• Prawo cywilne - zespół norm prawnych regulujących stosunki cywilnoprawne pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi.( taką definicję zawiera art. 1KC) Ponadto często wyszczególnia się trzecią kategorię podmiotów tzw. ułomne osoby prawne.

Przedmiotem regulacji prawa cywilnego są stosunki majątkowe i niemajątkowe.

CECHY PRAWA CYWILNEGO:1. równorzędność podmiotów-oznacza, że żaden podmiot nie ma pozycji uprzywilejowanej tak jak ma to miejsce w prawie np. Karnym czy administracyjnym. 2.względnie i bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawa cywilnego - przy czym większość tych norm ma charakter względnie obowiązujący czyli dyspozytywny co oznacza, że normy prawa cywilnego będą miały zastosowanie wówczas gdy strony nie uregulowały stosunku cywilno-prawnego, w sposób odmienny albo gdy strony określiły ten stosunek cywilno-prawny w sposób niekompletny np. Art. 473 kc, 117 kc, 456 kc, 457 kc, 21`4 kc, 394 kc, 455 kc itp.3.stosunki regulowane przez normy prawa cywilnego mają charakter majątkowy i niemajątkowy. Zdecydowana ich większość ma jednak charakter majątkowy czyli jest im przypisana określona wartość ekonomiczna np. własność, dzierżawa, najem, współwłasność, pożyczka, użyczenie itp. Stosunki niemajątkowe to stosunki w zakresie dóbr osobistych takich jak życie, wolność, znak firmowy, prawa autorskie, władza rodzicielska, godność, obowiązek, wolność, tajemnica korespondencji, wizerunek itp.

SYSTEMATYKA PRAWA CYWILNEGO:(powszechnie w doktryni eprzyjmuje się następujące systemy)

Prawo cywilne część ogólna: jest to zbiór przepisów regulujących zagadnienia podstawowe, które mają znaczenie dla pozostałych działów prawa cywilnego, są to art. od 1 do 125 kc. Znajdują się tam pojęcia osoby fizycznej, prawnej, przepisy regulujące przedawnienie roszczeń cywilno-prawnych itp. Czyli określenia i zdefiniowanie pojęć.

Prawo rzeczowe: jest to zbiór przepisów prawnych regulujących własność i inne prawa rzeczowe, w szczególności określających korzystanie z dóbr zwanych rzeczami. Mają one charakter bezwzględny, co oznacza, że są one skuteczne przeciwko, czy względem wszystkich. Ilość tych praw rzeczowych jest ściśle określona przez kodeks cywilny. Znajdują się w nich określenie własność, prawa własności itp. np. Art. 169 kc. ( od art. 126 do 352kc)

Prawo zobowiązań ( część ogólna i szczególna ): ( od art. 353 do 921 kc ) część ogólna od 353 do 5344 a dalej szczególna. Jest to kompleks przepisów regulujących wymiany dóbr i usług, ochronę dóbr majątkowych i niemajątkowych. Prawa wynikające ze zobowiązań mają charakter względnie obowiązujący tj. odnoszą się tylko względem określonych podmiotów. W części szczególnej znajdują się podstawowe umowy cywilno-prawne.

Prawo spadkowe: jest to zbiór przepisów prawnych regulujących przejście praw majątkowych ze spadkodawcy na

spadkobierców. Są dwa rodzaje prawa spadkowego ustawowe i testamentowe przy czym testamentowe jest ważniejsze

od ustawowego.

Prawo rodzinne i opiekuńcze ( kodeks rodzinny i opiekuńczy ): jest to zespół norm prawnych regulujących stosunki wynikające z małżeństwa, prawa majątkowe i niemajątkowe wynikające z pokrewieństwa ( władza rodzicielska ) lub wynikających z powinowactwa, jak również reguluje stosunki wynikające z przysposobienia, kurateli i opieki.Prawo dóbr niematerialnych:

Prawo prywatne gospodarcze:

Źródła Prawa Cywilnego:Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, kodeks cywilny z 23.04.1964r, kodeks rodzinny i opiekuńczy z 25.02.1964r, kodeks spółek handlowych z 15.09.2000r, ustawa a dnia 2.07.2004r, o swobodzie działalności gospodarczej., Ustawa o własności lokali, ustawa o księgach wieczystych i hipotece, prawo prywatne międzynarodowe, ustawa z dnia 21.06.2001r o ochronie praw lokatorów, prawa autorskie,wekslowe oraz czekowe

Regulaminy: wiążą w sposób domniemany lub oczywisty, gdy przyjmujemy je do wiadomości i zapoznajemy się z nimi. Klauzule Generalne: posługiwanie się nimi jest celowe gdyż powoduje elastyczność przy ocenie różnego rodzaju spraw, sytuacji.

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY -( nie wszystkie stosunki są cywilnoprawne) są to stosunki społeczne uregulowane normami prawa cywilnego ( rodzaj stosunku prawnego pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi regulowany przez normy prawa cywilnego).np. umowa sprzedaży, najmu, dzierżawy, prawo własności, władza rodzicielska itp. Stosunkami cywilno-prawnymi nie będą: przyjaźń , gościnność itp.

STOSUNEK SPOŁECZNY: obejmuje dużo szerszy zakres od cywilno-prawnego.

ELEMENTY STOSUNU CYWILNO-PRAWNEGO:

I. Podmioty są nimi osoby fizyczne (art. 8-32 kc.) i osoby prawne (art. 33-43 kc.).

OSOBA FIZYCZNA: każdy człowiek ( art, 8kc ) staje się podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego z chwilą urodzenia i z tą też chwilą uzyskuje zdolność prawną, którą posiada przez całe życie aż do śmierci. Niekiedy osobą fizyczną jest już człowiek z chwilą poczęcia ( np. przy prawie spadkowym tzw. NASCITURUS art. 927 kc, czyli dziecko poczęte, które gdy urodzi się żywe ma prawo dziedziczenia ) OSOBAMI PRAWNYMI są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 kc.) uzyskują osobowość prawną zazwyczaj z chwila rejestracji przez organ rejestrowy i od tej chwili stają się podmiotami prawa cywilnego. Osoba prawna jest tworem sztucznym powołanym przez człowieka w drodze:1. aktu prawnego organów państwa, np. wyższa uczelnia tworzona ustawą sejmową, 2. systemu koncesyjnego, w którym osoba prawna powstaje z inicjatywy jej założycieli po uzyskaniu zgody (koncesji) właściwego organu państwa, 3. systemu normatywnego, w którym do powstania osoby prawnej konieczne jest wyłącznie spełnienie warunków określonych w ustawie.

