PRAWO KARNE - WYKŁADY

WYKŁAD - I

[1 X 2011 r.]

PRAWO KARNE - to nauka penalna (o karze);

- zespół norm prawa represyjnego (dolegliwości nakładane na przestępcę), które określają czyny będące przestępstwami oraz kary i środki karne grożące za ich popełnienie, oraz określają zasady odpowiedzialności karnej.

1) co jest przestępstwem

2) kary za przestępstwa

3) zasady odpowiedzialności karnej

- opisuje warunki, gdy można/trzeba kogoś ukarać za przestępstwo

- ma czynić zadość/sprawiedliwość i cel - prewencyjny - czyli zapobiegawczy

3 CZĘŚCI PRAWA KARNEGO:

1. Prawo karne materialne (sensu largo) - my tym się zajmujemy na zajęciach.

2. Prawo karne proceduralne (postępowanie karne) - zawiera reguły określające sposób postępowania organów, gdy jest przestępstwo.

3. Prawo karne wykonawcze - wykonywanie orzeczonych kar - w jaki sposób wykonujemy np. penitencjarne - więźniowie.

PRAWO KARNE MATERIALNE (dziedziny):

Pr. karne wojskowe Pr. karne skarbowe Postępowanie z nieletnimi

- dot. żołnierzy - dot. przestępstw -postępujemy ale nie

godzących w fiskale państwa karzemy

FUNKCE PR. KARNEGO:

1. Sprawiedliwościowa - historycznie najstarsza; społeczeństwo trzeba za dobre wynagradzać, a za złe karać; sprawiedliwość społeczna jako zastępstwo zemsty, ukarać przestępcę.

2. Ochronna - zadanie- ochrona pewnych dóbr i wartości, które są uważane za ważne w danej społeczności.

3. Gwarancyjna - ma chronić sprawcę przestępstwa przed społeczeństwem; władza ma „zapędy”; funkcja ta ma zagwarantować, że przestępca nie zostanie ukarany więcej niż przewiduje k.k.; ma chronić przed arbitralnym postępowaniem władzy publicznej sprawcę, aby był ukarany jak w normach.

4. Kompensacyjna - staramy się zażegnać konflikt; zadośćuczynienie, dążenie do naprawienia szkody.

ZASADY PR. KARNEGO:

Tworzą zakres działania ustawodawcy, jak dalece można ingerować.

1. Nullum crimen nulla poena sine lege - nie ma przestępstwa i nie ma kary, jak nie ma ustawy.

2. Nullum crimen sine lege scripta - nie ma przestępstwa bez ustawy spisanej (nie może to być zwyczaj, ani rozporządzenie i niższe od ustawy).

3. Lex retro non agit - ustawa nie działa wstecz na niekorzyść sprawcy; nie można wprowadzać normy pr., która miałaby moc wsteczną.[Są oczywiście wyjątki, np. dekrety powojenne- o odpowiedzialności za faszyzm].

4. Zakaz analogii - (w zasadzie na niekorzyść) nie można pociągać kogoś do odpowiedzialności i karać za czynność, która jest tylko podobna do przestępstwa określonego w pr. karnym.

5. Nullum crimen sine culpa - nie ma przestępstwa bez winy.

Art. 1 § 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.  

6. Nullum crimen sine actione - tylko czyny ludzkie mogą być przedmiotem przestępstwa.

7. Zasada humanitaryzmu - karać należy z zachowaniem godności człowieka.

Art. 42 Konstytucji RP:

1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.  

2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.  

3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.  

ŹRÓDŁA PR. KARNEGO:

1. Ustawa

2. Konstytucja

3. Kodeks karny z `97

4. Pozakodeksowe pr. karne w innych ustawach

CZYNY ZABRONIONE

Przestępstwa Wykroczenia

- w kk tylko są - niższa społeczna szkodliwość czynu

Zbrodnia Występek

KODEKS KARNY - 3 CZĘŚCI:

- uchwalony 6 VI 1997 r.

- wszedł w życie 1 IX 1998 r.

1. Ogólna- zawarte są zasady odpowiedzialności karnej

2. Szczególna- która zawiera poszczególne typy przestępstw

3. Wojskowa - dzieli się na część ogólną i szczególną.

NORMA PR. KARNEGO:

1. Norma sankcjonowana - (musi być przestrzegana) - np. kto zabija człowieka, wyznacza nam powinne zachowanie, zakaz lub nakaz powinnego zachowania.

2. Norma sankcjonująca (bo jest karząca) - np. podlega karze do lat 3. Co spotyka osobę, która narusza normę sankcjonowaną.

OBOWIĄZYWANIE USTAWY POD WZGLĘDEM CZASU:

Cele: - żeby wiedzieć czy przestępstwo się nie przedawniło

- czy było wcześniej karane

- np. zatarcie skazania, immunitety

- Zmiana ustawy karnej- co do zasady stosuje się łagodniejszą ustawę dla sprawcy.

ZMIANY USTAWY KARNEJ:

1. Depenalizacja - czyn dotąd karalny staje się niekaralny (przestępstwo- czyn legalny)

2. Penalizacja- czyn niekaralny staje się przestępstwem

3. Stabilizacja penalizacji - nowa ustawa nie zmienia danej normy, powtarzana jest poprzednia, stabilizuje.

4. Depenalizacja częściowa- przestępstwo staje się wykroczeniem; nowa ustawa nie zmienia normy sankcjonowanej, tylko zmienia sankcjonującą.

5. Modyfikacja penalizacji- zmienia się intensyfikacja normy. Zaostrzenie lub złagodzenie penalizacji.

Kryminalizacja- wykroczenie staje się przestępstwem lub niekaralne - przestępstwem, lub legalne- nielegalnym np. jazda pod wpływem alkoholu.

WYKŁAD II i III

[15 X 2011 r.] i [29 X 2011r.]

CZAS POPEŁNIENIA PRZESTEPSTWA:

Art. 6. § 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.  

Wyjątek- przy przestępstwach skutkowych, obliczanie biegu terminu przedawnienia zaczyna się od momentu, gdy nastąpił skutek (art. 101§3).

