WSPÓŁCZESNE PROBLEMY RESOCJALIZACJI-DR KUSZTAL

Co to jest RESOCJALIZACJA:

1. Proces zmian w obszarze OSOBOWOŚCI CZŁOWIEKA, którego celem jest zlikwidowanie lub znaczne zmniejszenie jego przystosowania społecznego.

2. Proces czysto wychowawczy, którego celem jest dokonywanie zmian w sferze osobowości wychowanka.

Współczesna RESOCJALIZACJA:

Zespół oddziaływań opiekuńczych, wychowawczych i terapeutycznych wobec osób naruszających normy prawne (przestępcy) a także obyczajowe (alkoholicy i narkomani) w środowisku otwartym (naturalnym) lub zamkniętym.

RESOCJALIZACJA a PRACA SOCJALNA:

STĘPNIAK podnosi, że tak szerokie ujęcie zakresu pojęcia resocjalizacja jest „próbą obrony idei resocjalizacji, poprzez redefiniowanie jej w oparciu o elementy określające pracę socjalną.

Nowoczesne rozumienie jest konsekwencją zmian jakie objęły współczesne społeczeństwo, chociaż elementem dominującym pozostaje wciąż dokonanie zmiany w sferze osobowości wychowanka poddanego procesowi resocjalizacji w celu wyeliminowania antyspołecznych postaw i zachowań człowieka.

EMANCYPACJA PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ:

1. W polskich naukach resocjalizacja umiejscawiana jest w obszarze pedagogiki społecznej, obok rewalidacji skierowanej na usuwanie wszelkich dysfunkcji czy niedorozwojów organicznych, skupia się na problemach defektów sfery motywacyjnej związanych z czynnikami biopsychologicznymi i społeczno-kulturowymi.

2. Wcześnie można zaobserwować przesuwanie się resocjalizacji z obszaru pedagogiki specjalnej w kierunku innych nauk społecznych (socjologia, psychologia) i nauk prawnych. Jej statut naukowy ewoluuje w kierunkach samodzielnej nauki o charakterze interdyscyplinarnym.

ODDZIAŁYWANIA RESOCJALIZACJI polegają na:

1. Zaspokajaniu potrzeb.

2. Doprowadzeniu do zinternalizowania wartości i norm.

3. Leczenie.

4. Uzupełnianiu i kompensowaniu stanów chorobowych.

Są to działania wspomagające optymalny, społeczny i indywidualny rozwój jednostki co pozwala na jej normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

SYSTEM RESOCJALIZACJI/KONCEPCJA:

1. Koncepcja jest pojęciem szerszym, nie każdą koncepcją jest system resocjalizacji.

2. System to układ powiązanych ze sobą instytucji na wybranym obszarze (np.: państwo) lub powiązanych funkcjonalnie (realizujących podobne funkcje).

3. Koncepcja pojmowanie szersze-musi zawierać podstawy teoretyczne, najczęściej wywodzi się z wybranej teorii psychologicznej (koncepcje psychodynamiczne, kognitywno-behawioralne).

4. Jest pewną całością-oddziaływaniem stworzonym w oparciu o podłoże teoretyczne.

PROGRAM RESOCJALIZACYJNY:

1. Opiera się na wybraniu koncepcji teoretycznej (np.: psychologicznej teorii psychodynamicznej).

2. Zawiera Ustrukturalizowany zbiór metod, form, środków pracy z adresatem-podmiot oddziaływań).

1. Współcześnie najczęściej używa się określenia-program resocjalizacyjny lub program oddziaływań.

2. Pojawia się określenie: Projekt resocjalizacyjny jako czasowy program resocjalizacyjny realizowany przez konkretną placówkę czy instytucje.

Pojęcie SYSTEMU w naukach społecznych (SKĄPSKA G.):

Dla nauk społecznych najogólniejsze jest ujmowanie systemu jako zbioru czy układu elementów zrelatywizowanych czy powiązanych w taki sposób, że tworzą one jedność lub całość (są zintegrowane) będącego czymś więcej niż sumą części.

SYSTEM RESOCJALIZACYJNY (CZAPÓW CZ. i JEDLEWSKI S.):

System musi być rozpatrywany jako efekt całokształtu różnorakich funkcji systemu społecznego.

KRYTERIA WYODRĘBNIENIA:

1. Układ instytucji (np.: w skali danego państwa).

2. „Stan osobowości wychowanka”- dziś: koncepcje resocjalizacyjne.

SYSTEM RESOCJALIZACJI (KALINOWSKI M.):

Ujmuje je od strony instytucjonalnej-formalnej i wyróżnia państwowe systemy resocjalizacyjne.

PRAWNICZY PKT. WIDZENIA (A. WALCZAK-ŻOCHOWSKIEJ):

W jej pracy poszczególne systemy postępowania z nieletnimi tylko w aspekcie postępowania sądowego lub postęp przed Urzędem ds. Młodzieży lub podobnymi instytucjami.

K. POSPISZYL:

Używa systemu resocjalizacyjnego w odniesieniu do modeli, metod, technik oddziaływań resocjalizacyjnych.

MIKROSYSTEM RESOCJALIZACJI (WĘGLIŃSKI A.):

Całokształt sprzężonych ze sobą elementów obejmujących cele, treści wychowania, sposoby i formy ich realizacji, a także wychowanków, wychowawców, rodziców oraz związki i zależności zachodzące pomiędzy tymi elementami.

Definicja OPERACYJNA SYST. RESOCJALIZACJI:

Ogół zorganizowanych instytucjonalnie popartych teoretycznie i normatywnie celów, zasad, metod, form i środków oddziaływania w kierunku wyeliminowania antyspołecznych postaw i zachowań człowieka.

3 POZIOMY OPISU OBIEKTÓW systemu resocjalizacji (PYTKA l.):

1. Na poziomie funkcji i celów działań.

2. Na poziomie struktury podejmowanych działań.

3. Na poziomie metod i technik działań systemu.

WSPÓŁCZESNE CELE RESOCJALIZACJI:

Jest osiągnięcie pożądanego stanu rzeczy jakim jest wyeliminowanie lub znaczne zmniejszenie zachowań antyspołecznych jednostki.

CELE:

1. Współcześnie tendencje do wyeliminowania instytucji zamkniętych i zastąpienia ich instytucjami o charakterze nierepresyjnym, a ściśle wychowawczym, nastawionym na współprace z naturalnym środowiskiem wychowawczym.

2. Postulaty depenalizacji i objurydyzacji postępowania w sprawie nieletniego oznaczają odejście od stosowania sankcji sądowych wobec nieletnich wraz z unikaniem stygmatyzacji która jest konsekwencją procesu sądowego.

3. Inne ujęcie aksjologiczne i teleologiczne w oddziaływaniach resocjalizacyjnych, określa je jako reguły minimalnej interwencji. Reguły te zalecają odejście od stosowania sankcji karnej w przypadku czynów o niskiej szkodliwości społecznej (robimy wtedy gdy jest konieczność kary a gdy czasem ten czyn był po prostu głupi i nic nie zrobi ta osoba później to nic nie zrobią).

4. Akcentowanie podmiotowości wychowania jako indywidualności i integralności osobistej, leży u podstaw kolejnego rozumienia celów wychowania resocjalizacyjnego, rozumianego jako wynik założenia o aktualności jednostki poddawanej resocjalizacji i koncentrowaniu się na internalizacji wartości i kształtowaniu mechanizmów kontrolnych wychowanka.

5. Natomiast kolejne ujęcie celów oddziaływań resocjalizujących wiąże się z odwoływaniem się do praw i faz rozwoju społeczno-moralnego człowieka-ujęcie rozwojowe.

6. Obecnie literatura zagraniczna najczęściej zawiera tezy, że celem oddziaływań jest społeczna reintegracja sprawcy przestępstwa.

7. Nie jest podkreślana, pożądana zmiana osobowości sprawcy, ale funkcjonowanie w społeczeństwie bez popełnienia przestępstw czy prezentowania zachowań antyspołecznych.

