują m.in. twórcę do dostarczenia /wykonania/ utworu w wyznaczonym umową terminie, a jeżeli termin nie został określony to niezwłocznie po ukończeniu utworu. Zamawiający utwór, w przypadku nie otrzymania go w wyznaczonym terminie, może wyznaczyć następny wszak z zastrzeżeniem, iż w przypadku jego nie dochowania, od umowy będzie miał prawo odstąpić. Ponadto w przypadku stwierdzenia usterek w utworze, zamawiający może wyznaczyć twórcy termin do ich usunięcia a w przypadku ponownego jego nie dotrzymania od umowy odstąpić lub żądać obniżenia umówionego wynagrodzenia. Twórca może się od zarzutu popełnienia usterek uwolnić, jeżeli udowodni, iż usterki powstały z powodu zaistnienie okoliczności, za które on nie odpowiada. Jednak w przypadku nie dochowania terminu w usuwaniu usterek lub w przypadku ich niezawinionego powstania twórca zachowuje prawo do 25% umówionego wynagrodzenia. Roszczenia wynikające z tego rodzaju sytuacji /jak wyżej/ wygasają z chwilą przyjęcia utworu co będzie oznaczało, że utwór przyjęty spełnia oczekiwania zamawiającego. W każdym razie, zamawiający ma prawo po dostarczeniu utworu, w okresie ustalonym umownie lub korzystając z art. 55 ustawy o prawie autorskim… w okresie kolejnych sześciu miesięcy opowiedzieć się czy utwór przyjmuje, czy nie przyjmuje oraz czy żąda określonych poprawek lub zmian. Po tym terminie uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń.

Ustawa dopuszcza odstąpienie lub wypowiedzenia przez twórcę umowy ze względu na swoje istotne interesy twórcze. Nie określa ona jakie interesy twórcy należy uznać za „istotne”.

W takiej sytuacji przewiduje się dwie możliwości:

1. powstaje ustawowe prawo pierwokupu dla nabywcy lub licencjobiorcy, który został narażony na odstąpienie lub wypowiedzenie umowy przez twórcę. Prawo pierwokupu obowiązuje twórcę w przeciągu dwóch lat od daty odstąpienia lub rozwiązania umowy ze względu na istotne interesu twórcy.

2. natomiast jeśli odstąpienie od umowy lub jej wypowiedzenie następuje po przyjęciu utworu, skuteczność odstąpienia lub wypowiedzenia może być przez drugą stronę umowy uzależniona od zabezpieczenia kosztów poniesionych przez nią w związku z zawartą umową. Nie można jednak żądać zwrotu kosztów, gdy zaniechanie rozpowszechniania jest następstwem okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności.

Ponadto ustawa przewiduje jeszcze trzy interesujące sposoby zabezpieczenie autorskich praw majątkowych a mianowicie:

1. jeżeli nabywca lub licencjobiorca, który zobowiązał się do rozpowszechniania utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania w umówionym terminie, twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć. Może też domagać się naprawienia szkody po bezskutecznym upływie dodatkowego, nie krótszego niż sześć miesięcy, terminu. Jeżeli termin, dotyczący rozpowszechniania utworu nie był ustalony umową, to twórcy przyznane jest prawo do odstąpienia od umowy lub jej rozwiązania w ciągu dwóch lat od przyjęcia utworu przez nabywcę lub licencjobiorcę.

2. gdyby publiczne udostępnienie utworu nastąpiło w nieodpowiedniej formie albo ze zmianami, którym twórca mógłby słusznie się sprzeciwić, może on po bezskutecznym wezwaniu do zaniechania naruszenia odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć. Twórcy przysługuje w takim przypadku prawo do wynagrodzenia określonego umową.

3. jeżeli wskutek okoliczności, za które nabywca lub licencjobiorca ponosi odpowiedzialność, utwór nie został udostępniony publiczności, twórca może się domagać, zamiast naprawienia poniesionej szkody, podwójnego wynagrodzenia w stosunku do określonego w umowie o rozpowszechnienie utworu, chyba że licencja jest niewyłączna. Wówczas takiego prawa twórca nie ma.

Ochrona autorskich praw majątkowych

Ochrona autorskich praw majątkowych przewiduje możliwość żądania od osoby, która te prawa naruszyła: zaniechania naruszania; usunięcia skutków naruszenia; naprawienia wyrządzonej szkody.

Odpowiedzialność sprawcy naruszenia wynika z przepisów prawa cywilnego oraz z przepisów ustawy o prawie autorskim i ... .

Prawo cywilne przewiduje odpowiedzialność osób za czyny niedozwolone. Jest oczywiste, że każdy kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia /art.415kc/. Jednak, w przypadku ochrony praw majątkowych, nie ma znaczenia wina osoby naruszającej majątkowe prawo autorskie. To znaczy, że czynu tego można dokonać z winy umyślnej, nieumyślnej lub w ogóle wina może nie występować. Z prawa cywilnego wynika również odpowiedzialność, oprócz sprawcy naruszenia majątkowych praw autorskich, również i tego kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomocny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody /art. 422kc/. Natomiast Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna / zob. art. 441 § 1 - § 3 kc/.

Ustawa o prawie autorskim określa też wysokość odszkodowania w postaci:

1. sum pieniężnych:

a. w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione -

b. trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu; lub

c. poprzez wydanie uzyskanych korzyści, wynikających z naruszenia majątkowych praw autorskich;

d. zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.

2. stosownej publikacji tzn.:

a. jednokrotnego albo

b. wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i

w odpowiedniej formie lub

c. podania do publicznej wiadomości części albo

d. całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób

i w zakresie określonym przez sąd;

Dopuszcza się również i mniej dotkliwe odszkodowania w sytuacji, gdy naruszenie jest niezawinione, a zaniechanie naruszania lub usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe. Wówczas na wniosek osoby naruszającej prawo i za zgodą uprawnionego sąd może zasądzić zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego. Ponadto sąd może orzec przepadek lub zniszczenie przedmiotów służących do naruszenia autorskich praw majątkowych.

Ograniczenie ochrony majątkowych praw autorskich

Ograniczenia majątkowych praw autorskich wynikają z: ustalonego okresu istnienia, wyczerpania prawa, dozwolonego użytku osobistego, rozpowszechniania, możliwości cytowania, oraz następują z różnych innych regulacji wymienionych w ustawie. Wszystkie te ograniczenia majątkowych praw autorskich powodują, iż ustawa wprowadza pewien zakres dozwolonego użytku utworu bez potrzeby zezwolenia jak również bez stosownych opłat. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.

Ograniczenia czasowe „(…)zakreślają czas istnienia praw majątkowych. Po jego upływie prawa te wygasają. W praktyce oznacza to, że dobra niematerialne znajdujące się wcześniej w wyłącznej dyspozycji określonych podmiotów, z chwilą wygaśnięcia praw majątkowych do nich, nikomu już nie przysługują, ale przechodzą do domeny publicznej. Zatem osoby zainteresowane eksploatacją danego programu będą mogły z niego swobodnie korzystać. Swoboda ta polega na braku konieczności uzyskiwania zezwolenia na korzystanie, natomiast nie oznacza dowolności w stosowaniu innych przewidzianych prawem formalności, np. co do konieczności przestrzegania autorskich praw osobistych, które wygaśnięciu nie podlegają i które mogą być chronione nawet przez wiele lat po śmierci twórcy programu”.

Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu. Od tej zasady ustawa może przewidywać wyjątki. Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminów określonych w ustawie. A zdarzenia i terminy te są określone w następujący sposób:

1. od śmierci twórcy;

2. od śmierci ostatniego z żyjących współtwórców;

3. od daty pierwszego rozpowszechnienia, w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany;

4. od daty rozpowszechnienia utworu w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca;

5. od daty jego ustalenia, gdy utwór nie został rozpowszechniony ale w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca;

6. od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego, głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów - w odniesieniu do utworu audiowizualnego.

Wyczerpanie prawa polega na wyłączeniu uprawnień twórcy /nabywcy/ do majątkowego prawa autorskiego poprzez utratę prawa dalszej kontroli nad korzystaniem z egzemplarza dzieła po jego pierwszym wprowadzeniu do obrotu. Warunkiem takiego wyłączenia jest legalne wprowadzenie egzemplarza do obrotu. Tak więc istotą „wyczerpania prawa” jest możliwość obrotu, zapisanego na różnych nośnikach, egzemplarza utworu. Wyczerpanie prawa powstaje jedynie w odniesieniu do egzemplarza dzieła. Zinterpretować to można w ten sposób, że skoro kupiliśmy egzemplarz dzieła to również możemy nim obracać czyli sprzedawać, użyczać itp. Wykluczona jest jednak zawodowa odsprzedaż oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub fotograficznego, rękopisów utworów literackich i muzycznych. Dokonywanie takiej zawodowej odsprzedaży zobowiązuje do przyznania wynagrodzenia twórcy lub jego spadkobiercom w wysokości określonej w art. 19. 1.wszak z zastrzeżeniem, że w przypadku ceny sprzedaży niższej niż równowartość 100 euro obowiązek wynikający z art. 19.1 nie istniałby oraz nie byłoby takiego obowiązku w przypadku odsprzedaży zawodowej innych niż oryginalne egzemplarze utworu. Do nieoryginalnych należy zaliczyć wszystkie takie egzemplarze utworu, które nie spełniają warunków ustawowej definicji.

Z interpretacji tych norm wynika, że zasada wyczerpania prawa nie dotyczy utworów przekazywanych w inny sposób. To znaczy nie stosuje się do tego rodzaju przenoszenia zasady wyczerpania prawa.

Przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Prawo do programu komputerowego ulega wyczerpaniu na ogólnych zasadach.

W kontekście zasięgu terytorialnego obowiązywania zasady wyczerpania prawa można mówić o „wyczerpaniu krajowym”, „wyczerpaniu regionalnym” lub „wyczerpaniu światowym”. Oczywiście w przypadku Polski możemy mówić przede wszystkim o wyczerpaniu krajowym i regionalnym jako, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej. Nie można bowiem przeoczyć, że w ustawie o prawie autorskim i… znalazł się zapis dotyczący wyczerpania prawa na terenie UE. Następuje ono na skutek wprowadzenia do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na tym terytorium co równocześnie powoduje wyczerpanie prawa do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wyczerpanie szersze obowiązuje na terytorium każdego kraju przyjmującego zasadę międzynarodowego wyczerpania. Oznacza to możliwość wyczerpania prawa tylko tam, gdzie wewnętrzne przepisy krajowe dopuszczają taką zasadę. Polska nie wprowadziła zasady międzynarodowego wyczerpania.

Dozwolony użytek osobisty to kolejny wyjątek od zasady ochrony majątkowych praw autorskich. Ustawodawca dopuścił owe wyłączenie ochrony ze względów społecznych dzięki czemu umożliwiono szerokiej rzeszy odbiorców dzieła do poznania jego walorów artystycznych czy wizualnych. Gdyby tego nie uczyniono wielu ludzi nigdy by wielu dzieł nie poznało z przyczyn materialnych, jak również dzieła te nie stałyby się przyczynkiem do rozwoju społecznego.

Zgodnie z ustawowym przyzwoleniem wolno, bez zezwolenia twórcy, nieodpłatnie:

1. korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego,w tym również do korzystania z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

2. korzystać z utworu poprzez przejściowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworów, niemające samodzielnego znaczenia gospodarczego, a stanowiące integralną i podstawową część procesu technologicznego oraz mające na celu wyłącznie umożliwienie: przekazu utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika lub zgodnego z prawem korzystania z utworu.

Wyjściem poza dozwolony użytek osobisty będzie, aczkolwiek również dozwolone, rozpowszechnianie za pomocą anteny zbiorowej oraz sieci kablowej utworów nadawanych przez inną organizację radiową lub telewizyjną drogą satelitarną albo naziemną, jeżeli następuje to w ramach równoczesnego, integralnego i nieodpłatnego rozpowszechniania programów radiowych lub telewizyjnych i przeznaczone jest do oznaczonego grona odbiorców znajdujących się w jednym budynku lub w domach jednorodzinnych obejmujących do 50 gospodarstw domowych.

Podobnie ustawa traktuje rozpowszechnianie w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji już rozpowszechnionych, aktualnych sprawozdań o wydarzeniach czy takich samych /tj. aktualnych/ artykułów politycznych, gospodarczych czy religijnych i innych. Za korzystanie z utworów, (aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie), twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Ośrodki informacji lub dokumentacji mogą sporządzać i rozpowszechniać własne opracowania dokumentacyjne oraz pojedyncze egzemplarze, nie większych niż jeden arkusz wydawniczy, fragmentów opublikowanych utworów.

Wolno ponadto rozpowszechniać:

1) utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku. Oznacza to że rozpowszechnianie jest wprawdzie dozwolone ale nie może to być rozpowszechnianie w celach dla których utwory takie znalazły się na drogach, placach, ulicach itp. Tak więc gdyby utwór taki służył celom reklamowym stojąc przy drodze to już jego w takich samych celach dalej rozpowszechniać nie wolno.

2) utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak: muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji;

3) w encyklopediach i atlasach - opublikowane utwory plastyczne i fotograficzne, o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Twórcy przysługuje wówczas prawo do wynagrodzenia.

Do tej grupy ograniczeń autorskiego prawa majątkowego można zaliczyć ustawowe pozwolenie na nieodpłatne wykonywanie publicznie rozpowszechnionych utworów podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich lub oficjalnych uroczystości państwowych, z wyłączeniem imprez reklamowych, promocyjnych lub wyborczych.

Ustawa zapewnia możliwość cytowania. Cytat to dosłowne przytoczenie czyichś słów. W pracy naukowej cytat to nie tylko wierne przytoczenie słów autora ale również i własna przeróbka tekstu, która wprawdzie odbiega od oryginału, jednak jego zasadniczy sens utrzymuje. Cytat w prawie autorskim rozumiany jest jako urywek utworu /-ów/ lub drobne utwory w całości. Utwór musi być jednak wcześniej rozpowszechniony.