Na istotę osoby prawnej składają się: 1.osoby fizyczne, 2. element majątkowy, 3. element organizacyjny (istnienie określonej struktury),4.cel (zazwyczaj określony w statucie). Osoba prawna działa przez swoje organy i występuje jako samodzielny podmiot prawa cywilnego.Zdolność prawna osób prawnych jest ściśle związana ze zdolnością do czynności prawnych, zarówno jeżeli chodzi o chwilę jej uzyskania, jak i utraty.

II. Treść.- tworzą ją prawa i obowiązki stron. Uprawnieniom jednej strony odpowiadają obowiązki drugiej strony. Niekiedy jedna strona jest tylko uprawniona, druga zaś tylko zobowiązana np. w stosunku łączącym poszkodowanego i sprawcę szkody wyrządzonej przez niego czynem

niedozwolonym - art. 415 i następne. kc.W innych stosunkach obie strony są zarazem uprawnione i zobowiązane. Stosunek cywilnoprawny - umowa sprzedaży (art. 535 kc).

III. Przedmiot - jest nim zachowanie się podmiotów tego stosunku wyznaczone treścią stosunku oraz obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy.Rodzaje przedmiotów stosunku cywilnoprawnego:1. rzeczy ruchome i nieruchome (w tym również pieniądze i papiery wartościowe),2. Zwierzęta,3. przedmioty materialne niebędące rzeczami,4. przedmioty niematerialne (energia, dobra niematerialne o charakterze intelektuanym, dobra osobiste), 5. zorganizowane kompleksy majątkowe (przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne).

ZDARZENIE CYWILNO-PRAWNE: jest to zdarzenie, które nosi skutek cywilno-prawny w postaci powstania, ustania lub zmiany już istniejącego stosunku np. gdy ktoś przewróci się na ośnieżonym chodniku i następnie domaga się odszkodowania. Dzielą się one na: 1. zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu: śmierć, urodzenie się człowieka, powódź, czyli takie które są niezależne od woli człowieka ( dopiero upływ czasu może spowodować powstanie stosunku cywilno-prawnego ) 2. działania: są to zachowania podmiotu z którym normy prawa cywilno-prawnego wiążą wywołanie skutku cywilno-prawnego. Mogą być one zgodne lub niezgodne z prawem np. Znalezienie rzeczy i oddanie jej właścicielowi ( zgodne ) lub też kradzież ( niezgodne) 3. konstytutywne orzeczenia sądu i innych organów państwowych: które mogą być deklaratywne lub konstytutywne. Deklaratywne są wtedy gdy stwierdza się tylko stan rzeczy a konstytutywne są gdy tworzy się stan rzeczy nowy np. decyzją wywłaszczeniową.

Czynność prawna - jest to taka czynność która: 1. zawiera przynajmniej 1 oświadczenie woli 2. spełnia wszystkie elementy, które norma prawna przewiduje dla czynności prawnych np. przy użyczeniu musi oprócz umowy zostać wydana rzecz, która jest przedmiotem umowy 3. skutek prawny jest z reguły objęty wolą podmiotu Czynność prawna obejmuje nie tylko skutki prawne w niej obowiązujące ale również zasady współżycia społecznego i ustalonego zwyczaju np. gdy wydany został zakupiony towar w sklepie bez gwarancji to i tak osoba ma prawo do reklamacji. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna np. gdy mafia sprzedaje broń lub gdy zamiast sprzedaży spisuje się umowę darowizny.

Aby czynność prawna była ważna musi spełnić następujące przesłanki:1. jej treść nie może być sprzeczna z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego 2. musi być wolna od wad 3. powinna być dokonana w odpowiedniej formie 4. podmiot dokonujący czynności prawnej musi mieć odpowiednią kategorię zdolności do czynności prawnych

Podziały czynności prawnych: 1.Jednostronne i dwustronne. Jednostronne dochodzą do skutku poprzez oświadczenie woli tylko jednej osoby, np. Testament. Do dokonania czynności dwustronnej (umowy) niezbędne jest zgodne oświadczenie woli dwóch stron, np. zawarcie umowy sprzedaży, najmu, pożyczki. 2. Odpłatne i nieodpłatne. Podstawą tego podziału jest to, czy korzyść uzyskują obydwie strony, czy tylko jedna ze stron czynności prawnej. Do odpłatnych zalicza się czynności, w których świadczenie jednej strony ma nastąpić za odpłatą drugiej stronie czynności, np. umowa sprzedaży, najmu. Wszystkie inne czynności uznawane są za bezpłatne, np. umowa darowizny, użyczenia. 3. Zobowiązujące i rozporządzające. Czynności prawne zobowiązujące polegają na zobowiązaniu się do określonego zachowania wobec innego podmiotu, np. umowa zlecenia, umowa o dzieło. Czynnościami prawnymi rozporządzającymi są natomiast czynności, których celem jak i skutkiem jest przeniesienie, ograniczenie, obciążenie lub zniesienie prawa przysługującego podmiotowi, dokonującemu czynności prawnej, np. umowa zbycia spadku, umowa zrzeczenia się własności nieruchomości.4. Konsensualne i realne. Przy czynnościach prawnych konsensualnych wystarczy samo złożenie oświadczenia (oświadczeń) woli, aby czynności doszły do skutku. Natomiast przy czynnościach prawnych realnych konieczne jest, obok oświadczenia (oświadczeń) woli, spełnienie dodatkowych warunków, np. wręczenie rzeczy przy umowie użyczenia, wpis do księgi wieczystej przy umowie sprzedaży nieruchomości. 5. Czynności prawne między żyjącymi oraz na wypadek śmierci. Czynności prawne między żyjącymi wywołują skutki prawne między żyjącymi osobami (zarówno fizycznymi, jak i prawnymi). Natomiast czynności prawne na wypadek śmierci wywołują skutki z chwilą śmierci osoby dokonującej tych czynności, np. sporządzenie testamentu.