PRAWO INTERTEMPORALNE- jaką ustawę należy zastosować przy zmianie.

REGUŁY KOLIZYJNE:

P O

(popełnienie przestępstwa) (moment orzekania)

Art. 1. § 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.  

Art. 4. § 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

„względniejsza” = korzystniejsza, łagodniejsza- bierzemy pod uwagę wybierając łagodniejszą ustawę całokształt okoliczności mających wpływ na wymiar kary.

Ale co do zasady- stosujemy ustawę nową!

Kiedy następuje DEPENALIZACJA (karalnyniekaralny)- sąd już nie ma kompetencji orzekać mimo, że przestępstwo było karane w momencie jego popełnienia, ale nie orzeknie, gdy już jest niekaralne w momencie orzekania:

P depenalizacja

/stabilizacja O

Kiedy następuje stabilizacja- nową ustawę stosujemy.

USTAWA EPIZODYCZNA- uchwalana jest z powodu wyjątkowych okoliczności i z góry przewiduje końcowy moment obowiązywania. Np. na okoliczność klęski żywiołowej.

USTAWA POŚREDNIA - weszła w życie po popełnieniu przestępstwa i przestała obowiązywać zanim doszło do orzekania.

Ustawa pośrednia

P O

- można ją stosować - jeśli jest względniejsza dla sprawcy.

Sytuacja, gdy ustawa zmienia się po orzeczeniu i uprawomocnieniu się wyroku:

P O

I ustawa II ustawa

Stosuje się II ustawę, gdyż obowiązuje stabilność wyroków sądowych!!!

Wyjątki od zasady stabilności wyroków:

1. Zatarcie skazania - to fikcja w prawie karnym; uważamy, że tego skazania nie ma i nie było, jakby nigdy nie był karany.

Gdy jest depenalizacja częściowa: są różne 2 poglądy: I -nie ma zatarcia, II -jest zatarcie.

Art.4§4kk- „Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa”.

2. Nowa ustawa - i górna granica kary jest niższa niż kara orzeczona, Np. art.158§3- bójka i pobicie ze skutkiem śmiertelnym.

Dawna ustawa do lat 15

Nowa ustawa do lat 10 i obniżamy karę do lat 10.

3. Nowa ustawa nie przewiduje kary pozbawienia wolności, np.: Art. 216§1- tylko ograniczenie wolności i grzywna, - wtedy karę pozbawienia wolności zmieniamy na ograniczenia wolności lub grzywnę.

TYPY PRZESTĘPSTW:

1. ZASADNICZY - jest punktem wyjścia; stanowi najbardziej typowy wzorzec zachowania sprzeczny z normą bez cech szczególnych wpływających na ocenę zachowania w sposób szczególny np. art. 148§1 „Kto zabija człowieka podlega karze...”

2. ZMODYFIKOWANY:

a) KWALIFIKOWANY- cechuje się pewną cechą, która podnosi zawartość bezprawia danego czynu; kara jest surowsza względem typu zasadniczego. Np.: Art. 148§2- „Kto zabija człowieka- ze szczególnym okrucieństwem ...”

b) UPRZYWILEJOWANY- cechuje go coś co obniża poziom bezprawia,

np. Art.148§4- „Kto zabija człowieka, pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami...”

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW:

I Kryterium ze względu na stopień ciężkości:

1. ZBRODNIA - dolna granica od 3 lat i wyżej ustawowego zagrożenia.

2. WYSTĘPEK- poniżej.

II Kryterium ze względu na sposób atakowania dobra prawnego:

1. NARUSZAJĄCE- doszło do naruszenia dobra chronionego przez dany przepis np. zabójstwo, pobicie, kradzież.

2. NARAŻAJĄCE- nie doszło do naruszenia, ale sprawca naraził dobro prawne:

• NARAŻAJĄCE ABSTRAKCYJNIE- sama czynność podejmowana przez sprawcę jest niebezpieczna i ona sama realizuje znamiona typu czynu zabronionego np. art.180kk.

• NARAŻAJĄCE KONKRETNIE- musi wystąpić konkretna sytuacja wraz z rozwojem, której zachodzi prawdopodobieństwo że dojdzie do naruszenia, np. art. 163§1, 178.

III Kryterium ze względu na skutkowy bądź bezskutkowy charakter typu czynu zabronionego:

1. SKUTKOWE/MATERIALNE- do zaistnienia przestępstwa wymagane jest, aby zaistniał skutek.

Skutkiem jest jakaś zmiana w świecie zewnętrznym spowodowana zachowaniem sprawcy.

2. BEZSKUTKOWE/FORMALNE- dla bytu przestępstwa wystarczy sama czynność podejmowana przez sprawcę. Np. fałszywe zeznania, jazda po pijanemu. Przykład- Art. 162kk(nieudzielenie pomocy)- bezskutkowy, narażający abstrakcyjnie.

SKUTKOWE = KONKRETNE

NARAŻAJĄCE ABSTRAKCYJNIE = BEZSKUTKOWE

IV Kryterium ze względu na zakres podmiotów zdatnych do popełnienia przestępstwa:

1. POWSZECHNE- każdy może je popełnić; np. „Kto...” (zazwyczaj).

2. INDYWIDUALNE- mogą być popełnione przez ściśle określony krąg podmiotów, czyli np. żołnierz, matka, funkcjonariusz publiczny - trzeba posiadać konkretną cechę.

• WŁAŚCIWE- mogą być popełnione przez ściśle określony krąg podmiotów w każdym typie(zasadniczym, kwalifikowanym i uprzywilejowanym)

• NIEWŁASCIWE- w typie zasadniczym są powszechne, czyli mogą być popełnione przez każdego, a indywidualnie są w typach zmodyfikowanych (uprzywilejowanym i kwalifikowanym). Mogą w typach zmodyfikowanych być określone przez ściśle określony krąg podmiotów.

Np.: Art. 149- dzieciobójstwo „Matka...” - indywidualnie niewłaściwe.

