Postępowanie cywilne - zespół norm, które służą do realizacji norm prawa cywilnego.

Rodzaje postępowań:

1. rozpoznawcze zwykłe (procesowe i nieprocesowe)

2. pomocnicze (zabezpieczające)

3. egzekucyjne

Postępowanie rozpoznawcze.

Celem jego jest rozstrzygnięcie sprawy cywilnej w formie orzeczenia. Przy procesowym wyrok albo postanowienie, przy nieprocesowym tylko postanowienia.

Rozpoznawcze odrębne, jest ich siedem:

1. w sprawach małżeńskich

2. w sprawach ze stosunku między rodzicami a dziećmi

3. w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

4. w sprawach o naruszenie posiadania

5. nakazowe i upominawcze

6. gospodarcze

7. uproszczone

Postępowania pozasądowe:

1. przed sądami polubownymi

2. pojednawcze

Zasady postępowania cywilnego:

1. jawności (art. 9 kpc)

2. bezpośredniości

3. prawdy obiektywnej

Pojęcie sprawy cywilnej

Kryterium materialne Kryterium formalne

są to sprawy cywilne ze swej istoty są to sprawy poddane procesowi cywilnemu

1/z zakresu prawa cywilnego z woli ustawodawcy

2/z prawa rodzinnego i opiekuńczego 1/z ubezpieczeń społecznych

3/z prawa pracy 2/inne np. sprawy rejestrowe, niektóre

sprawy z prawa spółdzielczego (uchylanie

uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni)

Postępowanie cywilne - działalność sądów i innych organów oraz stron i uczestników prowadzona w formach określonych ustawą, a zmierzająca do realizacji stosunków z art.1 i do ochrony wynikających z nich praw podmiotowych.

Dwa główne rodzaje postępowania cywilnego równają się dwóm celom procesu:

1. postępowanie rozpoznawcze - ochrona praw i stosunków prawnych

2. postępowanie egzekucyjne - przymusowa ich realizacja

Proces cywilny toczy się przed sądami powszechnymi i SN oraz przed współdziałającymi z nimi notariuszami i komornikami.

Tryby postępowania cywilnego:

1. proces

2. postępowanie nieprocesowe

Te dwa postępowania są równorzędne.

Gdzieś obok znajduje się postępowanie pozasądowe : pojednawcze i przed sądem polubownym.

Istnieją dwa równorzędne tryby postępowania cywilnego.

1/proces art. 13 - sąd rozpoznaje sprawę w procesie chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Określenie „w procesie” dotyczy postępowania procesowego ogólnego - typowego modelu procesu, jest to zasada, że sprawy rozpoznawane są w ten sposób.

2/Post. nieprocesowe - wszystkie sprawy przekazane przez ustawodawcę do tego trybu(sprawy osobowe)

3/Post. pozasądowe - też ma charakter rozpoznawczy bo wykonywanie ich orzeczeń odbywa się wg przepisów egzekucyjnych zawartych w kpc.

a/pojednawcze - przed komisjami pojednawczymi w sprawach ze stosunku pracy(dot. polubownego załatwienia roszczeń, pracodawca wraz z organizacją związkową powołuje komisję, gdy nie ma związków czyni to sam pracodawca po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników). Ugoda zawarta przed komisją jeżeli nie zostanie wykonana przez zakład wówczas sąd stwierdza jej wykonalność i zostaje wykonana wg kpc.

b/post. przed sądem polubownym - sąd taki może być stały np. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej albo powoływany w konkretnej sprawie ( ad hoc) i po jej rozstrzygnięciu sam się rozwiązuje. Strony to czynią przez tzw. zapis na sąd polubowny.

R Ó Ż N I C E

PROCES NIEPROCESOWE

1/dwie przeciwstawne strony 1/jeden, dwóch lub więcej uczestników, postępowanie

to jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych

np. stwierdzenie nabycia spadku, o przysposobienie

2/wszczynany tylko z inicjatywy stron 2/bardzo często wszczynany z inicjatywy sądu

3/kontradyktoryjność - rozprawa 3/z reguły nie jest to spór o prawo, nie trzeba

zachowywać formy kontradyktoryjnej, nie ma

przeciwstawnych osób. Sprawa może być rozstrzygnięt

bez rozprawy w oparciu o wyjaśnienia uczestników

4/generalnie sąd + ławnicy 4/sąd jednoosobowo + ławnicy tylko w

najważniejszych sprawach (art.509)

FUNKCJE SĄDU W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM

Sąd ma większe uprawnienia do działania z urzędu, co przejawia się także w stadium wszczęcia postępowania.

Stosunek procesu do prawa materialnego - obie dziedziny są samodzielne ale bardzo związane, proces jest służebny wobec prawa materialnego, jest to przymusowe wprowadzenie w życie norm prawa materialnego.

O charakterze konkretnego przepisu decyduje jego treść, a nie rodzaj aktu, w którym jest zawarty.

ZASIĘG TERYTORIALNY KPC:

Sąd stosuje prawo obowiązujące w jego siedzibie czyli prawo krajowe. Wyjątek: W razie pomocy sądowej dla państwa obcego stosuje się prawo tego państwa.

CZASOWY: Prawo intertemporalne reguluje, które normy należy stosować gdy proces zaczął się pod rządem starej ustawy, a w czasie jego trwania weszła w życie nowa.

Wyznaczają 3 możliwości:

1. jednolitość postępowania - cały czas stara.

2. podział na stadia(instancje) postępowania

3. zasada czynności procesowych - wszystkie czynności do przodu wg nowej

DOPUSZCZALNOŚĆ DROGI SĄDOWEJ W SPRAWACH CYWILNYCH

Art. 2&1 - sprawy cywilne rozpoznają sądy powszechne i Sąd Najwyższy:

1. o ile nie istnieje przepis szczególny, który przekazuje sprawę do właściwości innego organu, np. sprawy ze stosunku pracy pracownika mianowanego należą do spraw administracyjnych,

2. o ile sprawa jest cywilna w znaczeniu formalnym albo materialnym

Niedopełnienie 1 i 2 - wtedy niedopuszczalność drogi sądowej. Jest to najważniejsza z przesłanek, pozytywna i bezwzględna. Nie ziszczenie się jej powoduje nieważność postępowania. Sąd bierze ją pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

SĄ TRZY RODZAJE NIEDOPUSZCZALNOŚCI

1. czasowa - postępowanie przed sądem toczyć się będzie po wyczerpaniu postępowania przed innym organem, np. z ustawy o łączności najpierw postępowanie reklamacyjne.

2. bezwzględna - sprawa nigdy nie może być rozpoznana przez sąd cywilny, np. pracownika mianowanego

3. względna - jest możliwość wyboru albo kompetencji sądu cywilnego albo innego organu, np. żołnierz może wybrać sąd powszechny albo wojskowy, sprawy ze zwykłego stosunku pracy albo sąd albo postępowanie pojednawcze.

W przypadku uprzedniego stwierdzenia niedopuszczalności drogi sądowej, sąd pozew odrzuci - art.199&1 pkt 1kpc.

W przypadku następczego nastąpi umorzenie postępowania - art.355&1 kpc.

POSTĘPOWANIE CYWILNE A KARNE.

art.12 Roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w przypadkach w ustawie przewidzianych w postępowaniu karnym. W konsekwencji - roszczenia niemajątkowe dochodzi się w postępowaniu cywilnym. Roszczenia majątkowe generalnie w cywilnym ale w wypadkach z ustawy w postępowaniu karnym.

Jeżeli postępowanie cywilne toczy się po karnym(art.11) sąd cywilny związany jest wyrokiem skazującym sądu karnego ale tylko co do faktu popełnienia przestępstwa, czyli nie może dowodzić czy ten czyn był przestępstwem czy nie. Inne wyroki sądu karnego nie mają wpływu na sąd cywilny bo np. uniewinnienie nie przesądza o braku odpowiedzialności cywilnej.

Jeżeli cywilne i karne toczą się równocześnie(177&1 pkt 4)można zawiesić postępowanie cywilne do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia karnego.

Jeżeli cywilny był przed karnym - prejudycjalność(art.8&1 kpk) - sąd karny nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu. Prawomocne rozstrzygnięcie sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są jednak wiążące.

Przedmiot procesu cywilnego:

Jest to prawo lub stosunek prawny określony powództwem, określa go na ogół powód, wyjątkowo sąd(art.321&2 - roszczenia alimentacyjne i roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym).

Powództwo to czynność procesowa składająca się z:

1. żądania - oświadczenia woli powoda

2. uzasadnienia - oświadczenia wiedzy co do faktów.

Trzy podstawowe rodzaje powództw:

1. o świadczenie 2. o ustalenie prawa lub 3. o ukształtowanie prawa lub stosunku

stosunku prawnego

a/orzeczenie sądu deklaratoryjne a/też deklaratoryjne a/konstytutywne(tworzy nowe prawo)

b/ b/trzeba wykazać interes prawny b/nie trzeba wykazywać interesu powoda

powoda

c/może być wykonane w postępowaniu c/nie może być w egzekucyjnym c/nie może być w egzekucyjnym

egzekucyjnym

Powództwo o zasądzenie świadczenia:

Jego treścią jest dare, facere(czynienie), nonfacere, omittere(zaprzeczenie), pati(znoszenie).

Zasadą jest: w drodze tego powództwa dochodzi się:

1. roszczeń już wymagalnych

2. roszczeń, które staną się wymagalne w trakcie procesu, najpóźniej do chwili zakończenia rozprawy.

Wyjątek: przyszłych powtarzających się świadczeń art.190 (Renat).

Najczęściej jest to typowe powództwo o zasądzenie konkretnego świadczenia ale może też być:

1. żądanie alternatywne - dotyczy zobowiązań przemiennych z art. 365 kc, w których prawo wyboru świadczenia przysługuje dłużnikowi, np. gdy w umowie zastrzeżono, że albo nastąpi przeniesienie własności nieruchomości albo oddanie jej w wieloletnią dzierżawę.

2. upoważnienie przemienne(facultas alternativa) - gdy dłużnik ma prawo do jednostronnego zwolnienia się ze zobowiązania przez wykonanie innego świadczenia niż świadczenie główne (np. 897 kc)

3. żądanie ewentualne - drugie żądanie zgłoszone w pozwie na wypadek gdyby sąd nie uwzględnił pierwszego. Sąd rozstrzygnie o nim gdy oddali pierwsze.

POWÓDZTWO O USTALENIE PRAWA LUB STOSUNKU PRAWNEGO.

1. Może być pozytywne - o ustalenie istnienia prawa lub stosunku prawnego

2. może być negatywne - o ustalenie nieistnienia.

Legitymacja czynna do wniesienia tego powództwa:

1. powód, który ma interes prawny

2. prokurator

3. organizacja społeczna

POWÓDZTWO O UKSZTAŁTOWANIE PRAWA LUB STOSUNKU PRAWNEGO.

- na mocy wyroku sądu powstanie nowe lub zostanie zniesione lub zmienione prawo.

Jest to jedyne powództwo o charakterze konstytutywnym.

Taki wyrok sądu może obowiązywać ex nunc (od teraz do przodu) np. rozwód, zniesienie wspólności majątkowej lub może obwiązywać ex tunc (z mocą wsteczną) np. unieważnienie małżeństwa.

ZASADY:

Podstawowe założenia procesu cywilnego wyrażone w normach procesowych odnoszące się do wszystkich instytucji procesu i wskazujące sposoby dla realizacji jego celów.

Wynikają z zasad ustroju społeczno-politycznego i gospodarczego RP.

1/Prawa obywateli do sądu.

• - Państwo musi zapewnić każdej jednostce możliwość dochodzenia jej prawa w postępowaniu cywilnym.

Wywodzi się z art. 2 konstytucji: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.

art. 45 ust. 1 konstytucji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”.

art.6 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności: to samo co w art. 45 konstytucji oraz „w rozsądnym terminie”

Ograniczać tą zasadę mogą wysokie koszty sądowe. Sąd ma obowiązek osobę biedniejszą, której koszty uniemożliwiałyby dostęp do sądu zwolnić z nich w całości lub części, a nawet ustanowić dla niej adwokata lub pełnomocnika z urzędu.

2/Zasada prawdy.

• - wydane przez sąd orzeczenie w konkretnej sprawie musi być zgodne ze stanem faktycznym art. 3 kpc.

NA CZYM POWINNO POLEGAĆ DOCHODZENIE PRZEZ SĄD PRAWDY?

1. sąd przeprowadza dowody zawnioskowane przez strony - oznacza to arbitralność sądu, a nie jego nadopiekuńczość czyli gromadzenie dowodów z urzędu

2. art.5 kpc: Sąd powinien udzielać stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań.

3. art. 232 zdanie 2: „ ewentualnie sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę jeżeli wie o nim z akt sprawy lub oświadczenia stron.

Przepisy w których się przejawia: 217&2, 233&2, 232 kpc.

Istotne znaczenie dla wykrycia prawdy ma zasada swobodnej oceny dowodów z art. 233&1 kpc: „sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”.

3/Zasada równości stron.

• - strony mają w procesie równe prawa procesowe czyli mogą korzystać z takich samych środków ochrony swoich interesów.

art. 32 ust 1 Konstytucji: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”.

Przejaw w kpc art.210&1 i 3 audiatur et altera pars(konieczność wysłuchania przez sąd obu stron).

Pozbawienie strony możności działania w procesie jest naruszeniem zasady równości i powoduje nieważność postępowania. Sąd II instancji i kasacyjny biorą to pod uwagę z urzędu - art.379 pkt 5, 378&1 kpc.

Równouprawnienie w procesie ma dwa aspekty:

1. sąd wysłuchuje obu stron

2. strony mogą korzystać z takich samych środków obrony swoich praw

Zasada ta polega na zagwarantowaniu obydwu uprawnień w procesie.

4/Zasada rozporządzalności(dyspozytywności)

- składają się na nią dwie zasady:

1. sąd wszczyna postępowanie nie z urzędu, a tylko na wniosek strony; wyjątek art. 570 - sąd opiekuńczy z urzędu

2. sąd rozpoznaje tylko żądania zgłoszone przez strony; wyjątek art.321&2 (roszczenia alimentacyjne, roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym)

Odróżniać dyspozytywność materialną - strona może rozporządzać swoimi uprawnieniami i roszczeniami materialno- prawnymi(tym co jest przedmiotem procesu) od formalnej - rozporządzanie czynnościami procesowymi i tokiem procesu.

Zasadą jest swoboda dysponowania przez strony prawami. Są dwa wyjątki:

1. art.203&4 - sąd może nie pozwolić na cofnięcie pozwu gdy jest to sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego lub ma na celu obejście prawa

2. art.184 - sąd może uznać ugodę za niedopuszczalną gdy jest niezgodna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub rażąco narusza usprawiedliwiony interes jednej ze stron.

