WYKŁAD I - 12.10.2010
test - pod koniec stycznia
o 17:00 też jest wykład (s. 32)
materiał: makroekonomia
jakakolwiek książka na temat makroekonomii
Milewski „Podstawy ekonomii”; Begg, Fisher, Dornbush - tylko makroekonomia
na egzaminie obowiązuje materiał z zajęć
Kryzys USA:
nadmiernie liberalna polityka banków co do kredytów (nieruchomości) - nieumiejętne spekulacje
większa konkurencja w sektorze bankowym (łatwe kredyty)
brak nadzoru państwowego
polityka niższych stóp podatkowych niż w Europie Zachodniej przez ostatnie kilkanaście lat
Polska:
bezrobocie: 9% przed kryzysem, 12% obecnie
WYKŁAD II - 19.10.2010
Mikroekonomia a makroekonomia
Główne nurty ekonomiczne
Historia:
I - Merkantylizm (XVII w.)
pierwszy spójny system zasad polityki gospodarczej
duże znaczenie handlu zagranicznego
aktywne wspieranie rozwoju eksportu
ochrona rodzimego rynku
stały dopływ kruszców
rozbudowa infrastruktury
II - Liberalizm gospodarczy (XVIII w.)
rola państwa ma być ograniczona do roli „nocnego stróża”
jedynym regulatorem jest rynek (niewidzialna ręka rynku), homo oeconomicus - leseferyzm
postuluje ograniczanie ingerencji państwa w gospodarkę - prywatyzację, deregulację, obniżanie podatków, liberalizację handlu
rząd nie powinien ingerować w procesy gospodarcze, bo gospodarka wolnorynkowa samoczynnie dąży do równowagi
ekonomia klasyczna
A. Smith, D. Ricardo
III - Interwencjonizm państwowy (lata 30. XX w.)
rewolucja przemysłowa, zjawiska kryzysowe, monopolizacja gospodarki -> ograniczają skuteczność sprawnego funkcjonowania rynku
idea państwa opiekuńczego
kryzys gospodarczy lat 30-tych dał powrót interwencjonizmowi państwowemu - moment przełomowy
podatki obecnej wysokości zawdzięczamy kryzysowi lat 30-tych
polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych
w celu pobudzenia popytu, ograniczenia bezrobocia, podniesienia poziomu życia -> podniesienia tempa wzrostu gospodarczego
IV - Neoliberalizm (lata 70. XX w.)
obrona zasad wolnego rynku, antyetatyzm, niechęć do związków zawodowych
główne nurty: monetaryzm, nowa ekonomia klasyczna, ekonomia podażowa
Przyczyny:
I przyczyna:
zmiana spowodowana dwoma kryzysami energetycznymi (1973, 1978)
świat był uzależniony od ropy naftowej
kraje arabskie ponad 4-krotnie podniosły cenę za baryłkę ropy w 1973
plus dwukrotnie w roku 1978
gigantyczna inflacja, bezrobocie, kryzys produkcji
II przyczyna:
pieniądze z krajów arabskich lokowane w amerykańskich bankach, banki by zarobić na odsetkach udzielały „lekką ręką” kredytów
biedne kraje, które pożyczały pieniądze, nie umiały ich zainwestować
nakręcenie polityki zadłużeniowej -> kryzys zadłużeniowy (odczuwalny do dziś)
III przyczyna:
rozpad tzw. systemu z Bretton Woods (od połowy lat 40-tych do 1971)
kursy walut na świecie były sztywno powiązane z dolarem amerykańskim
dolar był stabilny ze względu na złoto
dzięki temu systemowi rozwijał się handel zagraniczny (eksport -> wzrost produkcji -> mniejsze bezrobocie -> mniejsze zasiłki)
-> kraje EWG spróbowały ustabilizować kursy przez stworzenie ECU (1979) - wirtualna waluta
Monetaryzm:
M. Friedman, L. Balcerowicz
krytyka nadmiernego interwencjonizmu, zwłaszcza nadmiernego wydatkowania środków z budżetu państwa oraz aktywnego wykorzystywania polityki pieniężnej dla stymulowania gospodarki
główny cel to przeciwdziałanie inflacji
NIE dla drukowania pustych pieniędzy
przejawy monetaryzmu istnieją w każdej cywilizowanej gospodarce światowej
Ekonomia podażowa:
główny cel to zwiększenie produkcji (podaży dóbr na rynku)
reaganomika, thatcheryzm (lata 80. XX w.)
Reaganomika:
obniżanie podatków
stymulowanie inwestycji
pobudzanie oszczędności
prywatyzacja sektora publicznego
decentralizacja
hamowanie inflacji
Thatcheryzm:
denacjonalizacja
demonopolizacja
ograniczenie siły związków zawodowych
ich odpowiedzialność finansowa
uwolnienie gospodarki od nienowoczesnych gałęzi produkcji
liberalizacja handlu
obniżenie wydatków socjalnych
dyscyplina budżetowa
walka z inflacją
Nowa ekonomia klasyczna:
szkoła racjonalnych oczekiwań
całkowite odrzucenie możliwości skutecznego wpływu polityki gospodarczej państwa na gospodarkę
państwo ma jedynie dbać o stabilność (cen, zasad gospodarowania itp.)
WYKŁAD III - 26.10.2010
Rachunek dochodu narodowego
/85,
PKB:
produkt krajowy brutto
miernik sprzedanej produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju (lub dochodu uzyskanego z jej sprzedaży)
PNB:
produkt narodowy brutto
miernik całkowitej sprzedanej produkcji wytworzonej w ciągu roku przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez należące do nich czynniki wytwórcze
PKB i PNB:
w cenach rynkowych - zawierających podatki pośrednie (VAT, akcyzę) lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (cenach netto)
Dochód narodowy:
PNB w cenach czynników produkcji minus amortyzacja (kwota niezbędna do odtworzenia zużytego kapitału)
PKB Polski wyniósł w 2009 r. 1344 mld zł
Światowa produkcja za rok 2009 - 58,2 bln $
USA - 24,5%, Japonia - 8,7%, Chiny 8,6%, Niemcy - 5,7%, Polska - 0,7%
UE 27 państw - 28,1%, UE 15 państw („stara piętnastka”) - 26,1%
W Polsce mamy wyższe PKB niż PNB (dużo firm zagranicznych jest w Polsce).
Polska 2009: PKB 430 mld $, PNB 416 mld $.