Jednakże, aby zachowanie się podmiotu(-ów) uznane zostało w świetle prawa cywilnego za oświadczenie woli, musi być: 1. na tyle zrozumiałe, żeby chociaż w drodze wykładni możliwe było ustalenie jego sensu, 2. swobodne tj. niezłożone pod wpływem przymusu fizycznego, 3. złożone na serio, tj. poważnie.

Akt woli i jego uzewnętrznienie stanowią całość, która w świetle prawa jest instrumentem realizacji woli osoby składającej oświadczenie woli. Jeżeli jednak zewnętrzny przejaw woli nie oddaje woli wewnętrznej, np. umowa zawarta pod wpływem groźby, mówimy o wadach oświadczenia woli.

WADY OŚWIADCZENIA WOLI: 1. Brak świadomości lub swobody - art. 82 kc. Czynność prawna dotknięta taką wadą jest bezwzględnie nieważna, np. oświadczenie woli złożone przez osobę chorą psychicznie. 2. Pozorność - art. 83 kc. Na przykład strony zawierają umowę sprzedaży, a umawiają się, że w rzeczywistości dojdzie do skutku umowa darowizny. Skutkiem prawnym jest nieważność bezwzględna pozornego oświadczenia woli, w tym przypadku sprzedaży. 3. Błąd - art. 84 kc. i art. 86 kc. - co do stanu faktycznego np. kupno tombaku zamiast złota, - co do treści oświadczenia woli np. w ofercie sprzedaży mieszkania błędnie wpisano kwotę zamiast 100.000 zł., wpisano 10.000 zł. Skutkiem błędu jest nieważność względna, co oznacza, że poprzez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie, można uchylić się od skutków prawnych takiego oświadczenia woli. 4. Groźba - art. 87 kc. Bezprawna i poważna zapowiedź wyrządzenia osobie dolegliwości, gdy określony podmiot nie dokona żądanej czynności prawnej, np. podpalenie sklepu w razie odmowy jego sprzedaży. Skutkiem prawnym jest nieważność względna czynności prawnej (patrz błąd).

W zasadzie podmiot dokonujący czynności prawnej może złożyć oświadczenie woli w dowolnej formie (ustnej, pisemnej, notarialnej), chyba że z wyraźnego przepisu prawa bądź woli stron wynika obowiązek zachowania formy szczególnej. W związku z powyższym wyróżnia się następujące formy szczególne: 1. Forma pisemna (art. 78 i art. 79 kc.) - występuje w tych wszystkich przypadkach, w których przepisy wymagają formy pisemnej, ale nie określają skutków jej nie zachowania. Nie zachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie utrudnienia dowodowe. W razie sporu przed sądem niedopuszczalny będzie dowód z przesłuchania świadków lub stron na okoliczność dokonania czynności prawnej (wyjątek stanowi art. 74 par. 2 kc.). Jeżeli forma pisemna jest zastrzeżona pod rygorem nieważności, niezachowanie tej formy powoduje nieważność czynności prawnej, np. art. 522 kc. - przejęcie długu. 2. Kwalifikowana forma pisemna - to najczęściej forma aktu notarialnego, wymagana zawsze do przeniesienia własności nieruchomości. Brak tej formy pociąga za sobą nieważność czynności prawnej. Nie dotyczy to przypadków, gdy forma szczególna była zastrzeżona jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.

Podsumowując, należy stwierdzić, iż czynność prawna będzie ważna, jeżeli: 1. jej treść nie będzie sprzeczna z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego, 2. oświadczenie woli będzie wolne od wad, 3. dokonane zostanie w odpowiedniej formie, 4. podmiot(-ty) dokonujący czynność prawną będzie posiadał odpowiednią kategorię zdolności do czynności prawnych.

PRAWO PODMIOTOWE: jest to sfera uprawnień podmiotu przyznana i zabezpieczona przez normy prawa wynikające ze stosunku cywilno-prawnego np. prawo własności, prawo dzierżawy. Uprawnienia te odpowiadają obowiązki innych podmiotów np. w prawie najmu( art. 659 i następne kc ) uprawnionemu najemcy odpowiadają obowiązki wynajmującego. Szczególną odmianą uprawnień są roszczenia polegające na tym, że od indywidualnie oznaczonej osoby ( osób ) podmiot żąda określonego zachowania np. Roszczenie sprzedawcy wobec kupującego o odebranie rzeczy i zapłacenie ceny ( art. 535 kc)

Rodzaje praw podmiotowych:

1. prawa majątkowe i niemajątkowe: wyodrębnia się je ze względu na charakter ekonomiczny lub jego brak w stosunkach społecznych, z których wynikają.

prawa majątkowe: prawo własności, użytkowanie własności, pożyczka, kontraktacja, niektóre prawa z zakresu prawa rodzinnego np. prawo do alimentacji

prawa niemajątkowe: należą do nich wszystkie dobra osobiste osób fizycznych jak np. zdrowie, życie, wolność, nazwisko, dobra osobiste twórcy, władza rodzicielska w zakresie sprawowania opieki nad małoletnim. W zakresie osób prawnych będzie to min. nazwa, znak towarowy itp.