Art. 148§4- powszechne

V Kryterium ze względu na formę czynu:

1. Z DZIAŁANIA- np. uderza, grozi, nawołuje, prowadzi, puszcza w obieg.

2. Z ZANIECHANIA- np. nie udziela pomocy, nie zawiadamia, nie płaci alimentów- uchyla się, zatajenie.

Zaniechanie- brak ruchu lub kompleksu ruchów do których byliśmy obowiązani, powstrzymanie się od ruchu, bierność do obowiązku.

3. Z DZIAŁANIA LUB Z ZANIECHANIA- ustawodawca wyraźnie wskazuje art.231 i 233, np. powoduje, zabija, sprowadza, naraża.

Np. art. 206- „.....zawiera....” - przestępstwo z działania

Czasownik- jest ważny aby rozpoznać czy z działania czy z zaniechania.

VI Kryterium ze względu na stronę podmiotową, stosunek psychiczny sprawcy:

1. UMYŚLNE- co do zasady przestępstwa są umyślne- większość.Art.9=zamiar

2. NIEUMYŚLNE- ustawodawca wprost informuje nas o tym, że dane przestępstwo jest nieumyślne (art.9§2- brak zamiaru + naruszenie reguł ostrożności)

3 klauzule nieumyślności:

1. „...nieumyślnie....” - wprost w przepisie jest użyte słowo (art.177)

2. W odrębnym § np. 163 w przepisie ustawodawca określa,

Np. 163§1- umyślne

163§2- nieumyślne

163§3,4- nieumyślno-nieumyślne

3. Art.9§3- dalsze następstwa jakiegoś czynu

- następstwa- są co do zasady zawsze nieumyślne!

Jeżeli ustawa milczy- tzn. że umyśne! A o nieumyśl

3. UMYŚLNO-NIEUMYŚLNE

4. NIEUMYŚLNO-NIEUMYŚLNE

VII Kryterium ze względu na tryb ścigania (są 2 tryby ścigania):

1. PRYWATNO - SKARGOWY - katalog, gdzie ustawodawca dał wolną rękę ofierze- czy chce złożyć skargę, nie ma zupełnie prokuratora!

2. PUBLICZNO - SKARGOWY :

• Z URZĘDU - to co do zasady większość przestępstw - tryb ten jest jak o niczym nie informuje ustawodawca - domniemanie z urzędu. Ofiara nic nie musi robić. Organy ścigania same ścigają. Art.205kk- ściganie przestępstw.

• WNIOSKOWY- ścigane na wniosek, np. gwałt. Do zainicjowania postępowania karnego potrzebny jest wniosek ofiary- formalny wniosek ofiary i jej rola procesowa na tym stopniu się kończy i od tego momentu prokurator zaczyna działać.

ZAKRES MIEJSCOWY OBOWIĄZYWANIA USTAWY KARNEJ - potrzebujemy do stwierdzenia, że kodeks karny polski nie został naruszony.

MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTEPSTWA:

Definicja umowna- Art. 6 § 2 kk - Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić.  

4 elementy:

• miejsce w którym sprawca działał

• lub zaniechał działania do którego był zobowiązany

• lub miejsce w którym skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił

• miejsce w którym skutek według zamiaru sprawcy miał nastąpić

Lotnisko Wa-wa Niemcy Londyn

Podłożenie bomby Tu miała wybuchnąć bomba

Bomba wybuchła tu

Ofiary porozwozili do Niemczech, Szwajcarii, Francji i tam w szpitalach poumierały.

!!!Przestępstwo zostało popełnione w każdym z tych miejsc, czyli : w Polsce, Niemczech, Londynie, Szwajcarii i Francji!!!

ZASADA TERYTORIALNOŚCI:

Art. 5 kk-  Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.

- Kodeks karny stosuje się do sprawcy, który popełnił na terytorium Polski przestępstwo lub na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba, że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną stanowi inaczej. (Um. międz.- to wyłączenie zasady terytorialności).

- „sprawca” - do każdego - dotyczy każdego- Polaka, obcokrajowca, lub bezpaństwowca.

EKSTERYTORIALNOŚĆ - powszechnie uważa się, że ambasady są eksterytorialne- ale nie do końca tak jest- bo ambasady (np. innych państw w Polsce) są na terytorium polski, tylko w sensie procesowym można powiedzieć, że są ”eksterytorialne”. Nasze placówki dyplomatyczne też mają nietykalność.

- Wyłączenie - nie stosuje się ustawy karnej Polskiej wobec żołnierzy formacji NATO stacjonujących na terenie RP (nie ścigamy)- umowa międzynarodowa!

- Osoba mająca podwójne obywatelstwo - jeżeli ma obywatelstwo Polskie to traktujemy go jak obywatela Polskiego.

TERYTORIUM RP- to obszar lądowy oddzielony granicami od innych państw wraz z wodami wewnętrznymi, i wodami morskimi 12 mil morskich od linii brzegu. Pod ziemią i słup powietrza nad tymi obszarami do przestrzeni kosmicznej (ok. do 90km od Ziemi).

- Wojskowe samoloty i okręty Polskie są na terytorium Polski

PRZESTĘPSTWA POPELNIONE ZA GRANICĄ:

- gdy sprawca działał/zaniechał itd. poza granicami RP.

- rozdział 13 kk

WARUNEK PODWÓJNEJ KARALNOŚCI:

Art. 111 § 1 kk -  Warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia.  

- warunkiem odpowiedzialności karnej jest warunek odpowiedzialności karnej również w miejscu popełnienia przestępstwa

WYKŁAD IV - 19 XI 2011 r.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZESTĘPSTWA

POPEŁNIONE ZA GRANICĄ:

- czyn nie jest popełniony w żadnym z miejsc wymienionych w art. 5 kk (zasada terytorialności).

ZASADA PERSONALNOŚCI:

Art. 109 kk - ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.  

- obywatel polski popełniający przestępstwo za granicą

- musi być spełniony warunek podwójnej karalności (w miejscu popełnienia przestępstwa karalny czyn i przez ustawę karną polską).