Przeniesienie cytatu twórcy do własnego utworu jest obwarowane pewnymi ograniczeniami. Art. 29 ustawy o prawie autorskim i… wprowadza możliwość nieodpłatnego posługiwania się cytatem, bez zezwolenia autora jedynie w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. Wyjaśnia też, że w celach dydaktycznych i naukowych wolno zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach oraz wolno zamieszczać drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach. Jednak w przypadku zamieszczania takich utworów w podręcznikach, wypisach oraz w antologiach twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Pewien kłopot sprawia możliwość cytowania fragmentu wziętego z utworu muzycznego. Istnieje wprawdzie zezwolenie ustawodawcy na cytowanie utworu w ramach określonych „prawami gatunku twórczości”, ale trudno jest wyznaczyć zakres owego cytowania. Może się on zapewne ograniczać do pewnej frazy, ale z pewnością nie może rzutować owa fraza na treść ani koncepcje utworu. Na pewno nie może to być parafraza całkowicie zbudowana na dziele twórcy. Ustalenie czy w określonym utworze muzycznym znajduje się, niezgodnie z zasadami cytowania, inny utwór wymaga dużego trudu w sytuacji gdy zapożyczenie samo, od razu nie jest słyszalne. Ale nawet i w sytuacji wydawałoby się oczywistej, do celów dowodowych wymagana byłaby ekspertyza, która musiałaby wykazać czy w kwestionowanym utworze są np. te same sekwencje dźwięków i to samo tempo. Oznacza to, że należałoby dokonać opisu podobieństw i różnic pomiędzy obydwoma utworami tj. oryginalnym i kwestionowanym.

Cytując utwór należy pamiętać aby go oznaczyć w taki sposób iżby twórca jego oraz sam utwór, stał się rozpoznawalny. Od cytatu należy odróżnić tzw. powołanie się na określoną myśl autora zawartą w utworze. Wówczas, jeżeli nie jest podawana w wersji oryginalnej, wystarczy zaznaczenie, iż opieramy się na pewnej koncepcji, tezie lub hipotezie określonego twórcy.

W przypadku wykorzystania fragmentu utworu we własnym dziele oraz nie wskazania autora cytatu miejsca skąd on został wzięty narażamy się przynajmniej na podejrzenie kradzieży. Kradzież fragmentu lub całości utworu nazywany jest plagiatem. Plagiat występuje we wszystkich dziedzinach twórczości chronionych prawem autorskim.

Inne ograniczenia w ochronie majątkowego prawa autorskiego trudno jest ująć w jednym usystematyzowanym pojęciu, gdyż nie mają one wspólnych cech. I tak:

1. Biblioteki, archiwa i szkoły mogą: udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych; sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów; udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek. /Art. 28./ Zezwolenie to związane jest z umożliwieniem wykorzystania utworów do celów naukowych i dydaktycznych. Ponadto z uwagi na możliwość utraty rozpowszechnionych utworów można zapobiec utracie egzemplarza ze zbioru, poprzez jego dodatkowe sporządzenie.

2. Wolno korzystać z już rozpowszechnionych utworów dla dobra osób niepełnosprawnych, jeżeli to korzystanie odnosi się bezpośrednio do ich upośledzenia, nie ma zarobkowego charakteru i jest podejmowane w rozmiarze wynikającym z natury upośledzenia. /Art. 33-1/. Jest to umożliwienie osobom niepełnosprawnym do bezpłatnego korzystania z określonego utworu w celach nie tylko rehabilitacyjnych ale również umożliwiających im przystosowanie do warunków społecznych w których żyją. Z przepisu nie wynika, że z takich utworów może korzystać wyłącznie niepełnosprawny. Jest to również umożliwienie osobom opiekującym się niepełnosprawnymi lub je leczącymi do korzystania z takich utworów aby tylko korzystanie z tych utworów odnosiło się do niepełnosprawnych i było bezpłatne.

3. Wolno korzystać z utworów dla celów bezpieczeństwa publicznego lub na potrzeby postępowań administracyjnych, sądowych lub prawodawczych oraz sprawozdań z tych postępowań. /Art. 33-2/.

4. Wolno w celu reklamy wystawy publicznej lub publicznej sprzedaży utworów korzystać z egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, w zakresie uzasadnionym promocją wystawy lub sprzedaży. Jeżeli mamy np. zezwolenie na sprzedaż egzemplarzy utworu już rozpowszechnionego to demonstrując egzemplarz możemy pokazać co sprzedajemy., Nie może to jednak służyć do innego handlowego wykorzystania. /Art. 33-3/.

5. Wolno korzystać z utworów w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu. Chodzi tu oczywiście o sprawdzenie, po lub w trakcie dokonywania reperacji, czy reperowany sprzęt w ogóle lub we właściwy sposób np. odtwarza utwór chroniony prawem. Jest to sprawdzenie prawidłowości działania sprzętu przy użyciu egzemplarza utrwalonego w jakikolwiek sposób. Możliwe jest też np. prezentowanie walorów sprzedawanych odbiorników RTV czy odtwarzaczy przy użyciu określonego utworu audiowizualnego po to by pokazać jak dobrze ten sprzęt działa./Art. 33-4/.

6. Wolno korzystać z utworu w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku, planu lub innego ustalenia, w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego./Art. 33-5/. Oczywiście nie znając planu czy rysunku obiektu architektonicznego często byłoby niemożliwe jego odtworzenie w ramach odbudowy, naprawy czy regeneracji. W związku z tym do tych celów korzystanie z określonego utworu nie wymaga zgody i jest bezpłatne.

7. Producent może bez zgody twórców utworu audiowizualnego dokonywać tłumaczeń na różne wersje językowe. Jest to prawo producenta ale jednocześnie ograniczenie dla współtwórców utworu w zakresie tłumaczeń;

Odrębne regulacje znalazły się w ustawie o prawie autorskim… w zakresie wyłączeń z ochrony autorskich praw majątkowych w zakresie programów komputerowych. Ustawa wprowadza duże ograniczenia ale często je warunkuje różnymi zachowaniami korzystających bez zezwolenia. I tak:

1. Z Ochrony przyznanej programowi komputerowemu wyłączone zostały idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawa łączy.

2. Nie wymaga zezwolenia uprawnionego: sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Kopia ta jednak nie może być używana równocześnie z programem komputerowym;

3. Z ochrony wyłączono obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności upoważnioną, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego;

4. nie wymaga zezwolenia zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy jako trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie.

5. zezwolenie nie jest potrzebne do tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi.

Muszą być jednak spełnione następujące warunki: czynności te dokonywane są przez licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do korzystania z egzemplarza programu komputerowego bądź przez inną osobę działającą na ich rzecz; informacje niezbędne do osiągnięcia współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla licencjobiorcy lub innej osoby uprawnionej do korzystania z egzemplarza programu komputerowego bądź przez inną osobę działającą na ich rzecz. Czynności te odnoszą się tylko do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania.