Przejawy dyspozytywności materialnej:

1. powoda - wystąpienie z powództwem, wycofanie pozwu, zmiana podmiotu i przedmiotu powództwa

2. pozwanego - uznanie powództwa, powództwo wzajemne, podniesienie zarzutów materialno-prawnych.

Obustronny akt dyspozycyjny - ugoda.

Przejaw dyspozytywności formalnej, np. wniosek o wyłączenie sędziego.

5/Zasada kontradyktoryjności.

• - sąd rozstrzyga sprawę tylko na podstawie dowodów zawnioskowanych przez strony, sam nie przejawia inicjatywy w ich gromadzeniu

Zasada ta zakłada istnienie dwóch przeciwstawnych stron toczących spór.

art.232 zdanie drugie: sąd może dopuścić dowód nie wnioskowany gdy wie o nim z akt sprawy lub oświadczeń stron. Sąd powinien opierać się na notoriach powszechnych i notoriach urzędowych - art. 228&1 i 2 (Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. To samo dotyczy faktów znanych sądowi urzędowo, jednakże sąd powinien zwrócić na rozprawie na nie uwagę stron)

Działania sądu jest tylko subsydiarne(pomocnicze), zaś trzon materiału dowodowego stanowić powinny:

1. art.3 - strony i uczestnicy obowiązani są dawać wyjaśnienia

2. art.232 - strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę i art. 126&1 - każde pismo procesowe powinno zawierać m.in. dowody na poparcie przytoczonych okoliczności

3. art.210&2 - każda ze stron zobowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych.

6/Zasada jawności.

• - wymiar sprawiedliwości odbywa się na oczach społeczeństwa czyli pod jego kontrolą.

art. 45 ust 1 i 2 Konstytucji: Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

art. 9 kpc - istota jawności wewnętrznej czyli wobec stron i uczestników: Rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyb że przepis szczególny stanowi inaczej. Strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy lub wyciągi z tych akt.

Jawność zewnętrzna - w stosunku do osób trzecich.

Ograniczenia:

1. art.152 - Na posiedzenie jawne wstęp na salę sądową mają poza stronami i osobami wezwanymi - tylko osoby pełnoletnie. Na posiedzenia niejawne mają wstęp tylko osoby wezwane.

2. art.153 - jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu lub moralności albo gdy mogą być ujawnione okoliczności objęte tajemnicą państwową lub służbową(obligatoryjnie). Na wniosek strony, jeżeli podane przyczyny są uzasadnione lub gdy roztrząsane mają być szczegóły życia rodzinnego(fakultatywnie)

3. art.427 - postępowanie w sprawach małżeńskich

4. art.324 - narada sędziów

Skutki naruszenia zasady jawności:

1. wewnętrznej - w szczególności nie wezwanie strony na posiedzenie, czyli uniemożliwienie obrony jej praw decyduje o nieważności postępowania(art.379 pkt 5)i może być podstawą wznowienia postępowania.

2. zewnętrznej - bezpodstawne niedopuszczenie publiczności stanowi uchybienie, które może być podstawą apelacji.

7/Zasada bezpośredniości.

• art. 323 - wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku, tzn. nie muszą być ci sami sędziowie przez cały czas trwania postępowania

art.235 - dowody powinny mieć miejsce przed sądem, który będzie orzekał. WYJĄTKI:

1. sprzeciwia się temu charakter dowodu

2. wzgląd na poważne niedogodności

3. niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu.

W przypadku 1-3 sąd orzekający zleca przeprowadzenie dowodu sędziemu wyznaczonemu czyli któremukolwiek ze składu orzekającego byle nie ławnikowi albo wezwie do pomocy sąd wezwany(każdy inny sąd rejonowy)

4. sąd II instancji rozstrzyga sprawę na podstawie materiału dowodowego zebranego w I instancji, ponadto może przeprowadzić częściowe postępowanie dowodowe

5. postępowanie przed SN - zasadą jest(art. 393 z indeksem 13 - 393 z indeksem 15) możliwość orzeczenia przez SN co do istoty. SN wydając takie orzeczenie jest związany stanem faktycznym będącym podstawą zaskarżonego wyroku

Sąd w miarę możliwości powinien opierać się na dowodach bezpośrednich.

W postępowaniu nieprocesowym zasada ta jest ograniczona bo sąd może orzekać bez rozprawy na podstawie akt sprawy czyli bez bezpośredniego kontaktu z uczestnikami.

8/Zasada ustności.

• ustne zapoznanie się przez sąd z dowodami i ze stanem faktycznym

art.210 - strony zgłaszają ustnie żądania, wnioski, przedstawiają twierdzenia i dowody.

Zasada ta dotyczy tylko rozprawy, a nie całego postępowania. Nie podważa ona znaczenia pism procesowych składanych poza rozprawą.

Wszelkie czynności dokonywane poza rozprawą powinny mieć w zasadzie formę pisemną. Wyjątek art. 466(Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata może zgłosić w sądzie ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych, a także poprawki i uzupełnienia tych pism).

Obligatoryjna forma pisemna:

1. co do strony - pozew, odpowiedź na pozew, oskarżenie wzajemne, przypozwanie, apelacja, kasacja itd.

2. co do sądu - wyrok, uzasadnienie wyroku

9/Zasada koncentracji materiału procesowego.

• art. 6 Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy - byle szybkość nie prowadziła do niesprawiedliwości

W kpc dominuje tzw. dyskrecjonalna władza sędziego ale występuje też prekluzja.

Prekluzje - czynności ograniczone terminem. Jeżeli zostaną wykonane po terminie to nie wywołują skutków prawnych.

Dyskrecjonalna władza sędziego - to sędzia decyduje czy daną czynność można jeszcze dokonać.

10/Zasada formalizmu procesowego.

• zarówno całe postępowanie jak i poszczególne czynności muszą być dokonywane w sposób określony przepisami.

Jej przeciwieństwo to zasada dowolności trybu postępowania(art. 705 postępowanie przed sądem polubownym).

Aby czynność procesowa wywołała skutki prawne musi być dokonana w oznaczonej formie, miejscu i czasie.

W formie - istnieje możliwość usunięcia braków formalnych.

W miejscu - zasadą jest, że w siedzibie sądu. Wyjątek art. 165&2 - pismo można nadać w polskim urzędzie pocztowym.

W czasie - istnieje możliwość przywracania uchybionych terminów.

Zasadą jest, że strony mogą odwoływać swoje czynności. Nie mogą tego zrobić gdy ta czynność wywołała skutek w postaci wydania orzeczenia przez sąd.

Sąd nie może odwoływać swoich czynności, co najwyżej mogą one być uchylone czy zmienione w postępowaniu odwoławczym.

PRZESŁANKI.

Są to te okoliczności, których zaistnienie(pozytywnych) lub nie zaistnienie(negatywnych) warunkuje dopuszczalność wszczęcia, prowadzenia i zakończenia postępowania oraz prawidłowość czynności procesowych.

Materiale - te okoliczności, które wg prawa materialnego warunkują dopuszczalność poszukiwania ochrony sądowej. Zaistnienie takich przesłanek nie stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania ale jest przeszkodą do udzielenia przez Sąd ochrony.

Powoduje to oddalenie powództwa, tzn. sąd odmówi udzielenia ochrony po rozpoznaniu pozwu.

Formalne - procesowe, ich zaistnienie lub brak powoduje odrzucenie powództwa czyli nierozpoznawanie pozwu.

FORMALNE DZIELĄ SIĘ NA:
Bezwzględne:

• decydują o ważności procesu

• ich zaistnienie lub brak powoduje bezwzględną niedopuszczalność zarówno wszczęcia procesu jak i rozpoznania sprawy co do istoty.

wszczęcie rozstrzygnięcie

• okoliczności te nie mogą być zmienione przez czynność prawną ani sądu ani stron

• ich wspólną cechę stanowi, że sąd je bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy

POZYTYWNE:

1. dopuszczalność drogi sądowej(379 pkt 1)

2. jurysdykcja krajowa(1099)

3. zdolność sądowa strony(379 pkt 2

4. zdolność procesowa strony(pkt2), jeżeli strona jej nie posiada musi mieć przedstawiciela ustawowego w procesie, jeżeli strona jest osobą prawną musi działać jej organ

5. gdy strona działa przez pełnomocnika musi być należycie umocowany (pkt2)

NEGATYWNE:

1. zawisłość sprawy(379 pkt 3)

2. res iudicata(pkt 3)

3. skład sądu sprzeczny z prawem(pkt 4)

4. gdy Sąd Rejonowy orzekł w sprawie należącej do właściwości Sądu Okręgowego.(pkt 6)

WZGLĘDNE

• decydują o prawidłowości procesu

• ich zaistnienie lub brak powodują wprawdzie niedopuszczalność rozstrzygnięcia sprawy co do istoty ale nie stoją na przeszkodzie wszczęciu postępowania

wszczęcie rozstrzygnięcie

• mogą być konwalidowane w toku postępowania

wszczęcie rozstrzygnięcie

konwalidacja

POZYTYWNE:

1. właściwy tryb postępowania - 200, 201

2. właściwość sądu - z wyjątkiem art.376 pkt 6

NEGATYWNE:

1. zapis na sąd polubowny(199&1 pkt 4)

2. immunitet dyplomatyczny pozwanego

3. nie wniesienie przez powoda - cudzoziemca - kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (art.1119)

Współuczestnictwo.

W postępowaniu procesowym jest dwustronność - powód(-owie), pozwany(i) - {mogą występować strony zainteresowane rozstrzygnięciem, strony procesu}

W postępowaniu nieprocesowym jest wielopodmiotowość (510 - jest wnioskodawca i uczestnicy postępowania)

Współuczestnictwo w sporze

materialne formalne

(podstawa ta sama) (podstawa taka sama)

konieczne jednolite

(AiB łączna

legitymacja procesowa)

PODMIOTY

Skład sądów:

Zasada kolegialności.

I Instancja - zasada udziału ławników.

Jeden sędzia w większości spraw.

Jeden sędzia, dwóch ławników - w sprawach z prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, w sprawach rodzinnych oprócz alimentów

Trzech sędziów - na zarządzenie prezesa w przypadku zawiłości sprawy lub precedensu.

W nieprocesowym - jeden sędzia oraz jeden sędzia, dwóch ławników w sprawach ważniejszych(509)

Jeden sędzia w nieprocesowym, upominawczym.

II Instancja - zasada profesjonalizmu zawodowego.

Trzech sędziów( ale jeden sędzia rozstrzyga o wnioskach dowodowych - 367&3)

Sąd Najwyższy

Trzech sędziów ale w razie tzw. przedsądu jeden sędzia.

Inne składy:

siedmiu sędziów, cała izba, połączone izby, pełen skład - gdy odpowiadają na pytanie prawne albo dokonują wykładni.

Konsekwencje naruszenia właściwości - art. 379 pkt 4 - nieważność postępowania.

Wyłączenie sędziego - dla zapewnienia bezstronności orzekania:

1. z ustawy(bezwzględne)

• sąd bierze to pod uwagę z urzędu

• konsekwencje naruszenia - nieważność postępowania i podstawa dla jego wznowienia

1. w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w stosunku prawnym

2. w sprawach małżonka, krewnych, itp.

3. w sprawach osób związanych przysposobieniem, opieką, kuratelą

4. jeżeli jest już był pełnomocnikiem albo radcą prawnym jednej ze stron

5. jeżeli brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia w niższej instancji oraz w sprawach, w których występował jako prokurator.

2. na wniosek stron albo na żądanie samego sędziego

1. jeżeli zachodzi stosunek osobisty mogący wywołać wątpliwości co do bezstronności

Jeżeli wniosek taki nie zostanie złożony lub zostanie oddalony nie prowadzi to do nieważności postępowania.

Wniosek zgłasza się na piśmie lub ustnie do protokołu uprawdopodobniając przyczyny wyłączenia. Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnień przez sędziego , którego wniosek dotyczy.

Można wyłączyć inne osoby: ławników, prokuratora, aplikantów, protokolantów.

PROKURATOR

Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu, jeżeli wg jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie(może wytaczać w efekcie co do wszystkich oprócz rozwodów). Co do wystąpienia nie jest niczym ograniczony.

Wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby, powinien ją wskazać w pozwie, jest wtedy powodem w znaczeniu formalnym, a ta osoba w znaczeniu materialnym. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie, prokurator staje się wtedy współuczestnikiem jednolitym.

Jeżeli wytaczając powództwo, nie działa na rzecz oznaczonej osoby, wnosi pozew przeciwko wszystkim osobą będącym stronami stosunku prawnego. Ma wtedy samodzielne stanowisko i może rozporządzać przedmiotem sporu.

Wyrok zapadły w sprawie wytoczonej przez prokuratora ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, a stroną przeciwną(nie dotyczy roszczeń majątkowych, jeżeli strona nie brała udziału w sporze)

REFERENDARZ SĄDOWY

Samodzielny organ(od 01.01.1998) - działa w sądach ale tylko w postępowaniu nieprocesowym. Może podejmować 2 rodzaje czynności z art.509¹ :

1. czynności w sprawach o wpis do księgi wieczystej

2. w postępowaniu rejestrowym

518¹& 1 i 2: na orzeczenie referendarza sądowego przysługuje skarga do sądu rejonowego. W razie wniesienia skargi orzeczenie referendarza traci moc.

Mianuje ich i zwalnia Minister Sprawiedliwości, nie mają niezawisłości jak sędziowie.

ORGANIZACJE SPOŁECZNE.

art. 8 - Organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą w wypadkach przewidzianych w ustawie dla ochrony praw obywateli spowodować wszczęcie postępowania, jak również brać udział w toczącym się postępowaniu.

art.61 - W sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz w sprawach o ochronę konsumentów organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli. Mogą wstępować do spraw wymienionych wyżej w każdym ich stadium.

Organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona środowiska, konsumentów albo praw z tytułu wynalazczości, mogą w sprawach z tego zakresu wstąpić, za zgodą powoda do postępowania w każdym jego stadium.

Do organizacji społecznych wnoszących powództwa na rzecz obywateli stosuje się przepisy o prokuratorze.

Organizacje społeczne w/w nie uczestniczące w sprawie, mogą przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub oświadczeniu ich należycie umocowanych organów.

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym stadium.

Stosuje się przepisy o prokuratorze.

RZECZNIK KONSUMENTÓW

W sprawach o ochronę interesów konsumentów rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.

Stosuje się przepisy o prokuratorze.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Może żądać wszczęcia w każdej sprawie cywilnej. Może włączyć się do każdej, tak jak prokurator.