*Wyjątki- od warunku podwójnej karalności:

• jeżeli przestępstwo popełnione było na terytorium niepodlegającemu żadnej władzy (np. Antarktyda, przestrzeń kosmiczna)

• polski funkcjonariusz popełnił przestępstwo za granicą w związku z pełnieniem swojej funkcji.

ZASADA OCHRONNA WZGLĘDNA:

Art. 110 § 1 kk -  Ustawę karną polską stosuje się do cudzoziemca, który popełnił za granicą czyn zabroniony skierowany przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej oraz do cudzoziemca, który popełnił za granicą przestępstwo o charakterze terrorystycznym. 

- do cudzoziemca

- który popełnił za granicą czyn przeciwko:

• interesom RP

• obywatelowi polskiemu

• polskiej osobie prawnej

• polskiej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej

• o charakterze terrorystycznym przestępstwo

ZASADA OCHRONNA BEZWZGLĘDNA:

Art. 112 kk - Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia: 

1) przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu Rzeczypospolitej Polskiej, 

1a) 

2) przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym, 

3) przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym, 

4) przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego, 

5) przestępstwa, z którego została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 

- nie obowiązuje warunek podwójnej karalności!

- bez względu na obywatelstwo sprawcy (nawet bezpaństwowiec)

- przestępstwa:

1. przeciwko bezpieczeństwu wew. lub zew. RP,

2. przeciwko polski urzędom lub funkcjonariuszom publicznym,

3. przeciwko istotnym interesom gospodarczym RP,

4. składania fałszywych zeznań wobec urzędu polskiego,

5. jeżeli z przestępstwa została osiągnięta chociażby pośrednio korzyść majątkowa na terytorium RP.

ZASADA REPRESJI KONWENCYJNEJ:

Art. 113 kk - Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa, do którego ścigania Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana na mocy umowy międzynarodowej, lub przestępstwa określonego w Rzymskim Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzonym w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708). 

- nie obowiązuje warunek podwójnej karalności

- sprawca dopuścił się przestępstwa do którego ścigania RP jest zobowiązana na podstawie umów międzynarodowych (lub statutu Rzymskiego).

- sprawca przebywa na terytorium RP i nie postanowiono go wydać (pierwszeństwo ma ekstradycja).

ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZASTĘPCZEJ:

Art. 110 § 2 kk -Ustawę karną polską stosuje się w razie popełnienia przez cudzoziemca za granicą czynu zabronionego innego niż wymieniony w § 1, jeżeli czyn zabroniony jest w ustawie karnej polskiej zagrożony karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a sprawca przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie postanowiono go wydać. 

- w przypadku innych przestępstw niż z zasady ochronnej względnej (art. 110 § 1 kk) ustawę Polską karną stosuje się

- do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą

- przebywa na terytorium RP i nie postanowiono go wydać

- czyn zagrożony jest karą od 2 lat pozbawienia wolności.

NAUKA O PRZESTĘPSTWIE:

PRZESTĘPSTWO - elementy:

1. czyn człowieka

2. bezprawny

3. karalny

4. karygodny

5. zawiniony

[ważna jest kolejność powyższych elementów!]

CZYN- to uzewnętrznione zachowanie, które polega na działaniu lub zaniechaniu; to zachowanie podjęte w sytuacji możliwości wyboru zachowania alternatywnego; jest zależne od jego woli. Sprawca musi mieć możliwość sterowania psychicznego swoimi ruchami.

* Koncepcja indeterministyczna- wizja jednostki, która jest wolna, może wybrać pomiędzy pewnymi zachowaniami. Świadomy, wolny, niczym nie skrępowana decyzja.

CZYN - indeterministyczne zachowanie człowieka.

BRAK CZYNU MIMO POZORU CZYNU:

1. VIS ABSOLUTA- przymus fizyczny, siła wyższa

- siła, która uniemożliwia ruch i działa na jej mięśnie

Np. dróżnik został związany i nie opuścił szlabanu na przejeździe kolejowym (i zaniechał- czyn był, ale był skrępowany- vis absoluta- czyli nie było czynu).

2. Brak odpowiedniej aktywacji siatki nerwowej- np. hipnoza, padaczka, wylew, stan nieprzytomności.

- uniemożliwiają nam sterowanie własnym zachowaniem.

- np. kierowca ma wylew i wjeżdża w przystanek i kogoś zabija- to brak czynu pomimo pozoru czynu.

3. Brak odpowiedniego narzędzia lub brak fizycznej możliwości wykonania czynu pomimo pozoru czynu lub ruchu- np. ktoś się topi - a ja nie umiem pływać,

- np. w górach nie mam liny, a ktoś wpadł w czeluście.

4. Ruchy refleksyjne - wyuczone , np. karateka.

5. Brak możliwości np. stan szoku.

VIS COMPULSIVA- przymus psychiczny, względny, i fizyczny też. Mamy tu czyn! Tylko że nie przesądza to o odpowiedzialności karnej, sprawca działał pod wpływem presji. Sprawca ma możliwość psychicznego sterowania swoimi ruchami- tylko, że ktoś oddziałuje na jego psychikę- skłaniając do działania przestępczego.

- np. działał w stanie wyższej konieczności, groźba, szantaż.

WYKŁAD V - 3 XII 2011 r.

KONCEPCEJ CZYNU:

ONTOLOGICZNE NORMATYWNE

- czynem jest realny byt - możemy stworzyć def. czynu - my możemy odkryć czyn i pociągamy mówimy co jest czynem, tworzymy

do odpowiedzialności karnej go;

- to co my określamy w oparciu o pewne kryteria

[Kauza- przyczyna]

KONCEPCJA CZYNU ONTOLOGICZNA:

1. KLASYCZNA - NATURALISTYCZNO - KAUZALNE:

- czynem jest zachowanie człowieka zależne od jego woli, powodujące zmianę

- nie obejmowała zaniechania

- zmiana- czynem jest dowolne zachowanie, które może mieć postać spowodowanie zmiany lub nie przeszkodzenie zmianie

- nie radzi sobie ta koncepcja z przestępstwami nieumyślnymi!