Luksemburg PKB 52 mld $, PNB 36 mld $ - mieści się tam wiele siedzib unijnych instytucji, „specjalistyczna oaza podatkowa” - przywilej holdingowy - bardzo niski podatek dla spółek, które mają formę holdingu i inwestują pieniądze za granicą -> zarejestrowanych mnóstwo spółek w takiej formie w Luksemburgu
Irlandia 227 - 183 - ze względu na niskie podatki dużo wyższe PKB niż PNB.
PKB na 1 mieszkańca (per capita):
miara oceny poziomu rozwoju gospodarczego kraju i dobrobytu
nie jest adekwatna do porównywania poszczególnych gospodarek ze względu na zróżnicowany poziom cen w różnych krajach
-> w $, Euro czy złotych = PKB : liczba mieszkańców
-> według parytetu siły nabywczej pieniądza - z uwzględnieniem różnego poziomu cen
Wzrost gospodarczy:
przyrost realnego PKB, czyli wzrost nominalny PKB skorygowany o inflację
wzrost gospodarczy w Polsce w %:
'00 - 4,3; '01 - 1,2; '02 - 1,4; '03 - 3,9; '04 - 5,3; '05 - 3,6; '06 - 6,2; '07 - 6,6
Chiny i Korea Płd. przed kryzysem rozwijały się nawet ok. 15% rocznie, republiki bałtyckie - 10-12%, Polska - 6%
Gospodarki wysoko rozwinięte z zasady rozwijają się wolnej. Dla wysokich gospodarek średnia to 2%, 3-4% to już bardzo dużo.
WYKŁAD IV - 9.11.2010
W republikach bałtyckich wystąpiło tzw „przegrzanie koniunktury” - spadek z +12% do -18%.
Jeżeli obecne tempo rozwoju gospodarczego Polski się utrzyma, to w przyszłości zostanie ona „wyprzedzona” przez Bułgarię i Rumunię i będzie na końcu państw UE, jeśli chodzi o PKB per capita.
Najwyższy wzrost gospodarczy w ostatnich latach (przykłady): Chiny (nawet kilkanaście procent rocznie), republiki bałtyckie.
Charakter wzrostu gospodarczego:
ekstensywny - będący konsekwencją zwiększenia nakładów czynników produkcji (czyli ziemi, pracy i kapitału)
intensywny - będący konsekwencją postępu technicznego (nowsze, wydajniejsze technologie, nowe systemy organizacji pracy), co zwiększa produktywność, wydajność czynników produkcji
Cykle koniunkturalne:
okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej
aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom - cykl koniunkturalny to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem
może trwać od kilku miesięcy do kilku lat
Fazy cyklu koniunkturalnego:
Recesja - spowolnienie gospodarcze
Kryzys
Ożywienie
Boom, prosperity
Przyczyny wahań koniunktury:
nierównomierny (w czasie) wzrost czynników produkcji i ich produktywności
-> polityka rządu, przeinwestowanie (zbyt dużo towarów na rynku)
-> przed wyborami pozwala się rosnąć gospodarce, a po wyborach się ją schładza (polityka)
-> to, co dzieje się w rolnictwie ma przełożenie na inne branże
rozbieżności między tempem wzrostu popytu i podaży
teoria plam na słońcu - które wywołują okresy nieurodzaju, a te pociągają za sobą zmiany w rytmie produkcji przemysłowej
teoria innowacji (falowe pojawianie się innowacji techniczno-organizacyjnych)
wzmożone innowacje -> wzmożone inwestycje -> wzmożona produkcja -> nadwyżka podaży.. -> ograniczenie inwestycji -> spadek produkcji .. itd.
teoria cyklu politycznego - stosowanie bardziej ekspansywnej polityki przed wyborami zwiększa popyt, obniża bezrobocie ALE!!! potem pojawi się wyższa inflacja i konieczność podnoszenia stóp procentowych i ograniczania wydatków w budżecie
Rodzaje wahań koniunkturalnych:
krótkie - ok. 3,5 roku
średnie - ok. 8-10 lat
długie - ok. 50-60 lat
Cykle długie a średnie - krzywa cyklu dłuższego jest trendem cyklu krótszego.
Długie cykle koniunkturalne wiążą się z epokowymi innowacjami:
I długa fala (1787-1842) przebiegała pod znakiem maszyny parowej i rewolucji przemysłowej
II (1843-1897) - kolej żelazna
III (1898-1945) - elektryczność i wynalazki z dziedziny chemii
IV (1946 do połowy lat 90. XX w.) - rozwój budownictwa i motoryzacja
V - obecnie - technologia informacyjna.. ???
Dzisiejsze cykle koniunkturalne:
cykle koniunkturalne po wojnie charakteryzują się:
-> mniejszymi amplitudami wahań
-> brakiem fazy boomu
-> wydłużonym okresem ożywienia
to efekt interwencjonizmu państwowego, dążącego do stabilizacji gospodarczej
Rola państwa w gospodarce
Największe spektrum instrumentów oddziaływania na gospodarkę:
polityka fiskalna - prowadzona przez rząd (organ wykonawczy) i Parlament
polityka pieniężna
-> prowadzi ją NBP
-> obejmuje ona decyzje odnośnie poziomu podstawowych stóp procentowych i podaży pieniądza w obiegu
Polityka fiskalna:
prowadzi ją rząd (jako organ wykonawczy) oraz parlament (jako organ ustawodawczy)
obejmuje ona decyzje odnośnie wydatków publicznych oraz źródeł ich finansowania
WYKŁAD V - 16.11.2010
Cele polityki fiskalnej:
wspieranie rozwoju gospodarczego kraju, dążenie do utrzymania trwałego, stabilnego wzrostu gospodarczego
realizacja pozafiskalnych celów państwa (cel fiskalny - zapewnianie dochodów - nie jest absolutnie celem samym w sobie)
Instrumenty polityki fiskalnej:
narzędzia strony dochodowej
narzędzia strony wydatkowej
poręczenia i gwarancje państwa
a także deficyt budżetowy i dług publiczny
PIT, CIT, VAT, akcyza - podatki centrowe
od darowizn, gruntowy, transportowy, rolny, od nieruchomości - podatki lokalne
cła. opłaty skarbowe, mandaty, grzywny, kary
Sektor finansów publicznych w Polsce obejmuje:
sektor rządowy
sektor samorządowy
sektor ubezpieczeń społecznych
Budżet państwa w Polsce ujmuje raptem połowę publicznych pieniędzy. Nie wiemy dokładnie, co dzieje się z drugą połową.