2. prawa bezwzględne i względne: wyróżniamy je ze względu na stopień ich ochrony

prawa bezwzględne są skuteczne przeciwko każdej osobie . Zaliczamy do nich min. Dobra osobiste człowieka( art. 23 kc) , prawo własności i inne prawa rzeczowe(art. 140 i następne kc)

prawa względne są skuteczne przeciwko konkretnej osobie ( osobom). Do nich zaliczamy przede wszystkim prawa obligacyjne np. W prawie najmu najemca żąda od wynajmującego określonego zachowania( art. 659 § 1 kc ), w prawie rodzinnym i opiekuńczym władza rodzicielska gdzie rodzice żądają określonego zachowania od ich małoletnich dzieci ( art. 92 i następne kro)

3. prawa przenaszalne i nieprzenaszalne: związane

4. są z możliwością lub brakiem możliwości

5. przenaszania ich w drodze czynności prawnych lub

6. dziedziczenia na inny podmiot.

Prawa majątkowe są z reguły przenaszalne, chyba, że co innego wynika z przepisów ustawy np. Obowiązek alimentacyjny ( art. 128 kc ) użytkowania ( art. 254 kc ) dożywocie ( art. 912 kc ) prawo pierwokupu ( art. 602 kc )

do praw nieprzenaszalnych zaliczamy przede wszystkim dobra osobiste oraz niektóre prawa rodzinne

Sposoby nabycia praw podmiotowych Wyróżnia się następujące sposoby nabycia praw podmiotowych: 1. Nabycie pierwotne i pochodne. Powstanie prawa w sposób pierwotny polega na tym, że podmiot nabywa określone prawo podmiotowe niezależnie od istnienia lub nieistnienia innego prawa podmiotowego np. znalezienie rzeczy (art. 187 kc.), zasiedzenie (art. 172 i art. 174 kc.), objęcie rzeczy niczyjej w posiadanie zawłaszczenie rzeczy (art. 181 kc.) - wszystkie te sposoby powodują nabycie prawa własności. Powstanie prawa w sposób pochodny jest zależne od istnienia u zbywcy tego samego prawa lub innego. Ma tu zastosowanie rzymska paremia, że nikt nie może przenieść na innego więcej praw, niżeli sam je posiada. Zasada ta doznaje wielu wyjątków, o których mowa będzie w szczegółowych działach prawa. Nabycie pochodne polega na tym, iż mamy do czynienia z następstwem prawnym. Poprzednik prawny przenosi swoje prawo na następcę prawnego (sukcesora). Sukcesja może wystąpić pod tytułem szczególnym i ogólnym. Sukcesja szczególna polega na tym, że sukcesor nabywa jedno lub kilka konkretnych praw np. nabycie prawa najmu (art. 659 § l kc.), użytkowania wieczystego (art. 232 kc.). Sukcesja ogólna polega na tym, że na podstawie jednego zdarzenia cywilnoprawnego, nabywca wstępuje w ogół praw poprzednika. Następstwo pod tytułem ogólnym występuje sporadycznie, tylko wtedy gdy ustawa wyraźnie tak stanowi np. sukcesja uniwersalna ma miejsce przy dziedziczeniu. 2. Nabycie translatywne i konstytutywne Powstanie prawa w sposób translatywny polega na przejściu istniejącego już prawa z jednego podmiotu na inny np. przejście prawa własności w wyniku zawarcia umowy sprzedaży, przelew wierzytelności.Powstanie prawa w sposób konstytutywny przejawia się w tym, że podmiot nabywa prawo z momentem jego powstania np. nabycie służebności gruntowej w drodze ustanowienia, nabycie przez sprzedawcę wierzytelności o zapłatę ceny (art. 535 kc.).Nabycie pochodne i pierwotne oraz translatywne i konstytutywne wzajemnie się nie wykluczają. I tak nabycie własności rzeczy w drodze zasiedzenia jest nabyciem prawa w sposób pierwotny i translatywny. Nabyciem pierwotnym i konstytutywnym jest np. nabycie własności rzeczy niczyjej przez objęcie jej w posiadanie (art. 181 kc.) Sukcesja może być nabyciem translatywnym np. nabycie własności rzeczy w drodze umowy sprzedaży (art. 535 kc.), jak również konstytutywnym np. ustanowienie służebności gruntowej (art. 285 § l kc.) oraz osobistej (art. 296 kc.), nabycie wierzytelności w wyniku zawarcia umowy sprzedaży, pożyczki.

Zmiana prawa podmiotowego - ma miejsce wtedy, gdy zmieniają się tylko niektóre jego elementy, natomiast prawo to pozostaje nadal np. w prawie najmu ulega podwyższeniu wysokość czynszu, w prawie pożyczki zmienia się termin spełnienia świadczenia.

Utrata prawa podmiotowego - może nastąpić przez jego wygaśnięcie (np. służebność osobista gaśnie wskutek śmierci uprawnionego), przejście na inne podmioty (np. przeniesienie własności art. 155 kc.), jak również w wyniku zjednoczenia w tym samym ręku prawa podmiotowego i odpowiadającego mu obowiązku np. A jest winien B 1000 zł, następnie A w wyniku dziedziczenia przejął po B cały majątek, w tym także wymienioną wierzytelność, która gaśnie. PODMIOTY STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH - są nimi jednostki ludzkie (osoby fizyczne) oraz jednostki organizacyjne posiadające podmiotowość prawną (osoby prawne).

Osoby fizyczne

Zdolność prawna i jej nabycie Zdolność prawna jest to zdolność bierna. Oznacza ona możliwość bycia podmiotem praw lub obowiązków. Każdy człowiek ma zdolność prawną, jednakże nie każdy człowiek ma takie same prawa i obowiązki bo na zdolność mają wpływ : wiek, obywatelstwo, zdolność do czynności prawnych, ubezwłasnowolnienie itp. Człowiek nabywa zdolność prawną od chwili urodzenia (art. 8 § l kc.). Przejawia się to w tym, że może być podmiotem praw i obowiązków. W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło na świat żywe (art. 9 kc.). To domniemanie prawne ma charakter wzruszalny, można je obalić dowodem przeciwnym np. przez wykazanie, że dziecko urodziło się martwe. W prawie mówi się także o warunkowej zdolności prawnej, która dotyczy dziecka poczętego a jeszcze nie urodzonego.( tzw. NASCITURUS) Polega to na tym, iż płód nie posiada zdolności prawnej, a tylko zabezpieczone są jego przyszłe prawa (por. art. 446 l kc., art. 75 kro., art. 182 kro., art. 927 §2 kc.).