JURYSDYKCJA KRAJOWA

Rozdzielenie właściwości sądów polskich i zagranicznych(przesłanka bezwzględna procesowa, gdy jej brak odrzucenie pozwu).

1096 - priorytet umów międzynarodowych - przepisów kpc nie stosuje się jeżeli umowa międzynarodowa, której stroną jest RP stanowi inaczej.

1097 - jurysdykcja krajowa istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal, choćby jej podstawy odpadły w toku postępowania. WYJĄTEK:

1103 pkt 1 - chwila doręczenia pozwu decyduje o jurysdykcji krajowej.

1098 - Sądom polskim przysługuje jurysdykcja, chociażby w tej samej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami toczyło się postępowanie przed sądem państwa obcego(nie ma zawiłości sprawy)

Do jurysdykcji krajowej należą:

art. 1100sprawy małżeńskie, jeżeli chociaż jeden z małżonków ma obywatelstwo polskie lub nie posiadając żadnego obywatelstwa, ma miejsce zamieszkania w Polsce. Jeżeli oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania w Polsce, jurysdykcja jest wyłączna. Do jurysdykcji należą też sprawy małżeńskie pomiędzy cudzoziemcami mieszkającymi w Polsce.

art.1101 - sprawy ze stosunku rodziców i dzieci, warunki jw.

Do wyłącznej jurysdykcji należą sprawy o prawa rzeczowe i o posiadanie nieruchomości położonej w Polsce, jak również ze stosunku najmu i dzierżawy takiej nieruchomości, z wyjątkiem spraw o czynsz.

WŁAŚCIWOŚĆ




USTAWOWA

Stanowi zasadę, tzn. że określa ją konkretny przepis. Dotyczy właściwości rzeczowej i funkcjonalnej.UMOWNA - art. 46 - strony umówiły się w granicach dozwolonych przez kpc, zawarły umowę prorogacyjną. Dotyczy tylko właściwości miejscowej. Z umowy tej wynika obowiązek wytoczenia pozwu przed sądem wskazanym w tej umowie. Jeżeli strona tego nie zrobi to druga może podnieść zarzut niewłaściwości miejscowej i sąd przekaże sprawę sądowi właściwemu z umowy. DELEGACYJNA - art. 44 - przydzielenie sprawy innemu sądowi równorzędnemu. Dotyczy tylko właściwości miejscowej.




Odróżniać od tego podziału art. 461&3(Sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, rozpoznającemu sprawę z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych, jeżeli przemawiają za tym względy celowości. Sąd, któremu sprawa została przekazana jest związany postanowieniem sądu przekazującego) - uznawane jest to za szczególny rodzaj umowy prorogacyjnej.

Właściwość:

1. miejscowa

2. rzeczowa

3. funkcjonalna

WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA:

1/Ogólna - dla osób fizycznych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. W przypadku niemożności ustalenia - miejsce pobytu pozwanego w Polsce. Jeżeli miejsce nie jest znane, powództwo należy wytoczyć według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce. Jeżeli nie można ustalić Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym wyznaczy sąd przed którym - powództwo.

2/Przemienna - możliwość wyboru przez powoda między sądem ogólnie właściwym dla pozwanego, a sądem szczególnym dla pewnych kategorii spraw Kodeks ustanawia kilka tego rodzaju sądów przemiennych, najczęściej zastosowanie mają:

• sąd dla powództw o roszczenia alimentacyjne oraz ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia

• sąd, w którego okręgu znajduje się jednostka organizacyjna pozwanego lub jej zakład mający za zadanie prowadzenie działalności gospodarczej, jest sądem przemiennym dla powództw o roszczenia majątkowe, które pozostaje w związku z działalnością tej jednostki lub zakładu

• sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, jest sądem przemiennym dla powództw o roszczenia z czynu niedozwolonego

3/Wyłączna - wyłącza właściwość miejscową ogólną i przemienną oraz poddanie sprawy w drodze umowy o właściwość innemu sądowi. Kodeks ustala ją w następujących sprawach:

• powództwo o własność i inne prawa rzeczowe na nieruchomości - wyłącznie przed sądem miejsca jej położenia

• z tytułu dziedziczenia, zachowku itp. przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy

• ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia - wg miejsca ich siedziby

• ze stosunku małżeństwa - przed sąd w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnio wspólne zamieszkanie.

• ze stosunku między rodzicami a dziećmi - przed sąd zamieszkania powoda, jeżeli brak podstaw do wytoczenia powództwa wg przepisów o właściwości ogólnej.

Art. 15 kpc: Sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy. Sąd nie może uznać, że jest niewłaściwy jeżeli w toku postępowania stał się właściwy.

OSN: Zmiana powództwa w Sądzie Rejonowym przez rozszerzenie pierwotnego albo wystąpienie z nowym, jeżeli ma wpływ na właściwość rzeczową wyłącza stosowanie art. 15 kpc.

WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA:

Kodeks przyjął jako zasadę właściwość rzeczową sądów rejonowych dla wszystkich spraw, a właściwość sądów okręgowych jako wyjątek od tej zasady. Do właściwości sądów okręgowych w procesie należy 6 kategorii spraw:

1. o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz rozwiązanie przysposobienia.

2. o ochronę praw autorskich

3. o roszczenia wynikające z prawa prasowego

4. o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 30.000 zł

5. o orzeczenie przepadku świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym

6. o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni.

W postępowaniu nieprocesowym generalnie Sąd Rejonowy. Są dwa wyjątki:

1. ubezwłasnowolnienia

2. spory wewnątrz przedsiębiorstwa państwowego(rada pracownicza, dyrektor, organy)

WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA:

Rozdzielenie czynności między Sądy I a II instancji.

Sądy Rejonowe:

1. w zasadzie pierwszej instancji

2. udzielają pomocy sądowej

3. przyjmują środki odwoławcze na własne orzeczenia

4. przeprowadzają postępowanie pojednawcze

Sąd Okręgowy:

1. może być I instancji

2. z reguły jest II instancji

3. udzielają pomocy sądowej w sprawach międzynarodowych

4. jeżeli Sąd Rejonowy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy - wyznacza inny sąd

Apelacyjny:

1. jest sądem II instancji dla orzeczeń Sądu Okręgowego

Sąd Najwyższy:

1. udziela odpowiedzi na pytania prawne

2. dokonuje wykładni prawa

3. kasacja

STRONY

Proces - dwie strony

Egzekucyjne - dwie strony(wierzyciel i dłużnik)

Nieprocesowe - osoby zainteresowane, może być jedna, może być wiele.

Strona w znaczeniu formalnym: Osoba, która występuje w procesie jako:

1. powód - we własnym imieniu poszukuje ochrony sądowej dla własnych albo cudzych praw

2. pozwany - przeciwko niemu skierowane jest żądanie ochrony

Strona w znaczeniu materialnym: To o jej prawa toczy się proces i to jej będzie dotyczyć skutek procesu.

Generalnie strona w znaczeniu formalnym równa się stronie w znaczeniu materialnym.

Są trzy wyjątki:

1. prokurator wytaczający powództwo na rzecz innej osoby

2. substytucja - osoba występuje we własnym imieniu ale na rzecz innej osoby, która ma legitymację procesową np. adwokat

3. subrogacja - osoba występuje we własnym imieniu ale na rzecz osoby, która nie ma legitymacji procesowej, np. syndyk masy upadłości występuje przed sądem gospodarczym na rzecz upadłego.

ZDOLNOŚĆ SĄDOWA:

Zdolność sądowa jest kwalifikacją prawną podmiotu prawnego, polegającą na tym, że może on być stroną lub uczestnikiem postępowania sądowego w sprawach cywilnych. Zdolność sądowa przysługuje:

1. każdej osobie fizycznej od urodzenia do śmierci(nasciturus jeżeli urodzi się żywy)

2. osobie prawnej

3. organizacji społecznej

4. stowarzyszeniom

5. samorządom mieszkańców wsi

6. organizacją studenckim

7. organom spółki z o.o. i akcyjnej

8. zarządowi spółdzielni

Nie przysługuje partiom politycznym.

Art.: 1117 i 1118 - zdolność sądowa cudzoziemców.

Zdolność sądowa jest bezwzględną przesłanką procesową, skutkuje nieważnością postępowania(379 pkt 2).

Sąd odrzuci pozew jeżeli sprawa jest jeszcze w toku. Jeżeli się zakończyła będzie podstawą do wznowienia.

Jeżeli brak w zakresie zdolności sądowej da się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin. Sąd może także dopuścić tymczasowo do czynności stronę nie mającą zdolności sądowej, z zaznaczeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu brak ten będzie uzupełniony, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.

Jeżeli braku nie da się uzupełnić albo nie został on uzupełniony w odpowiednim terminie, sąd zniesie postępowanie w zakresie, w jakim on jest dotknięty brakiem, i miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.

ZDOLNOŚĆ PROCESOWA:

Jest to zdolność do samodzielnego występowania w procesie. Jest to zdolność do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

Zdolność posiadają:

1. osoby fizyczne posiadające zdolność do czynności prawnych

2. osoby prawne oraz organizacje posiadające według kodeksu zdolność sądową mimo braku osobowości prawnej.

Brak zdolności procesowej w zasadzie zawsze da się uzupełnić, a wobec tego sąd powinien dążyć najpierw do usunięcia tego braku.

W przypadku braku(powoda) sąd najpierw wyznaczy termin do usunięcia tego braku i dopiero wówczas odrzuci pozew, gdy brak ten nie będzie uzupełniony.

Również w przypadku pozwanego sąd wyznaczy termin do uzupełnienia braku zdolności procesowej. W wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się o to do właściwego sądu opiekuńczego.

Dla strony nie mającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony nie mającej organu powołanego do reprezentowania, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesową nie cierpiącą zwłoki.

Skutki braku zdolności procesowej:

1. pierwotny - nie usunięty w terminie

1. u powoda 70&1, potem odrzucenie pozwu

2. u pozwanego - zwrot pozwu(70&1, potem 69, potem 130&1 i 2

2. następczy(w trakcie procesu) - zawieszenie postępowania (174&1pkt1)

3. jeżeli pojawia się po zakończeniu sprawy - podstawa do wznowienia.

ZDOLNOŚĆ POSTULACYJNA

Jest to zdolność do samodzielnego działania w postępowaniu cywilnym, tj. osobistego(nie przez pełnomocnika procesowego) podejmowania czynności procesowych.

Ograniczeniem jej jest przymus adwokacki:

1. kasacja

2. zażalenie do SN

3. na rozprawie lub posiedzeniu gdy SN rozstrzyga zagadnienie prawne strona może działać tylko przez adwokata

LEGITYMACJA PROCESOWA - Uprawnienie z prawa materialnego do szukania ochrony przed sądem. Jest to przesłanka materialna - jej brak powoduje oddalenie pozwu. Może być indywidualna, grupowa i łączna.

Indywidualna - przysługuje tylko jednej, ściśle określonej osobie, a więc osobie, której prawo zostało naruszone lub zagrożone.

Grupowa - przysługuje kilku osobom, czy to dokładnie oznaczonym w ustawie, czy to nawet każdemu(w wypadku tzw. skargi popularnej)

Od wypadków legitymacji grupowej należy odróżnić takie, w których legitymacja procesowa w danej sprawie przysługuje kilku osobom, tak że one tylko łącznie mogą stanowić stronę legitymowaną w procesie. Prowadzi to na terenie procesu do tzw. współuczestnictwa koniecznego.

Brak legitymacji procesowej po stronie powoda prowadzi do oddalenia powództwa, brak po stronie pozwanego również prowadzi do oddalenia powództwa.

Pełnomocnictwo







procesowe do niektórych czynności

ogólne szczególne

do zastępowania 1/do prowadzenia poszczególnej sprawy

we wszystkich sprawach 2/do niektórych czynności np. do zastępowania

na jednej rozprawie, do wniesienia pozwu.

Zakres pełnomocnictwa - art. 91 kpc

Wygaśnięcie pełnomocnictwa:

1. wypowiedzenie przez mocodawcę lub pełnomocnika (w każdej formie)

2. śmierć strony lub utrata zdolności sądowej

Zasady rządzące zwrotem kosztów:

1/Zasada odpowiedzialności za wynik(koszty ponosi strona przegrywająca). Nie ma znaczenia czy przyczyna przegrania istniała od początku, czy powstała w toku procesu. Wyjątki od tej zasady:

a/zasada zawinienia, zasada kompensaty lub stosunkowego rozdzielenia (101, 103, 110)

2/Zasada kosztów celowych - 98&2 - gdy strona prowadzi proces osobiście lub przez pełnomocnika nie będącego adwokatem lub radcą prawnym , & 3 - zasada wynagrodzenia jednego adwokata(strona reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego)

art. 100 - wzajemne zniesienie - jeżeli uwzględniono żądanie w około połowie(40-60%)przy mniej więcej równej wysokości kosztów.

art.109: prekluzja roszczenia o zwrot kosztów

WSPÓŁUCZESTNICTWO

Gdy w procesie po jednej stronie występuje kilka podmiotów.

Współuczestnictwo konkurencyjne - 194, 196, jeżeli po jednej stronie istnieje więcej podmiotów ale tylko jeden jest uprawniony lub zobowiązany.

Stosunki między współuczestnikami - każdy współuczestnik działa w imieniu własnym, tzn. jego działania dotyczą tylko jego i ewentualnie tych współuczestników, którzy je podjęli(zgodzili się).

W przypadku gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników(współuczestnictwo jednolite) czynności procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec nie działających. Do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa potrzeba zgody wszystkich współuczestników.

Każdy ze współuczestników sporu ma prawo samodzielnie popierać sprawę, tzn. podejmować czynności zmierzające do korzystnego dla niego rezultatu.

Współuczestnicy jednolici nie mogą być świadkami(259 pkt 4)

Współuczestnicy nie będący współuczestnikami jednolitymi mogą być świadkami co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika.

INTERWENCJA GŁÓWNA

Osoba trzecia(interwenient główny) wytacza powództwo przeciwko obu stronom toczącego się procesu, o tą samą rzecz lub prawo, przed ten sam sąd w terminie do zamknięcia rozprawy w I instancji.

Broni on własnych praw !

Nie jest to obligatoryjne, może wytoczyć powództwo przeciwko jednej stronie.

Strony pozwane są najprawdopodobniej współuczestnikami koniecznymi, być może konkurencyjnymi.

Proces główny i interwencyjny toczą się równolegle ale ponieważ interwencyjny może mieć prejudycjalne znaczenie dla głównego, sąd może postępowanie główne zawiesić albo połączyć oba w jedno postępowanie.