Największe wpływy w Polsce zapewniają kolejno:
VAT
Akcyza
PIT
CIT
3/4 wpływów z ceł musimy oddawać do UE.
WTO - światowa organizacja handlu - stosuje politykę liberalizacji światowego handlu
Główne wydatki budżetu państwa w 2010 r. (wg. ustawy, kolejno): Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, obsługa długu publicznego, obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne, pomoc społeczna, szkolnictwo wyższe, administracja publiczna, wymiar sprawiedliwości, transport i łączność, rolnictwo i łowiectwo, ochrona zdrowia, nauka, pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej.
Deficyt budżetowy oznacza sytuację, gdy wydatki budżetowe przewyższają dochody - sytuacja odwrotna to nadwyżka budżetowa
Poziom deficytu budżetowego
2004: -41,5 mld zł (4,7% PKB)
2005: -28,5 mld zł (2,9% PKB)
2006: -25,1 mld zł (2,4% PKB)
2007: -16,9 mld zł (1,5% PKB)
2008: -24,6 mld zł (1,9% PKB)
2009: -23,8 mld zł (1,8% PKB)
2010: -52,2 mld zł
Problemy zaczęły się w 2001 roku (deficyt -32,6 mld zł - 4,3% PKB)
WYKŁAD VI - 23.11.2010
Źródła finansowania deficytu budżetowego:
emisja skarbowych papierów wartościowych (zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym) - główne źródło
przychody z prywatyzacji
pożyczki z międzynarodowych instytucji finansowych bądź od zagranicznych rządów:
Organizacje międzynarodowe - członkami są wszystkie kraje świata; pieniądze można z nich otrzymać w sytuacjach wyjątkowych, kryzysowych
- Międzynarodowy Fundusz Walutowy
- Bank Światowy
- Europejski Bank Inwestycyjny
Rządy innych państw - np. Grecja otrzymała wsparcie od innych państw, ponieważ była w wyjątkowej sytuacji.
Polska, lata 80-te: umorzono nam połowę długu zagranicznego, a drugą połowę rozłożono na raty. W Polsce - rolowanie zadłużenia - spłaca się stare długi zaciągając kolejne.
Banki komercyjne - Polska zadłużyła się w 500 bankach. Obecnie banki nie chcą pożyczać
pieniędzy rządom. Nie jest to opcja stosowana w normalnej sytuacji gospodarczej.
Przychody z prywatyzacji:
2006 - 0,6 mld; 2007 - 1,9 mld; 2008 - 2,3 mld; 2009 - 4,9 mld; 2010 - 12 mld
Wartość sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym:
2008 - 105,1 mld zł; 2009 - 122,1 mld zł
Obligacja od bonu różni się terminem: obligacja to dokument długoterminowy (powyżej roku), bon - krótkoterminowy (poniżej roku)
Wartość emisji polskich skarbowych obligacji zagranicznych:
1995 - 0,25 mld $; 1996 - 0,2 mld $; 1997 - 0,4 mld $
2008 - 3,6 mld $; 2009 - 8,3 mld $; X 2010 - 9,4 mld $
Ostatnio skarb państwa emituje rocznie papierów skarbowych na kwotę ok. 150 mld zł.
Dług publiczny:
to suma wszelkich zobowiązań sektora publicznego wobec podmiotów krajowych i zagranicznych z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych oraz zaciągniętych kredytów i pożyczek
można powiedzieć, że dług publiczny to suma deficytów z lat poprzednich pomniejszona o spłaconą część zobowiązań
Dług publiczny Polski:
na koniec 2009 r. wyniósł 670 mld zł, czyli 49,9% PKB
XII 2007 - 527 mld zł
XII 2008 - 598 mld zł
na koniec VI 2010 - 721 mld zł
Dług publiczny w Polsce wynosi ok. 50% PKB
wiele państw jest w jeszcze gorszej sytuacji, niż Polska
Wielkość długu publicznego w innych krajach (w % PKB):
Japonia - ok 200%, USA, Grecja - 120%, Włochy - 120%, Belgia - 100%, Niemcy - 80%, Estonia - poniżej 10%, Litwa - 30%, Łotwa - 40%
Największy wzrost długu w % PKB w ciągu ostatnich lat: Irlandia, W. Brytania, Litwa, Łotwa, Grecja, Japonia
Ekspansywna a restrykcyjna polityka fiskalna:
Ekspansywna polityka fiskalna (inaczej łagodna):
polega na np. obniżaniu podatków i innych obciążeń fiskalnych, wprowadzaniu ulg podatkowych, zwiększaniu ich skali lub liczby podmiotów do nich uprawnionych, z drugiej zaś na zwiększaniu wydatków publicznych czy wspieraniu nowych dziedzin
jej skutkiem jest wzrost deficytu budżetowego (bądź obniżenie nadwyżki), a więc tym samym wzrost zadłużenia publicznego
jej celem jest stymulowanie wzrostu gospodarczego
Restrykcyjna polityka fiskalna (inaczej twarda):
skutki jej działania są dokładnie odwrotne - ogranicza ona popyt globalny poprzez np. podwyższanie stawek podatkowych, likwidację istniejących ulg czy obniżanie wydatków publicznych, czego efektem jest poprawa salda budżetowego
Ekspansywna polityka fiskalna powinna być prowadzona w okresach osłabienia gospodarczego.
Bardziej restrykcyjna polityka fiskalna powinna być z kolei prowadzona w okresach prosperity.
Aktywna a pasywna polityka fiskalna:
Z aktywną polityką fiskalną mamy do czynienia, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania wahaniom koniunktury, stabilizacji cen, ograniczania bezrobocia.
Plusy:
możliwość szybkiego reagowania na kryzysy, bo pasywna jest zbyt delikatna i sobie nie poradzi
łatwiejsza do prowadzenia, bo jest mało automatycznych stabilizatorów koniunktury
Minusy:
niestabilność gospodarcza kraju -> mniejsze inwestycje polskie i zagraniczne -> mniej kapitału (w cywilizowanych krajach podatki powinno się zmieniać raz na 4 lat - niepisana zasada - a w Polsce raz na rok - oficjalnie; do końca roku muszą być znane podatki na rok następny; w normalnych gospodarkach nie tyka się podatków, by podkreślić stabilność gospodarki)
bardziej subiektywna, opiera się na interesach politycznych, pod publiczkę
okres od zaistnienia problemu do wejścia w życie rozwiązania jest długi ze względu na długi proces legislacyjny
Pasywna polityka fiskalna polega zaś na wykorzystywaniu tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury.