W odniesieniu do systemu resocjalizacji rozumianego instytucjonalnie, cele i zadania tego systemu zawierają się w aktach normatywnych o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, które tworzą podstawy, sprawne funkcjonowanie instytucji w obrębie tego systemu.

FUNKCJE SYSTEMU RESOCJALIZACJI:

1. Opiekuńcze

2. Wychowawczo-dydaktyczne

3. Terapeutyczne

Ad. 1 Opiekuńcze

Podstawą jest diagnoza zaspokajania/niezaspokajania potrzeb wychowanka oraz poszukiwanie tych rozwiązań-form zaspokajanych potrzeb ze względu na samego wychowanka i realne możliwości systemu.

Ad. 2 Wychowawczo-dydaktyczne

Przysposobienie wychowanka do odpowiedzialnego funkcjonowania w rolach społecznych tj: rola ucznia czy pracownika.

Ad.3 Terapeutyczne

Realizowana poprzez rzetelną diagnozę zaburzeń wychowanka, jego indywidualnej i społecznej aktywności, a ponadto poprzez stosowanie adekwatnych do zaburzeń środków leczenia somatycznego i psychologicznego, działania terapeutyczne inspirowane aktualnym obecnie podejściem kognitywno-behawioralnym, mają na celu nie tylko modyfikację zachowań wychowanka, ale także regulacje sfery poznawczej, emocjonalnej czy moralnej.

METODA RESOCJALIZACYJNA:

Metoda jako wybranego, popartego teoretycznie i skutecznego sposobu postępowania, nie można oprzeć się wrażeniu, że rodzaje i typy metod rozumiane są przez autorów bardzo różnie i nie do końca konsekwentnie.

METODA A. WĘGLIŃSKIEGO:

To utożsamia ją ze sposobami wywierania wpływu wychowania na terenie placówki, nie podając konkretnych przykładów.

H. MACHEL Opisuje metodę oddziaływań resocjalizacyjnych w kontekście INSTYTUCJI PENITENCJARNEJ:

a) metody oparte na wpływie osobistym, na które składają się takie formy jak: przykład własny, doradzanie wychowawcze, przekonywanie.

b) Metoda oparta na wpływie sytuacji, gdzie formy stanowią: organizowanie oświadczeń, nagradzanie i karanie, uświadamianie skutków zachowań, treningi umiejętności społecznych.

c) Metoda oddziaływań przez małe grupy, realizowane poprzez formy tj: samorząd i grupy zajęciowe.

d) Metody zorganizowane przejawiające się poprzez nauczanie zajęcia kulturalno-oświatowe, rekreację sportową.

e) Metody psychokorekcyjne: psychodrama, pantomima, relaksowa, muzykoterapia.

A.WĘGLIŃSKI:

Środki wychowania resocjalizacyjnego mają za zadanie stymulować aktywność podopiecznych w placówce i utożsamiane są z systemem motywacyjnym realizowanym przez wychowanie:

1. Więź osobista z wychowaniem

2. Współzawodnictwo

3. Nagrody materialne

4. Kary

DOBÓR ODPOWIEDNICH FORM PRACY RES.:

1. Jest determinowany przez: cele, metody, środki oddziaływań resocjalizacyjnych.

2. Na gruncie resocjalizacji będzie to:

- indywidualna praca z wychowankiem

- praca z grupą

- praca ze środowiskiem

K. STĘPNIAK:

Model pracy socjalnej w sprawach nieletnich w oparciu o zasady, poziomy, formy:

1. Pracę z konkretnym przypadkiem (CASEWORK).

2. Pracę z grupą (GROUPWORK).

3. Organizowanie społeczności lokalnej (NETWORK).

Poszukiwanie jednolitej płaszczyzny tych działań wskazują na połączenie pracy z indywidualnym przypadkiem z pracą grupową i organizowaniem społeczności lokalnej, co tworzy całość praktyki pracy socjalnej

WIEDZIEĆ NA EGZAMIN:

1. Narzędzia resocjalizacji.

2. Uwarunkowania skutków programu resocjalizacyjnego.

_____________________________________________________________________________________________________

II WYKŁAD 14.01. 2012

ŚRODKI RESOCJALIZACJI (WĘGLIŃSKI):

Elementy stymulujące aktywność podopiecznych w placówce i utożsamiane są z systemem motywacyjnym realizowanym przez wychowawcę. ŚRODKI:

1. Więź osobista z wychowankiem

2. Współzawodnictwo

3. Nagrody materialne

EFEKTYWNOŚĆ RESOCJALIZACJI:

1. Jest to stopień wykorzystywania możliwości określonego układu

2. Stopień wykonania założonego zadania

KRYTERIUM EFEKTYWNOŚCI RESOCJALIZACJI:

Kryterium JURYDYCZNE-jest to kryterium języka prawnego-ponowne popełnienie przestępstwa z 1997 roku, RECYDYWA ma kilka znaczeń-powrót do przestępstwa, 64 art. KK.

RECYDYWA PENITENCJARNA-2 raz popełniane przestępstwo i trafia do więzienia ( za pierwszym razem miał wyrok np. w zawiasach); np. w ciągu 5 lat po popełnieniu 1 przestępstwa-są konkretne kryteria co to tej sprawy. Recydywa - kodeks 1995 r.

70 lata XX wieku-w Polsce prowadzono badania nad recydywą.

W 73 r. w badaniach wyszło, że 50% osób nie wraca do zakładu, ale to nie było prawdą.

W 90 r. na świecie np. Ameryka wyszło, że systemy resocjalizacyjne są skuteczne w 20% przypadków.

W Polsce przygotowano raport o efektywności zakładów poprawczych i zbadano jedynie kilka zakładów i w ponad 80% są nieskuteczne zakłady poprawcze.

CZYNNIK CZASU: ograniczone czasowo.

Kiedy zaczynamy badać powrotność do przestępstwa - w ciągu 5 lat. Im dłuższy czas od wyjścia z więzienia, tym wyższe prawdopodobieństwo , że nastąpi recydywa.

Bada się zwykle w ciągu 5 lat czy zostało popełnione przestępstwo po raz kolejny. IM DŁUŻEJ TYM GORZEJ.

CZYNNIKI POWROTU DO PRZESTĘPSTWA:

1. W skali MIKRO: (wychowawca - wychowanek).

Adekwatność stosowania metod resocjalizacyjnych w zależności od etapu rozwiązania naukowego, widzimy że w zależności od np.: sytuacji życiowej wychowanka tak stosujemy metody (typ osobowości, obciążeń umysłowych, życiowych).

- Jeśli mamy źle zrobioną diagnozę to wtedy metoda jest zła.

- Umiejętności osób kierujących procesem wychowania-na ile nadajemy się do tego.

- Środki materialne zabezpieczające w resocjalizacji

2. W skali MAKRO: M. Hajne.

Globalne: polityczne, społeczne, kulturowe.

- Polityka kryminalna państwa

- Stosunek społeczeństwa do przestępstwa, przestępcy, kary

- Funkcjonowanie organów ochrony prawnej

* W zależności na jaki typ ścigania przestępstw, to tacy będą w więzieniach np. ścigamy pijanych rowerzystów.

* Uwarunkowanie społeczno-kulturowe np.: pedofil.

* Policja np.: że są oni nielubiani.

Badania skuteczności resocjalizacji np.: Kraje zachodnie Europy i Ameryki: Stany, Australia, Kanada. Badania są kosztowne i trudne metody: potrzebny upływ czasu, trzeba zebrać różne wyniki i je opracować.

• Badania czasochłonne, badania skomplikowane metodologicznie, badania drogie finansowo.

• W naszym kraju nie prowadzi się takich badań.

WNIOSKI Z BADAŃ: SKUTECZNOŚĆ RESOCJALIZACJI (CZYNNIKI):

1. W zależności od wieku wychowanka efektywność resocjalizacyjna jest wyższa dla młodzieży i dzieci a niższa dla dorosłych.

Resocjalizacja penitencjarna - czynniki

a). zakłady poprawcze-opieka następcza po opuszczeniu zakładu= jest jej brak !