Brak potrzeby uzyskania zezwolenia nie oznacza jednak pełnej możliwości w korzystaniu z programów komputerowych. Wprowadza się dodatkowo pewne ograniczenia. Oto one: informacje, które można było uzyskać na podstawie powyżej opisanego zachowania, przy braku potrzeby uzyskania zezwolenia, nie mogą być wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego. Nie mogą być one też przekazane innym osobom. Nie jest też możliwe wykorzystanie tego rodzaju braku ograniczenia do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie.

6. Ochrona przyznana bazom danych spełniającym cechy utworu nie

obejmuje programów komputerowych używanych do sporządzenia lub

obsługi baz danych dostępnych przy pomocy środków elektronicznych.

Prawa pokrewne.

Druga część ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zajmuje się prawami pokrewnymi. Prawa pokrewne nie mieszczą się w zakresie praw autorskich ale będąc jak gdyby ich pochodną są do nich podobne i dlatego też znalazły się w jednej ustawie.

Ustawa do praw pokrewnych zalicza:

1. prawa do artystycznych wykonań przez aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób, które w sposób twórczy przyczyniają się do powstania określonego wykonania;

2. prawa do fonogramów i wideogramów;

3. prawa do nadań przez organizacje radiowe i telewizyjne;

4. prawa do pierwszych wydań;

5. prawa do wydań naukowych i krytycznych.

Ad.1. Przepisy mają zastosowanie, do tych artystycznych wykonań, które: dokonane zostały przez obywatela polskiego albo osobę zamieszkałą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub dokonane zostały przez obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, lub zostały ustalone po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów /Art. 90. /.

Ustawodawca uznał, że każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Odróżnił przy tym utwór od dzieła sztuki ludowej. Najprawdopodobniej chodziło mu o zaakcentowanie odrębności utworu jako wytworu określonego twórcy od dzieła sztuki ludowej, które to dzieło jest często stworzone przez nieznanego człowieka lub wręcz jest skomponowane przez zespół ludzi, niemożliwych do zidentyfikowania oraz kolejnych wykonawców ludowych, którzy dane dzieło ludowe przetwarzali, interpretowali aż doprowadzili do określonego, finalnego ustalenia. Zidentyfikowanie twórcy tego dzieła nie jest wprawdzie możliwe, ale istniejące dzieło można wykonywać. Najprawdopodobniej, dlatego ustawodawca wyodrębnił wykonanie dzieła ludowego jako oddzielnego przedmiotu ochrony prawami pokrewnymi.

Wykonanie to nic innego jak próba odtworzenia zamiaru autora. Jednak trudno jest wiedzieć, jaką interpretację utworu sam autor dla danego dzieła przewidział. Dlatego uznano, że każde działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania są uznane za artystyczne wykonania.

Ustawodawca nie wymienił wyczerpująco wszystkich osób, które mogłyby dokonać artystycznego wykonania. Tak, więc ich katalog pozostaje otwarty. Jedynym warunkiem jest aby przyczynili się oni w sposób twórczy do powstania wykonania. Ze słowem „twórczy” wiąże się oczywiście jakaś osobista interpretacja utworu aczkolwiek nie umożliwia to zmian treści utworu bez zgody właściciela praw autorskich /art.85.1.2./.

Przepis nie wyjaśnił, co rozumieć należy przez „artystyczne wykonanie”. Czy jest to wykonanie przez artystę zawodowego tj. posiadającego określone uprawnienia do wykonywania zawodu czy też „artystyczne wykonanie” to wykonanie mające niepowtarzalny charakter cechujące się nie tylko doskonałym odtworzeniem czegoś, ale ukazanie, w trakcie odtwarzania, pewnej koncepcji nigdzie dotychczas nie spotykanej? Wydaje się, że w zamiarze ustawodawcy nie było ograniczanie „artystycznego wykonania” do wykonania utworu przez osoby zaliczające się, dzięki pewnym formalnym uprawnieniom, do zawodu artysty. Wniosek taki wypływa ze sformułowania zawartego w art. 85.2. „(...) są w szczególności (...)”. Oznacza to, że oprócz oczywistych zawodów aktorskich tam wymienionych dopuszcza się i inne osoby byleby wykazały się pewnym artyzmem wykonania. Ponadto zezwala ustawodawca na zastosowanie art.1.4 ustawy do praw pokrewnych czyli uznaje również że artystyczne wykonanie nie jest uzależnione od spełnienia jakichkolwiek wymogów formalnych.

Artystyczne wykonanie nie niesie ze sobą zagrożeń wynikających z ochrony praw pokrewnych do momentu, gdy nie zostało utrwalone na jakimś nośniku umożliwiającym odtworzenie owego skonkretyzowanego wykonania. Oglądający lub słuchający owego wykonania odbierają pewne określone wrażenia, ale po jego zakończeniu pozostaje u nich jedynie ogólne doznanie i nastrój. Nikt nie jest w stanie tego wrażenia czy nastroju, wynikającego z wykonania, odtworzyć. Skoro jest to takie ulotne, więc nikt nie może wykorzystać w żaden sposób owego artystycznego wykonania. Ustawowe zapisy dotyczące praw pokrewnych nie zostaną, więc ani naruszone ani tym bardziej uruchomione w celu zabezpieczenia roszczeń materialnych.

Inaczej stanie się gdy artystyczne wykonanie zostanie utrwalone na jakimś nośniku. Wówczas każde odtworzenie będzie wiązało się z pewnymi konsekwencjami.

Artyście wykonawcy przysługuje, w granicach określonych przepisami ustawy, wyłączne prawo do:

1) ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie:

wskazywania go jako wykonawcy, z wyłączeniem przypadków, gdy pominięcie jest zwyczajowo przyjęte; decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo posłużenia się pseudonimem; sprzeciwiania się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię;

2) korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na następujących polach eksploatacji: w zakresie utrwalania i zwielokrotniania - wytwarzania określoną techniką egzemplarzy artystycznego wykonania, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową; w zakresie obrotu egzemplarzami, na których artystyczne wykonanie utrwalono - wprowadzania do obrotu, użyczania lub najmu egzemplarzy, w zakresie rozpowszechniania artystycznego wykonania w sposób inny niż określony powyżej; nadawania, reemitowania oraz odtwarzania, chyba że są one dokonywane za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza, a także publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

3) do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do takiego wykonania określone w umowie albo przyznane w przepisach ustawy.

4) do stosownego wynagrodzenia w przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania artystycznego wykonania za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza.

Specyfiką wykonań artystycznych, od których zależy ochrona praw pokrewnych, jest, jak to już wspomniano powyżej, konieczność utrwalenia określonego wykonania. Rzadko zdarza się aby takiego utrwalenia dokonał sam artysta, chociaż takich przypadków też nie można wykluczyć. Dokonuje więc tego jakaś osoba, która jest odpowiednio sprzętowo i finansowo wyposażona. Jest to sprawca utrwalenia artystycznego wykonania, który oprócz wykonawcy jest zainteresowany, z jakiegokolwiek bądź powodu, utrwaleniem pewnych doznań artystycznych na jakimś trwałym nośniku. Natomiast osobą, która posiada możliwości sprzętowe, ale przede wszystkim, finansowe jak i organizacyjne jest producent. Producentem jest osoba fizyczna lub osoba prawna, lub jednostka organizacyjna, która podejmuje inicjatywę, faktycznie organizuje i ponosi odpowiedzialność za kreatywny, organizacyjny i finansowy proces produkcji utworu audiowizualnego.