Są nimi np. podatki dochodowe, pośrednie czy zasiłki dla bezrobotnych.
Podatki można zmieniać najczęściej raz do roku, nie można zmieniać wysokości podatków w roku podatkowym. Niepisana zasada - zmieniać wysokość podatków co 4 lata (zmiana władzy).
Plusy:
stabilność gospodarcza
opiera się na bardziej obiektywnych rozwiązaniach
mniej zależna od polityków
natychmiastowa reakcja, np. jeśli ktoś traci pracę, od razu uzyskuje zasiłek
Minusy:
zbyt słabe instrumenty by pomóc gospodarce w kryzysie
trudność w wymyślaniu automatycznych stabilizatorów koniunktury
Nie da się prowadzić polityki opartej tylko na tym.
WYKŁAD VII - 30.11.2010
od 7.12: wykład we wtorek 18:00, sala nr 3, WNEiZ na Gagarina!
EGZAMIN 25 stycznia!
Polityka pieniężna:
prowadzi bank centralny (Narodowy Bank Polski)
podejmuje on decyzje w zakresie podstawowych stóp procentowych oraz kształtowania podaży pieniądza
Jeśli będą niższe stopy, to zwiększy się popyt na kredyty -> większe inwestycje
Podnoszenie stóp -> zmniejszenie popytu na kredyty -> zmniejszenie rozmiarów inwestycji
W trakcie kryzysu dominują niższe stopy procentowe.
Podaż pieniądza:
od 1989 - bank centralny nie nie może drukować pustych pieniędzy ani wspierać rządu
NBP jest niezależny, aby rząd nie miał wpływu
bank centralny ma dbać o trzymanie wartości pieniądza i niską inflację; ma kontrolować ilość pieniądza w gospodarce
Ścisła kontrola podaży pieniądza:
należy do podstawowych zdań banku centralnego
warunkuje stabilność siły nabywczej pieniądza (brak/niską inflację)
aby walczyć z inflacją podnosi się stopy podatkowe, tłumi się inwestycje
Agregaty pieniężne:
M0 - najwęższa miara pieniądza - pieniądz gotówkowy (wraz z kasami banków)
M1 - obejmuje M0 oraz depozyty na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych
M2 - M1 plus wszystkie depozyty w bankach komercyjnych od 2 lat
M3 - M2 oraz bankowe papiery dłużne do 2 lat oraz transakcje repo
Podaż pieniądza w Polsce:
IX 2010: M0 - 124 mld zł (mniej niż 10% PKB); M3 - 752 mld zł (ok. połowy PKB)
podaż pieniądza rośnie w ujęciu każdego z agregatów
Wzrost podaży pieniądza:
Realny wzrost podaży pieniądza:
stopniowy
i adekwatny do tempa wzrostu gospodarczego - odpowiadający wzrostowi wydajności w gospodarce
Narzędzia kontroli podaży pieniądza:
operacje otwartego rynku
zmiany stóp procentowych banku centralnego
zmiany stopy rezerw obowiązkowych
NBP prowadzi rachunek finansowy państwa. Klientami NBP są inne banki.
Rezerwa obowiązkowa:
u nas - 3,5%, na czas kryzysu została obniżona do 3%, ale od stycznia będzie już 3,5%
minimalna wielkość rezerw gotówkowych w kasie banku komercyjnego
ustalana jako procent ogólnej sumy depozytów bankowych
obecnie wynosi w Polsce 3,5% (środki te oprocentowane są 0,9 stopy redyskontowej)
jest to sposób na stworzenie w społeczeństwie zaufania do systemu bankowego
Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaca do 200 tys. w przypadku upadku banku, teoretycznie. Ale naprawdę jeśli upadnie duży bank to reszta się na niego zrzuca.
Operacje otwartego rynku:
najważniejszy instrument do kontroli, który jest wykorzystywany na co dzień
bony pieniężne - krótkoterminowe papiery wartościowe NBP
NBP ma również prawo do emitowania obligacji, ale tego nie robi
jeśli nie ma już na rynku bonów pieniężnych, to w operacjach mogą brać udział bony skarbowe
polegają na zakupie albo sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych bankom komercyjnym
NBP przeprowadza operacje otwartego rynku tylko z największymi bankami
na chwilę obecną jest 16 banków komercyjnych w Polsce które mają tzw. status dilera rynku pieniężnego
są głównym, sprawnym i elastycznym sposobem kontrolowania przez bank centralny ilości pieniądza w gospodarce
oprocentowanie tych papierów to tzw. stopa referencyjna (interwencyjna) - najważniejsza stopa, stanowiąca bazę dla innych stóp
WYKŁAD VIII - 7.12.2010
Stopa procentowa:
Bank Centralny ustala bazowe stopy procentowe dla gospodarki
stopa procentowa to cena pieniądza
Poziom stóp procentowych uzależniony jest przede wszystkim od:
poziomu inflacji w kraju
ryzyka pożyczenia pieniędzy
marży (zysku) pożyczającego
ilości kapitału
konkurencji
-> ilości pośredników finansowych
-> alternatywnych możliwości inwestowania
Rodzaje stóp procentowych:
banku centralnego
międzybankowe
banków komercyjnych
rentowność skarbowych papierów wartościowych
Dlaczego stopy procentowe w USA są normalnie dużo niższe niż np. w Europie Zachodniej?
ze względu na stopień rozwoju rynku finansowego, gigantyczną ilość kapitału
ad. 1. stopy NBP
referencyjna (interwencyjna)
lombardowa
depozytowa
redyskontowa
dyskontowa
Stopa referencyjna (interwencyjna):
to stopa, według której bank centralny organizuje interwencyjne zakupy lub sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych
czyli dokonuje tak zwanych operacji otwartego rynku
które mają na celu przywrócenie równowagi na rynku pieniężnym
Stopy nie powinny zmieniać się za często, bo uderzałoby to w stabilność gospodarki. W cywilizowanych krajach decyzja podejmowana jest raz na miesiąc.
Gdy jest kryzys, to stopy są obniżane.