2. Wielosystemowa terapia najbliższego środowiska, do którego osoba wraca na wolność - gotowość do przyjęcia takiej osoby.

POTWIERDZENIA/LEON TYSZKIEWICZ: (kryminolog)

1. Aby to sprawdzić trzeba by śledzić losy wychowanków i badać jakie zjawiska i wydarzenia w ich życiu, powstają w związku przyczynowym w zastosowaniu środków resocjalizujących.

POLSKIE BADANIA/A. BAŁANDYNOWICZ (2002r.):

Badanie skuteczności resocjalizacji penitencjarnej. Twierdził, że główną przyczyną nieskuteczności resocjalizacji jest niespójność poszczególnych stadiów polityki kryminalnej. Niespójnej czyli wymaga się resocjalizacji na osobach po wyjściu z więzienia. Resocjalizacja z udziałem społeczeństwa.

1. Resocjalizacja penitencjarna/osoby opuszczające zakłady karne-główną przyczyną jest niespójność poszczególnych stadiów polityki kryminalnej- w Polsce zorganizowana jest ta polityka dziwnie, mamy inne procesy karne itp. W naszym kraju resocjalizacja jest nieprzymusowa ale wymaga się by resocjalizowano np.: malwersacje finansowe-jak taką osobę resocjalizować ? Takie osoby winny mieć karę finansową.

2. Uważa się, że lepszy jest np.: pomysł szwedzki, że trzeba tę osobę pozbawić jakiejś kwoty pieniędzy. Nie ma sensu wszystkich traktować tak samo np.: za zabójstwo do więzienia a malwersacje finansowe nie, bo takiej resocjalizacji potrzebuje np.: 10% (Ci co nie płacą alimentów).

1. Jeżeli osoby są w wysokim stopniu niedostosowane to trudności ma też wychowawca by mu pomóc.

2. Resocjalizacja POZORNA-zjawisko opiera się na założeniu: suma zrealizowanych zadań wychowawczy świadczy o udanym procesie resocjalizacji-jest to fałszywe założenie.

Węgliński A. - skuteczność resocjalizacji trzeba odnieść do czynników w skali mikro:

- uwarunkowania metodyczne

- uwarunkowania organizacyjne

- uwarunkowania pedentologiczne (wychowawca) to nie odnosi się do globalnego pojęcia resocjalizacji.

CZYNNIKI NIESKUTECZNEJ RESOCJALIZACJI:

1. Kategoria przestępstwa: (czynnik wieku), gdzie jest większy powrót do przestępstwa np.: przeciwko zdrowiu, sobie, mieniu. Im przestępstwo jest poważniejsze tym recydywa jest mniejsza.

2. Długość czasu osadzenia.

3. Jakość zakładu.

4. Jakość kary (pedeutologia)

5. Środki i metody resocjalizacji

GLOBALNE:

1. Płeć (kobiety 5%, faceci więcej).

2. Wiek (20-35).

3. Wykształcenie.

4. Zatrudnienie.

Powrotność do przestępstwa - 80%

Jak badano SKUTECZNOŚĆ RESOCJALIZACJI w placówkach/Adaptacji społecznej:

1. Same prowadzą sobie badania czy człowiekowi udała się ponowna adaptacja społeczna.

2. Czy osoby nawiązały relacje z pracodawcą/społeczeństwem (szkoli się kadrę i ona utrzymuje kontakty z przestępcami po ich wyjściu).

3. Placówki takie same szkolą sobie kadry.

Ponowna adaptacja społeczna - wskaźnik adaptacji społecznej, a nie wskaźnik skuteczności resocjalizacji.

Jak człowiek funkcjonuje na wolności. Tworzenie narządu ewaluacji. Placówka sama szkoli sobie kadrę i to decyduje o umiejętności resocjalizacyjnych i umiejętnościach pedentologicznych.

SYSTEM RESOCJALIZACJI KONCEPCJA RESOCJALIZACYJNA:

1. Po co ona jest ? cele

2. Z kim pracuje ? adresaci

3. Na jakich zasadach organizacyjnych?

4. Metody, formy, środki pracy ?

5. Czy to ma sens ? jaka jest efektywność.

To jest klucz do sprawdzenia systemu w danym kraju.

Temat: Współczesne tendencje pozbawienia wolności nieletnich w Europie.

1. W każdym kraju europejskim to pojęcie jest różnie rozumiane.

Kryterium pozbawienia wolności:

- czy tylko sąd może pozbawić wolności? Generalnie decyduje niezawisły sąd. Bezprawne pozbawienie wolności jest przestępstwem.

- czy umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym to też jest pozbawienie wolności?

Wolność odnośnie do młodych ludzi: POZBAWIENIE:

1. Sankcja orzeczona przez sąd ? ( nie do końca on tylko o tym decyduje).

2. Wyroki czy jest przed umieszczenie w więzieniu np.: areszt w policji.

3. Czy umieszczanie w zakładach psychicznych jest aresztem.

4. Dziecko w poprawczaku-nie jest pozbawione wolności ale jest przymusowe.

5. Nigdzie ustawa nie pozwala na pozbawienie nieletnich wolności (do 17 r.) np.: umieszcza się go w: ośrodku wychowawczym, zakładach psychicznych, zakładach poprawczych.

POZBAWIENIE WOLNOŚCI:

Uwięzienie, areszt

Dla nas placówki wychowawcze nie są więzieniem, ale nie da się z nich uciec.

KARANI są:

Pozbawienie wolności w sensie sankcji karnej wobec nieletnich - nie ma czegoś takiego w naszym kraju.

1. W Polsce 15-17 r. nieletni - można go umieścić w zakładzie poprawczym, ośrodku wychowawczym, szpitalu psychiatrycznym itd.

2. Niemcy 14 lat

3. UE 14 lat

4. Anglia, Walia 16

5. Szwajcaria 10 lat ale 15-16 karany

OKRES POZBAWIENIA WOLNOŚCI:

1. 12 miesięcy

2. Anglia 24 miesiące

3. Europa, średnio 6 miesięcy

4. Polska do 21 r. życia

5. Średnia europejska - pół roku

Modele podejścia do nieletnich, od nich zależy podejście do pozbawiania wolności: opiekuńcze, jurydyczne.

WYNIKI BADAŃ:

1. Największy wskaźnik recydywy co do nieletnich to jest to, że kiedyś już siedzieli

- Starać się nie zamykać młodocianych.

b) Australia, Anglia, Walia, Holandia, Włochy, Stany

WSKAŹNIK FRYZOLIGACJI- osób pozbawionych wolności na 100 000 np.:

1. W Polsce siedzi 200 osób a w Stanach 700

2. Nieletni na 100 000: Australia 25 nieletnich

Japonia 5

Anglia 50

Niemcy około 20

Nowa Zelandia ponad 50

Stany 350

Nie ma tu Polski ponieważ niby nie ma u nas pozbawienia wolności nieletnich

POZBAWIENIE w Europie/prawo międzynarodowe:

1. We wszystkich krajach pozbawienie wolności jest sankcją ostateczną.

2. Stosowana jest do najpoważniejszych przestępców nieletnich.

3. Pozbawienie wolności jest sankcją samą w sobie.

REGUŁY ONZ:

Pozbawienie wolności to nie tylko umieszczenie dziecka w więzieniu, lub w więzieniu dla nieletnich, ale należy pod tym pojęciem rozumieć każdą formę pozbawienia wolności czy aresztu wobec osób do 18 roku życia w placówce publicznej lub prywatnej, której dziecku nie wolno opuścić na mocy nakazu władzy sądowej, administracyjnej lub jakiejkolwiek władzy publicznej.