Utrata zdolności prawnej Człowiek posiada zdolność prawną przez całe życie. Traci ją w przypadku śmierci oraz uznania za zmarłego. W obu oko­licznościach sporządza się akt zgonu (art. 64-69 p.o a.s.c.).

Sposobami stwierdzenia śmierci jest:1 przede wszystkim wystawienie karty zgonu przez lekarza a nadto, 2.w przypadku noworodka, który żył krócej niż 24 godz. jest to zaświadczenie wystawione przez lekarza, 3. jeśli okoliczności zgonu były przedmiotem postępowania przeprowadzonego przez organ państwowy na podstawie pisemnego zgłoszenia tego organu np. prowadzone jest postępowanie przez prokuratora, 4. jeśli w wyżej wymienionych trybach sporządzanie aktu zgonu nie nastąpiło lub nastąpić nie mogło (np. z powodu braku zwłok), a śmierć od strony dowodowej jest „niewątpliwa", to ma miejsce sądowe stwierdzenie zgonu (art. 535-538 kpc.). „Niewątpliwość" śmierci lub jej chwili nie należy utożsamiać z absolutną pewnością. Sąd Rejonowy po przeprowadzeniu postępowania wydaje postanowienie, które ma charakter deklaratoryjny tzn. potwierdza stan, który powstał w wyniku zaistniałej śmierci. Postanowienie to może być w każdej z chwili uchylone lub zmienione. W przypadku zaginięcia osoby ma miejsce uznanie za zmarłego. Zaginionym w prawie jest ten, wobec którego jest stan niepewności, nie wiemy czy on żyje, czy zmarł. Do uznania są konieczne dwie przesłanki, które muszą wystąpić kumulatywnie: 1. zaginięcie człowieka, 2. upływ czasu.

Wyróżniamy dwa rodzaje zaginięcia: 1. zaginięcie proste - wyraża się w tym, że temu faktowi nie towarzyszą nadzwyczajne okoliczności zwiększające prawdopodobieństwo śmierci np. wyjazd dziecka na wakacje, zaginięcie dziecka sprzed domu, pójście do lasu na grzyby,Przy zaginięciu tym, osoba może być uznana za zmarłego, jeżeli upłynęło dziesięć lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących informacji jeszcze żył (art. 29 § l kc.).

Zasada ta doznaje dwóch modyfikacji ze względu na wiek osoby zaginionej: - uznanie za zmarłego nie może nastąpić wcześniej niż upływ roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy (art. 29 § 2 kc.),- gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończyłby lat siedemdziesiąt wystarczy upływ lat pięciu (art. 29 § l kc.).2. zaginięcie kwalifikowane - polega na tym, że temu zdarzeniu towarzyszą wyjątkowe sytuacje zwiększające prawdopodobieństwo śmierci np. powódź, ekspedycja wysokogórska, podróż morska lub powietrzna, wojna, działania wojenne. Przy zaginięciu kwalifikowanym okres oczekiwania, który jest niezbędny do uznania jest krótszy (od 6 m-cy do 3 lat) i obliczany jest w różny sposób (por. art. 30 kc., art. XXVIII-XXXI przepisy wprowadzające kc. - ust. z dnia 23.04.1964 r., - DzU. nr 16, póz. 94 z późn. zm.). I tak za zmarłego uważa się: - zaginionego po upływie 6 miesięcy od katastrofy morskiej, lotniczej lub w związku z innym szczególnym zdarzeniem (30 § 1 kc ) - jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu bieg terminu 6 miesięcznego rozpoczyna się po upływie 1 roku od chwili gdy miał on zawinąć do portu przeznaczenie , a gdy nie miał takiego i portu z upływem 2 lat od chwili (dnia) w którym była ostatnia o nim wiadomość ( art. 30 §2 kc )- osobę która zaginęła w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym w sytuacjach wymienionych wyżej ( art. 30 §3 kc ) Sąd wydaje postanowienie, o charakterze konstytutywnym, z którego wynika domniemanie, iż zaginiony zmarł (art. 31 kc.). Postanowienie towarzyszącym każdej chwili może być uchylone, jeśli zaistnieją stosowne okoliczności (art. 542 zd. l kpc.).

Okoliczności mające wpływ na zakres zdolności prawnej osoby fizycznej Jeśli określone sytuacje dotyczą człowieka, oznacza, że to nie może on być podmiotem konkretnego stosunku cywilnoprawnego.

Do tych okoliczności zaliczamy: 1. Zdolność do czynności prawnych to możność samodzielnego dysponowania swymi uprawnieniami, zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Mówiąc inaczej, zdolność do czynności prawnych oznacza możność zawierania umów, np. sprzedaży, a także dokonywania jednostronnych czynności prawnych, np. sporządzenie testamentu w sposób przewidziany przez prawo. W świetle obowiązujących przepisów prawa osoba fizyczna może: -. nie mieć zdolności do czynności prawnych, - mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych, - mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