Stopa lombardowa:
to stopa, według której bank centralny udziela bankom komercyjnym jednodniowych pożyczek pod zastaw papierów wartościowych
stopa lombardowa określa maksymalne oprocentowanie na rynku międzybankowym, czyli pieniądz banku centralnego jest najdroższym na rynku międzybankowym
Stopa depozytowa:
wyznacza poziom oprocentowania jednodniowych depozytów, jakie banki komercyjne mogą składać w banku centralnym (w celu zagospodarowywania przejściowych nadwyżek kapitału)
stopa depozytowa banku centralnego określa najniższe oprocentowanie na rynku międzybankowym
Weksel - to papier będący potwierdzeniem czyjegoś zobowiązania na jakąś kwotę, do jakiegoś terminu. Podobne do czeku, ale czek jest płatny od zaraz. Weksel to to samo, ale płatny nie jest od razu, lecz po dacie na wekslu.
Dyskontowanie weksla - spieniężanie go przed czasem przy pomniejszonej wartości
Stopa redyskontowa:
określa cenę, po której bank centralny kupuje od banków komercyjnych weksle - weksle, które banki komercyjne przyjęły wcześniej do dyskonta od swoich klientów
Wyższa jest stopa banku komercyjnego niż NBP.
Stopa dyskontowa:
obowiązuje od stycznia 2010 r.
umożliwiono bankom komercyjnym, by same wystawiały własne weksle
Stopy procentowe wybranych banków centralnych:
NBP (Polska; odpowiednio 2008 i 2009) - referencyjna: 6 i 3,5%; lombardowa: 7,5 i 5%, depozytowa: 4,5 i 2%, redyskontowa: 6,25 i 3,75%, dyskontowa: brak i 4%.
EBC (Europa; odpowiednio 2008 i 2009) - referencyjna: 4,25 i 1%
FED (USA; odpowiednio 2008 i 2009) - referencyjna: 2 i 0,25%
BoE (Anglia; odpowiednio 2008 i 2009) - referencyjna: 5 i 0,5%
SNB (Szwajcaria; odpowiednio 2008 i 2009) - referencyjna: 2,75 i 0,25%
BoJ (Japonia; odpowiednio 2008 i 2009) - referencyjna: 0,75 i 0,1%
ad. 2. stopy międzybankowe
WIBOR, WIBID (Warszawski indeks)
LIBOR (najbardziej znany w Europie, Londyński)
EURIBOR (dość młoda stopa międzybankowa, istnieje dopiero od powstania strefy euro)
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate):
średnie oprocentowanie, na jakie banki skłonne są udzielić pożyczek innym bankom na polskim rynku pieniężnym (średnia z 15 banków, ustalana o 11:00)
baza cen transakcji finansowych, np. kredytów w bankach komercyjnych
to NIE JEST gwarancja tylko średnia pełniąca funkcję informacyjną
tylko w zł
(kredyt mieszkaniowy w zł dziś oprocentowany jest w taki sposób - WIBOR + 3 punkty procentowe marży banku)
wynosi od 3 do 4 procent
WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate):
roczna stopa procentowa, jaką banku zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków
również dotyczy tylko depozytów złotówkowych
EURIBOR (Euro Interbank Offered Rate):
to średnie oprocentowanie pożyczek w euro na międzybankowym rynku europejskim
średnia z ofert 60 największych banków strefy euro
ustalana jest o godzinie 11:00 w Brukseli
LIBOR (London Interbank Offered Rate):
to średnie oprocentowanie pożyczek udzielanych na rynku międzybankowym w Londynie (ustalana o godzinie 11:00)
baza cen transakcji finansowych, np. kredytów w bankach komercyjnych
jest notowany dla pięciu największych walut międzynarodowych -> dlatego jest tak popularny
WYKŁAD IX - 14.12.2010
ad.3 Stopy banków komercyjnych:
to stopy dla podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych
Oprocentowanie lokat złotówkowych (w %):
(odpowiednio 2007, 2008, 2009)
środki bieżące w ROR - 0,3; 0,6; b.d.
lokata 1-miesięczna - 2,5; 3,7; 3,7
lokata 3-miesięczna - 2,7; 4,2; 5,2
lokata 6-miesięczna - 2,7; 4,2; 5,3
lokata 12-miesięczna - 3,0; 4,3; 5,5
Nominalne oprocentowanie kredytów w PLN:
(odpowiednio 2007, 2008, 2009)
kredyt gotówkowy dla ludności w ROR - 14; 14; 15,4
kredyt gotówkowy dla ludności 12 m. - 14,5; 14,7; 15,2
kredyt gotówkowy dla ludności 24 m. - 15; 15,1; 15,5
kredyt mieszkaniowy - 5,6; 7,4; 7,3
kredyt na cele gospodarcze - 8; 13; 12,6
Normalne (podawane w ulotkach) a rzeczywiste oprocentowanie (+opłaty dodatkowe, prowizje, ubezpieczenia) kredytu (od 2002 na mocy ustawy bank musi informować klienta o rzeczywistym oprocentowaniu).
Kredyty konsumpcyjne są średnio oprocentowane na ok. 15% (oprocentowanie nominalne; rzeczywiste ponad 20%). Kredyt hipoteczny jest oprocentowany znacznie niżej - ok 7%, ze względu na hipotekę, która jest dużym zabezpieczeniem (do czasu spłaty kredytu właścicielem mieszkania jest bank). To samo dotyczy kredytu samochodowego, dlatego jest on również dość tani.