ZWOLNIENIA OD KOSZTÓW

ustawowe sądowe

(decyduje charakter dochodzonego (jeżeli strona wykaże, że bez

roszczenia) uszczerbku w koniecznym

utrzymaniu nie może dokonać opłaty



PISMA PROCESOWE

kierowane do sąd przez strony procesu sądowe - przez sąd do stron






wszczynające przygotowawcze(127) składane w toku

postępowanie procesu

INTERWENCJA UBOCZNA art. 76.

Osoba trzecia przystępuje do procesu:

1. do jednej ze stron

2. pomaga tej stronie w obronie jej praw

3. nie dochodzi praw własnych - wyjątek art. 81:jeżeli wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek w stosunku między interwenientem a przeciwnikiem strony, do której interwenient przystąpił, do interwenienta stosuje się przepisy o współuczestnictwie jednolitym

4. w terminie - do zamknięcia rozprawy w II instancji

5. musi mieć interes prawny

Ze względu na interes prawny wyróżniamy:

1. interwencję zwykłą(niesamoistną) - wystarczy, że wyrok będzie pośrednio oddziaływał na sferę prawną interwenienta np. poręczyciel

2. interwencję kwalifikowaną(samoistną) - art. 81 - bezpośrednio - np. jeżeli jeden ze współwłaścicieli nieruchomości wytoczyłby pozew o eksmisję dzierżawcy to wyrok odniesie bezpośredni skutek do wszystkich współwłaścicieli

Czynności niesamoistnego nie mogą pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpił.

Samoistny może działać niezależnie od strony, do której przystąpił. Działanie jego może być nawet sprzeczne z działaniami strony do której przystąpił, a wówczas oceny dokona sąd. Nie może on dokonywać czynności dyspozytywnych, gdyż nie jest stroną w procesie.

Skutki pozaprocesowe interwencji ubocznej polegają na tym, że interwenient nie może w stosunku do strony, do której przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa rozstrzygnięta została błędnie albo że strona ta prowadziła proces wadliwie, chyb że stan sprawy w chwili przystąpienia interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony albo że strona umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były znane interwenientowi.

PRZYPOZWANIE - art. 84 i 85

Interwencja uboczna dochodzi normalnie do skutku z inicjatywy interwenienta, który dołącza się, ale wyjątkowo może dojść z inicjatywy strony, która czyni to właśnie przez przypozwanie czyli zawiadamia osobę trzecią o procesie i wzywa do wzięcia udziału

Skutek gdy osoba przypozwana nie wejdzie do procesu: art. 85 w zw. z 82: tak jak skutki interwencji ubocznej.

Termin przystąpienia - jak w art. 76: do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji.

PEŁNOMOCNICTWO

Za strony w procesie może działać ich przedstawiciel ustawowy. Może też działać pełnomocnik, czyli osoba która działa też w imieniu, na rzecz strony i ze skutkiem bezpośrednio dla strony ale musi być upoważniona przez stronę i działać w granicach tego upoważnienia.

Można mieć dowolną ilość pełnomocników ale każdemu trzeba udzielić osobnego pełnomocnictwa.

Szczególna forma pełnomocnictwa - art. 118: Ustanowienie adwokata dla strony zwolnionej od kosztów sądowych jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.

Braki co do pełnomocnictwa - art. 379 pkt 2 - nieważność postępowania.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa:

1. śmierć strony

2. utrata zdolności sądowej przez stronę

3. wypowiedzenie

4. śmierć pełnomocnika

5. osiągnięcie celu

Pełnomocnictwo nie gaśnie z chwilą zakończenia sprawy.

KOSZTY PROCESU

Rodzaje:

1. opłaty sądowe(wpisy od pism)

2. koszty działania pełnomocnika

1. gdy jest on adwokatem lub radcą(98&3 i 99)

2. gdy nie jest zawodowcem (98&2)

3. za działanie strony

Zasady kosztów procesu:

1. zasada odpowiedzialności za wynik postępowania - strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony

2. zasada zawinienia - w trzech przypadkach:

1. zwrot kosztów należy się pozwanemu mimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał on powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu

2. niezależnie do wyników sprawy sąd może włożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem

3. sąd może zasądzić od świadka, biegłego, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego po ich wysłuchaniu zwrot kosztów wywołanych ich rażącą winą

3. zasad słuszności - w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami

4. zasada kompensaty - stosunkowy podział kosztów. Dwa przypadki:

1. w razie tylko częściowego uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone

2. koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.

5. orzekanie sądu o kosztach procesu oparte jest na zasadzie unifikacji i zasadzie koncentracji kosztów procesu - sąd w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji rozstrzyga o kosztach.

ZWOLNIENIA OD KOSZTÓW

1. z mocy ustawy

1. całkowite - 111&1 - ustalenie ojcostwa, alimenty, prokurator, kurator, strona zwolniona przez sąd, pracownik z prawa pracy

2. częściowe - z ustawy o kosztach sądowych, dotyczy tylko opłat - zwolniony Skarb Państwa, instytucje państwowe o ile nie prowadzą działalności gospodarczej, gminy i związki gmin o ile nie prowadzą jw.

2. z orzeczenia sądu - 113, 116, 117 - strona może domagać się zwolnienia jeżeli nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Sąd może zarządzić dochodzenie jeżeli poweźmie wątpliwości co do istotnego stanu majątkowego strony. Strona zwolniona od kosztów może zgłosić wniosek o adwokata.

Wygaśnięcie - 119 - zwolnienie od kosztów i wyznaczenie adwokata wygasa wraz ze śmiercią strony. Adwokat z ważnych przyczyn może wnosić o zwolnienie go od obowiązku zastępowania strony. Wtedy Rada Adwokacka zwalniając go wyznaczy innego.

Cofnięcie - 120 - sąd cofnie zwolnienie jeżeli okaże się, że okoliczności na podstawie, których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.

Zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi.

ZABEZPIECZENIE KOSZTÓW

1. Instytucja ta ma na celu dać zabezpieczenie pozwanemu jego przyszłych kosztów procesu, należących się mu od powoda cudzoziemca. Cudzoziemiec jest obowiązany na żądanie pozwanego złożyć kaucję zabezpieczenia kosztów procesu. Pozwany może zgłosić żądanie najpóźniej przy pierwszej czynności procesowej.

2. Po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę nie mogącą na razie przedstawić pełnomocnictwa. Zarządzenie to sąd może uzależnić od zabezpieczenia kosztów.

CZYNNOŚCI PROCESOWE

Formalne czynności podmiotu, które powodują powstanie, zmianę lub ustanie stosunków procesowych.

Czym innym są działania procesowe:

też czynności dokonywane przez stronę ale poza procesem, np. umowa prorogacyjna, zapis na sąd polubowny.

Czynności sadu:

1. dokonywane przez sąd i jego pomocników

2. w stosunku do uczestników

3. w formie przewidzianej w ius cogens

Jeżeli nie odpowiadają warunkom formalnym to ich uchylenie możliwe jest tylko na skutek ponownej czynności sądu. Jeżeli ona nie nastąpi to takie wadliwe orzeczenie może się uprawomocnić i wszystko jest w porządku.

Czynności stron:

1. formalność - ich forma zależy od przepisów ustawy

2. prekluzyjność - po upływie terminu czynność jest bezskuteczna ale czasami można wnosić o przywrócenie terminu

3. trzeba mieć zdolność procesową

4. generalnie czynność może być odwołana przez stronę, póki nie osiągnęła skutku prawnego. Wyjątek: strona nie może cofnąć czynności poprzez, którą rozporządziła prawami materialnymi

5. fakultatywność - zależy od strony czy chce podjąć czynność

6. niesamodzielność - ich skutek nastąpi dopiero gdy podejmie je sąd.

Jeżeli są wady formalne to ocena ich należy do sądu. Sąd może uznać, że:

1. czynność w ogóle nie istniała - gdy brak essetialia negoti

2. jest nieważna gdy: 199, 379 i 1099

3. jest bezskuteczna - np. wniesienie po terminie, wniesienie przez stronę nieuprawnioną

czynności Prokuratora, Organizacji Społecznej itp. - analogicznie jak stron, jednak ta różnica, że oni nigdy nie bronią własnych interesów lecz społecznego, dlatego brak fakultatywności czyli muszą działać jeżeli wymaga tego interes społeczny.

Szczególne uprawnienie Prokuratora: Na żądanie prokuratora sąd udziela mu głosu w każdym stanie rozprawy.

PISMA PROCESOWE 125 - 130

Są to pisma wnoszone przez strony czy uczestników postępowania do sądu bądź w celu wszczęcia postępowania, bądź w jego toku w związku ze sprawą.

W postępowaniu nieprocesowym w sprawach, które mogą być wszczynane z urzędu wadliwość pisma nie ma wpływu na bieg sprawy.

DORĘCZENIA

Zasada oficjalności - doręcza się pisma z urzędu. Wyjątki:

1. w toku sprawy adwokaci i radcy mogą doręczać sobie nawzajem pisma bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty

2. doręczenie adresatowi może nastąpić także przez wręczenie mu pisma bezpośrednio w sekretariacie sądu

3. w sprawach gospodarczych - strona reprezentowana przez adwokata lub radcę jest obowiązana doręczać odpisy pismo z załącznikami bezpośrednio stronie przeciwnej

Od chwili prawidłowego doręczenia powstaje domniemanie, że strona jest powiadomiona.

art. 133, 134, 135, 136(fikcja), 138(zastępcze), 139(fikcja), 140, 143 - 147.

W procesie ustanawia się kuratora na wniosek. Inaczej jest w nieprocesowym - 510&2 - dla zainteresowanego o nieznanym miejscu pobytu wyznacza się kuratora z urzędu.

POSIEDZENIA SĄDOWE - 148 - 163

W zasadzie są jawne wewnętrznie i zewnętrznie. Wyjątkowo niejawne - art. 152 - wchodzą tylko wezwani.

Rozprawa jest rodzajem posiedzenia jawnego. W nieprocesowym odwrotnie, rozprawa tylko w wypadkach z ustawy, w innych na zarządzenie sądu.

TERMINY

Cztery rodzaje:

1. ustawowe - nikt, nawet sąd nie może ich zmieniać

1. ad quem - czynność musi być dokonana przed ich upływem

2. post quem - czynność może być dokonana dopiero po ich upływie

2. sądowe(164, 166)

3. umowne - tylko jeden - 181 pkt 2

4. instrukcyjne - bez sankcji prawnej.

Przywrócenie terminu:

Warunki przywrócenia:

1. na wniosek strony

2. równoczesne dokonanie czynności, której terminowi uchybiono

3. jest dopuszczalne tylko wtedy jeżeli uchybienie pociąga dla strony ujemne skutki

4. uchybienie nastąpiło bez winy strony - np. udzielenie błędnej informacji przez pracownika sądu, nieprawidłowe doręczenie pisma. Winę pełnomocnika traktuje się jak winę strony w imieniu, której działa.

Na posiedzeniu niejawnym można wydać tylko postanowienie o przywróceniu terminu. Postanowienie o oddaleniu wniosku można wydać tylko po przeprowadzeniu rozprawy.

Ponieważ kończy ono postępowanie w sprawie, można je zaskarżyć zażaleniem.

Spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie terminu sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym.

W sprawach pracownika o roszczenia pracownicze wniosek może być wniesiony ustnie.

Niedopuszczalne jest przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od wyroku orzekającego rozwód jeżeli jedna ze stron zawarła nowy związek małżeński. Zgłoszenie wniosku nie wstrzymuje postępowania w sprawie ani wykonania orzeczenia. Sąd jednak może wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia(względna suspensywność - 172)

ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA

Obligatoryjne:

1. ex lege (art.173)

2. z urzędu (174)

Fakultatywne:

1. przyczyny prejudycjalne (177 pkt 1 - 4)

2. spoczywanie procesu (177 pkt 5, 6)

3. na zgodny wniosek stron (178, 179)

POSTĘPOWANIE W I INSTANCJI

Wytoczenie powództwa to pierwsza czynność procesowa. Pozew musi spełniać:

1. wymogi formalne jak pismo procesowe z art. 126

2. obligatoryjną treść z art. 187&1

3. fakultatywne wnioski z art. 187&2 + żądanie odsetek ustawowych lub umownych + żądanie zasądzenia kosztów

191 - przedmiotowa kumulacja roszczeń - zasada niepołączalności trybów postępowania.

Wyjątek art. 143 kro: powództwa o alimenty(tryb procesowy ogólny)i o ustalenie ojcostwa(postępowanie procesowe odrębne)można dochodzić tylko jednocześnie mimo, że na podstawie 191 kumulacja taka byłaby niemożliwa.

Skutek kumulacji:

Rozpoznanie w jednym postępowaniu, rozstrzygnięcie jednym wyrokiem, ale art. 218 i 317&1

Inaczej w postępowaniu uproszczonym - art. 505 z 3 &1 - zakaz kumulacji roszczeń, &2 - zakaz rozdrabniania roszczeń

Możliwa jest też kumulacja podmiotowa - dochodzenie jednym pozwem roszczenia wobec kilku pozwanych byle zachodziło między nimi współuczestnictwo formalne albo materialne.

Przedmiotowa zmiana powództwa - zmiana żądania albo podstawy faktycznej - art.193 &1 i 2 zdanie pierwsze

Podmiotowa zmiana - zmiana stron w procesie:

1. następstwo procesowe - w razie śmierci strony na jej miejsce wchodzą spadkobiercy

2. poprzez czynność procesową:

83, 192 pkt 3, 194&2 196&2 - nowe osoby zamiast poprzednich

194&3, 195&1 i 2 - nowe obok pierwotnych

Postępowanie przy wszczęciu:

1. badanie pozwu - przewodniczący bada warunki formalne(ewentualnie 7 dni na uzupełnienie

2. badanie przesłanek procesowych - gdy braki z 199 i 1099 sąd pozew odrzuca Wyjątek: 464&1

3. badanie właściwości - 200

4. badanie trybu - 201

5. wyznaczenie rozprawy i doręczenie odpisu pozwanemu

art. 202 !!!

Rodzaje orzeczeń:

1. wyroki

2. postanowienia

3. zarządzenie przewodniczącego

4. zarządzenia sądu

5. nakazy zapłaty

Różnice między wyrokami a postanowieniami są bardzo doniosłe i dotyczą:

1. formy i sposoby wydania - wyrok ma formę bardziej solenną, czyli uroczystą, w zasadzie może zapaść po przeprowadzeniu rozprawy(wyjątkiem są sprawy gospodarcze).

2. treść - solenną formę wyroku zastrzegł kodeks jedynie dla rozstrzygnięć co do istoty sprawy, tzn. po rozpoznaniu sprawy pod względem merytorycznym. Wyrok wydaje sąd, gdy po zamknięciu rozprawy uzna, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona. We wszystkich innych wypadkach, gdy nie zachodzi podstawa wydania wyroku, sąd wydaje orzeczenie w postaci postanowienia.