UE (2008 r.) Europejskie reguły wykonywania sankcji i środków orzeczonych wobec nieletnich sprawców czynów karalnych- ZALECIENIA RADY EUROPY:

1. Kara pozbawienia wolności

2. Umieszczenie w ośrodkach wychowawczych

3. W zakładach psychiatrycznych

4. W poprawczakach

5. W aresztach tymczasowych

6. Publiczne, prywatne placówki

CELE wg Unii Europejskiej POZBAWIENIA WOLNOŚCI:

1. Nie powinno być prewencji generalnej-odstraszanie.

2. Może być prewencja indywidualna: readaptacja, reintegracja społeczna.

3. Nie interesuje nas jak to zrobicie, ale macie to zrobić.

4. kadra wychowawcza spełnia szczególne role: dotyczy osób o wysokich wymaganiach.

5. Fachowy nadzór przełożonych.

6. Dzieci mają mieć wszystko czego chcą w tych placówkach.

RADA UE o WYCHOWAWCACH:

1. Po różnym wykształceniu zawodowym.

2. Specjalnie wyselekcjonowani.

3. Podnoszenie kwalifikacji.

4. Najczęściej psychologowie, prawnicy, pedagodzy.

Skuteczne programy resocjalizacyjne tą są takie które mają 20 % skuteczności

KADRA pracująca z nieletnimi: jakie podejście do pracy z nieletnimi ?

Najczęściej po środku, jeśli kadra jest rygorystyczna, zło konieczne to wtedy nie realizują żadnego celu i jest recydywa.

ZALECENIA:

1. Kadra jako podstawowy element systemu.

2. Osoby kompetentne, pedagodzy, wykształceni, umiejętności, postawa wobec nieletniego.

3. Wychowawca resocjalizujący.

Współczesne koncepcje resocjalizacji - 10.12.2011r. wykład nr 1

Definicja operacyjna systemu resocjalizacji :

• Ogół zorganizowanych instytucjonalnie opartych teoretycznie i normatywnie celów, zasad, metod, form i środków działania w kierunku wyeliminowania antyspołecznych postaw i zachowań człowieka

3 poziomy opisu obiektywów systemy resocjalizacji wg. L. Pytki

• Na poziomie funkcji i celów działań,

• Na poziomie struktury podejmowanych działań,

• Na poziomie metod i technik działania systemu.

C. Czapów i S. Jedlewski wyróżnili następujące systemy:

- dyscyplinarno - izolacyjny,

- progresywny,

- socjopedagogiczny,

- indywidualny,

- homogeniczny,

- komplementarny (odnoszący się do resocjalizacji zakładowej) oraz systemy oparte na wzorach wychowania rodzinnego zawierające elementy samorządności młodzieży,

- system kurateli

(Czapów, Jedlewski, 1978)

Współczesne cele resocjalizacji - ewaluacja

Podstawowym celem oddziaływań resocjalizujących jest osiągnięcie pożądanego stanu rzeczy, jakim jest wyeliminowanie lub znaczne zmniejszenie zachowań antyspołecznych jednostki.

Cele systemu resocjalizacji:

• Współcześnie tendencje do wyeliminowania instytucji zamkniętych i zastąpienia ich instytucjami o charakterze nierepresyjnym, a ściśle wychowawczym nastawionym na współpracę z naturalnym środowiskiem wychowanka.

• Postulaty depenalizacji i jurydyzacji postępowania w sprawie nieletniego oznaczają odejście od stosowania sankcji sądowej wobec nieletnich wraz z unikaniem stygmatyzacji, która jest konsekwencją procesu sądowego.

• Inne ujecie aksjologiczne i teleologiczne w oddziaływaniach resocjalizacyjnych określa się jako „reguły minimalnej interwencji”. Reguły te zalecają odejście od stosowania sankcji karnej w przypadku czynów o niskiej szkodliwości.

• Akceptowanie podmiotowości wychowanka, jego indywidualności i integralności osobistej leży u podstaw kolejnego rozumienia celów wychowania resocjalizacyjnego, rozumianego jako wynik założenia o aktywności jednostki poddawanej resocjalizacji i koncentrowaniu się na internalizacji wartości i kształtowaniu mechanizmów kontrolnych wychowanków.

• Natomiast kolejne ujęcie celów oddziaływań resocjalizujących wiąże się z odwoływaniem się do praw i faz rozwoju społeczno - moralnego człowieka - ujęcie rozwojowe.

• Obecnie literatura zagraniczna najczęściej zawiera tezy, że celem oddziaływań jest społeczna reintegracja sprawcy przestępstwa.

• Nie jest podkreślona pożądana zmiana osobowości sprawcy, ale funkcjonowanie w społeczeństwie bez popełnienia przestępstw, czy prezentowania zachowań antyspołecznych.

Gdzie szukać określenia celów systemów resocjalizacji?

• W odniesieniu do systemu resocjalizacji rozumianego instytucjonalnie, cele i zadania tego systemu zawierają się w aktach normatywnych o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, które tworzą podstawy prawne funkcjonowania instytucji w obrębie tego systemu.

Funkcje systemu resocjalizacji:

• Opiekuńcze,

• Wychowawczo - dydaktyczne

• Terapeutyczne

Funkcja opiekuńcza:

• Podstawą realizacji funkcji opiekuńczej jest diagnoza zaspokojenia/niezaspokojenia potrzeb wychowanka oraz poszukiwanie tych rozwiązań - form zaspokojenia potrzeb ze względu na samego wychowanka i realne możliwości systemu.

Funkcja wychowawczo - dydaktyczna:

• Polega na przysposobieniu wychowanka do odpowiedzialnego funkcjonowania w rolach społecznych, takich jak na przykład rola ucznia czy rola pracownika,

Funkcja terapeutyczna:

• Realizowana poprzez rzetelną diagnozę zaburzeń wychowanka, jego indywidualnej i społecznej aktywności, a ponadto poprzez stosowanie adekwatnych do zaburzeń środków leczenia somatycznego i psychologicznego (Pytka L., 2000, s. 41). Działania terapeutyczne inspirowane aktualnym obecnie podejściem kognitywno - behawioralnym mają na celu tylko modyfikacje zachowania wychowanka, ale także regulacje sfery poznawczej, emocjonalnej czy moralnej.

Metoda w resocjalizacji:

• Przyjmuje ogólną definicję metody, jako wybranego, popartego teoretycznie i skutecznego sposobu postępowania, nie można oprzeć się wrażeniu, że rodzaje i typy metod rozumiane są przez autorów bardzo różnie i nie do końca konsekwentnie.

Metoda wg A. Węglińskiego:

• Węgliński utożsamia metody ze sposobami wywierania wpływu wychowawczego na terenie placówki, nie podając jednak konkretnych przykładów (Węgliński A., 2003, s. 182).

H. Michel opisuje metody oddziaływań resocjalizacyjnych w kontekście instytucji penitencjarnej i wyodrębnia:

• Metody oparte na wpływie osobistym, na które składają się takie formy jak: przykład własny, doradzanie wychowawcze, przekonywanie.

• Metody oparte na wpływie sytuacyjnym, gdzie formy stanowią: organizowanie doświadczeń, nagradzanie i karanie, uświadomienie skutków zachowań, trening umiejętności społecznych.

• Metody oddziaływania przez małe grupy, realizowane poprzez formy takie jak: samorząd i grupy zajęciowe.

• Metody zorganizowane, przejawiające się poprzez nauczanie, zajęcia kulturalno - oświatowe, rekreację i sport.

• Metody psychokorekcyjne w formach: psychodramy, pantomimy, relaksacji, treningu autogennego i muzykoterapii.

Środki oddziaływań resocjalizacyjnych

• Środki utożsamiane są z bazą materialną systemu.

Według A. Węglińskiego:

• Środki wychowania resocjalizacyjnego mają za zadanie stymulować aktywność podopiecznych w placówce i utożsamiane są z systemem motywacyjnym realizowanym poprzez wychowawcę.

• I tak środki te to na przykład:

• Więź osobista z wychowankiem,

• Współzawodnictwo,

• Nagrody materialne,

• Kary.

Dobór odpowiednich form pracy resocjalizacyjnej:

• jest determinowany przez : cele, metody i środki oddziaływania resocjalizacyjnego,

• na gruncie resocjalizacji będzie to: indywidualna praca z wychowankiem, praca z grupą, praca ze środowiskiem.