ad. 4. Rentowność skarbowych papierów wartościowych:
z uwagi na największą możliwą wiarygodność emitenta, traktowana jest jako zyskowność inwestycji wolnej od ryzyka
dlatego oprocentowanie papierów skarbowych jest jedną z głównych stóp rynkowych i stanowi punkt odniesienia dla innych stóp
ponadto jest jednym z kryteriów warunkujących członkostwo w strefie euro (chodzi tu konkretnie o oprocentowanie 10-letnich obligacji skarbowych)
Procent a punkt procentowy:
Punkt procentowy (pp.) - jest bezwzględną różnicą między wielkościami wyrażonymi procentowo (jeżeli bezrobocie w Polsce wynosi 12% i spadnie o 1 procent, to jest to nic, ale jeśli o 1 PUNKT PROCENTOWY, to jest to ok. 200 tys. osób)
Inflacja
to przeciętny wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie czasu
Inflacja w Polsce (w %):
1989 - 251,1
1990 - 585,8
1991 - 70,3
1995 - 27,8
2000 - 10,1
2005 - 2,1
2009 - 3,5
Koszyk inflacyjny - te produkty i usługi, których ceny się mierzy. W Polsce największą wagę ma żywność i napoje bezalkoholowe, w innych bogatszych krajach to mogą być inne rzeczy zaspokajające potrzeby wyższego rzędu, w biednych - na odwrót
Siła inflacji:
brak inflacji - od 0 do 2% w skali roku (stabilność cenowa)
inflacja pełzająca - kilka %; pod kontrolą banku centralnego, nie zakłóca przebiegu procesów gospodarczych
inflacja krocząca - kilkanaście %; ma tendencje do wymykania się spod kontroli i może deformować procesy gospodarcze (przyjmuje się, że granica bezpieczeństwa to 10%)
inflacja galopująca - powyżej 20% w skali roku; poza kontrolą; powoduje narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych
hiperinflacja (inflacja szalejąca) - gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie
Przyczyny inflacji:
Inflacja popytowa a podażowa:
Inflacja popytowa:
jej przyczyną jest nadmiar pieniędzy w gospodarce w stosunku do ilości towarów na rynku
czyli zbyt duży popyt w stosunku do wielkości podaży (ilości produktów na rynku)
nabywcy muszą konkurować ze sobą o zbyt małą ilość dóbr, stąd godzą się na ich wyższą cenę
Przyczyny nadmiernej ilości pieniądza w obiegu, a w efekcie nadmiernego popytu:
zbyt duża emisja pieniądza przez bank centralny
obniżanie stóp procentowych
obniżanie podatków
zwiększanie wydatków publicznych, czyli ustanawianie deficytowego budżetu
napływ kapitału zagranicznego
szybkie tempo wzrostu gospodarczego
nadwyżka eksportu nad importem
WYKŁAD X - 21.12.2010
Główne przyczyny inflacji kosztowej:
ograniczenie podaży lub wzrost cen surowców - zwłaszcza ropy naftowej (tzw. surowiec strategiczny)
wzrost płac pod naciskiem związków zawodowych, bez związku ze wzrostem wydajności pracy; ustawodawstwo płacy minimalnej
zmonopolizowanie niektórych branży
utrzymywanie istnienia przedsiębiorstw państwowych
wzrost obciążeń fiskalnych
wzrostu kosztu kredytów
wzrost cen dóbr importowanych (inflacja importowana)
Koszty inflacji:
złudzenie inflacyjne - mylenie zmian nominalnych i realnych
niepewność, ryzyko, co skraca horyzont planowania obniżając inwestycje i hamując tym rozwój gospodarczy
koszty zdzieranych zelówek (np. strata czasu na wybieranie drobnych kont)
koszty zmienianych cen (automaty, parkometry)
wyższe kwoty podatku dochodowego (bo szybciej wpadamy w wyższe progi podatkowe)
straty wierzycieli (a zysk dla dłużników, czyli redystrybucja dochodów od pożyczkodawców do pożyczkobiorców, co zniechęca do udzielania pożyczek, czyli ogranicza inwestycje, a więc obniża wzrost gospodarczy, osłabia walkę z bezrobociem i obniża dobrobyt
rozkład dochodów na niekorzyść ludzi starych, którzy najczęściej oszczędzają (z korzyścią zaś dla ludzi młodych, którzy zazwyczaj żyją na kredyt)
koszty psychiczne
Stagflacja:
okres współwystępowania wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia
Przeciwdziałanie inflacji:
ścisła kontrola podaży pieniądza w kraju i uzależnienie jej wzrostu od wzrostu gospodarczego (od wzrostu wydajności)
ograniczanie wahań popytu globalnego - bardziej restrykcyjna polityka pieniężna i fiskalna w okresach prosperity, bardziej ekspansywna w okresie dekoniunktury
polityka strukturalna - zmiana struktury produkcji na bardziej efektywną, prywatyzacja państwowych przedsiębiorstw, wspieranie rozwoju prywatnej przedsiębiorczości (np. ulgi dla inwestorów), rozbijanie monopoli, karteli, pobudzanie konkurencji, konkurencyjności (np. znoszenie ceł)
ograniczanie siły związków zawodowych
Inflacja w innych krajach:
dziś większość poniżej 1%, bo jest kryzys
przed kryzysem najwyższą inflację miały Litwa, Łotwa, Estonia, Bułgaria i Rumunia (8-15%)
w Japonii walka z regularną deflacją
Polska: przed kryzysem inflacja wzrosła do 3-4%
Deflacja:
zjawisko odwrotne do inflacji
jego skala jest minimalna, rzędu dziesiątych procenta w skali roku
obecnie rzadko występujące - od lat 90. XX w. deflacja utrzymuje się w Japonii
obecnie to najwyżej 1%
zjawisko bardziej niebezpieczne niż inflacja
WYKŁAD XI - 4.01.2011
siła robocza = aktywni zawodowo:
osoby w wieku produkcyjnym, które chcą pracować i są zdolne do pracy
tzn. pracują lub są zarejestrowane jako bezrobotne
wiek produkcyjny w Polsce - od 18 do 60 dla kobiet; od 18 do 65 dla mężczyzn
wg. danych unijnych bezrobocie w Polsce i w innych krajach jest niższe (inny licznik)
Stopa bezrobocia:
odsetek siły roboczej, która nie ma pracy lecz jest zarejestrowana jako chcąca i będąca w stanie pracować
w Polsce 15,8 mln jest traktowane jako siła robocza
stopa bezrobocia w Polsce wynosi obecnie prawie 12%, ale nie jest to bardzo dużo, gdyż w nowe tysiąclecie wchodziliśmy z ok. 20% bezrobociem, a w najlepszym okresie (przed kryzysem) - stopa bezrobocia wynosiła 9%.
bezrobocie w Polsce jest zawsze najniższe w woj. mazowieckim (w 2010 - 8,9%), wielkopolskim, małopolskim, śląskim
najwyższe w warmińsko-mazurskim (w 2010 - 18,7%), następnie w zachodniopomorskim i kujawsko-pomorskim
bezrobocie w Polsce w X 2010 wynosiło 11,5%, co oznacza ponad 1,8 mln ludzi bez pracy (z tego ok. 1,5 mln czyli 84% bez prawa do zasiłku)
bezrobocie w Toruniu - 7,8%
Struktura wiekowa bezrobocia:
do 24 lat - 22,5%
25-34 - 28,9%
35-44 - 18,2%
45-54 - 21,4%
powyżej 54 lat - 9,0%
Obecnie w kryzysie bezrobocie w większości krajów jest sporo wyższe, średnio na poziomie ok. 10%. Najwyższe jest na Łotwie i w Hiszpanii (ok. 20%)
Przed kryzysem Polska, Słowacja i Niemcy należały do krajów o najwyższym bezrobociu, natomiast Austria, Holandia, Dania i Norwegia - do krajów o najniższym bezrobociu.