2. FINALISTYCZNA:

- najważniejszą cechą ludzkiego zachowania, jest przewidywalność skutków naszych zachowań

- wskazują na celowość ludzkiej aktywności

- czynem jest aktywność człowieka, która jest ukierunkowana na jakiś cel- antycypalnośc celu.

- zaniechanie nie jest aktywnością- nie jest czynem

3. SOCJOLOGICZNA - NORMATYWNA:

- czynem jest społecznie doniosły, odpowiednio spójny fragment ludzkiego zachowania stanowiący wyraz osobowości człowieka.

KONCEPCJA CZYNU NORMATYWNA:

1. PRZEDMIOTOWO-PODMIOTOWO/KOMPLEKSOWA:

- na społeczną szkodliwość wpływ mają elementy podmiotowe i przedmiotowe (art. 115§2kk):

• 
  Postać zamiaru Podmiotowe

• Motywacja sprawcy

• 
  Rodzaj i charakter naruszonego dobra Przedmiotowe

• Rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody

• Sposób i okoliczności popełnienia czynu

• Waga naruszonych przez sprawcę obowiązków

• Rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia

- Ta koncepcja jest najlepsza i tylko ona jest w KK!!!

2. PRZEDMIOTOWA:

- na społeczną szkodliwość mają wpływ tylko elementy przedmiotowe

- odrzucona została ta koncepcja

3. UNIWERSALNA:

- na stopień społecznej szkodliwości wpływ mają elementy przedmiotowe, podmiotowe i właściwości i warunki osobiste sprawcy.

- Koncepcja ta także została odrzucona

BEZPRAWNOŚĆ - sprzeczny z obowiązującym porządkiem prawnym

3 elementy:

1. zachowanie, które narusza jakąś normę sankcjonowaną - musi być norma prawna, która karze

2. zachowanie narusza dobro prawne, lub naraża dobro prawne na niebezpieczeństwo - atakujemy normę.

3. naruszenie reguł postępowania z danym dobrem prawnym- reguły nie mogą ograniczać korzystanie z dóbr prawnych, ale jednocześnie muszą maksymalnie ochraniać. „ryzyko dnia codziennego”. Reguły wykształcone przez wiedzę i doświadczenie - nie muszą być spisane (np. jazda na letnich oponach zimą).

KARALNOŚĆ - zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

- nullum crimen sine lege

- zakaz lub nakaz w ustawie

Wyłączają karalność:

1. Czynny żal

2. Przekroczenie granic obrony koniecznej na skutek strachu lub wzburzenia

KARYGODNY - społecznie szkodliwy czyn w stopniu wyższym niż znikomy.

Art. 115 § 2 kk - Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.  

- wskazane w powyższy artykule jest to co sąd bierze pod uwagę badając stopień społecznej szkodliwości

WINA = ZAWINIENIE - gdy sprawca mógł wybrać inaczej, a wybrał źle

- Art. 1 § 3 kk- Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.  

- wina w chwili czynu musi być

- Sprawca zawinił jeżeli nie znajdziemy okoliczności, które by mogły wyłączyć jego winę.

- winny- to zadatny do ponoszenia odpowiedzialności, jest pełnoletni, poczytalni i inne.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZESTĘPSTWA MATERIALNE/SKUTKOWE

Z ZANIECHANIA:

- np. nie karmił dziecka i umarło

Wszystkie warunki oceniamy łącznie!!! :

1. Art. 2 kk - Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.

- tylko gwarant podlega odpowiedzialności

- GWARANT- to osoba na której ciążył prawny szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.

Skąd wiemy, że ktoś jest gwarantem?

Źródła obowiązków gwaranta: - może wypływać to z ustawy, umowy (np. o pracę, nominację, mianowanie), orzeczeni organu władzy publicznej (decyzje, wyrok/orzeczenie), jednostronne przyjęcie na siebie zobowiązania (np. małżonkowie- są wobec siebie gwarantem).

- Kontrowersyjnym zagadnieniem jest- uprzednie sprowadzenie niebezpieczeństwa dla dobra prawnego/sprawca sprowadził niebezpieczeństwo i czy później odpowie gdy zaniecha?

2. Obowiązek musi się zaktualizować - nastąpiły okoliczności obligujące nas do działania.

3. Możność uratowania dobra - musi istnieć możność zapobiegnięcia skutkowi.

- np. ratownik może, kto nie umie pływać nie ma możności uratować tonącego.

- możność uratowania dobra dzieli się na obiektywną i subiektywną.

Możność subiektywna- albo istnieje albo nie;

- sprawca nie mógł uratować dobra, ale ona nie była niezawiniona,

np. ktoś na wózku inwalidzkim nie mógł uratować tonącego

- gdy była zawiniona (pijany ratownik) - odpowie karnie

4. Gwarant ma wybrać taki sposób uratowania dobra, który da największe prawdopodobieństwo uratowania!!!

5. Brak osoby bardziej powołanej do zapobiegania skutkowi

+ szczególny obowiązek przewyższa nad obowiązkiem ogólnym

Np. Ratownik na basenie gdzie pływają dzieci ze szkoły pod opieką nauczycielki ma obowiązek szczególny a nauczycielka ma obowiązek ogólny.

!!!

Wszystkie przestępstwa skutkowe, popełnione przez zaniechanie są indywidualne!!!

WYKŁADY VI, VII i VIII -

17 XII 2011 r., 14 I 2012 r. i 28 I 2012 r.

STRONA PODMIOTOWA:

1. UMYŚLNOŚĆ:

- odwoływanie się do strony wolutatywnej i intelektualnej

- utożsamia z zamiarem:

• DOLUS DIRECTUS (zamiar bezpośredni) - sprawca chce popełnić czyn zabroniony.

• DOLUS EVENTUALIS (zamiar ewentualny) - sprawca przewiduje popełnienie przestępstwa i godzi się na to

- „godzenie się” - gdybyśmy zadali pytanie sprawcy czy miał pewność popełnienia przestępstwa, jeśli odpowiedziałby, że miał, to oznacza, że godził się na przestępstwo.