Według P. Stępniaka:

• model pracy socjalnej w sprawach sądowych nieletnich w oparciu o trzy zasadnicze poziomy - formy resocjalizacyjnej:

• pracę z konkretnym przypadkiem (casework),

• pracę z grupą (groupwork) oraz organizowanie społeczności lokalnej (Network)

• poszukiwania jednolitej płaszczyzny tych działań wskazują na połączenie pracy z indywidualnym przypadkiem z pracą grupową i z organizowaniem lokalnej społeczności, co tworzy całość praktyki pracy socjalnej (Stępniak P., 1998, s.172).

Współczesne koncepcje resocjalizacji - 28 stycznia 2012r. Wykład

KADRA WYCHOWAWCZA:

• szczególna rola personelu instytucji opiekuńczo - wychowawczych dla nieletnich i wymiaru sprawiedliwości,

• odpowiedni dobór pracowników o wymaganym wykształceniu i kwalifikacjach,

• warunki materialne

• fachowy nadzór przełożonych,

• niedostatek środków materialnych w żadnym wypadku nie może być usprawiedliwieniem dla ograniczeń praw podstawowych,

• konieczność zapewnienia takich warunków kadrowych, które będą gwarantować zachowanie wysokich standardów wszelkich działań podejmowanych wobec nieletnich.

Skuteczne programy resocjalizacyjne/korekcyjne w warunkach izolacyjnych:

• opierające się na bezpośrednim, znaczącym kontakcie personelu/kadry z uczestnikiem programu (wychowanie resocjalizujące).

Podeście personelu do nieletnich podopiecznych

Badanie przeprowadzone pośród pracowników placówek dla nieletnich, którego celem było ustalenie, jakie mają podejście do pracy z nieletnim: czy bardzo punitywne, zorientowane na kontrolę czy pomocowe i lecznicze.

Podejście personelu do podopiecznych

Badanie etnograficzne jednej instytucji, które wykazało, że ta instytucja dla nieletnich wpisuje się gładko w goffmanowską koncepcję instytucji totalnej: upokarza, degraduje i reprodukuje nierówności i odbiera dzieciństwo i jest w całości nakierunkowana na kontrolę i karę. Kadra jest bardzo ważnym elementem….

Zadania kadry wychowawczej w instytucjach izolacyjnych:

• kadra jako element systemu

• kompetencje pedagogiczne:

• wykształcenie

• umiejętności

• postawa wobec podopiecznego

• wychowawca resocjalizujący (Cz. Czapów, 1978r.)

Niemiecki system resocjalizacji młodzieży niedostosowanej społecznie:

Co jest podstawą objęcia systemowymi oddziaływaniami resocjalizującymi?

• Podstawą podjęcia interwencji prawnej w analizowanych systemach prawnych jest fakt przejawiania przez młodego człowieka zachowań prawnie relewantnych - nieobojętnych.

• Zachowania te nie zawsze muszą być zagrożone karą czy wyczerpywać znamiona przestępstwa.

• Ale od 2006r. wykonywanie środków orzeczonych przez sąd leży w kompetencji krajów związkowych.

W Polsce nie ma prawa karnego nieletnich.

Podstawy prawne systemu:

• Ustawa o sądownictwie dla nieletnich z 1974 roku.

• Ustawa o pomocy dzieciom i młodzieży, jest to część ustawy o pomocy społecznej.

• Regulacje prawne miejscowych krajów związkowych dotyczące wykonywania sankcji w postępowaniu sądowym.

Kogo obejmuje system?

• NIELETNI

• Wyróżniani na podstawie ustawy o sądownictwie dla nieletnich. Osoby w wieku od 14 - 18 lat. Warunkowo odpowiedzialne za popełnienie przestępstwa - czynu zabronionego powszechną ustawą karną, w zależności os stopnia dojrzałości i zdolności do rozeznania. (zdolność do rozeznania, wiek, kategoria czynu).

• MŁODOCIANI

• Wyróżniani na podstawie ustawy o sądownictwie dla nieletnich. Osoby w wieku od 18-21 lat, bezwzględnie odpowiedzialni karnie, wobec których ze względu na stopień dojrzałości, sąd może zastosować, środki takie jak wobec nieletnich.

• DZIECI

• Na podstawie ustawy o pomocy dzieciom i młodzieży.

- osoby do ukończenia 14-go roku życia, bezwzględnie odpowiedzialne karne, wobec których stosuje się środki pomocowe,

- osoby małoletnie do ukończenia 18-go roku życia ze względu na zagrożenie dobra i rozwoju dziecka.

• MŁODZI PEŁNOLETNI

• Na podstawie ustawy o pomocy dzieciom i młodzieży

- osoby w wieku 18 -27 lat . W zakresie objęcia pracą socjalną z młodzieżą.

Zakres obowiązywania niemieckiej ustawy (JGG)

• Według § 1. Abs. 1 niemieckiej Ustawy o sądownictwie dla nieletnich podst. objęcia postępowaniem sądowym jest popełnienie przestępstwa zagrożonego karą na mocy powszechnej ustawy karnej. Tym samym zachowanie nieletniego musi wyczerpywać znamiona czynu opisanego w niemieckim kodeksie karnym.

Warunki ponoszenia odpowiedzialności karnej:

• Według prawa niemieckiego dzieci są bezwzględnie nieodpowiedzialne karnie.

• Nieletni warunkowo odpowiadają karnie od 14 - 18 lat.

Kwestia rozeznania:

Wymagania

Odpowiedzialność młodocianych

- jest bezwzględnie odpowiedzialny karnie. Sędzia dla nieletnich może wobec niego zastosować przepisy dotyczące, nieletnich jeżeli ,

- jeżeli ze względu na rodzaj i okoliczności lub pobudki popełnienia czynu, należy go traktować jak czyn nieletniego,

- wówczas sędzia dla nieletnich stosuje odpowiednio przepisy JGG dotyczące nieletnich i może orzec wobec młodocianego środki wychowawcze, poprawcze i karę dla nieletnich,

- całkowita ocena osobowości sprawcy i jego warunków środowiskowych wskazują, że w czasie popełnienia czynu ze względu na cielesny i umysłowy rozwój należy go zrównać z nieletnim.

Dwutorowość rozwiązań prawnych w prawie niemieckim zakłada stanowcze rozdzielenie spraw karnych i spraw opiekuńczych młodych ludzi.

• Prezentowane przez młodego człowieka zachowania dewiacyjne przekraczające normy prawne należą do reżimu prawa karnego i podstawą do orzeczenia sankcji jest ponoszenie przez młodego człowieka odpowiedzialności.

• Natomiast zachowania dewiacyjne, które nie spełniają znamion przestępstwa (za które ponosi się odpowiedzialności), należą do reżimu praw cywilno - opiekuńczych, które traktuje takie zachowanie jako przejawy zagrożenia dobra dziecka, poprzez zaniedbanie wychowawcze…

Zagrożenia dobra dziecka jako podst. objęcia działaniami systemowymi:

• Zachowanie nieletniego, które nie spełnia znamion przestępstwa zabronionego powszechną ustawą karną może być rozpatrywane jako przejaw zagrożenia dobra dzieci i młodzieży i sąd opiekuńczy po rozpatrzeniu sprawy stosuje środki przewidziane w ustawie o pomocy społecznej dzieci i młodzieży.

• Ustawa KJHG nie wymienia ściśle zdarzeń, które świadczą o zagrożeniu dobra dzieci i młodzieży. Jedynie wykładnia nakazuje przyjąć, że zagrożenie dobra dziecka może przejawiać się w zaniedbaniu wychowawczym (braku opieki, egzekwowaniu obowiązku szkolnego, życiu na ulicy) lub w prezentowaniu przez dziecko zachowań dewiacyjnych.

Przesłanki objęcia systemem resocjalizacyjnym:

• Braki w wychowaniu, powodujące konieczność pomocy w rozwoju dziecka. Barki te nie mogą rozumiane jako braki kompetencji rodzica.