W ogóle zdolności do czynności prawnych nie mają osoby, które nie ukończyły lat 13 oraz osoby które ukończyły 13 lat i zostały ubezwłasnowolnione całkowicie. Osoby z tej kategorii nie mogą wykonywać czynności prawnych za wyjątkiem drobnych czynności życia codziennego. Czynność prawna dokonana przez taką osobę jest nieważna z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, np. dziecko może zrobić zakupy w sklepie.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby fizyczne, które ukończyły lat 13 ale jeszcze nie uzyskały pełnoletności, oraz osoby które ukończyły 18 lat i zostały ubezwłasnowolnione częściowo. Status takiej osoby jest jednak ściśle powiązany z rodzajem czynności prawnych, jakich ona dokonuje. W tej grupie wyróżniamy 3 kategorie czynności prawnych: =dokonywane swobodnie: drobne czynności życia codziennego np. możliwość dysponowania własnym zarobkiem, możliwość swobodnego dysponowania rzeczami oddanymi do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego poza wyjątkami. Czynności, =których wykonać nie może w ogóle: czynności prawne, których taka osoba nie może wykonać w ogóle np. uznanie dziecka lub sporządzenie testamentu.= które wymagają potwierdzenia przez upoważnioną osobę tj. przedstawiciela ustawowego: wszystkie pozostałe czynności prawne, które do czasu potwierdzenia przez uprawnioną osobę ( rodziców, opiekunów, doradcę tymczasowego itp. ) są nieważne tzw. bezstronność tymczasowa ( np. sprzedaż motorowera, rowera itp.)

Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie (osoba, która ukończyła lat 18 (art. 10 § 1 i 2 kc), a wyjątkowo kobieta, która ukończyła lat 16 i za zgodą sądu opiekuńczego zawarła związek małżeński (art. 10 § 1 kro). ) i nieubezwłasnowolnione.

Ubezwłasnowolnienie. W naszym systemie prawnym wyróżniamy ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe. Przesłankami ubezwłasnowolnienia całkowitego są: 1. ukończenie 13 roku życia, 2.choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, a w szczególności pijaństwo lub narkomania, jeśli osoba ta nie była w stanie pokierować swym postępowaniem (art. 13 § l kc.). Skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest to, że: 1. osoba nie posiada zdolności do czynności prawnych (art. 12 kc.), 2.. ustanawia się dla niej opiekę, chyba że pozostaje pod władzą rodzicielską (art. 13 § 2 kc.), 2. osoba ta nie może zawrzeć małżeństwa (art. 11 § l kro.).

Przesłankami ubezwłasnowolnienia częściowego są: 1. pełnoletność, 2. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania, jeśli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do poprowadzenia jej praw (art. 16 § l kc.) np. hulaszczy tryb życia i trwonienie majątku z powodu zaburzeń psychicznych spowodowanych pijaństwem.

Skutkiem ubezwłasnowolnienia częściowego jest to,że : osoba ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 kc.), ustanawia się dla niej kuratelę (art. 16 § 2 kc.), por. też art. 181 kro. Orzeka się je w trybie nieprocesowym sąd wojewódzki (art. 544 i nast. Kpc.). W przypadku gdy ustaną przyczyny lub ulegną zmianie, w każdej chwili można uchylić orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu lub zmienić jego rodzaj.

Skazujący wyrok karny. Niekiedy orzeczenie kar dodatkowych w postępowaniu karnym w postaci utraty praw publicznych, rodzicielskich i opiekuńczych powoduje następstwa w sferze prawa cywilnego np. niemożność powołania osoby dotkniętej ww. karami na opiekuna (art. 148 § l kro.).

Obywatelstwo. W naszym prawie ma to znaczenie przy nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Potrzebna tu jest zgoda Ministra Spraw Wewnętrznych (art. l ust. l Ustawy z dn. 24.03.1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców - t.j. DzU. z 1996 r. nr 54, póz. 245).

Zdolność do dziedziczenia. Dotyczy ona zdolności do nabycia spadku lub zapisu. W sytuacjach wskazanych w przepisach ustawy (art. 922 i nast. kc.) osoby fizyczne są pozbawione tej zdolności.

Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy może być przeszkodą do zawarcia związku małżeńskiego (art. 12 § l kro.).

Inne właściwości osoby fizycznej

I. Dobra osobiste i ich ochrona.

Dobra osobiste człowieka są to jego wartości indywidualne w sferze życia psychicznego. Dobra osobiste są prawami podmiotowymi niemajątkowymi, bezwzględnymi i niezbywalnymi. Nie podlegają także dziedziczeniu. Kodeks cywilny w art. 23 wymienia przykładowo dobra osobiste człowieka. Zalicza do nich zdrowie, cześć, swobodę sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Inne dobra osobiste człowieka to m.in. intymność życia, opinia pracownicza, kult po zmarłej osobie. Dobra osobiste są chronione ogólnie przez przepisy prawa konstytucyjnego. W sposób szczegółowy ochrona tych dóbr jest regulowana przede wszystkim przez prawo cywilne. Nie wyklucza to ochrony przez przepisy prawa karnego. Według art. 24 § l kc. ochrona cywilnoprawna ma miejsce gdy wystąpią kumulatywnie następujące przesłanki: - zagrożenie (np. zapowiedź ujawnienia życia intymnego) lub naruszenie dóbr osobistych (np. ujawnienie życia intymnego), - bezprawność działania sprawcy. Zachowaniem, które nie posiada charakteru bezprawności jest: działania dozwolone przez normy prawne o charakterze generalnym np. obrona konieczna (art. 22 § l k.k., art. 423 kc.), stan wyższej konieczności (art. 23 § l kk., art. 424 kc.), - wykonaniem prawa podmiotowego np. uprawnienie wynajmującego do usunięcia usterek w mieszkaniu zajętym przez najemcę (art. 663 kc.), - działanie za zgodą osoby uprawnionej, które jest zgodne z przepisami prawa albo zasadami współżycia społecznego np. legalne przerywanie ciąży.