Skoro producent może być finansowo zainteresowany utrwaleniem artystycznego wykonania jakiegoś dzieła to jest oczywiste, iż powinien mieć możliwość dysponowania utrwalonym artystycznym wykonaniem. Wykonawca z kolei jest osobą, która chciałaby osiągnąć satysfakcję nie tylko osobistą ale i materialną wynikająca z jego ponad zwyczajnych umiejętności. Tworzy się więc możliwość realizacji wspólnych interesów producenta i wykonawcy. Jakkolwiek interesy owe są zbieżne w chęci uzyskania wynagrodzenia to jednak napotykają one na pewne trudności w realizacji, dotyczące wysokości osiąganych zysków wynikających ze współpracy wykonawcy z producentem.

Ustawa mówiąc o producencie utworu audiowizualnego daje kompromisowe rozwiązanie owych sprzeczności, wynikających z różnego zainteresowania materialnego tych osób. Sprzeczność taka może najlepiej zostać rozwiązana umową, która określi zasady przeniesienia prawa do utworu audiowizualnego. Gdyby nie określono zakresu praw w umowie to wówczas, z mocy prawa producent uzyskałby pełne prawa do rozporządzania i korzystania z wykonania na wszystkich polach eksploatacji.

Wykonywanie praw do artystycznych wykonań jest ograniczone w sposób podobny jak prawa autorskie majątkowe tzn. wynikają owe ograniczenia z art. art. 23-35 ustawy prawno-autorskiej i są to ograniczenia wynikające z tzw. dozwolonego użytku. Ponadto jest też ograniczenie powstające w przypadku wprowadzenia do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego ponieważ wyczerpuje ono prawo do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia.

Domniemywa się, twórcą artystycznego wykonania jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób.

Organizacjom radiowym i telewizyjnym wolno przy pomocy własnych środków i dla własnych nadań utrwalać artystyczne wykonanie utworu/ów/ w celu zgodnego z prawem korzystania z nich. Utrwalenia, te powinny być zniszczone w terminie miesiąca od dnia wygaśnięcia uprawnienia do nadania utworu.

Zastanawiające jest, dlaczego ustawodawca użył określenia „organizacje radiowe i telewizyjne”. Przy czym nie wyjaśnił zakresu tego pojęcia aczkolwiek wypowiada je w kontekście „stowarzyszenia”. Nie użył słowa przedsiębiorca, które byłoby niewątpliwie wygodniejsze w określeniu zakresu jednostek uprawnionych do nadawania programów radiowo-telewizyjnych.

Wykonawcy przysługuje ochrona dóbr osobistych oraz prawo do korzystania z praw do artystycznego wykonania i rozporządzania prawem do niego przez lat pięćdziesiąt licząc od zakończenia roku, w którym artystyczne wykonanie ustalono. Jeżeli jednak w tym czasie nastąpiła publikacja utrwalonego wykonania lub jego publiczne odtworzenie, okres ochrony liczy się od tych zdarzeń, a gdy miały miejsce obydwa - od tego z nich, które miało miejsce wcześniej.

Ad. 2. Prawa do fonogramów i wideogramów. Fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych. Wideogramem jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi ono utwór audiowizualny (Art. 94. 1-2).

Zachodzi tutaj podobna sytuacja jak w przypadku artystycznych wykonań. Najczęściej jest ktoś kto chce utrwalić jakiś utwór w formie fonogramu lub wideogramu. Ta osoba musi być do takiego przedsięwzięcia przygotowana organizacyjnie i finansowo. Jak pamiętamy jest nią producent. Jeżeli nie jest on jasno określony to domniemywa się, że producentem fonogramu lub wideogramu jest osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) fonogram lub wideogram został po raz pierwszy sporządzony.

Producentowi fonogramu lub wideogramu przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub wideogramu w zakresie: zwielokrotniania określoną techniką; wprowadzenia do obrotu; najmu oraz użyczania egzemplarzy; publicznego udostępniania fonogramu lub wideogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Prawa twórców i artystów wykonawców są w takim przypadku zachowane co oznacza, że pozostają przy twórcach autorskie prawa osobiste oraz przy twórcach i wykonawcach istnieją majątkowe prawa pokrewne co w tym wypadku skutkuje prawem do wynagrodzenia.

W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania wprowadzonego do obrotu fonogramu lub wideogramu również i producentowi przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

Organizacjom radiowym i telewizyjnym wolno wykorzystywać do nadawania opublikowane drobne utwory utrwalone na fonogramach lub wideogramach wyłącznie na podstawie umowy zawartej z organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, chyba że prawo do nadania utworów zamówionych przez organizację radiową lub telewizyjną przysługuje jej na podstawie odrębnej umowy z twórcą. Twórca może w umowie z organizacją radiową lub telewizyjną zrzec się pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Zrzeczenie to wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Operatorom sieci kablowych wolno reemitować w sieciach kablowych utwory nadawane w programach organizacji radiowych i telewizyjnych wyłącznie na podstawie umowy zawartej z właściwą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Są też pewne ograniczenia wynikające z zasady dozwolonego użytku własnego oraz w przypadku wprowadzenia do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Takie wprowadzenie do obrotu wyczerpuje prawo do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia.

Prawa wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym fonogram lub wideogram został sporządzony. Jeżeli w tym okresie fonogram zostanie opublikowany, prawa, o których wspomniano powyżej wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym fonogram został opublikowany.

Natomiast jeżeli w okresie pięćdziesięciu lat fonogram nie został opublikowany a w tym okresie został on rozpowszechniony, wspomniane prawa wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym fonogram został rozpowszechniony. Jeżeli w okresie pięćdziesięciu lat wideogram został opublikowany lub rozpowszechniony, prawa wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym miało miejsce pierwsze z tych zdarzeń (Art. 95).

Ad. 3. Prawa do nadań programów przez organizacje radiowe i telewizyjne jest zagwarantowane omawianą ustawą prawno-autorską, na zasadzie wyłączności w rozporządzaniu i korzystaniu ze swoich nadań, w zakresie: utrwalania; zwielokrotniania określoną techniką; nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną; reemitowania; wprowadzania do obrotu własnych utrwaleń; udostępniania tych utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Ustawa nie określa sposobu nadawania z czego wynika, iż może on być nadawany za pomocą dowolnych technik. Stąd wiadomo, że takiej ochrony doznają również programy przesyłane w sieci komputerowej. Natomiast „udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym” oznacza, że „dostęp do danego nagrania wiąże się z uiszczeniem opłaty wstępu”.