3. zaskarżalność - od wyroków sądów I instancji przysługuje apelacja. Postanowienia zaskarżalne są w drodze zażalenia, jeżeli kodeks to przewiduje. Jedynie od wydanych w postępowaniu nieprocesowym postanowień orzekających co do istoty sprawy oraz postanowień w przedmiocie uznania orzeczenia sądu zagranicznego przysługuje apelacja.

4. skutków prawomocności i dopuszczalności wznowienia postępowania - wyroki z chwilą uzyskania prawomocności korzystają z powagi rzeczy osądzonej. Postanowienia choć prawomocne nie korzystają z powagi rzeczy osądzonej.

W postępowaniu nieprocesowym, zabezpieczającym i egzekucyjnym sąd wydaje wszelkie orzeczenia w formie postanowienia.

Podział wyroków ze względu na skutki prawne, jakie one wywołują:

1. wyroki deklaratywne(stwierdzające) - nie stwarza niczego nowego, ale tylko stwierdza czy też ustala stosunek prawny lub prawo bądź obowiązek prawny świadczenia.

2. wyroki konstytutywne(prawotwórcze) - tworzy, zmienia, czyli przekształca prawo lub stosunek prawny(np. wyrok rozwodowy, wyrok rozwiązujący umowę)

O charakterze wyroku, tzn. czy jest on deklaratywny czy konstytutywny decyduje treść wyroku i związane z treścią jego skutki.

Postanowienia wydane w procesie można na podstawie ich skutków dla postępowania podzielić na:

1. postanowienia kończące postępowanie w sprawie - sąd orzeka o całym postępowaniu w sprawie w tych wszystkich wypadkach, w których nie zachodzą warunki do wydania wyroku(np. umorzenie postępowania). Postanowienia takie wiążą sąd, który je wydał i mogą być zmienione lub uchylone tylko przez sąd wyższej instancji w drodze ich zaskarżenia. Jest tylko jeden wyjątek - jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, sąd, który wydał postanowienia, może na posiedzeniu niejawnym, zaskarżone postanowienie uchylić i sprawę rozpoznać na nowo.

2. postanowienia nie kończące postępowania w sprawie - wydawane są przez sąd w toku postępowania w związku z jego przeprowadzeniem lub biegiem, jak również odnośnie do kwestii wpadkowych wyłonionych w toku postępowania. Mogą być uchylane i zmieniane. Sąd nie jest związany postanowieniami, które wydał. Mogą być zaskarżane tylko te, które wyraźnie są wskazane w kodeksie jako zaskarżalne.

W postępowaniu nieprocesowym postanowienia można podzielić na postanowienia orzekające co do istoty sprawy oraz inne postanowienia.

ZARZĄDZENIE SĄDU I PRZEWODNICZĄCEGO

Zarządzenie przewodniczącego, jak też zarządzenia sądu dotyczą samego toku postępowania. W szczególności zarządzenia przewodniczącego wchodzą w zakres jego kierownictwa(formalnego i materialnego)postępowaniem.

ZASADY ORZEKANIA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

PRZEDMIOT ORZEKANIA

Przedmiotem procesu cywilnego w ścisłym słowa znaczeniu jest roszczenie procesowe, przez które należy rozumieć żądanie pozwu, zindywidualizowane podanymi w nim okolicznościami faktycznymi.

Kodeks przyjął jako zasadę, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Sąd związany jest żądaniem pozwu. Od zasady związania sądu żądaniem pozwu kodeks wprowadza wyjątki:

1. w sprawach o roszczenia alimentacyjne

2. w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym

3. w sprawach z zakresu prawa pracy

W tych sprawach sąd nie jest związany żądaniem stron i może orzec o czymś innym lub o czymś więcej niż strony żądały. Natomiast w żadnym wypadku sąd nie może wyjść poza faktyczną podstawę pozwu. Zasada związania sądu żądaniem stron obowiązuje także co do kosztów procesu i rygoru natychmiastowej wykonalności.

Obok ogólnych zasad dotyczących przedmiotu orzekania w procesie kodeks przyjmuje jeszcze szczególne zasady, mające zastosowanie tylko do pewnych kategorii spraw. Do zasad tych można zaliczyć:

1. jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy

2. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia

3. jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.

4. w sprawach o naruszenie posiadania sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia

CZAS ORZEKANIA - stan sprawy w chwili orzekania.

Sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

Sąd powinien wydać wyrok bezpośrednio po zamknięciu rozprawy. Zamknięcie rozprawy może nastąpić przed ukończeniem postępowania dowodowego.

Można przyjąć za ogólną zasadę orzekania, że sąd ocenia stan sprawy według chwili orzekania. Od zasady, że sąd ocenia sprawę w chwili orzekania, zachodzą pewne wyjątki na podstawie szczególnych przepisów prawa procesowego:

1. dla oceny właściwości sądu i jurysdykcji krajowej miarodajna jest chwila wniesienia pozwu lub wszczęcia postępowania , w sensie pozytywnym, a nie negatywnym

2. zbycie rzeczy lub prawa objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy

PODSTAWY ORZEKANIA

Czynność orzekania sądu polega na zastosowaniu obowiązującego prawa do ustalonego stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy.

Podstawę faktyczną stanowią dokonane przez sąd w zasadzie na podstawie wyników postępowania dowodowego ustalenia faktyczne.

Podstawę faktyczną wyroku stanowi ustalony przez sąd w toku postępowania stan faktyczny rozpoznawanej sprawy. Ustalenie to jest wynikiem oceny dowodów przeprowadzonych w czasie procesu.

Podstawę prawną stanowią te przepisy prawne, które sąd przyjął w danym wypadku za obowiązujące i zastosował w swym orzeczeniu.

Na podstawę prawną wyroku składają się obok przytoczenia przepisów prawa przyjęte przez sąd zasady ich wykładni i stosowania.

RODZAJE WYROKÓW:

1. zwykły(całościowy) - rozstrzyga o całości powództwa

2. wyrok wstępny - sąd może wydać wyrok wstępny, gdy uzna roszczenie powoda za usprawiedliwione co do samej zasady, a co do spornej wysokości żądania zarządzi wówczas dalszą rozprawę bądź jej odroczenie. O wysokości żądania sąd orzeka wtedy wyrokiem końcowym. Wydanie wyroku wstępnego zależy zawsze od uznania sądu. Może on zapaść tylko w I instancji. Wyrok ten jest zawsze samoistny i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji.

3. wyrok częściowy - sąd może go wydać gdy dostatecznie wyjaśniono do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu. W razie wydania tego wyroku sąd prowadzi dalej postępowanie co do pozostałej części powództwa lub może zawiesić postępowanie aż do uprawomocnienia się wyroku częściowego. Wyrok ten jest wyrokiem samoistnym i podlega zaskarżeniu w drodze apelacji.

4. wyrok końcowy - po wyroku częściowym, w nim sąd orzeka o kosztach

5. wyrok uzupełniający - jest to orzeczenie uzupełniające wyrok, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności.

6. wyrok łączny - w przypadku rozpoznawania łącznie kilku spraw

7. wyrok zaoczny.

WYROK ZAOCZNY

instytucja wyroku zaocznego pozostaje w ścisłym związku ze skutkami bezczynności strony pozwanej w procesie. Na podstawie przepisów sąd wyda(z urzędu)wyrok zaoczny:

1. jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo

2. gdy mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie

Wyrok zaoczny może być wydany tylko w razie bezczynności pozwanego, a nie powoda. Następstwem bezczynności strony powodowej może być tylko zawieszenie postępowania.

Mimo niestawienia się pozwanego na rozprawę sąd nie wyda wyroku zaocznego w wypadkach:

1. jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia pisemnie albo ustnie

2. jeżeli doręczenie wezwania pozwanemu na rozprawę okaże się nieprawidłowe albo jeżeli nieobecność pozwanego jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można było przezwyciężyć

3. jeżeli powód na rozprawie wystąpi z nowym roszczeniem zamiast lub obok roszczenia pierwotnego

4. jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których udział w sprawie jest konieczny

5. jeżeli zachodzi współuczestnictwo jednolite po stronie pozwanej i przynajmniej jeden ze współuczestników działa w sprawie

6. jeżeli zachodzi jedna z okoliczności, które uzasadniają odrzucenie pozwu lub zachodzi niewłaściwość sądu nie dająca się usunąć w drodze umowy stron albo niewłaściwy tryb postępowania.

Wyrok zaoczny może być wydany gdy sąd posiada dowód prawidłowego doręczenia pozwanemu wezwania na rozprawę.

Sąd wydając wyrok zaoczny może przyjąć za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub pismach doręczonych pozwanemu przed rozprawą, jeżeli nie budzą one uzasadnionych wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy.

Jeżeli twierdzenia powoda budzą wątpliwości sąd powinien z urzędu przeprowadzić postępowanie dowodowe.

W dwóch kategoriach spraw sąd nie może przyjąć za prawdziwe twierdzeń powoda co do okoliczności faktycznych i w razie bezczynności pozwanego zawsze będzie musiał przeprowadzić postępowanie dowodowe celem wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności:

1. w sprawach małżeńskich

2. w sprawach ze stosunku między rodzicami a dziećmi

Wyrok zaoczny sąd uzasadnia gdy powództwo zostało oddalone w całości lub w części, a powód zażądał uzasadnienia wyroku w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku, albo gdy powód, który żądania tego nie zgłosił wniósł apelację w przepisanym terminie.

Wyroki zaoczne zawsze są doręczane z urzędu obu stronom wraz z pouczeniem o przysługujących środkach zaskarżenia.

Od wyroku zaocznego pozwanemu przysługuje sprzeciw, natomiast powodowi apelacja.

WYDANIE WYROKU

Wyrok zostaje wydany po niejawnej naradzie sędziów. W naradzie tej mogą brać udział tylko sędziowie lub ławnicy, przed którymi odbyła się rozprawa bezpośrednio poprzedzająca wydanie wyroku. Narada obejmuje: dyskusję, głosowanie, spisanie sentencji wyroku.

Dyskusja polega na wymianie zdań, głosowanie odbywa się w ten sposób, że przewodniczą zbiera głosy sędziów według ich stanowiska a od ławników według wieku, poczynając od najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni. Sprawozdawca zawsze głosuje jako pierwszy. Wyrok zapada większością głosów. Sędzia, który nie zgodził się z większością przy podpisywaniu sentencji może zgłosić zdanie odrębne i obowiązany jest uzasadnić je na piśmie przed podpisaniem uzasadnienia wyroku. Zdania tego nie ogłasza się ale załącza do akt sprawy. Natychmiast po ukończeniu głosowania sporządza się sentencję wyroku, którą podpisuje cały skład sądu.

Wyrok składa się z sentencji i uzasadnienia.

Sentencja składa się z części wstępnej(tzw. komparycja lub rubrum) oraz rozstrzygnięcia o żądaniach stron( tenor lub formuła sentencji).

Treść części wstępnej szczegółowo określa kodeks(325). Są to elementy natury formalnej.

Po tej części wstępnej następuje rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron. Formuła ta powinna dokładnie określać to, o czym sąd orzekł, aby wykonanie wyroku nie nastręczało trudności. W sentencji wyroku będzie zamieszczone rozstrzygnięcie o kosztach procesu, może być także postanowienie o rygorze natychmiastowej wykonalności. Sentencję kończą podpisy wszystkich sędziów i ławników.

Uzasadnienie wyroku sporządza się na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku. Ponadto sąd sporządza uzasadnienie gdy strona zaskarżyła wyrok. Uzasadnienie wyroku powinno zawierać:

1. wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł i przyczyn dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej

2. wyjaśnienia podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa

Znaczenie procesowe uzasadnienia polega na tym, że:

1. ma ono dać rękojmię, że sąd będzie staranniej zastanawiał się na d swym rozstrzygnięciem

2. ma umożliwić wyższej instancji zorientowanie się, czy przesłanki, na których oparł się sąd niższy są słuszne

3. ma służyć w razie wątpliwości do ustalenia granic powagi rzeczy osądzonej i innych skutków prawnych wyroku

Wyroku musi być ogłoszony publicznie, jest to bezwzględny warunek jego ważności.

WYDANIE POSTANOWIENIA.

W procesie sąd wydaje postanowienie jeżeli według kodeksu nie jest przewidziane wydanie wyroku lub nakazu zapłaty. Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym wiąże sąd od chwili, w której zostało podpisane wraz z uzasadnieniem, jeżeli zaś sąd postanowienia nie uzasadnia, od chwili podpisania sentencji.

Uzasadniane na piśmie są postanowienia, które mogą być zaskarżone w drodze zażalenia. Inne zaś postanowienia choćby były doręczane nie są uzasadniane.

Postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym sąd uzasadnia i doręcza, jeżeli podlegają zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia. Postanowienie doręcza się stronie, która tego żądała. Postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu obu stronom, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

W postępowaniu nieprocesowym sąd wszelkie orzeczenia wydaje w formie postanowienia. Sąd doręcza i uzasadnia postanowienia według przepisów obowiązujących w procesie.

SPROSTOWANIE

O sprostowaniu orzeczenia mówimy wówczas, gdy zaszły w nim niedokładności, błędy pisarskie, rachunkowe lub inne oczywiste pomyłki. Chodzi tu jedynie o omyłki sądu. Omyłka musi być widoczna w samej treści orzeczenia lub jego uzasadnienia. Sprostowanie może nastąpić na wniosek strony, prokuratora, uczestnika postępowania w postępowaniu nieprocesowym, a także z urzędu. Nie ma tu żadnego terminu do zgłoszenia wniosku. Właściwy do rozpoznania wniosku jest sąd, który wydał orzeczenie, jeżeli sprawa toczy się przed sądem II instancji, sąd ten może z urzędu sprostować orzeczenie sądu I instancji. Sprostowanie następuje w drodze postanowienia na posiedzeniu niejawnym. Postanowienie takie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.

UZUPEŁNIENIE

Uzupełnienie orzeczenia może nastąpić tylko na wniosek strony, prokuratora lub uczestnika postępowania nieprocesowego, a nie z urzędu. Strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu - od jego doręczenia - zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy winien był zamieścić z urzędu.

W razie przychylenia się do wniosku sąd wydaje wyrok uzupełniający. Jeżeli zaś uzupełnienie dotyczy tylko kwestii kosztów lub natychmiastowej wykonalności, sąd wyda postanowienia. Wyrok uzupełniający jest wyrokiem samoistnym.

WYKŁADNIA

Sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści. Sąd wyjaśnia orzeczenia autentycznie(z mocą obowiązującą).

PRAWOMOCNOŚĆ ORZECZEŃ SĄDOWYCH

Prawomocność formalna - niemożność zmiany rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu sądowym za pomocą zwykłych środków odwoławczych, czyli niezaskarżalność orzeczenia w toku instancji.