• Zachowania „rzucające się w oczy” (dewiacyjne) w sferze społecznej, takie jak: agresja, alienacja, kradzieże, kłamstwa, rywalizacja między rodzeństwem, uzależnienie od alkoholu, konflikty z rodzicami.

• Braki w wykształceniu lub nauce zawodu, nieukończenie szkoły zawodowej lub średniej, trudności w nauce, pochodzenie i przebywanie w tzw. punktach zapalnych miasta.

• Ucieczki z domu i zachowania określone jako „braki socjalizacyjne”.

Zasady funkcjonowania systemu:

• Pochodzenie zasad konstytuujących powszechne prawo karne i postępowanie karne,

• Zasady dominacji środków wychowawczych,

• Zasada zaangażowania Urzędu ds. Młodzieży w sprawę nieletniego.

Instytucje publiczne w systemie resocjalizacji:

• Bundestag i Bundesrat wraz z właściwymi komisji oraz krajowe organy ustawodawcze na poziomie krajów związkowych w zakresie ustawodawstwa.

• Analogiczne do polskich ministerstw na poziomie federacji i krajów związkowych w zakresie władzy wykonawczej.

• Urzędu ds. Młodzieży na każdym szczeblu organizacji (państwowy, krajowy, okręgowy, gminny, dzielnicowym), zachowuje najszersze kompetencje decyzyjne w systemie pomocy i resocjalizacji młodzieży, a w jego strukturze administracyjnej:

• Pomoc sądowa dla młodzieży zachowuje kompetencje pomocnicze w procesie karnym w sprawie nieletniego i w zakresie wykonywania orzeczeń sądu.

• Sąd karny dla nieletnich, zachowuje kompetencje do orzeczenia środków takich, jak sąd opiekuńczy,

• Prokurator dla nieletnich prowadzi postępowanie karne, zachowuje kompetencje do zastosowania diversion (tzw. pozasądowe rozwiązanie sprawy)

• Policja zachowuje uprawnienia ścigania przestępstw dokonywanych przez nieletnich.

• Szkoła posiada analogiczne kompetencje jak szkoła polska, jest nakierowana na współpracę z instytucjami pomocy społecznej.

Instytucje publiczne w systemie:

KURATOR:

• Ustanowiony do sprawowania nadzoru nad wykonywaniem środków probacyjnych,

• Ustanowiony do sprawowania opieki i służenia pomocą nieletniemu jako pomocnik wychowawczy na podstawie ustawy o sądownictwie dla nieletnich.

• Ustanowiony przedstawiciel pomocy sądowej dla młodzieży dla sprawowania nadzoru nad wykonywaniem nałożonych na nieletniego obowiązków.

Reakcje na zachowanie prawnie relewantne:

• Środki wychowawcze,

• Środki dyscyplinujące,

• Kara,

• Środki probacyjne,

• Środki tymczasowe i zabezpieczające,

• Środki lecznicze,

• Inne (środki orzekane na podst. przepisów niemieckiego prawa cywilnego).

Środki wychowawcze:

1. Orzekane w formie polecenia

• Zakaz opuszczania miejsca pobytu,

• Nakaz zamieszkania u określonej rodziny bądź w określonym domu,

• Nakaz podjęcia nauki lub pracy,

• Nakaz wykonania określonej pracy,

• Nakaz oddania się opiece i nadzorowi wskazanej osoby

• Nakaz wzięcia udziału w treningu umiejętności społecznych,

• Nakaz podjęcia starań w kierunku pojednania z ofiarą przestępstwa,

• Zakaz przebywania z określonymi osobami i w określonych miejscach,

• Nakaz wzięcia udziału w kursie prawa jazdy.

2. Orzekane w formie pomocy w wychowaniu (na mocy ustawy o pomocy dzieciom i młodzieży)

• Poddanie się opiece i nadzorowi opiekuna wychowawczego lub pomocnika społecznego,

• Umieszczenie w zakładzie opieki stacjonarnej (dziennej) lub we wspólnocie mieszkalnej,

W Niemczech nie ma zakładów poprawczych.

Środki dyscyplinujące:

• Grzywna,

• Nałożenie obowiązków tj.

1. Obowiązek naprawienia szkody,

2. Obowiązek osobistego przeproszenia pokrzywdzonego,

3. Obowiązek wykonania wskazanej pracy,

4. Obowiązek uiszczenia określonej kwoty na rzecz instytucji użyteczności publicznej

• Areszt dla nieletnich (w formie: aresztu krótkotrwałego, aresztu w czasie wolnym i aresztu dugotrwałego).

Kara dla nieletnich:

• Kara pozbawianie wolności dla nieletnich na podstawie ustawy o sądownictwie dla nieletnich odbywana w zakładach karnych dla nieletnich lub właściwych oddziaływań zakładów karnych.

Środki probacyjne:

• Zawieszenie wymierzenia kary,

• Warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności,

• „Przedzawieszenie” kiedy sąd przypisując nieletniemu winę za popełnienie czynu karalnego, ale odracza na określony czas podjęcia decyzji o zawieszeniu kary,

• Obligatoryjnie przy o orzeczeniu wobec nieletniego środków probacyjnych, sąd oddaje nieletniego pod nadzór kuratora.

PROBACJA:

Pewien czas, w którym skazany pozostaje na wolności, musi wykonać pewne obowiązki, a w alternatywie pozostaje zakład karny w przypadku nie spełnienia tych obowiązków (wyrok w zawieszeniu).

Środki probacyjne:

• Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności,

• Warunkowe umorzenie postępowania karnego,

• Warunkowe przedterminowe zwolnienie z zakładu karnego i nałożenie wykonania pewnych obowiązków.

W Polsce są tylko zawiasy zakładu poprawczego dla nieletnich.

Środki tymczasowe i zabezpieczające (również o charakterze leczniczym):

• Tymczasowe umieszczenie w domu pomocy młodzieży,

• Umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym lub w zakładzie odwykowym,

• Ustanowienie nadzoru,

• Zatrzymanie prawa jazdy,

• Umieszczenie w zakładzie wychowawczym, w którym prowadzone są oddziaływania terapeutyczne i pomocowe dla nieletnich uzależnionych.

Bez względu na instytucje w Niemczech to taka koncepcja dominuje w placówce

- zasada indywidualizacji

- samorządność młodzieży

- …..

Justyna Siemiono

SYSTEM RESOCJALIZACJI W SZKOCJI

Zasady wymiaru sprawiedliwości w sprawach nieletnich:

• Zasada minimalnej interwencji: pierwszeństwo orzekania i stosowania środków pozasądowych, pozainstytucjonalnych,

• Unikanie stygmatyzacji,

• Pierwszeństwo stosowania środków wychowawczych, a nie środków represji,

• Sprawiedliwość naprawcza (konflikty między ofiarą, a sprawcą czy społecznością lokalną rozwiązywane są poza wymiarem sprawiedliwości).

• Karanie, czasowe pozbawienie wolności traktowane są jako ostateczność i stosowane dopiero wtedy, kiedy środki właściwe są niewystarczające.

Zasady wymiaru sprawiedliwości w sprawach nieletnich wynikają z obowiązujących aktów prawnych o charakterze międzynarodowym : Zalecenia Rady Europy dotyczące nowych sposobów postępowania wobec przestępczości nieletnich.

Główne wnioski na podst. analizy porównawczej w Europie:

• Środki probacyjne wobec nieletnich stosuje sąd (karny, rodzinny, dla nieletnich).

• Okres próbny wynosi mniej więcej/ maksymalnie 3 lata.

• W czasie próby stosuje się różnego rodzaju środki określone najczęściej jako community sentences, lub jako educational mesures.

• Za wykonanie środka probacyjnego odpowiadają:……………………………………..

Probacja wobec nieletnich w Szkocji:

- system szkodzi uważany jest za bardzo oryginalny,

- główną rolę odgrywa instytucja Childtren's Hearing System postawy w 1968 roku.