Omawiane prawo może być realizowane przez te organizacje pod warunkiem, iż nie przyniesie to szkody dla praw twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów. Co oznacza, że ani ich prawa osobiste /np. twórcy/ ani ich prawa majątkowe /np. artyści wykonawcy/ nie doznają uszczerbku.

Prawo do nadań programów przez organizacje radiowe i telewizyjne, według omawianej ustawy, może być stosowane jedynie do nadań programów tych organizacji radiowych i telewizyjnych które mają siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz do tych, które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim to wynika z tych umów.

Są też pewne ograniczenia prawa do nadań wynikające z zasady dozwolonego użytku własnego oraz w przypadku wprowadzenia do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Następuje przez to wyczerpanie prawa dzięki czemu na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia nie potrzeba zezwolenia.

Prawo, do nadań programów przez organizacje radiowe i telewizyjne gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku pierwszego nadania programu.

Ad.4 Prawa do pierwszych wydań „przysługują wydawcom, po raz pierwszy publikującym lub w inny sposób rozpowszechniającym utwór, którego czas ochrony już wygasł, a jego egzemplarze nie były jeszcze publicznie udostępnione.”. Przepisy ustawy stosuje się do pierwszych wydań, których wydawcy mają swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z zakresu tych umów /Art. 995. 1/.

Prawo to przysługuje również wobec utworów i tekstów, które ze względu na czas ich powstania lub charakter nigdy nie były objęte ochroną prawa autorskiego. Z prawem do pierwszych wydań wiąże się również możliwość wykorzystywania ich na wszystkich polach eksploatacji a co za tym idzie również i na odrębnych polach eksploatacji przewidzianych w art. 50 ustawy prawno-autorskiej.

Prawo do rozporządzania tym utworem i korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji przysługuje przez okres dwudziestu pięciu lat od daty pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia.

Jest ono jednak ograniczone tzw. dozwolonym użytkiem własnym oraz w przypadku wprowadzenia do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego wyczerpuje prawo do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia.

Ad. 5. Prawa do wydań naukowych i krytycznych przysługuje każdemu, kto po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do utworu lub ze względu na czas ich powstania lub charakter nigdy nie były objęte ochroną prawa autorskiego. Jednocześnie ustawowe rozstrzygnięcia stosuje się do wydań naukowych i krytycznych, które: zostały dokonane przez obywatela polskiego albo osobę zamieszkałą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zostały ustalone po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z zakresu tych umów.

Tak więc jeżeli ktoś, mając na uwadze powyższe rozwiązania prawne, przygotował wydanie krytyczne lub naukowe utworu, które nie jest samoistnym utworem, przysługuje mu wyłączne prawo do rozporządzania takim wydaniem i korzystania z niego jedynie na odrębnych polach eksploatacji określonych w art. 50.1-2. omawianej ustawy

Prawo do rozporządzania takim wydaniem (krytyczne czy naukowe) i korzystania z niego w określonym powyżej zakresie przysługuje przez okres trzydziestu lat od daty publikacji.

Jest ono jednak ograniczone wspomnianym już tzw. dozwolonym użytkiem własnym. Ale nie jest to jedyne ograniczenie. Wprowadzenie do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego wyczerpuje prawo do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia.

Ochrona praw pokrewnych

Ochrona praw pokrewnych realizowana jest podobnie do ochrony (opisywanej powyżej) majątkowych praw autorskich. Przy czym ochrona przysługuje osobom uprawnionym niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Za osobę uprawnioną do korzystania z praw pokrewnych i ich ochrony uważana jest osoba której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach dzieła zaliczanego do artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów oraz nadań jak również pierwszych nadań i wydań naukowych i krytycznych lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Jeżeli nie ujawniono osoby uprawnionej do korzystania z ochrony praw pokrewnych w wykonywaniu prawa zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Jako element ochrony praw pokrewnych należy traktować obowiązek nałożony na organizacje radiowe i telewizyjne niszczenia, w terminie miesiąca od dnia wygaśnięcia uprawnienia do nadania utworu, wszystkich utrwaleń dokonanych zgodnie z prawem i przy pomocy własnych środków i dla własnych nadań. Odstąpienie od tej zasady jest możliwe gdy, własne audycje i programy tych organizacji mają wyjątkowy dokumentalny charakter. Nie muszą być one niszczone jeżeli zostaną umieszczone w archiwum. Chodzi o to aby takie wyjątkowe dzieła nie zaginęły i mogły w przyszłości być odtwarzane oczywiście z zachowaniem wszystkich konsekwencji wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Ustawodawca przewidział również przepisy karne, które mają działać odstraszająco /prewencyjnie/ równocześnie określając zagrożenie za dokonanie, bez posiadania odpowiednich uprawnień, takich czynów jak: rozpowszechnianie cudzego utworu; utrwalanie lub zwielokrotnianie cudzego utworu w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu lub nadania - w celu rozpowszechniania; nabywanie lub pomaganie w jego zbyciu albo przyjmowanie czy też ukrywanie przedmiotu podlegającego ochronie prawami pokrewnymi a dokonuje tego w celu osiągnięcia korzyści materialnej /paserstwo/; wytwarzanie urządzenia lub ich komponentów przeznaczonych do niedozwolonego usuwania lub obchodzenia skutecznych technicznych zabezpieczeń przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem przedmiotów praw pokrewnych albo dokonywanie obrotu takimi urządzeniami lub ich komponentami, albo reklamowanie je w celu sprzedaży lub najmu, jak również posiadanie, przechowywanie lub wykorzystywanie, wspomnianych urządzeń lub ich komponentów; uniemożliwianie lub utrudnianie wykonywania prawa do kontroli korzystania z artystycznego wykonania, fonogramu lub wideogramu albo odmawianie udzielenia informacji i wglądu w niezbędnym zakresie do dokumentacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości wynagrodzenia, jeżeli wynagrodzenie twórcy zależy od wysokości wpływów z korzystania z przedmiotu praw pokrewnych.

Zagrożenie karą wynika również z art. 115 ustawy o ochronie praw autorskich i praw pokrewnych w przypadku przywłaszczenia sobie autorstwa albo wprowadzania w błąd co do autorstwa całości lub części artystycznego wykonania.

Bibliografia:

Literatura podstawowa:

* Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawa autorskie i prawa pokrewne. 2006 Wolter

Kluwer;

• Rafał Golat: Dobra niematerialne. Kompendium prawne. 2005 Brandta;

• Wiesław Kotarba: Ochrona własności przemysłowej w gospodarce polskiej w dostosowaniu do wymogów Unii Europejskiej i Światowej Organizacji Handlu. Wyd. ORGMASZ 2000.

• Wiesław Kotarba: Zarządzanie wiedzą chronioną. ORGMASZ Warszawa 2001.

• Grzegorz Tylec: Ochrona utworu w prawie polskim. 2006 LexisNexis.

Literatura uzupełniająca.

1. Prawo cywilne - część ogólna. Zbigniew Radwański 8.wydanie C.H. Beck Warszawa

2005;

2. Praca zbiorowa pod redakcją Wojciecha Kocota: Elementy prawa. Podręcznik. Difin Warszawa 2004.

3. Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Kucińskiego i Stefana Koryckiego. Wyższa Szkoła Ekonomiczna. Warszawa 2001.