Rodzaje bezrobocia:
związane z niedopasowaniami strukturalnymi w gospodarce:
frykcyjne
strukturalne
związane z niedopasowaniem na rynku pracy:
keynesowskie
klasyczne
Bezrobocie frykcyjne:
związane jest z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania
przyczyną jego istnienia jest niedoskonała informacja i poszukiwanie lepszego pracownika/pracodawcy
jest bezrobociem chwilowym
Bezrobocie strukturalne:
wynika z niedopasowania ludzkich kwalifikacji do rodzaju oferowanej na rynku pracy
jest konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji zachodzących w danej gospodarce
w Polsce pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów
w przeciwieństwie do frykcyjnego ma ono charakter trwały
Bezrobocie keynesowskie:
keynesiści tłumaczą, że główną przyczyną bezrobocia jest zbyt mały popyt globalny
gdyby popyt był wyższy, potrzeba by więcej rąk do pracy, by wytworzyć większą ilość dóbr dla zaspokojenia większego popytu
stąd keynesiści optują za taką ingerencja państwa w gospodarce, która przyczyni się do zwiększenia popytu w kraju, co pozwoli na zatrudnienie większej ilości osób
Bezrobocie klasyczne:
klasycy z kolei uważają, że główną przyczyną bezrobocia są zbyt wysokie płace
gdyby płace były niższe pracodawcy zatrudnialiby więcej osób
według klasyków więc za bezrobocie odpowiada:
-> działalność związków zawodowych, które naciskają na podwyżki płac
-> ustawodawstwo określające wysokość płacy minimalnej i zasiłków dla bezrobotnych
-> monopolizacja gospodarki i niedokończony proces prywatyzacji
Bezrobocie naturalne:
osoby, które przy danych warunkach nie chcą pracować
kształtuje się na poziomie kilku procent (ok. 2-3% siły roboczej)
Bezrobocie dobrowolne a przymusowe:
Dobrowolne: naturalne, frykcyjne, klasyczne, strukturalne
Przymusowe: keynesowskie
Koszty bezrobocia:
nieefektywne wykorzystanie zdolności wytwórczych naszej gospodarki - produkcja jest niższa niż moglibyśmy wytworzyć
nieefektywne alokowanie zasobów - przeznaczenie pieniędzy na zasiłki dla bezrobotnych zamiast np. na tworzenie nowych miejsc pracy, na szkolenie bezrobotnych, czy na lepszą opiekę zdrowotną
koszty psychiczne
WYKŁAD XII - 11.01.2011
Przyczyny bezrobocia:
zbyt mały popyt, czego przyczyną są:
-> za niska wydajność pracowników (a przez to niskie dochody)
-> za wysokie podatki
-> za wysokie składki na ubezpieczenia społeczne
-> inflacja
-> za wysokie stopy procentowe
-> za niska konkurencyjność naszych produktów za granicą
niedopasowanie kwalifikacji do oferowanej pracy na rynku
naciski związków zawodowych, które podbijają płace, przez co firmy mogą zatrudnić mniej osób
ustawodawstwo ustanawiające płace minimalne
relatywnie wysokie zasiłki (zniechęcają do pracy)
Walka z bezrobociem:
należy eliminować, albo choć ograniczać przyczyny bezrobocia
Ekonomia podażowa, czyli oddziaływanie na siłę roboczą
-> obniżenie podatków
-> obniżenie ZUS
-> zwiększenie różnicy między wysokością zasiłków a płacy minimalnej
-> osłabienie wpływu związków zawodowych
-> liberalizacja prawa pracy
-> dotacje na przekwalifikowanie pracowników
-> pomoc absolwentom w znalezieniu pracy
-> zwiększenie kontroli i efektywności wydatkowania tych środków
ale to oznacza!!!
-> bardziej ekspansywną politykę fiskalną, czyli wzrost deficytu budżetowego
* konieczność znalezienia źródeł jego finansowania (droższy kapitał na rynku)
* groźba wzrostu inflacji (konieczność prowadzenie bardziej restrykcyjnej polityki pieniężnej)
Oddziaływanie na popyt na pracę, czyli na pracodawców
-> obniżenie podatków, ZUS, osłabienie siły związków zawodowych, liberalizacja prawa pracy
-> tworzenie przyjaznego klimatu inwestycyjnego
* mniejszy deficyt budżetowy, większa konkurencja na rynku finansowym -> tańszy i łatwiej dostępny kapitał
* lepsza infrastruktura techniczna w kraju (drogi, porty, lotniska)
* ilość firm (przyciągają następnych)
* jasność, stabilność przepisów
* szybkość i łatwość zakładania firm
* ulgi podatkowe albo dotacje dla inwestorów, dla firm tworzących nowe miejsca pracy
ale tu pojawia się:
-> kluczowa sprzeczność między koniecznością ekspansji fiskalnej, a niższym kosztem kapitału
-> a także między większą efektywnością wydatkowania publicznych środków, a zatrudnieniem
BILANS PŁATNICZY
usystematyzowane zestawienie wszelkich płatności zrealizowanych przez Polskę z resztą świata
jest sporządzany przez NBP zgodnie z zaleceniami MFW i wymogami UE
Bilans płatniczy obejmuje:
Rachunek bieżący
Rachunek kapitałowy
Rachunek finansowy
ad. 1. rachunek bieżący:
jego główna część to tzw. bilans handlowy, który obejmuje eksport i import towarów
poza tym obejmuje też eksport i import usług, wynagrodzenia z zagranicy, dywidendy, odsetki, renty, spadki, wygrane
ad. 2. rachunek kapitałowy:
obejmuje transfery kapitałowe m.in. zakup i sprzedaż patentów, praw autorskich, licencji i znaków towarowych
obejmuje relatywnie mniejsze kwoty
wprowadzony po wejściu do Unii Europejskiej
ad. 3. rachunek finansowy:
obejmuje wszelkie pozostałe transfery kapitałowe:
* inwestycje bezpośrednie
* inwestycje portfelowe - zakupy akcji, obligacji
* kredyty, pożyczki, depozyty
Bilans płatniczy Polski w mln USD w 2009 r.:
rachunek bieżący -7207
rachunek kapitałowy 7026
rachunek finansowy 36045