- Koncepcja obojętności woli - sprawca ani nie chce popełnienia przestępstwa, ani chce, sprawcy wszystko jedno.

- Teoria prawdopodobieństwa- sprawca ma świadomość wysokiego stopnia prawdopodobieństwa nastąpienia czynu zabronionego, mimo to sprawca decyduje się na popełnienie czynu.

2. NIEUMYŚLNOŚĆ:

- brak zamiaru

- nie zachowanie reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach. Reguły ostrożności- reguły postępowania z danym dobrem prawnym.

- przewidywalność popełnienia lub możliwość przewidywalności

- Podział:

• ŚWIADOMA NIEUMYŚLNOŚĆ- sprawca przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego,

• NIEŚWIADOMA NIEUMYŚLNOŚĆ- sprawca nie przewidywał w prawdzie możliwości popełnienia czynu zabronionego, ale mógł przewidzieć.

FORMY STADIALNE:

- są tylko przy przestępstwach umyślnych!!!!

1. ZAMIAR - nie karalny

2. PRZYGOTOWANIE:

Art. 16 § 1 kk - Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania.  

§ 2. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi.  

- zasadą jest bezkarność, karalność tylko gdy ustawa tak stanowi!

3. USIŁOWANIE:

- jest zawsze karalne, w wysokości tak jak za dokonanie przestępstwa

- jest zawsze umyślne

USIŁOWANIE KWALIFIKOWANE- sprawca usiłuje dokonania czynu zabronionego i po drodze popełnia jakiś inny czyn zabroniony.

- Czynny żal- sprawca dobrowolnie odstąpił od wykonania czynu zabronionego lub zapobiegł skutkowi- jest to okoliczność wyłączająca karalność.

CZYNNY ŻAL- wyłącza karalność,

- jest możliwy przy usiłowaniu, gdy odstąpi - gdy nieukończone usiłowanie i musi być dobrowolne i wynikać z wewnętrznego przekonania

- gdy usiłowanie ukończone (dokonanie nie następuje, ale sprawca zrobił wszystko) - to sprawca musi zapobiec skutkowi.

CZYNNY ŻAL NIESKUTECZNY:

Art. 15 § 2 kk - Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.  

- nie zapewnia wyłączenia karalności

- starał się ale musi odpowiadać

USIŁOWANIE CHYBIONE- sprawca ma zamiar, zmierza ale nie dokonuje bo, np. chybił jak strzelał.

RODZAJE:

• USIŁOWANIE UDOLNE

Art. 13 § 1 kk- Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.  

- sprawca ma zamiar, swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do dokonania

- brak dokonania

Koncepcja obiektywna - bezpośrednio - czyli wtedy, gdy sprawca rozpocznie realizację zamiaru,

Koncepcja subiektywna - bezpośrednio - czyli wtedy, gdy zachowania sprawcy manifestuje jego zamiar.

RODZAJE USIŁOWANIA UDOLNEGO:

• Udolne zupełne/ukończone- sprawca wykonał wszystkie czynności zmierzające do wykonania, ale do dokonania nie doszło.

• Udolne niezupełne/nieukończone - sprawca rozpoczął czynności zmierzające do dokonania, ale nie ukończył wszystkich czynności.

• USIŁOWANIE NIEUDOLNE

Art. 13 § 2 kk - Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.  

- sprawca nie uświadamia sobie, że wykonanie jest niemożliwe, gdyż:

• Brak przedmiotu nadającego się do tego aby na nim popełnić czyn zabroniony,

• Sprawca używa środka, który się nie nadaje do tego aby nim popełnić czyn zabroniony.

- w momencie, gdy sprawca przystępuje do realizacji znamion typu czynu zabronionego, ale się nie udaje - niemożliwe juest już w momencie przystąpienia- nie jest możliwe od początku tylko sprawca o tym nie wie.

4. DOKONANIE - zawsze karalne!

FORMY ZJAWISKOWE:

I. FORMY SPRAWCZE:

1. SPRAWSTWO POJEDYNCZE - sprawca samodzielni realizuje znamiona typu czynu zabronionego.

2. WSPÓŁSPRAWSTWO- muszą być spełnione łącznie dwa elementy:

• gdy sprawcy wspólnie realizują znamiona typu czynu zabronionego

• i w porozumieniu ze sobą!

- Porozumienie- sprawcy coś uzgadniają, forma jest dowolna, najczęściej zawierane przed realizacją znamion, ale może też być najpóźniej zawarte w trakcie realizacji.

Porozumienie nieumyślnego przestępstwa- porozumienie we wspólnie naruszonym ostrożnym zachowaniu

Np. budowniczy razem zrzucają belkę, ale nie spojrzeli w dół, a tam akurat ktoś szedł.

Eksces- wyjście poza zakres porozumienia. Nie odpowiada się za eksces współsprawcy.

RODZAJE:

Współsprawstwo dopełniające/właściwe- sprawcy dzielą się czynnościami.

Współsprawstwo równoległe- obaj sprawcy realizują wszystkie znamiona typu czynu zabronionego.

[Sprawstwo koincydentalne- bez porozumienia np. tir z wódką]

3. SPRAWSTWO KIEROWNICZE- sprawca kierowniczy kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną/inne osoby.

- Kieruje = panuje nad całym zdarzeniem.

- Od sprawcy kierowniczego zależy- rozpoczęcie, prowadzenie, zmiana, zakończenie całej akcji bezprawnej. Panuje od początku do końca, decyduje. Może też jednocześnie - dołączyć, pomagać.

- Czy sprawca kierowniczy może odpowiadać za przestępstwo nieumyślne? - Może! Gdy poleca sprawcom głównym wykonanie czynu zabronionego, a oni dokonują to nieumyślnie.

4. SPRAWSTWO POLECAJĄCE - muszą być 2 elementy:

• polecenie wykonania czynu zabronionego innej osobie, która

• związana jest z uzależnieniem tej osoby od sprawcy polecającego

- Uzależnienie- może być formalne (pracownik-pracodawca), ale też faktyczne (żona od męża).