4. Wstęp do prawoznawstwa. Lech Morawski; Wydanie X; TNOiK- Toruń 2006

Źródła:

* Ustawa z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dz.U. 1994 Nr 24 poz.83 wraz z późniejszymi zmianami - ostatnia w 2007r.;

* Ustawa z dnia 30 czerwca 2000r Prawo własności przemysłowej tekst. Jednolity Dz.U. z 2003r Nr 119, poz.1117 /z późn. zm. ostatnia w 2007r/

* Traktat Światowej Organizacji Intelektualnej o Prawie Autorskim sporządzony w Genewie 20 grudnia 1996r Dz.U. 2005r Nr 3 poz. 12;

* Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993r Dz.U. Nr 47 poz. 211 /ostatnia zmiana w 2005r Dz.U. Nr 10 poz. 68/;

* Ustawa z dnia 27.07.2001 o ochronie baz danych. Dz.U. 2001 Nr 128, poz.1402.

* Kodeks cywilny ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r /Dz.U. Nr 16 poz. 93/ wraz z wieloma późniejszymi zmianami

* Kodeks spółek handlowych ustawa z dnia 15 września 2000r wraz z późniejszymi zmianami.

* Ustawa z dnia 2 lipca 2004r o swobodzie działalności gospodarczej. /Dz.U. 173.poz.1807 z dnia 06.08.2004r/

UWAGA!

Wykład służy wyłącznie do użytku słuchaczy WSG

i nie może być udostępniany innym osobom.

podmiotowego i przedmiotowego

Do programów komputerowych nie stosuje się przepisów art. 16 pkt 3-5, art. 20, art. 23, art. 231, art. 27, art. 28, art. 30, art. 331-335, art. 49 ust. 2, art. 56, art. 60 i art. 62. /Art. 77/.

Np. Sąd Najwyższy uznał za przedmiot prawa autorskiego m.in. kolekcję afiszy lub ogłoszeń, katalogi, rozkłady kolejowe, książki kucharskie, wzory i formularze, informator o porcie, instrukcję obsługiwania maszyny itp. cyt. za. Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawa autorskie i prawa pokrewne. 2006 Wolter Kluwer str. 19;

Art. 5.2-.4.

niekoniecznie skończonego

Rafał Golat: Dobra niematerialne. Kompendium prawne. 2005 Brandta str. 30

czyli „zmaterializowanie w utworze”.

Jednak jakby pojęcie to rozumieć i tak ostatecznego rozstrzygnięcia, w sprawach spornych, dokona sąd.

Art. 4

Tzw. prymitywista

lub współtwórcą

Art. 1.2 Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.

Art. 1.3.

Art. 5.1, 5.1 ze zn.1.

Zob. art. 78.

Plagiat to inaczej kradzież, dokonana w jakiejkolwiek formie, cudzego utworu lub jego części i przedstawienie go pod własnym nazwiskiem.

Art. 49. 2. Wkraczamy tu jednak w zakres autorskich praw majątkowych, które zostaną omówione w dalszej części wykładu.

Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawa autorskie i prawa pokrewne. 2006 Wolter Kluwer; str. 45

lub nie podpisaniu

. W rozumieniu ustawy: utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie (Art. 6. 1);

Taką wiedzę ma twórca w przypadku przeniesienia majątkowych praw autorskich lub w przypadku udzielenia licencji.

Np. może przysługiwać twórcy utworu plastycznego prawo do sprawowania odpłatnego nadzoru autorskiego.

Art. 60.1-5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych; art. 12 ust. 1 i 7; art. 18 ust. 3 prawa budowlanego (ustawa z dnia z dnia 7 lipca 1994 r Dziennik Ustaw z 2003 r. Nr 207 poz. 2016), rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 18 maja 2005 r w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. nr 96 poz. 817).

Wzory takiej umowy jest dostępny w Krajowej Izbie Architektów.

Oryginalnymi egzemplarzami utworu w rozumieniu art. 19 ust. 3 są: egzemplarze wykonane osobiście przez twórcę; kopie uznane za oryginalne egzemplarze utworu, jeżeli zostały wykonane osobiście, w ograniczonej ilości, przez twórcę lub pod jego nadzorem, ponumerowane, podpisane lub w inny sposób przez niego oznaczone.

Art. 52.3

Zob. art. 77 ustawy o ochronie praw autorskich…

Oczywiście przed śmiercią

O stowarzyszeniach, reprezentujących twórców, zostanie poświęcony oddzielna część wykładu.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 r. ostatnia zmiana 2007.12.31; Dz.U.06.164.1166 )

Art. 439 kc: Ten, komu wskutek zachowania się innej osoby, w szczególności wskutek braku należytego nadzoru nad ruchem kierowanego przez nią przedsiębiorstwa lub zakładu albo nad stanem posiadanego przez nią budynku lub innego urządzenia, zagraża bezpośrednio szkoda, może żądać, ażeby osoba ta przedsięwzięła środki niezbędne do odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa, a w razie potrzeby także, by dała odpowiednie zabezpieczenie.

Zob. ustawa prawo własności przemysłowej

Art. 23 kc: Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 119 ustawy o prawie autorskim i … - podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Sława, chwała, szczególny szacunek, udogodnienia niematerialne itp.

Wprowadzeniem utworu do obrotu jest publiczne udostępnienie jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą;

Rozpowszechnionym utworem jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie;

Reemitowaniem utworu jest jego rozpowszechnianie przez inny podmiot niż pierwotnie nadający,

drogą przejmowania w całości i bez zmian programu organizacji radiowej lub telewizyjnej oraz równoczesnego i integralnego przekazywania tego programu do powszechnego odbioru;

Odsprzedażą w rozumieniu art. 19 ust. 1 i art. 19 ze zn 1 jest każda sprzedaż następująca po pierwszym rozporządzeniu egzemplarzem przez twórcę.

Tzw. organizacje zbiorowego zarządzania,

Lub bez pośrednictwa, jeżeli podpisali odrębne umowy

Art. 21.1 i 21ze zn.1. 1.

W tym przypadku również potrzebna jest reprezentacja stowarzyszenia.

Z tym przepisem łączy się min obowiązek opłat, za wykorzystanie programów radiowych /np. muzyki/ w sklepach, zakładach fryzjerskich i innych zakładach usługowych czy handlowych.

Utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie;

Użyczeniem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do ograniczonego czasowo korzystania, niemające na celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej;

Np. przejęcie przez producenta praw do fonogramu czy wideogramu.

Zob. wykład pierwszy: normy imperatywne.

Wyjątek: nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.

Pod rygorem nieważności.

Zależne prawa są to prawa, które posiadają osoby nabywające np. autorskie prawa majątkowe Nazwa bierze się stąd, że nabywcy mają prawa niesamodzielne; ich wykonywanie jest uzależnione od zezwolenia autora dzieła oryginalnego.

Art. 41.3.

Ustawa dopuszcza jednak możliwość takiej publikacji poprzez odpowiednie sformułowanie umowy /art. 62.2/.