- CHS oparty jest o komisje lokalne uprawnione do stosowania przymusowych środków opiekuńczych i wychowawczych wobec dzieci i młodzieży,

CHS obejmuje:

• Dzieci i młodzież od 8 do 16 roku życia:

- ze względu na popełnienie przestępstwa (8 lat to w Szkocji granica odpowiedzialności karnej) ze względu na pozbawienie wystarczającej opieki, ze względu na przebywanie w nieodpowiednich środowiskach,

- ze względu na nierealizowanie obowiązku nauki etc.

Probation orders w Szkocji:

• Są jedną z najbardziej popularnych, najczęściej stosowanych community sentences (powszechne)

• Mogą trwać w okresie od 6 miesięcy do 3 lat,

• Sądy podchodzą do środków probacyjnych elastycznie,

Są to następujące obowiązki w okresie probacji:

• Podjecie nieodpłatnej pracy,

• Obowiązek zgłoszenia się na policję,

• Świadczenie pieniężne na rzecz ofiary (odszkodowanie),

• Uczestnictwo w specjalistycznym programie terapeutycznym (uzależnienie od alkoholu lub narkotyków).

Cel probacji:

Praca ze sprawcą przestępstwa nakierowana na zapobieganie lub obniżenie ryzyka recydywy.

Sprawca przestępstwa w swoim programie resocjalizacji (Action Plan) zgadza się na stosowanie takiego środka zorientowanego konkretnie na zachowanie sprawcy.

Wykonywanie środków probacyjnych wobec nieletnich:

• Community development Workers,

• Community education officer

• Socjal Worker,

• Youth Worker,

• Youth offending team officer

Przykład: Szkodzi program probacyjny

Living Wild: Chance for Change programme.

The Venture Turst

• Organizacja pozarządowa,

• Biura w Edynburgu,

• Programy dla osób w wieku od 16-25 lat

• Uczestnictwo na podst. nakazu sądowego lub indywidualnych zgłoszeń,

• Współpraca…..

Living Wild: Chance for Change

• Środek probacyjny, może zostać orzeczony przez dowolny CHS lub sąd.

• Finansowanie: Rząd, European Social Fund - EFS

• ……

• Od 12 - 15 miesięcy wsparcia przy realizowaniu indywidualnego planu resocjalizacji - Personal Development Plan.

• W tym do 20 dni „obozu przetrwania”. ……………………

Założenia :

• Odseparowanie od środowiska,

• Budowanie zaufania,

• Współpraca w grupie

• Samodzielne podejmowanie decyzji

• Przekraczanie własnych możliwości fizycznych, emocjonalnych i psychicznych….

Co potem?

• Wsparcie w środowisku lokalnym,

• Doradztwo indywidualne , warsztaty psychologiczne i pedagogiczne,

• Wymagane jest przejście przez wszystkie fazy programu („szkoła przetrwania” + praca w środowisku)

• Niektórzy rezygnują w trakcie szkoły przetrwania …………………..

Ewaluacja:

- przez informacje zwrotne od uczestników, ankiety, focus groups….

Współczesne koncepcje resocjalizacji - 11.02.2012. wykład

Teoria poznawczo - behawioralna w resocjalizacji.

Na podstawie R. Opora „Ewolucja społecznego niedostosowania jako rezultat zmian w zakresie odporności psychicznej i zniekształceń poznawczych.

Gdańsk, wyd. UG, 2009 s. 89 - 138.

Koncepcja społeczno - poznawcza

• Wyjaśnia jaki dzieci uczą się wzorców zachowań pod wpływem interakcji społecznej,

• Uczymy się w oparciu o modelowania, wzmacniania i aktywnego rozmyślania nad pojęciami i doświadczeniami sytuacyjnymi,

• Kładzie nacisk na rozpoznanie i formułowanie celów życiowych (analiza możliwości osiągnięcia, wybór, przewidywanie konsekwencji, poczucie skuteczności).

Niedostosowanie społeczne:

• Jest rezultatem dysfunkcjonalnego społecznego uczenia się,

• Niewłaściwe zachowania są nabyte przez doświadczenie lub obserwację modeli prezentujących społeczne postawy: zaburzone funkcjonowanie rodzica stanowi czynnik sprawczy niedostosowania u dziecka.

Resocjalizacja:

• Wykorzystuje szczególny profil osobowości niedostosowanego,

• Koncentruje się na zmianie oczekiwań, celów życiowych i nauce samo wzmacniania.

Założenia teorii poznawczych:

• Odnoszą się do: podstawowych mechanizmów przetwarzania informacji tj. pamięć, uwaga,

• Oraz do wyższych procesów umysłowych, tj,: myślenie, planowanie, podejmowanie decyzji,

• Szczególną uwagę przypisuje się: sposobom spostrzegania zdarzeń, interpretowania oraz zachowania,

• Można dokonywać interpretacji społecznego niedostosowania w perspektywie społecznych teorii osobowości: teoria osobowości J. Reykowskiego - szczególna rola czynników poznawczych w relacjach jednostki z otoczeniem.

Polsie badania - koniec lat 90-tych. B. Urban

Założenia ogólne psychologii poznawczej:

• Człowiek jest samodzielnym twórczym układem, który aktywnie przetwarza informacje (Kozielecki, 1988) - człowiek asymiluje dane ze środowiska i również samodzielnie je tworzy,

• Człowiek potrafi podejmować celowe działania,

• Procesy psychiczne to procesy informacyjne,

• Człowiek chce przewidywać i wyjaśniać świat - buduje osobiste teorie na temat świata,

Teoria poznawcza konstruktów osobistych G. Kelly'ego:

• Konstrukt jako sposób postrzegania i interpretowania zdarzeń,

• Konstrukt pozwala na kategoryzowanie zdarzeń oraz planowanie swojego zachowania,

• Człowiek antycypuje zdarzenie na podstawie obserwacji wzorców i prawidłowości,

• Konstrukty i ich wzajemne relacje są swoiste dla każdej jednostki.

Konstrukty osobiste wg Kelly'ego:

• Zjawiskom nadawane jest określone znaczenie, które jest wynikiem aktywności i dynamicznej interpretacji lub sposobu konstruowania przez człowieka,

• W przypadku każdego zdarzenia człowiek może tworzyć konstrukty alternatywne.

Schemat dynamiczny Reykowskiego:

• schematy dynamiczne podlegają stopniowo w toku rozwoju osobniczego organizacji w coraz bardziej złożone jednostki,

• w efekcie tworzy się centralny system regulacji i integracji czynności - osobowość człowieka.

• Efektywność funkcjonalna systemu regulacyjnego zależy od czynników zewnętrznych (stres, środki odurzające) i od nieprawidłowości rozwojowych →

• ludzie prezentują mniej lub bardziej niezintegrowane zachowania.

Określona struktura osobowości powoduje, że człowiek jest zdolny:

• integrować napływające interpretacje, tworzyć uporządkowany jednolity obraz sytuacji,

• integrować różne kierunki działań do jednej lub kilku podstawowych tendencji kierunkowych → może się koncentrować na celach i dążeniach.

• Integrować określony styl reagowania wobec przedmiotów, osób, sytuacji → zachowania powtarzalne, stałe (J. Reykowski, 1980).

Jeśli osobowość jest jednym wyznacznikiem działania, to:

• Po co człowiek robi i jak to robi zależy od aktualnego obrazu sytuacji, przeżywanych emocji, stanu psychofizycznego, przedniego wysiłku, aktualnego stopnia wytrenowania.

Każdy człowiek tworzy własny system konstruktów, ale:

• Zdarza się, że dochodzi do ukształtowania się dysfunkcyjnych konstruktów, które są źródłem problemów indywidualnych i społecznych,

• Należy wtedy uformować nowy konstrukt albo rozluźnić lub rozszerzyć stany tak, aby nie był on źródłem problemów.

Osoby niedostosowane społecznie:

• Przejawiają tendencję do trwania przy prawdach absolutnych,

• Są dogmatyczne, mają trudności w przyjęciu postawy otwartości wówczas, gdy ich schematy poznawcze poddawane są psychokrekcji → usztywnienie,

• Jednostka dokonuje przewidywań takiego samego rodzaju niezależnie od okoliczności,

• U podstaw leży lęk, strach, zagrożenie,

• Przejawiają także nadmierne rozluźnienie konstruktów → dokonują nieadekwatnych przewidywań,

• Posiadają zawężony lub rozszerzony system przekonań, dzieci wycofane zwracają uwagę na coraz mniej okoliczności je otaczających.