Art. 24 § l kc. przewiduje następujące środki ochrony: 1. Roszczenie o zaniechanie działań zagrażających lub naruszających dobra osobiste np. usunięcie fotografii z określonego miejsca publicznego. 2. Roszczenie o dokonanie czynności niezbędnych do usunięcia skutków już dokonanego czynu. Może to polegać na złożeniu oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie np. ogłoszenie w prasie sprostowania, przeproszenie na apelu kompanii. Poszkodowany może mieć również roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny zgodnie z przepisami określonymi w kodeksie cywilnym (art. 448 kc.). Podstawą odpowiedzialności w tym zakresie jest wina sprawcy. Nadto w przypadkach wskazanych przez przepisy prawa (art. 445 § l kc. w zw. z art. 444 kc., art. 445 § 2 kc.) można żądać zadośćuczynienia niezależnie od winy sprawcy.3. żądanie naprawienia szkody - jeśli naruszeniu dóbr osobistych towarzyszy powstanie szkody majątkowej, to wg art. 24 § 2 kc. uprawniony podmiot może żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych (art. 415 i nast. kc.). Policja stosując prawo niekiedy wkracza w sferę dóbr osobistych człowieka zarówno w działaniach prewencyjnych, procesowych oraz operacyjnych.Są to działania legalne, jeśli czynności te są dozwolone lub nakazane przez przepisy prawa np. przeszukanie, legitymowanie, stosowanie podsłuchu, zatrzymanie (patrz m.in. art. 14 i 19 ust. z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji - DzU. nr 30, póz. 179 z późn. zm., art. 198 i art. 206 k.p.k.).

II. Miejsce zamieszkania ma istotne znaczenie dla osoby fizycznej w sferze stosunków prawnych, np. miejsce spełnienia świadczenia przez dłużnika (art. 454 kc.), małżeństwo jest zawarte w Urzędzie Stanu Cywilnego miejsca zamieszkania jednego z przyszłych małżonków (art. 12 ust. l p. o a.s.c.), właściwym miejscowo sądem w sprawach cywilnych jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania pozwany (art. 27 kpc.). Miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 kc.). Człowiek może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (art. 28 kc.). Miejsce zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską lub osoby znajdującej się pod opieką (tzw. miejsce zamieszkania pochodne) określają przepisy art. 27 i art. 28 kc.

III. Stan cywilny jest to zespół indywidualizujących cech człowieka, które mają doniosłość prawną. Są to zarówno te, które określają pozycję osoby w rodzinie (jako strona w związku małżeńskim, pokrewieństwo, powinowactwo), a także, które mają charakter osobisty np. płeć, wiek, nazwisko, imię. Ze względu na znaczenie tych zagadnień w sferze prawa prowadzi się szczególną dokumentację w postaci tzw. akt stanu cywilnego (patrz art. 1-9 p. o a.s.c.).

Osoby prawne są nimi jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 kc.). Są to Skarb Państwa i inne przedsiębiorstwa państwowe, stowarzyszenia zarejestrowane, spółki prawa handlowego (spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), partie polityczne, spółdzielnie, fundacje, związki kościelne, samorząd lokalny. Momentem uzyskania podmiotowości prawnej jest zazwyczaj chwila rejestracji przez organ rejestrowy (art. 37 § l kc.). Osoba prawna działa przez swoje organy (art. 38 kc.). Jeśli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku właściwych organów, sąd ustanawia dla niej kuratora (art. 42 § l kc.). Skarb Państwa jest szczególnym podmiotem (art. 34 kc.). Występuje w tych stosunkach cywilnoprawnych, które dotyczą mienia państwowego zarządzanego przez jednostki państwowe nie posiadające osobowości prawnej np. Wyższa Szkoła Policji, Urząd Wojewódzki w Poznaniu, Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach. Jednostki organizacyjne Policji nie posiadają osobowości prawnej. W stosunkach cywilnoprawnych, które dotyczą mienia państwowego oddanego w zarząd jednostkom organizacyjnym Policji, podmiotem praw i obowiązków jest Skarb Państwa (art. 2 pkt. 5 Ustawy z dnia 08.08.1996 r. o Urzędzie Ministra Skarbu - DzU. nr 106, póz. 496). W jednostkach policji Skarb Państwa jest reprezentowany przez jej organy np. Komendant Główny Policji, Komendant Wojewódzki Policji, Komendant Wyższej Szkoły Policji (zob. art. 5 ust. l, art. 6 ust. l ustawy o Policji - DzU. nr 30 z 1990 r. póz. 178 z późn. zm.). Zdolność prawna osoby prawnej nie obejmuje praw i obowiązków związanych z biologicznymi cechami człowieka np. nie może być podmiotem w stosunkach prawno-rodzinnych. Zdolność do czynności prawnych wyraża się w tym, że osoba prawna może dokonywać wszelkich czynności prawnych o ile nie jest to sprzeczne z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego. Dobra osobiste osób prawnych są nierozerwalnie związane z tymi podmiotami. Należy do nich zaliczyć m.in. Nazwę (firmę), dobrą sławę, tajemnicę korespondencji, tajemnicę dotyczącą produkcji i handlu, znak firmowy. Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych (art. 43 kc.).

• Kategorie osób prawnych: 1.państwowe - takie jednostki organizacyjne, wyposażone w osobowość prawną, które w całości ( 100% udziałów, akcji, własnego majątku ) stanowią własność państwa np. ANR, Szkoły wyższe itp. )2. komunalne - ( samorządowe ) gmin, związki gmin, stowarzyszenia i zakłady komunalne 3. inne osoby prawne - prywatne osoby prawne np. fundacje, spółki akcyjne, spółki zoo, partie, ZOZ-y, diecezje, spółki akcyjne itp.

• Podmioty bez osobowości prawnej, mające zdolność prawną ( tzw. Ułomne osoby prawne ) są to jednostki organizacyjne, którym przepisy prawa nie nadaję wprawdzie osobowości prawnej, a które mają wszelkie atrybuty osób prawnych tj. wyodrębnienie organizacyjne, majątek i strukturę. Status takich osób mają spółki handlowe osobowe ( jawna, komandytowa, komandytowa-akcyjna i partnerska ) oraz również wspólnoty kapitałowe w organizacji. Mają go również wspólnoty mieszkaniowe, głównie oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń i inne. W spółkach tych ułomna osoba prawna odpowiada majątkiem zarówno osobistym jak i majątkiem spółki.