Prawomocność materialna - dotyczy skutków prawnych rozstrzygnięcia ze względu na jego treść zawartą w orzeczeniu sądowym.

Orzeczeniu sądu jest prawomocne(formalnie) jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Prawomocne orzeczenie sądowe, zawierające rozstrzygnięcie merytoryczne korzysta z powagi rzeczy osądzonej.

Brak środka odwoławczego lub innego środka zaskarżenia może zachodzić z następujących przyczyn:

1. jeżeli od danego orzeczenia nie przysługuje według przepisów w ogóle żaden środek zaskarżenia, to orzeczenie staje się prawomocne od razu z chwilą jego wydania

2. jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia środka zaskarżenia, to orzeczenie staje się prawomocne z chwilą upływu terminu do wniesienia środka zaskarżenia

3. jeżeli skorzystano ze środka zaskarżenia, ale środek ten nie został uwzględniony, zaskarżone orzeczenie staje się prawomocne z chwilą wydania rozstrzygnięcia negatywnego odnośnie do wniesienia środka zaskarżenia.

Prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony sąd I instancji na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie II instancji - ten sąd. Sąd dokonuje tego jednoosobowo.

POWAGA RZECZY OSĄDZONEJ

Polega ona na tym, że prawomocne orzeczenie sądu zawierające rozstrzygnięcie co do istoty sprawy wiąże sąd i strony czy uczestników oraz w zasadzie wyklucza ponowne postępowanie sądowe w tej samej sprawie, gdy została ona już prawomocnie rozstrzygnięta co do swej istoty.

Z powagi rzeczy osądzonej korzysta każdy wyrok. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko między tymi samymi stronami. Istnieje jednak rozszerzona prawomocność.

Rozszerzona prawomocność będzie zachodziła w zasadzie w razie współuczestnictwa jednolitego i interwencji samoistnej.

W rozszerzonej prawomocności lub powadze rzeczy osądzonej mówimy wówczas, gdy wyrok na podstawie przepisów prawnych korzysta z powagi rzeczy osądzonej jeszcze co do innych osób poza samymi stronami w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Wypadki rozszerzonej prawomocności są dość częste i można je podzielić na dwie grupy.

Pierwszą stanowią wypadki, gdy wyrok z powodu szczególnego charakteru przedmiotu procesu ma powagę rzeczy osądzonej dla wszystkich i przeciwko wszystkim(wyroki w sprawach małżeńskich, ze stosunku między rodzicami a dziećmi).

Do drugiej grupy należą wypadki, w których wyrok ma powagę rzeczy osądzonej wobec osób trzecich na podstawie szczególnego stosunku tych osób do jednej ze stron procesowych i tylko w stosunku do niej(wypadki następstwa prawnego).

WYKONALNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ ORZECZEŃ SĄDOWYCH

Prawomocne orzeczenia sądowe podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej, jeżeli ich treść nadaje się do przymusowego wykonania.

Istota natychmiastowej wykonalności orzeczenia sądowego polega na tym, że orzeczenie sądowe, aczkolwiek nie jest jeszcze prawomocne, staje się wykonalne i stanowi tytuł egzekucyjny.

Natychmiastowa wykonalność przysługuje pewnym orzeczeniom z mocy ustawy, a innym może być nadana przez sąd w drodze osobnego postanowienia przy jego wykonaniu.

Natychmiast wykonalne z mocy ustawy są wszystkie postanowienia sądowe zapadające w I instancji, a podlegające zaskarżeniu w drodze zażalenia.

Sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności jeżeli:

1. zasądza alimenty - co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa - za okres nie dłuższy niż trzy miesiące

2. zasądza roszczenie uznane przez pozwanego

3. wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny

4. zasądza należności pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy - w części nie przekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia

Sąd może nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:

1. zasądza należności z weksla, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona

2. uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania

Sąd może na wniosek powoda nadać wyrok natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiło lub znacznie utrudniło wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę. Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności sąd może uzależnić od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia.

Natychmiastowa wykonalność nie może być orzeczona nawet na zabezpieczeniem w następujących przypadkach:

1. jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda

2. w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa

SKUTECZNOŚĆ ORZECZENIA SĄDOWEGO

Postanowienia stają się skuteczne w takim zakresie i w taki sposób, jaki wynika z ich treści z chwilą ogłoszenia, a jeżeli ogłoszenia nie było - z chwilą podpisania sentencji.

ZASKARŻANIE ORZECZEŃ SĄDOWYCH

Kodeks rozróżnia środki odwoławcze i inne środki zaskarżenia.

Środki odwoławcze to apelacja, kasacja, zażalenie. Inne środki zaskarżenia to sprzeciw od wyroku zaocznego, sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, skarga na czynności komornika.

Rozróżnia się środki odwoławcze zwyczajne(służą od orzeczeń nieprawomocnych - apelacja, kasacja, zażalenie) i nadzwyczajne(skarga o wznowienie postępowania).

Ze środka odwoławczego czy innego środka zaskarżenia można skorzystać wówczas, gdy zachodzą następujące warunki:

1. musi istnieć orzeczenie sądowe w rozumieniu przepisów prawa procesowego

2. środek odwoławczy czy inny środek zaskarżenia musi być dopuszczalny z ustawy

3. musi być ten środek wniesiony w przepisanej formie

4. musi być on wniesiony w przepisanym czasie

5. musi być wniesiony przez legitymowaną do tego osobę.

APELACJA

Apelacja służy do zaskarżania merytorycznych orzeczeń sądów pierwszej instancji.

Apelacja przysługuje od wyroku sądu I instancji oraz od postanowień orzekających co do istoty sprawy wydanych w postępowaniu nieprocesowym przez sąd I instancji, a także od postanowienia sądu okręgowego o uznaniu orzeczenia sądu zagranicznego.

Nauka prawa procesowego przyjmuje niżej wymieniony podział błędów, jakie mogą zajść w postępowaniu przed sądem I instancji i usprawiedliwić zaskarżenie wydanego przez ten sąd orzeczenia:

1. błędy zaszłe w samym orzeczeniu - błędne rozumowanie sądu przy orzekaniu

2. błędy zaszłe w postępowaniu - naruszenie przepisów proceduralnych w toku postępowania.

Wśród błędów dotyczących samego orzeczenia można wyróżnić:

1. błędy dotyczące elementu prawnego w orzeczeniu - polegają na naruszeniu przepisów prawa materialnego lub procesowego w samym orzeczeniu

2. błędy dotyczące elementu faktycznego w orzeczeniu - przyjęcie przez sąd w orzeczeniu błędnych ustaleń lub mylnych sądów ogólnych

Sąd II instancji bada te sporne kwestie, które skarżący określił jako zarzuty apelacji. Poza tym sąd z urzędu bada, czy postępowanie przed sądem I instancji nie było dotknięte nieważnością. Nieważność zachodzi gdy:

1. droga sądowa była niedopuszczalna

2. strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do reprezentowania, przedstawiciela ustawowego albo gdy pełnomocnik nie był należycie umocowany

3. zawisłość sprawy lub powaga rzeczy osądzonej

4. skład sądu był sprzeczny z przepisami lub brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy

5. storna została pozbawiona możliwości obrony swych praw

6. sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu

7. zachodzi w sprawie brak jurysdykcji krajowej

Apelacja powinna czynić zadość ogólnym wymaganiom przepisanym przez kodeks dla pisma procesowego oraz spełniać szczególne warunki przepisane kodeksem dla apelacji, a mianowicie powinna zawierać:

1. oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem czy jest on zaskarżony w całości czy w części

2. zwięzłe przedstawienie zarzutów

3. uzasadnienie zarzutów

4. wskazanie, w razie potrzeby, nowych dowodów lub faktów oraz wykazanie, że potrzeba powołania się na nie wynikła później

5. wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia

Apelację należy wnieść w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Jeżeli strona nie zażąda doręczenia wyroku z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.

Po doręczeniu apelacji stronie przeciwnej, strona ta może w ciągu tygodnia wnieść odpowiedź na apelację wprost do sądu II instancji.

Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Przewodniczący w tym sądzie przeprowadza postępowanie wstępne, w toku którego bada, czy apelacja nie zawiera jakiś braków. W przypadku braków nieusuwalnych apelacja zostanie odrzucona postanowieniem sądu.

Jeżeli nie zawiera braków lub zostały usunięte przewodniczący zarządza przedstawienie sprawy sądowi II instancji.

Postępowanie wstępne zostaje powtórzone przed sądem II instancji, który może na posiedzeniu niejawnym odrzucić apelację, jeżeli ulegała odrzuceniu przez sąd I instancji. Jeżeli nie zawiera żadnych braków zostaje wyznaczona rozprawa.

Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji. Sąd orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd II instancji po przeprowadzonej rozprawie wydaje orzeczenie, w którym może:

1. oddalić apelację

2. uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania I instancji

3. zmienić zaskarżone orzeczenie i orzec co do istoty sprawy

4. uchylić zaskarżone orzeczenie i pozew odrzucić

5. uchylić zaskarżone orzeczenie i postępowanie umorzyć.

Wyrok sądu II instancji jest natychmiast wykonalny, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej(np. wyrok w sprawach małżeńskich).

KASACJA

Kasacja przysługuje od wyroku lub postanowienia o odrzuceniu pozwu lub umorzeniu postępowania kończących postępowanie w sprawie, wydanych przez sąd drugiej instancji.

Kasacja jest dopuszczalna od wyroku częściowego, wstępnego, uzupełniającego, łącznego wydanego przez sąd II instancji albo wydanego przez sąd pierwszej instancji, od którego apelacja przez sąd drugiej instancji została oddalona.

Kasacja nie przysługuje - w sprawach procesowych:

1. w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 10 tys. zł.(sprawy gospodarcze 20 tys.)

2. w sprawach o alimenty

3. w sprawach o czynsz najmu lub dzierżawy

4. w sprawach o naruszenie posiadania

5. w sprawach kar porządkowych, świadectw pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent

6. rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym

W postępowaniu nieprocesowym:

1. przepadku rzeczy

2. zarządu związanego ze współwłasnością lub użytkowaniem

3. zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza, wyjawienia przedmiotów spadkowych, zarządu spadku nie objętego oraz zwolnienia wykonawcy testamentu

4. zniesienia współwłasności i działu spadku, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych.

Kasację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie miesięcznym od dnia doręczenia orzeczenia stronie skarżącej, która złożyła wniosek o doręczenie w terminie tygodniowym, licząc od ogłoszenia orzeczenia; gdy ogłoszenia orzeczenia nie było - w terminie tygodniowym od dnia doręczenia z urzędu orzeczenia z uzasadnieniem.

Kasacja powinna zawierać:

1. oznaczenie orzeczenia, z zaznaczeniem czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części

2. przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie

3. przedstawienie okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie

4. wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem żądanego uchylenia lub zmiany

Po wniesieniu kasacji do sądu II instancji sąd ten bada czy kasacja została wniesiona w terminie, czy jest dopuszczalna, czy odpowiada wymogom z art. 393 indeks 3, a także czy została opłacona. Wszystkie braki formalne kasacji mogą być uzupełnione przez wezwanie pełnomocnika do ich usunięcia. Kasację, której braków nie usunięto lub niedopuszczalną sąd odrzuci. Jeżeli kasacja nie zawiera wymagań określonych w art. 393 indeks 3, sąd kasację odrzuci bez wzywania do usunięcia braków. Żadne z wymagań stawianych kasacji w art.393 in. 3 nie może być uzupełnione. Na postanowienie sądu o odrzuceniu kasacji przysługuje zażalenie.

Po doręczeniu odpisu kasacji stronie przeciwnej, strona ta może wnieść do sądu II instancji odpowiedź na kasację w terminie dwutygodniowym.

W SN kasacja podlega takim samym badaniom jak w sądzie II instancji. Jeżeli kasacja nie zawiera żadnych braków, przewodniczący wyznacza sędziego i kieruje kasację na posiedzenie niejawne w celu zbadania, czy nie zachodzą podstawy do odmowy przyjęcia kasacji do rozpoznania. Nazywane jest to przedsądem. SN może odmówić przyjęcia kasacji do rozpoznania jeżeli:

1. w sprawie nie występują istotne zagadnienia prawne

2. nie istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących w orzecznictwie poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności

3. kasacja jest oczywiście bezzasadna

SN nie może odmówić przyjęcia kasacji gdy zaskarżone orzeczenie oczywiście narusza prawo albo gdy zachodzi nieważność postępowania. Jeżeli w wyniku przedsądu nie odmówiono przyjęcia kasacji, ani jej też nie odrzucono, lub nie zwrócono akt sprawy z kasacją sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków, przewodniczący decyduje, czy kasacja może być rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, czy też należy wyznaczyć rozprawę.

Na posiedzeniu niejawnym SN rozpoznaje kasację:

1. od postanowienia sądu II instancji w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania

2. jeżeli zachodzi nieważność postępowania

3. gdy kasacja jest oczywiście bezzasadna

SN rozpoznaje kasację w składzie 3 sędziów.

Na rozprawie lub posiedzeniu strona może działać tylko przez adwokata lub radcę prawnego.

SN rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia kasacji oraz jej podstaw, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.

W postępowaniu kasacyjnym nie jest dopuszczalne powoływanie nowych faktów i dowodów, a SN jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.

Kodeks wymienia dwie podstawy kasacyjne:

1. naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie

2. naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy

SN nie może czynić własnych ustaleń faktycznych

Po rozpoznaniu kasacji SN wydaje następujące orzeczenia:

1. oddalające kasację

2. uchylające zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazujące sprawę w uchylonym zakresie do ponownego rozpoznania

3. zmieniające zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i orzekające co do istoty sprawy w tym zakresie

4. uchylające zaskarżone orzeczenie i odrzucające pozew lub wniosek

5. uchylające zaskarżone orzeczenie i umarzające postępowanie.

ZAŻALENIE

Zażalenie jest środkiem odwoławczym, za pomocą którego strony, uczestnicy, prokurator lub inna zainteresowana osoba zwraca się do sądu II instancji(lub SN w wypadku zażalenia np. na odrzucenie kasacji) o zmianę lub uchylenie postanowienia sądu lub zarządzenia przewodniczącego wydanego w pierwszej instancji.

Zażalenie stanowi środek odwoławczy w ścisłym tego słowa znaczeniu, gdyż ma w zasadzie charakter dewolutywny. Środek ten nie przysługuje od orzeczeń co do istoty sprawy, ale od innych orzeczeń sądu I instancji.

Zażalenie jest dopuszczalne tylko w wypadkach, w których kodeks wyraźnie je przewiduje.