saldo błędów i opuszczeń -21122
razem: 14742
Saldo bilansu płatniczego:
dodatnie - oznacza, że więcej dewiz napływa do kraju, niż wypływa, co powoduje przyrost rezerw dewizowych kraju
ujemne - odwrotnie - oznacza, że więcej dewiz wypływa z kraju, niż do niego napływa, powodując obniżanie poziomu rezerw dewizowych kraju
Skutki nierównowagi bilansu płatniczego:
dodatnie saldo bilansu płatniczego powoduje wzrost podaży pieniądza na rynku krajowym, stwarza więc presję inflacyjną oraz umacnia walutę osłabiając konkurencyjność eksportu
ujemne saldo w bilansie płatniczym powoduje spadek poziomu rezerw dewizowych w kraju, a więc obniżenie jego wiarygodności
bilans płatniczy powinien się bilansować, tzn. że nadwyżki w jednych latach powinny być kompensowane deficytami w innych latach
Rezerwy dewizowe / aktywa rezerwowe:
płynne aktywa zagraniczne, znajdujące się w posiadaniu i w pełni kontrolowane przez władzę monetarną (NBP)
utrzymywane na rachunkach zagranicznych, w zagranicznych papierach wartościowych, złocie, gotówce
(USA, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Norwegia, Australia - jesteśmy zainteresowani kupowaniem papierów wartościowych z tych krajów)
Znaczenie rezerw dewizowych:
stanowią zabezpieczenie dla zachowania ciągłości importu
stanowią zabezpieczenie dla naszych wierzycieli zagranicznych (wpływają na „zdolność kredytową” polskich podmiotów w oczach zagranicznych inwestorów, a więc na koszt kapitału i łatwość zaciągania zobowiązań za granicą)
stanowią zabezpieczenie przed atakami spekulacyjnymi na złotego, decydują więc o stabilności naszej waluty (a tym samym i całej gospodarki)
stanowią zabezpieczenie dla kapitału zagranicznego ulokowanego w naszym kraju, zwłaszcza dla kapitału spekulacyjnego
stanowią zabezpieczenie wyemitowanych złotych
podsumowując rezerwy dewizowe stanowią zabezpieczenie finansowe kraju przed zjawiskami kryzysowymi, decydują o jego wypłacalności w skali międzynarodowej, a więc o stabilności zewnętrznej całej gospodarki
WYKŁAD XIII - 18.01.2011
Struktura walutowa światowych rezerw dewizowych (koniec 2009):
USD - 62,2%
EUR - 27,3%
GBP - 4,1%
JPY - 3,0%
CHF - 0,1%
inne waluty - 3,1%
Polska - koniec 2009:
40% USD, 35% EUR, 15% GBP, 5% AUD, 5% NOK
Kraje rozwijające się:
mają wyższy poziom rezerw dewizowych - poprawiają sobie w ten sposób wiarygodność, by przyciągnąć zagraniczny kapitał
mają bardziej zdywersyfikowane rezerwy dewizowe, co wynika z konieczności posiadania przez nie odpowiedniej ilości walut, w których rozliczany jest ich import oraz spłacane zagraniczne zadłużenie
Kraje o najwyższym poziomie rezerw dewizowych (w mld USD, 2009):
Chiny 2453 - 49% PKB
Japonia 1049 - 21% PKB
Rosja 439 - 36% PKB
Arabia Saudyjska 421 - 114% PKB
USA 404 - 3% PKB
Polska 80 - 18% PKB
Najsilniejsze gospodarki mają rezerwy na poziomie 3-5% PKB, natomiast rozwijające się - od kilkudziesięciu do ponad 100%.
Do krajów o najwyższym poziomie rezerw dewizowych należą generalnie kraje dalekowschodniej Azji - Chiny, Singapur, Hongkong
KURS WALUTOWY:
Czynniki wpływające na poziom kursu walutowego:
kurs płynny - gra popytu i podaży
najstabilniejsza waluta - frank szwajcarski
czynniki ekonomiczne
- wzrost bądź spadek zainteresowania inwestorów spowodowany poprawą lub pogorszeniem koniunktury
- oprocentowanie papierów wartościowych (im więcej tym lepiej dla inwestorów)
- nadwyżka eksportu nad importem (nadwyżka w bilansie płatniczym)
- stopień liberalizacji gospodarki
- stopień biurokracji
- rozwój infrastruktury
czynniki polityczne
- jakość i stabilność sceny politycznej
- pojedyncze wypowiedzi polityków są w stanie odstraszyć inwestorów
czynniki psychologiczne
- przychylność raportów znanych międzynarodowych instytucji
czynniki spekulacyjne
- działania z premedytacją największych funduszy inwestycyjnych (przede wszystkim amerykańskich), które poszukują krótkoterminowych zysków - potrafią napływać do kraju, po chwili wycofywać się - wywołuje to niepewność gospodarczą, może doprowadzić do paniki
Aprecjacja / deprecjacja
zjawisko rynkowe - zmiana poziomu kursu walutowego pod wpływem zmian podaży/popytu na walutę na rynku walutowym
aprecjacja - umocnienie
deprecjacja - osłabienie
Rewaluacja / dewaluacja:
decyzja urzędowa - administracyjna zmiana poziomu kursu walutowego przez władzę walutową
rewaluacja - umocnienie
dewaluacja - osłabienie
Dzisiaj wszystkie główne waluty międzynarodowe mają kursy płynne (tzn. o ich poziomie decyduje rynek).
Przykład:
1 $ = 4 zł -> 1 $ = 3,5 zł
umocnienie złotego - aprecjacja
1 = 1,2 $ -> 1 euro = 1,3 $
umocnienie euro, osłabienie dolara
Niedoszacowany / przeszacowany kurs walutowy:
poziom kursu jest za słaby lub za mocny w stosunku do realnego stanu
Lepszy mocny kurs walutowy czy słaby?
Skutki deprecjacji/dewaluacji:
wzrost opłacalności eksportu -> wzrost gospodarczy i spadek bezrobocia
import staje się droższy
wzrost ciężaru spłaty zagranicznych zobowiązań
wzrost inflacji lub przynajmniej presja inflacyjna spowodowana wzrostem cen surowców na rynku krajowym (presja inflacyjna jest konsekwencją tzw. inflacji importowanej - wzrost cen rodzimej produkcji pod wpływem wzrostu cen produktów z importu)
czynnik rozleniwiający w zakresie poprawy wydajności przedsiębiorstw
Wyszukiwarka