Nie zachowanie tej formy skutkuje nieważnością umowy /tzw. rygor nieważności/.

Np. możliwość dochodzenia roszczeń przez licencjobiorcę w przypadku naruszenia jego praw wynikających z licencji.

Tj. takich jakie przewidziano w podpisanej umowie.

O ile umowa o pracę nie stanowi inaczej - art. 74.3..

Zob. art. 12 i 14.

Ustawa się też posługuje określeniem „cena” zamiast wynagrodzenia.

Art. 44.

Współtwórcami utworu audiowizualnego są osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie, a w szczególności: reżyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz twórca scenariusza.

Zostaną one omówione w dalszej części wykładu.

Zasady tej nie stosuje się do utworów architektonicznych i architektoniczno-urbanistycznych /podobnie przy art. 57/.

Z czym oczywiście wiąże się wynagrodzenie dla twórcy. Utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie;

W przypadku licencji nie wyłącznej licencjodawca ma prawo udzielania dalszych licencji na danym polu eksploatacji. O licencji wyłącznej mówimy kiedy umowa zastrzega wyłączność korzystania z utworu w określony sposób.

Zob. art. 79-80

Wina to stosunek psychiczny sprawcy do czynu określający świadomość sprawcy o dokonaniu czynu niedozwolonego. Wina umyślna jest to działanie albo zaniechanie, winę nieumyślną określa się wspólnym mianem niedbalstwa. Niedbalstwo można zarzucić temu, kto nie dochował należytej staranności w sytuacji, gdy powinien i zarazem mógł zachować się prawidłowo.

Odpowiedzialność solidarna określa możliwość egzekwowania całości należności od każdego ze sprawcy lub od kilku jak również i równocześnie od wszystkich. Wybór zależy od uprawnionego do egzekucji.

Oczywiście można posiłkować się również innymi przepisami kc np. 353 -365.

W niektórych przypadkach dozwolonego użytku autorowi przysługuje wynagrodzenie. O tym w jakich to następuje okolicznościach decyduje ustawa, wymieniając te okoliczności.

Art. 35

Internet: BLIZT e-business, prawo, technologie: http://www.blitz.pl/show/3,1,28222274cbde3841d17a1d5b04afc21c_page.html

Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna się od rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części /Art. 37/.

Czyli ze zezwoleniem uprawnionego podmiotu.

Zawodową odsprzedażą są wszystkie czynności o charakterze odsprzedaży dokonywane, w ramach prowadzonej działalności, przez sprzedawców, kupujących, pośredników oraz inne podmioty zawodowo zajmujące się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych.

Oryginalnymi egzemplarzami utworu są: egzemplarze wykonane osobiście przez twórcę; kopie uznane za oryginalne egzemplarze utworu, jeżeli zostały wykonane osobiście, w ograniczonej ilości, przez twórcę lub pod jego nadzorem, ponumerowane, podpisane lub w inny sposób przez niego oznaczone.

Tj. różnego rodzaju „podróbki”, „pirackie” wydania itp. Byłoby to trudne do wyegzekwowania przez twórcę lub stowarzyszenie a jednocześnie byłoby to sprzeczne z prawem gdyż byłoby to ciągnięcie korzyści z przekroczenia prawa jako, że taka produkcja jest nielegalna.

Np.: Internet, TV czy radio.

Umową można to zmienić czyli, że będzie powodowało przeniesienie praw autorskich do utworu /art.52.1/.

Czyli w taki sam sposób jak do utworów literackich.

Art. 51.3.

Z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia.

Zob. rozdział 3, oddział 3.

Np. w zakresie kultury, sztuki, nauki itp.

Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

Nie może się to łączyć z uzyskaniem korzyści majątkowych.

Chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione /art.25/.

Szczegółowy zakres przewiduje art. 25 .

Czyli wprawdzie zezwolenie nie jest konieczne ale w przypadku wykorzystania takich utworów przysługuje uprawnionemu prawo do wynagrodzenia.

Jednak gdyby robiono to odpłatnie samemu twórcy lub za pośrednictwem organizacji jego reprezentującej należy się wynagrodzenie.

Tj. reklamowych czyli że dalsze rozpowszechnianie przez innych w takich samych celach jest zabronione.

Dotyczy to oczywiście innych osób niż uprawnione np. posiadacza licencji.

Utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie;

Jeżeli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowych i artyści wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia,

Krótkiej

Oczywiście coś takiego spotyka się w muzyce ale zawsze jest to związane z zezwoleniem autora, albo przynajmniej nabywcy majątkowego prawa autorskiego.

Można więc wyróżnić plagiat np. muzyczny, w literaturze czy w malarstwie

Np. wypożyczony egzemplarz może nie wrócić do biblioteki z różnych powodów.

Np.. poprzez jego skopiowanie i udostępnianie skopiowanego utworu zamiast posiadanego.

Np. poprzez odtworzenie utworu muzycznego na stoisku gdzie sprzedajemy rozpowszechnione egzemplarze tego utworu.

Np. do zachęcenia kupowania środków czyszczących, czy obuwia itp.

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej.

W zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego;

Pewną część opisano powyżej.

Stąd wzięła się nazwa „pokrewne”

Są wprawdzie czasami autowykonania, które jednak niekoniecznie muszą być wzorem do naśladowania już chociażby dlatego, że świetny twórca nie musi być świetnym wykonawcą a nadto z uwagi na zmianę odczuć ludzkich w miarę ich rozwoju duchowego.

zob. art.101 ustawy o prawie autorskim i... .

Np. finansowych czy zachowań kulturowo-archiwalnych.

o której mowa w art. 33¹ § 1 Kodeksu cywilnego, tj. jednostka nie posiadająca osobowości prawnej ale mająca zdolność do czynności prawnych.

Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U.04.253.2531 ost. zm. 2007.04.21zm. Dz.U.07.61.411 - art. 1)

Wyjątek: Zasad tych nie stosuje się do utrwaleń dokonanych przy przygotowywaniu własnych audycji i

programów mających wyjątkowy charakter dokumentalny, i które zostaną umieszczone w archiwum.

Problem ten zostanie rozważony w wykładzie trzecim.

Zob. art. 95 zn.1 1-2 w zw. z art. 21. 1.-2.

Tj. przy twórcach pozostają autorskie prawa osobiste oraz przy twórcach i wykonawcach majątkowe prawa pokrewne.

Do rozpowszechniania i korzystania fonogramów i wideogramów oraz do wynagradzania producenta z a nadawane, reemitowania lub odtwarzane wprowadzonego do obrotu fonogramu lub wideogramu,

Zob. art. 97-99 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

J.Barta, R. Markiewicz: dz. cyt. str.110.

Podobnie jak przy fonogramach i wideogramach.

Rafał Golat: Dobra niematerialne. Kompendium prawne. Oficyna Wydawnicza Branta Bydgoszcz 2005 str.33.

Zob. art. 23-25 ustawy prawno - autorskiej w zw. z art. 100 tejże ustawy.

Zob. art. 116-119 ustawy prawno-autorskiej

27

---