W procesie cywilnym zażalenie przysługuje na:

1. postanowienie sądu I instancji kończące postępowanie w sprawie

2. na zarządzenia przewodniczącego o zwrocie pozwu(z wyjątkiem zwrotu na podstawie art.130 z 1)

3. na postanowienia sądu wymienione w pkt 1-11 art.394&1

Zażalenie służy tylko na postanowienia sądu I instancji, a na postanowienia sądu II instancji tylko w przedmiocie odrzucenia kasacji.

Zażaleniem do SN - oprócz postanowień sądu II instancji odrzucających kasację - mogą być objęte także inne postanowienia, a mianowicie te, które kończą postępowanie w sprawie, ale nie są postanowieniami dotyczącymi odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania, na które przysługuje kasacja, a także nie są postanowieniami wydanymi w wyniku rozpoznania zażalenia od postanowienia sądu I instancji. Zażalenie kierowane do SN powinno być sporządzone przez adwokata.

Zażalenia musi czynić zadość wymaganiom dla pisma procesowego, a nadto musi zwierać:

1. wskazanie zaskarżonego postanowienia

2. wniosek o jego zmianę lub uchylenie

3. zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów

Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy. i liczy się go od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie - od ogłoszenia postanowienia.

Wniesienie zażalenia samo przez się nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Sąd I instancji może wstrzymać wykonanie postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia.

Zażalenie wnosi się do sądu I instancji który wydał zaskarżone postanowienie.

Do postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia stosuje się przepisy o apelacji z n/w wyjątkami:

1. sąd I instancji w zasadzie przedstawia akta wraz z zażaleniem sądowi II instancji po doręczeniu zażalenie stronie przeciwnej, ale w wypadkach, w których zażalenie nie dotyczy praw strony przeciwnej - niezwłocznie po złożeniu zażalenia bez doręczania go stronie przeciwnej

2. jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, sąd, który wydał zaskarżone postanowienie może na posiedzeniu niejawnym uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę rozpoznać na nowo (bez przesyłania akt sądowi II instancji)

3. sąd II instancji w zasadzie rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym, biorąc pod uwagę nowe okoliczności i fakty(może zarządzić odpowiednie dochodzenie)

4. sąd II instancji w postępowaniu zażaleniowym w zasadzie orzeka apelacyjnie, a nie kasacyjnie. Władnym jest w każdym wypadku rozstrzygać sprawę ostatecznie, nie przekazując jej do rozpoznania sądowi I instancji

5. rozstrzygnięcie sądu II instancji zawsze zapada w formie postanowienia

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

Instytucja wznowienia postępowania polega na ponownym rozpoznaniu i rozstrzygnięciu sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem co do istoty sprawy, jeżeli zachodzą w ustawie oznaczone przyczyny wznowienia. Kodeks przyjął wznowienie postępowania z przyczyn nieważności i z przyczyn restytucyjnych. Według kodeksu można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem. Z wyrokiem zrównane są nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym lub upominawczym. Nie jest dopuszczalne wznowienie postępowania w następujących przypadkach:

1. w sprawach, w których zapadł wyrok unieważniający małżeństwo lub orzekający rozwód albo ustalający nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński

2. w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie postępowania: dotyczy to także postępowania nieprocesowego

W postępowaniu nieprocesowym skarga o wznowienie postępowania jest dopuszczalna w razie zakończenia postępowania prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy.

W postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym skarga o wznowienie postępowania nie jest dopuszczalna.

Skargę o wznowienie może wnieść strona lub prokurator, choćby nie brał on udziału w poprzednim postępowaniu, w postępowaniu nieprocesowym - każdy uczestnik, a także prokurator.

Przyczyny wznowienia:

1. z przyczyn nieważności:

1. jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeśli w skutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możliwości działania

2. z przyczyn restytucyjnych

1. oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym

2. oparcie wyroku na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym

3. uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa

4. późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego

5. wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu

Kodeks ustanawia termin trzymiesięczny dla złożenia skargi o wznowienie postępowania. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia. Poza tym terminem kodeks przyjął jeszcze pięcioletni okres przedawnienia prawa do wniesienia skargi. Po upływie tego terminu strona nie może żądać wznowienia z wyjątkiem wypadku, gdy strona pozbawiona była możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Skarga powinna czynić zadość ogólnym warunkom pozwu, a ponadto powinna zawierać:

1. oznaczenie zaskarżonego wyroku

2. podstawę wznowienia i jej uzasadnienie

3. okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi

4. wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego wyroku

Skargę wnosi się do sądu, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy. Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżony wyrok, a jeżeli zaskarżono wyroki sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej.

Właściwość sądu dla wznowienia postępowania ma charakter właściwości wyłącznej. Sąd bada najpierw na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. Sąd odrzuci skargę jeżeli stwierdzi, że została wniesiona po terminie, tudzież brak jednego z ustawowych wymogów wznowienia. Jeżeli nie zachodzą podstawy do odrzucenia skargi sąd wyznaczy rozprawę. Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca skargę jeżeli brak jest ustawowej podstawy wznowienia lub nie zachowano terminu do wniesienia skargi.

Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach jednak takich, jakie zakreśla podstawa wznowienia.

Sąd stosowanie do okoliczności bądź oddala skargę, bądź uwzględniając ją, zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i pozew odrzuca lub postępowanie umarza.

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH MAŁŻEŃSKICH

W tym postępowaniu mają być rozpoznane sprawy:

1. o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa

2. o unieważnienie małżeństwa

3. o rozwód i o separację

Poza tym niektóre przepisy postępowania w sprawach małżeńskich stosuje się do:

1. praw i roszczeń majątkowych dochodzonych z prawami niemajątkowymi

2. w sprawach o zniesienie wspólności ustawowej między małżonkami

Odchylenia od ogólnych przepisów w sprawach małżeńskich są następujące:

1. do reprezentowania strony konieczne jest pełnomocnictwo udzielone do prowadzenia danej sprawy

2. posiedzenia odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności

3. rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron, jednakże w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa powoda na pierwsze posiedzenie, wyznaczone w celu przeprowadzenia rozprawy, postępowanie ulega zawieszeniu, chyba że prokurator popiera żądanie unieważnienia małżeństwa albo ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa

4. jeżeli strona wezwana nie stawi się bez usprawiedliwionych powodów na posiedzenie, sąd może skazać ją na grzywnę, nie może nakazać przymusowego doprowadzenia

5. małoletni, który nie ukończył 13 lat, a zstępni strony którzy nie ukończyli 17 lat nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków

6. sąd nie może oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych, a w razie zaoczności wyłącznie na twierdzeniach pozwu

7. sąd nie może odmówić dopuszczenia dowodu z przesłuchania strony, jeżeli strona go powołuje, w sprawach o rozwód i separację przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron jest obligatoryjne

8. protokół rozprawy powinien zawierać oświadczenia małżonków co do liczby, wieku, płci dzieci żyjących, stosunków majątkowych i zarobkowych obu małżonków, szczególnych obowiązków utrzymania osób nie będących ich wspólnymi dziećmi oraz co do treści umowy majątkowej, jeżeli małżonkowie taką zawarli

9. sąd może zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w jakich żyją i wychowują się dzieci stron

10. wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich

W sprawach o rozwód i separację obowiązują jeszcze dalsze przepisy szczególne. Przewodniczący jeszcze przed wyznaczeniem terminu pierwszej rozprawy wzywa strony do osobistego stawiennictwa na posiedzenie pojednawcze. Posiedzenie pojednawcze ma charakter obligatoryjny. Jeżeli pojednanie nie nastąpi, a odroczenie posiedzenia pojednawczego sędzia uzna za niecelowe, sędzia wyznaczony stwierdza, że próby pojednania nie dały wyniku. Przewodniczący wyznacza termin rozprawy. Nie jest dopuszczalne połączenie posiedzenia pojednawczego i rozprawy w tym samym terminie nawet za zgodą stron. Sąd może zawiesić z urzędu postępowanie jeżeli nabierze przekonania, że istnieją szanse na utrzymanie pożycia małżeńskiego. Zawieszenie takie może nastąpić tylko raz w toku postępowania. Podjęcie następuje na wniosek jednej ze stron nie wcześniej jednak jak po upływie 3 miesięcy od dnia zawieszenia, nie później jak w ciągu roku po zawieszeniu. Po upływie tego czasu sąd umorzy postępowanie.

Szczególne przepisy upoważniają sąd do orzekania w pewnym zakresie z urzędu. Na żądanie jednego z małżonków lub z urzędu sąd orzeka postanowieniem o obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny przez czas trwania procesu oraz o sposobie roztoczenia w tym czasie pieczy nad wspólnymi małoletnimi dziećmi, a na żądanie jednego z małżonków także o zakresie i sposobie korzystania przez małżonków ze wspólnego mieszkania w czasie trwania procesu oraz o wydanie małżonkowi opuszczającemu wspólne mieszkanie potrzebnych mu przedmiotów.

Sąd z urzędu w wyroku rozwodowym rozstrzyga o władzy rodzicielskiej oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci.

Orzekając rozwód lub separację sąd orzeka także czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, może jednak na zgodne żądanie małżonków zaniechać orzekania o winie.

W sprawi o rozwód lub separację jest niedopuszczalne powództwo wzajemne, ale strona przeciwna może również żądać rozwodu lub separacji.

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH ZE STOSUNKU MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI

Do tego postępowania należą następujące sprawy:

1. o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka

2. o unieważnienie uznania dziecka

3. o rozwiązanie przysposobienia

Do pierwszej kategorii należą przede wszystkim sprawy z powództwa o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa. Powództwa te może wnieść również prokurator.

Do kategorii tej należą też sprawy o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa.

Odrębności:

1. do reprezentowania strony konieczne jest pełnomocnictwo szczególne

2. jeżeli strona wezwana nie stawi się bez usprawiedliwionych powodów na posiedzenie, sąd może skazać ją na grzywnę, nie może nakazać przymusowego doprowadzenia

3. sąd nie może oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych, a w razie zaoczności wyłącznie na twierdzeniach pozwu

4. sąd może zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w jakich żyją i wychowują się dzieci stron

5. wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich, z wyjątkiem części wyroku orzekającego o roszczeniach alimentacyjnych

Kodeks nakazuje by w sprawach o zaprzeczenie ojcostwa lub unieważnienie uznania dziecka odpis pozwu był doręczany prokuratorowi i aby zawiadamiany był on o terminach rozprawy, choćby nie zgłosił przystąpienia do sprawy.

POSTĘPOWANIA NAKAZOWE I UPOMINAWCZE

Stanowią one odrębne postępowania przyspieszone i uproszczone. Istota tych postępowań polega na tym, że na podstawie pozwu i dołączonych do niego dokumentów, organ sądowy wydaje bez rozprawy i bez wysłuchania pozwanego nakaz zapłaty, którym poleca pozwanemu spełnienie świadczenia. Pozwany może przez wniesienie środka zaskarżenia wywołać zwykłe postępowanie w sprawie.

POSTĘPOWANIE NAKAZOWE

Należy do właściwości sądów rejonowych lub okręgowych w zależności od wartości przedmiotu sporu. W pozwie powód powinien zgłosić wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym. Do pozwu, którym może dochodzić roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, powód powinien dołączyć do pozwu dokumenty uzasadniające żądanie:

1. dokument urzędowy

2. zaakceptowany przez dłużnika rachunek

3. wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu

4. zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty, zwrócone przez bank i nie zapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym

Pozew powinien być wniesiony do sądu właściwości ogólnej albo sądu miejsca wykonania zobowiązania.

Sąd wydaje nakaz zapłaty na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli brak podstaw do wydania, przewodniczący wyznacza rozprawę, chyba że sprawa może być rozpoznana na posiedzeniu niejawnym.

Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności.

Od wydanego nakazu zapłaty pozwanemu przysługują zarzuty, które obowiązany jest wnieść w terminie dwóch tygodni od daty doręczenia nakazu zapłaty. W zarzutach należy wskazać zakres zaskarżenia.

Jeżeli pozew wniesiono na urzędowym formularzu, wniesienie zarzutów wymaga również tej formy.

Pozwany może przedstawiać do potrącenia wierzytelności, ale tylko te, które zostały stwierdzone dokumentami, o których mowa w punktach 1- 4. Pozwany nie może wnosić powództwa wzajemnego.

W sytuacji prawidłowego wniesienia zarzutów przewodniczący wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie odpisu zarzutów powodowi.

Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty utrzymuje w mocy albo go uchyla w całości lub w części i w tym zakresie powództwo oddala bądź też postanowieniem pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Do orzeczeń sądu wydanego po rozprawie stosuje się przepisy o orzeczeniach sądu I instancji i ich zaskarżalności.

POSTĘPOWANIE UPOMINAWCZE

Należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych, sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, a w innych sprawach, jeżeli przepis szczególny tak stanowi, sąd wydaje nakaz zapłaty. Sąd nie może wydać nakazu zapłaty jedynie wtedy, gdy według treści pozwu:

1. roszczenie jest oczywiście bezzasadne

2. przytoczone okoliczności budzą wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy

3. zaspokojenie roszczeń zależy od świadczenia wzajemnego

4. miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo doręczenie mu nakazu nie mogłoby nastąpić w kraju

Jeżeli sąd może to wydaje nakaz zapłaty, w którym orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu nakazu zapłaty zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie sprzeciw do sądu.

W przeciwieństwie do nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym - nakaz zapłaty w upominawczym nie stanowi tytułu zabezpieczenia ani też nie jest natychmiast wykonalny. Nakaz ten traci także moc z chwilą wniesienia sprzeciwu. W związku z tym, że sprzeciw wywołuje natychmiastowy skutek, nie jest dopuszczalne jego cofnięcie.

POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE

Obejmuje postępowanie w sprawach należących do właściwości sądów rejonowych. Ze względu na wartość przedmiotu sporu mogą być rozpoznawane dwa rodzaje roszczeń:

1. o roszczenia wynikające z umów oraz z rękojmi, gwarancji jakości, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5.000 zł.

2. o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu

Pisma procesowe powinny być sporządzone na urzędowym formularzu.

Pozwany może zgłosić powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia, tylko wtedy, jeżeli roszczenia powództwem wzajemnym lub zarzutem potrącenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.

Nie jest dopuszczalna zmiana powództwa pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Istnieje uproszczony system dokonywania wezwań. Sąd może wzywać w sposób, który uzna za najbardziej odpowiedni, nawet z pominięciem sposobów przewidzianych przez przepisy ogólne, jeżeli uzna to za konieczne dla przyspieszenia rozpoznania sprawy.