- Sprawca polecający - ma świadomość uzależnienia i wykorzystuje je i poleca (w dowolnej formie).

- Czy sprawca polecający odpowie za przestępstwo nieumyślne?

Możliwe! - Osoba której polecił spowodowała nieumyślnie. Np. szef budowy polecił pracownikom zrzucenie belki na teściową idącą, oni pomyśleli, że nie chcą jej zabijać, ale żeby szef ich nie zwolnił postanawiają, że zrzucą obok niej tę belkę, ale potknęli się i zabili nieumyślnie teściową.

II. FORMY NIESPRAWCZE:

1. PODŻEGANIE:

Art. 18 § 2 kk - Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego.  

- Podżegacz chce aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego.

- wyłącznie umyślnie- musi być umyślnie!

Zamiar ewentualny- przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i godzi się na to.

!!!Nie można podżegać z zamiarem ewentualnym!!!- a tylko z zamiarem bezpośrednim!

- podżeganie popełnione jest w momencie, gdy podżegacz przekona/nakłoni inną osobę do popełnienia czynu zabronionego!

2. POMOCNICTWO:

Art. 18 § 3 kk -  Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.

-w zamiarze (również ewentualnym)

- jest możliwe również w formie zaniechania (i działania)

- tylko umyślne

- Ktoś swoim zachowaniem ułatwia drugiej osobie popełnienie przestępstwa.

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA PRESTĘPNE WSPÓŁDZIAŁANIE:

2 koncepcje:

1. KONCEPCJA UDZIAŁU W CUDZYM PRZESTĘPSTWIE - przestępstwo popełniał tylko sprawca, który własnoręcznie/sam realizował znamiona czynu zabronionego. Inne osoby współdziałające biorą tylko udział w przestępstwie - każdy ze współdziałających odpowiada tylko za to co zrobiło.

2. KONCEPCJA JEDNOLITEGO SPRAWSTWA - to nowa koncepcja.

2 grupy zasad:

1. Wskazują na pełną niezależność odpowiedzialności współdziałających:

• Każdy ze współdziałających popełnia/odpowiada za swoje własne przestępstwo

• Każdy ze współdziałających odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności

• [Art.21§1kk- okoliczności osobiste, które wpływają na karalność]

Okoliczności osobiste wpływające na wymiar kary stosuje się tylko wobec osoby, której one dotyczą np. recydywa, silne wzburzenie- to okoliczności osobiste.

2. Zasady wskazujące na istnienie pewnej zależności:

• Pewna akcesoryjność, jest pewna zależność

• Art. 21 § 2kk - odpowiedzialność za przestępstwa indywidualne.

INTRANEUS- mieści się w kręgu, ma cechę indywidualną.

EKSTRANEUS- nie ma cechy indywidualnej czyniącej go zdatnym do popełnienia przestępstwa indywidualnego.

Nawet będąc ekstraneusem my możemy odpowiadać za przestępstwa indywidualne- tylko musi wiedzieć o tym, że druga osoba jest intraneusem.

• Stadium zaawansowane realizacji znamion. Jeżeli czyn tylko usiłowano popełnić, to pomocnik/podżegacz odpowie jak za usiłowanie.

PROWOKATOR- chce, żeby przeciwko jakiejś osobie było postępowanie karne. Nakłania kogoś do popełnienia przestępstwa, ale zanim popełni, zawiadamia organy ścigania. Ale nie stosujemy wobec niego złagodzenia w postaci czynnego żalu!!!

POMOCNICTWO WSPÓŁSPRAWSTWO

-tylko - już

Np. usiłowanie gwałtu - 1 stoi na czatach, a 2 i 3 gwałcą + było porozumienie

- Ważna jest istotność wkładu w popełnienie czynu zabronionego - na ile istotne było to stanie na czatach.

ANIMUS AUCTORIS - przekonanie sprawcy o tym, że popełnia przestępstwo- wewnętrzne przekonanie.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ:

- sytuacja, gdy dochodzi do realizacji znamion, czyn, ale nie odpowiada, zachodzi jakaś okoliczność która powoduje, że ten czyn nie jest przestępstwem.

3 grupy:

1. Okoliczności wyłączające bezprawność/Kontratypy

2. Okoliczności wyłączające winę

3. Okoliczności wyłączające karalność

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ:

Założenia kontra typizacji/Elementy:

1. Musi zachodzić kolizja dóbr prawnych/zagrożone są dwa dobra i nie da się zachować dwóch

2. Konieczność poświęcenia jednego z kolidujących dóbr

3. Społeczna opłacalność poświęcenia jednego z dóbr

KONTRATYPY:

1. - ustawowe (znajdują się w ustawie)

- pozaustawowe (nieuregulowane- sytuacja lanego poniedziałku, święto, zwyczaj)

2. - kodeksowe (obrona konieczna, stan wyższej konieczności, eksperyment- z części ogólnej) (kolizja obowiązków, działanie w ostatecznej potrzebie - cześć szczególna)

- pozakodeksowe

3. - ogólne (odnoszą się do wszystkich typów czynów zabronionych np. obrona konieczna)

- szczególne (np. dozwolona krytyka, odnosi się tylko do jednego typu czynu zabronionego)

OBRONA KONIECZNA:

• Przysługuje jeśli nasza egzystencja jest zagrożona, z prawa naturalnego wywodzi się,

• Ktoś, kto nas atakuje narusza porządek prawny i my możemy mu się przeciwstawić

WYKŁAD - 17 II 2012 r.

OBRONA KONIECZNA:

[łącznie musza być spełnione wszystkie przesłanki]

Warunki:

1. Zamach

2. Bezpośredniość zamachu

3. Bezprawność zamachu

4. Skierowanie zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem

5. Odpieranie zamachu

6. Działanie motywowane odparciem zamachu

7. Konieczność obrony

8. Współmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu

1. ZAMACH - to zachowanie człowieka, które godzi w dobra prawnie chronione

- nie ma znaczenia czy jest to osoba (dopuszczająca się zamachu) zdatna do ponoszenia odpowiedzialności karnej (np. ktoś chory psychicznie, nieletni, niepoczytalny)

- można dopuścić się zamachu przez zaniechanie!