Znaczenie teorii Kelly'ego dla resocjalizacji:

• Osoby niedostosowane powinny przejść rekonstrukcję osobistego systemu konstruktów w celu:

• Wyeliminowania pewnych konstruktów i dodania innych,

• Niezbędne jest dostarczenie nowych elementów i doświadczeń,

• Informacje dla jednostki z otoczenia oceniające trafność zachowania nieletniego.

Źródła koncepcji poznawczo - behawioralnych w resocjalizacji:

• Behawioryzm i jego ograniczenia (uwarunkowanie klasyczne i instrumentalne),

• Badania rozwoju psychicznego dziecka (J. Piaget).

• Badanie z zakresu językoznawstwa,

• Teoria społecznego uczenia się (A. Bandura),

• Perspektywa teoretyczna symbolicznego interakcjonizmu (G. A. Meada).

- Zaremba Ł. 2007. Teoretyczne i praktyczne aspekty resocjalizacji kognitywnej, w: Urban B. (red)., Adekwatność… , Mysłowice, wyd. GWPS.

Nurt poznawczo - behawioralny:

• Kładzie nacisk na proces uczenia się zachowań, jak i na czynniki związane z poznawczym przetwarzaniem informacji, które mają wpływ na uczenie się,

• Wpływ poprzedzających determinantów zachowania zależy od ich skorelowania z konsekwencjami reakcji,

• Procesy poznawcze i właściwości bodźców mogą przyczynić się do modyfikacji wpływu oddziałujących wzmocnień,

• Zmiany w zachowaniu następują poprzez uczenie się (za pomocą warunkowania klasycznego, warunkowania instrumentalnego, modelowania,

• Wychowawca wspiera zmianę, stosując techniki bezpośrednio związane z tymi formami uczenia się oraz z metodami poznawczej perswazji, które są pomocne w zmianie błędnego, nieadaptacyjnego myślenia.

Model przetwarzania informacji społecznych M. Dodge'a:

• Dzieci wchodzą w sytuacje społeczne z zestawem rozwojowych ograniczeń umysłowych, ale przede wszystkim z pewnym zasobem informacji (wskazówki, sygnały społeczne), które pozyskały podczas wcześniejszych doświadczeń społecznych.

5 etapów przetwarzania informacji społecznych:

1. kodowanie wskazówek dotyczących określonej sytuacji społecznej,

2. interpretacja i reprezentacja umysłowa,

3. wybór celów możliwych do osiągnięcia w określonej sytuacji społecznej,

4. ocena dostępnych rozwiązań i dokonanie wyboru,

5. wprowadzenie rozwiązania w życie - reakcje behawioralne (zachowanie).

Cykl przetwarzania informacji

• procesy umysłowe na każdym etapie nie zatrzymują się, jest to cykl,

• informacje pobrane z pamięci długotrwałej wywierają wpływ na sposób interpretacji nowych danych,

• w tym samym czasie są przyswajane nowe interakcje i wskazówki społeczne, co powoduje wprowadzenie do pamięci zmian lub poprawek w posiadanej wiedzy.

• Osoby niedostosowane społecznie mają trudności na każdym z etapów przetwarzania informacji (Zaremba Ł. 2007).

Cele teorii poznawczo - behawioralnych:

• Dostarczenie praktycznych narzędzi przydatnych w pracy psychokorekcyjnej,

• Wyjaśnienie roli funkcji poznawczych człowieka w relacji z takimi zmiennymi jak: emocje, zachowania, relacje interpersonalne,

• Akcentowanie czynników i procesów odpowiedzialnych za powstawanie, utrwalenie, korekte i prewencje zaburzonego funkcjonowania.

Założenia terapii kognitywno - behawioralnej pozwalają uznać:

• Że zmniejszenie ilości bądź siły objawów niedostosowania społecznego jest skutkiem modyfikacji nieprawidłowego myślenia, a trwałość zmian stanowi wynik modyfikacji nieprzystosowawczych przekonań.

Cele oddziaływań resocjalizacyjnych:

• Modyfikowanie zaburzonego myślenia i dysfunkcjonalnych przekonań.

„Resocjalizacja kognitywna”

• Działalność obejmująca wychowanie, opiekę i terapię opartą na założeniach psychologii poznawczej.

Co ma znaczenie dla resocjalizacji opartej na terapii kognitywno - behawioralnej?

• Schematy poznawcze

• Struktura organizująca informacje i wpływająca na sposób postrzegania i reagowania na kolejne dane,

• Wzorce poznawcze,

• Wzorce reagowania emocjonalnego,

• Zniekształcenie poznawcze (najczęściej: błędy cechujące się egocentryczną tendencją do dopasowywania otaczającej rzeczywistości do własnych potrzeb, oczekiwań, intencji, praw, pragnień).

Modele interwencji kognitywno - behawioralnej:

• Kładą nacisk zarówno na proces uczenia się zachowań, jak i na czynniki związane z poznawczym przetwarzaniem informacji, które mają wpływ na uczenie się.

Terapia poznawczo - behawioralna

• Bazuje na możliwych do zweryfikowania doświadczalnie modelach, które zapewniają spójne podstawy teoretyczne stosowanych interwencji oraz są nastawione na kształtowanie społecznych i indywidualnych kompetencji, a także korygowanie zniekształceń poznawczych.

Programy resocjalizacyjne:

• Programy kontroli gniewu,

• Trening zastępowania agresji,

• →

• Zakładają sekwencyjny charakter przetwarzania poznawczego tego zdarzenia i okoliczności,

Sekwencyjny charakter przetwarzania informacji:

• 1. Poznawanie, atrybucja oraz percepcja danego zdarzenia,

• 2. Poznawczy plan reakcji na postrzegane zagrożenie,

• →

• Poznawcze przetwarzanie kłopotliwego zachowania oraz planowana reakcja są odpowiedzialne za faktyczną rzeczywistą reakcję.

Wychowanek uświadamia sobie, że:

• Istnieją 4 możliwości zachowania się: agresywne, bierne, manipulacyjne i asertywne (jedyne jawne, dbające o interesy wychowanka i innych osób w interakcji),

• Są pozytywne i negatywne konsekwencje zachowania,

• Istnieje związek między wstępną oceną poznawczą danej sytuacji, poznawczą oceną rozwiązań problemu, wzbudzeniem fizjologicznym oraz strategią behawioralną.

Programy resocjalizacyjne:

• Polegają na rozwijaniu interpersonalnych umiejętności poznawczych i kontroli emocjonalnej,

• Kładą nacisk na samo podejście wychowanka do sytuacji: czy analizują procesy myślenia?

• Opierają się na modelowaniu zachowań prospołecznych i wzmacnianiu ich,

• Polegają na odgrywaniu scenek, grach wymagających myślenia i opowiadania,

• Posługują się systemem żetonowym w celu wzmocnienia.

Przykładowe programy resocjalizacyjne:

• Program PMT G. H. Patersona, 1982. Kuratorski Program STOP, w: Pospiszyl K., 1998, Resocjalizacja, teoretycznie. Podstawy…, Warszawa, wyd. Akademickie Żak.

• Programy prezentowane w: Barczykowska A., Podejście kognitywno - behawioralne w pracy penitencjarnej i postpenitencjarnej (na przykładzie wybranych programów korekcyjnych stosowanych w USA), w: Probacja 2011, nr 3.

• Programy reprezentowane w: Opora R., Ewolucja Społecznego niedostosowania, Gdańsk, wyd. UG, s. 89 - 138.

Zagadnienia do egzaminu:

- wszystkie treści przedstawione na wykładach

- egzamin - 20 minut, pytania zamknięte wielokrotnego wyboru, nie ma punktów ujemnych, w pytaniach nie ma podwójnych negacji.

---