W postępowaniu uproszczonym przewiduje się obostrzenia co do czasu przytaczania okoliczności faktycznych, a także zgłaszania zarzutów i środków dowodowych. (art. 505 z in. 5)

Nie jest dopuszczalna zmiana powództwa pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Nie stosuje się przepisów o interwencji głównej, ubocznej, przypozwaniu oraz o przekształceniach podmiotowych.

Istnieje uproszczony system dokonywania wezwań. Sąd może wzywać w sposób, który uzna za najbardziej odpowiedni, nawet z pominięciem sposobów przewidzianych przez przepisy ogólne.

Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku strona może zgłosić również do protokołu bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku. Dla strony, która zrzekła się doręczenia uzasadnienia wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia ogłoszenia wyroku. Strona obecna na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok może w oświadczeniu złożonym do protokołu zrzec się prawa do apelacji.

Apelacja wnoszona w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym charakteryzuje się następującymi odrębnościami:

Apelację można oprzeć tylko na następujących zarzutach:

1. nieważności postępowania

2. rażącego naruszenia istotnych przepisów postępowania, jeżeli uchybienia te mogły mieć wpływ na wynik sprawy

3. rażącego naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie

Po upłynięciu terminu do wniesienia apelacji przytaczanie dalszych zarzutów jest niedopuszczalne.

Sąd II instancji rozpoznaje apelację od wyroków wydanych w postępowaniu uproszczonym w składzie jednego sędziego. Może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, chyb że strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację zażądała przeprowadzenia rozprawy. W postępowaniu przed sądem II instancji istnieją ograniczenia dowodowe - sąd II instancji nie przeprowadza postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentu.

Sąd II instancji wydany wyrok uzasadnia w dwóch przypadkach:

1. z urzędu, gdy wydał wyrok uchylający i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania

2. na wniosek strony zgłoszony w terminie tygodniowym od dnia jego ogłoszenia lub doręczenia wyroku stronie, jeżeli nie był ogłoszony.

Od wyroków sądu II instancji w postępowaniu uproszczonym kasacja nie przysługuje.

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH GOSPODARCZYCH

Sprawa gospodarcza musi spełniać trzy przesłanki:

1. musi dotyczyć stosunku cywilnoprawnego

2. obie strony muszą być przedsiębiorcami

3. spór musi wynikać z prowadzonej przez te strony działalności gospodarczej

Odrębności w stosunku do trybu zwykłego:

1. zasadą jest że sprawy rozpoznają sądy okręgowe, z wyjątkiem spraw rozpoznawanych przez sądy rejonowe lub antymonopolowy(rejonowe jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 30.000 zl. i inne przekazane przez odrębne przepisy, np. rejestrowe, upadłościowe)

2. w sprawach o zawarcie umowy, ustalenie jej treści i o zmianę umowy obowiązuje właściwość przemienna z art. 34

3. zdolność sądową mają przedsiębiorcy będący jednostkami organizacyjnymi, nie mającymi osobowości prawnej, jeżeli przedmiot ich działalności obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej

4. istnieje możliwość wzajemnego doręczania sobie odpisów pism procesowych składanych do sądu przez pełnomocników będących adwokatami lub radcami

5. pełnomocnikiem zagranicznego przedsiębiorcy może być pełnomocnik ustanowiony do reprezentowania tego przedsiębiorcy wobec organów administracyjnych

6. organizacje przedsiębiorców za zgodą zrzeszonego w nich przedsiębiorcy mogą wziąć udział w toczącym się postępowaniu

7. na wniosek strony lub z urzędu sąd może zarządzić odbycie całego posiedzenia lub części przy drzwiach zamkniętych gdyby ujawnione okoliczności mogły naruszyć tajemnicę produkcyjną lub handlową

8. postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron oraz z przyczyn z 177&1 pkt 5 i 6 sąd umarza, jeżeli wniosek o podjęcie nie zostanie zgłoszony w ciągu roku

9. w pozwie powód obowiązany jest podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że potrzeba powołania wynikła później

10. cofnięcie pozwu oraz zrzeczenie się lub ograniczenia roszczenia podlega kontroli sądu pod kątem niedozwolonych praktyk monopolistycznych oraz ograniczających samodzielność przedsiębiorców oraz ochrony produkcji należytej jakości

11. pozwany ma obowiązek wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od otrzymania pozwu

12. sąd może wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym w dwóch wypadkach:

1. gdy pozwany uznał powództwo

2. gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów sąd uzna, że sprawa jest wyjaśniona

Na posiedzeniu niejawnym sąd może wydać wyrok zaoczny, gdy pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew.

13. obowiązuje trzymiesięczny termin instrukcyjny do wydania wyroku

14. wydane na posiedzeniu niejawnym wyroki wiążą od chwili podpisania sentencji, wyroki te sąd doręcza z urzędu obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia

15. skarga o wznowienie postępowania jest niedopuszczalna po upływie dwóch lat od uprawomocnienia się wyroku, chyba że strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH Z ZAKRESU PRAWA PRACY I UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Do spraw z zakresu prawa pracy należą:

1. o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane

2. o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy

3. o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy

4. o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych są te, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, a dotyczących:

1. ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego

2. emerytur i rent

3. świadczenia z funduszu alimentacyjnego

4. innych świadczeń należących do właściwości ZUS

5. odszkodowań przysługujących w razie wypadku i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w policji lub służbie więziennej

Odrębności:

1. zdolność sądową i procesową ma zakład pracy, choćby nie posiadał osobowości prawnej(oraz organ rentowy)

2. kuratora można ustanowić z urzędu

3. w sprawach z zakresu prawa pracy obowiązuje właściwość przemienna(można wytoczyć według zasad ogólnych, przed sąd w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, lub tam gdzie znajduje się sąd), w sprawach z rent - właściwy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się, chyb że przepis odrębny stanowi inaczej(sprawy mundurowych wg siedziby organu)

4. organizacje społeczne i inspektorzy pracy mogą powodować wszczęcie postępowania

5. pracownik działający bez adwokata może zgłosić w sądzie ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych

6. nie ma obowiązku uiszczania opłat sądowych

7. kodeks wprowadza obowiązek wstępnego badania sprawy przez przewodniczącego

8. odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej(sąd przekazuje sprawę organowi właściwemu)

9. kodeks przewiduje terminy dla przeprowadzenia rozprawy - od wniesienia pozwu nie dłuższy niż 2 tygodnie chyba, że zachodzą nie dające się usunąć przeszkody

10. nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron

11. sąd może wzywać w sposób, który uzna za celowy nawet z pominięciem sposobów przewidzianych przez ogólne

12. akty dyspozycyjne pracownika podejmowane w toku postępowania podlegają kontroli sądu(ugoda, cofnięcie pozwu)

13. obowiązuje w tych sprawach sygnalizacja - sąd obowiązany jest zwrócić uwagę właściwemu organowi, a w razie potrzeby zawiadomić prokuratora jeśli stwierdzi poważne uchybienia przepisom prawa przez zakład

14. sąd może skazać stronę na grzywnę, nie może zarządzić przymusowego doprowadzenia

15. do kasacji i postępowania przed SN nie mają zastosowania przepisy dotyczące możliwości zgłaszania ustnie do protokołu środków odwoławczych

Odrębności tylko z prawa pracy:

1. jeżeli powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być pozwaną sąd może również z urzędu wezwać do wzięcia udziału w sprawie

2. sąd wydając wyrok orzeka o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda, także wówczas, gdy roszczenie nie było objęte żądaniem lub gdy było w nim zgłoszone w rozmiarze mniejszym niż usprawiedliwiony wynikiem postępowania

3. zasądzając należność pracownika, sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w części nie przekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia

Odrębność tylko z ubezpieczeń:

1. sądem rzeczowo właściwym jest sąd okręgowy

2. odwołanie jest odformalizowanym pismem procesowym wnoszonym na piśmie do organu, który wydał decyzję termin do wniesienia 1 miesiąc

3. jeżeli organ uzna, że brak podstaw do zmiany decyzji obowiązany jest niezwłocznie przekazać odwołanie wraz z aktami do sądu

4. w sprawach tych nie jest dopuszczalne zawarcie ugody

5. merytoryczne rozpoznanie odwołania dobywa się na rozprawie

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O NARUSZENIE POSIADANIA

Zasadnicza odrębność polega na ograniczonym w tych sprawach zakresie rozpoznania i orzekania sądu. Sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznaje samego prawa ani dobrej wiary pozwanego.

Pozwany nie może występować w procesie posesoryjnym z roszczeniami wzajemnymi. Nie może także wytoczyć powództwa wzajemnego.

Pozwany nie może zasłaniać się swoim prawem.

Poza tymi ograniczeniami proces posesoryjny nie różni się niczym od zwykłego postępowania. Nie ma kasacji.

W wyroku uwzględniającym powództwo sąd nakazuje przywrócenie stanu poprzedniego albo zakazuje dalszego naruszania powoda w posiadaniu.

Wyrokowi sąd może nadać z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności.

Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje egzekucji:

1. egzekucja świadczeń pieniężnych

2. egzekucja świadczeń niepieniężnych

Egzekucja świadczeń pieniężnych:

1. egzekucja z ruchomości(poprzez zajęcie i sprzedaż)

2. egzekucja z wynagrodzenia za pracę

3. egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych

4. egzekucja z rachunków bankowych

5. egzekucja z nieruchomości(przez zajęcie i sprzedaż)

6. egzekucja z dochodów przedsiębiorstwa

Egzekucja świadczeń niepieniężnych:

1. wydanie rzeczy ruchomych

2. wydanie nieruchomości, statku lub opróżnienie pomieszczenia(eksmisja)

3. zaniechanie pewnej czynności lub nieprzeszkadzanie czynności wierzyciela

Celem postępowania jest przymusowe urzeczywistnienie skonkretyzowanej normy prawnej zgodnie z interesem społecznym, gdy brak dobrowolnego poddania się podmiotu zobowiązanego.

Istnieją następujące warunki dopuszczalności egzekucji:

1. istnienie ważnego tytułu egzekucyjnego

2. nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności

3. wystąpienie do właściwego organu egzekucyjnego z wnioskiem

Rodzaje tytułów wykonawczych:

1. orzeczenia sądowe i inne orzeczenia

2. ugody nadające się do egzekucji sądowej

3. inne akty podlegające wykonaniu w drodze egzekucji(np. akty notarialne)

Klauzulę wykonalności nadaje sąd w osobie jednego sędziego na wniosek wierzyciela.

Sposoby egzekucji można podzielić również na:

1. sposoby zaspokajające - zdolne bezpośrednio zaspokoić wierzyciela

2. sposoby przymuszające - dążą do zaspokojenia pośrednio poprzez zmuszenie dłużnika do takiego zachowania, które może spowodować osiągnięcie celu egzekucji

Ograniczenia egzekucji:

1. podmiotowe - z uwagi na osobę dłużnika - osoby nie podlegające jurysdykcji krajowej, także Skarb Państwa

2. przedmiotowe - podyktowane względami natury humanitarnej, społecznej lub gospodarczej

Wszczęcie postępowania następuje w zasadzie na wniosek(w sprawach, które mogą być w nieprocesowym wszczęte z urzędu i alimentacyjnych, egzekucja może być wszczęta z urzędu na żądanie sądu I instancji).

Powództwa przeciwegzekucyjne stanowią środki obrony merytorycznej przeciwko niezgodnej z prawem egzekucji. Kodeks przewiduje dwa takie powództwa:

1. opozycyjne - jest środkiem obrony merytorycznej - dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia w przypadkach:

1. jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności

2. jeżeli zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane

3. jeżeli małżonek dłużnika, przeciwko któremu sąd wydał klauzulę, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się

2. ekscydencyjne - środek obrony praw osoby trzeciej, której prawa narusza egzekucja - może wytoczyć osoba trzecia, żądając zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa

W postępowaniu egzekucyjnym apelacja nie jest dopuszczalna, a środkami odwoławczymi są zażalenie i kasacja.

Zażalenie przysługuje na postanowienia sądu w wypadkach wskazanych w kodeksie. Na postanowienie sądu II instancji, wydane po rozpoznaniu zażalenia kasacja w zasadzie nie przysługuje, z wyjątkiem trzech rodzajów postanowień wydanych przez sąd II instancji:

1. w przedmiocie przybicia na rzecz licytanta, który zaofiarował na licytacji najwyższą cenę za nieruchomość

2. przysądzenia własności nieruchomości nabytej na licytacji

3. w przedmiocie planu podziału między wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji

Istnieją jeszcze dwa inne środki zaskarżenia, nie będące środkami odwoławczymi, gdyż brak im charakteru dewolutywnego:

1. skarga na czynności komornika - w terminie tygodniowym

2. zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji - w ciągu dwóch tygodni od daty zawiadomienia o sporządzeniu planu podziału

POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE

Przesłanki:

1. roszczenie, którego zabezpieczenia się żąda, należy do rozpoznania sądu powszechnego lub polubownego

2. roszczenie jest wiarygodne

3. brak zabezpieczenia mógłby wierzyciela pozbawić zaspokojenia albo zabezpieczenie jest konieczne dla zapewnienia wykonalności orzeczenia w sprawie

Od ostatniego warunku są wyjątki. Nie wymaga się uprawdopodobnienia, że brak zabezpieczenia pozbawiłby wierzyciela zaspokojenia:

1. jeżeli chodzi o zabezpieczenie zapisu, gdy testament przewiduje jego zabezpieczenie

2. w sprawach o alimenty

3. w sprawach o renty o charakterze alimentacyjnym

Niedopuszczalne jest zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko skarbowi państwa.

Sąd wydaje zarządzenia tymczasowe na wniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte bez wniosku, także z urzędu.

Zarządzenie wydaje się przy wszczęciu lub w toku postępowania. Jeżeli zarządzenie może być wydane tylko na wniosek, sąd stosownie do okoliczności może je także wydać przed wszczęciem, wyznaczając termin w którym sprawa powinna być wytoczona pod rygorem upadku zabezpieczenia. Wniosek sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później niż w terminie tygodnia od jego złożenia. Jeżeli rozpoznanie wniosku ma być na rozprawie nie później niż w ciągu miesiąca.

Właściwy jest sąd, który rozpoznaje sprawę w I instancji.

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje w jeden z n/w sposobów:

1. zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę albo wierzytelności lub innego prawa

2. obciążenie nieruchomości dłużnika hipoteką przymusową lub zastawem wpisanym do rejestru okrętowego

3. zakaz zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu

Jeżeli wierzyciel nie wytoczył sprawy w terminie przepisanym albo cofnął pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania, jak również gdy żądanie jego zostało oddalone, dłużnikowi przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia. Roszczenie wygasa gdy dłużnik nie dochodzi go w ciągu roku od chwili jego powstania.

Postępowanie cywilne 6

---