2. BEZPOŚREDNIOŚĆ ZAMACHU - gdy istnieje zamach i realnie zagraża

- gdy z zachowania napastnika jednoznacznie wynika, że przystępuje on do ataku na dobro prawnie chronione

- zachodzi wysoki stopień prawdopodobieństwa, że wraz z rozwojem sytuacji dojdzie do naruszenia dobra niezwłocznie.

3. BEZPRAWNOŚĆ ZAMACHU - sprzeczność z prawem - bezprawność

- zamach ma być sprzeczny z jakąkolwiek normą prawną

Bójka- zdarzenie w którym biorą udział przynajmniej 3 osoby i każdy występuje w roli ofensywno - defensywnej (jednocześnie i biją i są bici) każdy z każdym. Tak długo jak długo trwa bójka - prawo do obrony koniecznej nie przysługuje! (art. 158kk)

Pobicie- minimum 3 osoby, wyróżniamy 2 strony. Dwie osoby atakują jedną. (art. 158kk).

4. SKIEROWANIE ZAMACHU NA JAKIEKOLWIEK DOBRO CHRONIONE PRAWEM - szeroki zakres ochrony

- mogę bronić się zawsze, gdy ktokolwiek narusza moje dobro

- musimy się bronić tylko tak aby godzić w dobro zamachowca

5. ODPIERANIE ZAMACHU - musimy odpierając naruszać jakąś normę (która to zabrania)

- godzimy w dobro zamachowca

6. DZIAŁANIE MOTYWOWANE ODPARCIEM ZAMACHU - charakter podmiotowy

- nastawienie psychiczne do zamachu- musi być świadome, ja wiem że się bronię

- przypadkowe odparcie zamachu nie jest obrona konieczną

7. KONIECZNOŚĆ OBRONY - co to znaczy, że obrona jest konieczna?

2 zagadnienia:

• Samoistności

• Proporcjonalności dóbr pozostających w kolizji

- Samoistność- pogląd, że zawsze wolno się bronić, a uzasadnieniem dla działań obronnych jest sam zamach, który powoduje, że mogę podjąć działania obronne.

- Subsydiarność/Proporcjonalność obrony koniecznej- jest dopuszczalne tylko, gdy nie było innego sposobu uniknięcia zamachu. Działania w obronie koniecznej mogą być podjęte, gdy nie było innego racjonalnego sposobu uniknięcia zamachu.

Proporcjonalność dóbr- mamy dobro zaatakowane bezpośrednim zamachem i dobro napastnika w które godzę odpierając zamach.

- Zasada względności dóbr- brak rażącej dysproporcji pomiędzy dobrami uprawnia nas do obrony koniecznej.

8. WSPÓŁMIERNOŚĆ SPOSOBU OBRONY DO NIEBEZPIECZEŃSTWA ZAMACHU - sposób obrony musi być współmierny,

- współmierne:

• Środki jakich używają napastnik i broniący się

• Proporcje siły między nimi

• Sytuacja psychiczna napadniętego

• Charakter zamachu

• Okoliczności modalne

Art. 25. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.  

§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.  

§ 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. 

§ 4. Osoba, która w obronie koniecznej odpiera zamach na jakiekolwiek cudze dobro chronione prawem, chroniąc bezpieczeństwo lub porządek publiczny, korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. 

§ 5. Przepisu § 4 nie stosuje się, jeżeli czyn sprawcy zamachu skierowany przeciwko osobie odpierającej zamach godzi wyłącznie w cześć lub godność tej osoby.

PRZEKROCZENIE GRANIC OBRONY KONIECZNEJ:

2 Ekscesy:

1. EKSCES EKSTENSYWNY - [norma elementu bezpośredniego] osoba odpierająca zamach zastosuje sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu,

przypadek: działania obronne podjęte, gdy zamach istniał, realnie zagrażał, był bezpośredni, ale kontynuuje odpieranie zamachu gdyby on ustał.

- Spełnienie obrony koniecznej - nie ponosimy odpowiedzialności karnej,

- przekroczenie- jest odpowiedzialność karna, tylko może być złagodzenie,

- przekroczenie w silnym wzburzeniu lub strachu- usprawiedliwione okolicznościami zamachu - so sprawca nie podlega karze.

2. EKSCES INTENSYWNY- - naruszenie korelacji czasowej pomiędzy zamachem, a działaniem obronnym: przedwczesna i spóźniona; obrona ma charakter przedwczesny (w momencie działania ekscedenta zamach jeszcze nie nastąpił) lub spóźniony (ekscedent działał, gdy zamach już się zakończył).

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI:

Warunki:

1. Niebezpieczeństwo

2. Uchylanie niebezpieczeństwa

3. Niebezpieczeństwo zagraża jakiemukolwiek dobru prawnemu

4. Niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć

NIEBEZPIECZEŃSTWO - Gdy dobro poświęcone przedstawia wartość wyższą od dobra ratowanego - możemy uchylać ...

- Dobra są zagrożone

- źródłem niebezpieczeństwa może być człowiek, ale też zwierze, siły przyrody

UCHYLANIE NIEBEZPIECZEŃSTWA - można w różny sposób

- możemy uchylić niebezpieczeństwo również kosztem dóbr osób trzecich

- można się powoływać, gdy niebezpieczeństwa nie można było inaczej uchylić.

Art. 26. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.  

§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.  

§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.  

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.  

§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony.

FORMY POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO:

FORMY STADIALNE

FORMY ZJAWISKOWE

Zamiar

Dokonanie

Usiłowanie

Przygotowanie

Sprawcze

Niesprawcze

Sprawstwo

pojedyncze

Współsprawstwo

Sprawstwo kierownicze

Sprawstwo

polecające

Podżeganie

Pomocnictwo

---