Przedmioty stosunków cywilnoprawnych

Pojęcie i rodzaje rzeczy Rzeczami w prawie cywilnym są materialne części przyrody (art. 45 kc.) w stanie pierwotnym lub przetworzonym, wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach społeczno-gospodarczych mogą być uważane za dobra samoistne. Nie wszystkie przedmioty materialne są rzeczami, bowiem nie mogą wystąpić w obrocie cywilno-prawnym np. człowiek, zwierzęta żyjące na wolności, powietrze, woda (chyba, że jest w zamkniętych pojemnikach).

Podstawowy podział rzeczy w prawie cywilnym jest następujący: 1. rzeczy nieruchome (nieruchomości) i rzeczy ruchome (ruchomości),- niektóre prawa rzeczowe dotyczą tylko nieruchomości np. użytkowanie wieczyste (art. 232 § l kc.) a inne tylko rzeczy ruchomych np. zastaw (art. 306 § l kc.), inne są przesłanki nabycia prawa własności rzeczy ruchomej (art. 155 § l, 2 kc.), a inne nieruchomości (art. 157, art. 158 kc.), w stosunkach zobowiązaniowych prawo dożywocia odnosi się do nieruchomości (art. 908 § l, 2), przedmiotem pożyczki są tylko rzeczy ruchome (art. 720 kc.). Według art. 46 § l kc. nieruchomościami są: 1. części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (nieruchomość gruntowa), 2. budynki trwałe z gruntem związane, jeśli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny przedmiot własności (nieruchomość budynku - np. art. 235 § l kc.), 3. części budynków o ile na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny przedmiot własności (nieruchomość lokalu - ust. z dnia 24.06.1994 r. o własności lokali, DzU. nr 85, póz. 388 - art. 2 ust. 1). Według art. 46^l kc. nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Wszystkie rzeczy, które nie spełniają warunków nieruchomości są ruchomościami. rzeczy oznaczone co do tożsamości (oznaczone indywidualnie) i rzeczy oznaczone co do gatunku (oznaczone co do rodzaju) Decydującym czynnikiem, iż dana rzecz w określonym stosunku prawnym jest rzeczą oznaczoną co do tożsamości czy też co do gatunku jest wola podmiotów np. w umowie sprzedaży, gdzie stronami są producent i hurtownik, samochód „Fiat 126p" jest rzeczą oznaczono rodzajowo, natomiast w sprzedaży detalicznej jest to rzecz oznaczona indywidualnie. Są jednak rzeczy, które można opisać tylko za pomocą wskaźników rodzajowych takich jak jednostki wagi, długości, objętości, np. zboże, węgiel. Będą one zawsze rzeczami oznaczonymi co do gatunku. Przepisy prawne uzależniają skutki cywilnoprawne od ww. podziału rzeczy. rzeczy podzielne i niepodzielne Rzeczy podzielne (zob. art. 379 § l, 2 kc.) to takie, które nie zmieniają swojego charakteru prawnego w przypadku ich podziału fizycznego np. chleb, tkanina. Natomiast rzeczy niepodzielne w wyniku takiego podziału zmieniają swój charakter prawny, np. samochód, telewizor,

Części składowe rzeczy, pożytki i przynależnoścPojęcie i rodzaje części składowych rzeczy Część składowa nie może być oddzielnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych (art. 47 § l kc.), np. użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu. Częścią składową rzeczy? jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istot| istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego (postać podstawowa art. 47 § 2 kc.) np. kierownica w samochodzie. Występuje też postać zawężona (art. 47 § 3, art. 49 kc.), rozszerzonej (art. 48, art. 50 kc.) części składowej rzeczy.Pojęcie i rodzaje pożytków Pożytki są to wszelkie korzyści, które uzyskuje podmiot z prawa własności albo z innych praw podmiotowych w ramach prawidłowej gospodarki nie powodując utraty źródła tego przychodu np. nie są pożytkami korzyści uzyskane ze sprzedaży płodów rolnych, drewno wycięte w ramach wyrębu, gdy następuje zmiana przeznaczenia gruntu leśnego na grunt orny. Pożytki z rzeczy uzyskuje się w ramach prawa własności. Są to pożytki naturalne (art. 53 § l kc.), np. płody rolne, piasek, żwir, torf oraz cywilne (art. 53 § 2 kc.), np. czynsz dzierżawny. Pożytki z prawa naturalne i cywilne (art. 54 kc.) uzyskuje się w ramach innego prawa podmiotowego niż własność np. płody rolne uzyskiwane przez dzierżawcę, czynsz z tytułu podnajmu. Kodeks cywilny wskazuje kto jest osobą uprawnioną do pobierania pożytków naturalnych (art. 55 § l kc.) oraz cywilnych (art. 55 §2 kc.).

Pojęcie przynależności Przynależność (art. 51 kc.) jest to samoistna rzecz ruchoma, która pozostaje w związku z inną rzeczą główną (rzecz ruchoma albo nieruchoma), np. futerał do aparatu, kluczyki do samochodu, inwentarz żywy gospodarstwa rolnego. Między przynależnością a rzeczą główną muszą wystąpić następujące przesłanki: 1. służy do korzystania z rzeczy głównej , 2. Przynależność oraz rzecz główna pozostaje w związku faktycznym i stałym odpowiadającym celowi przynależności. Przynależność nie traci swego charakteru w wyniku przemijającej przeszkody w tym względzie np. oddanie futerału do naprawy. 3. Właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba 4. Rzecz główna może mieć kilka przynależności np. futerał, statyw do aparatu fotograficznego. Nie ma przynależności między rzeczami równorzędnymi np. para rękawic. Dokonanie czynności prawnej obejmującej rzecz główną odnosi się także do rzeczy przynależnej chyba, że co innego wynika z treści czynności prawnej albo przepisów szczególnych (art. 52 kc.) np. sprzedaż samochodu powoduje nie tylko przeniesienie prawa własności samochodu ale także przenosi własność przynależności (kluczyków do samochodu, koła zapasowego, trójkąta itp.)

• Majątek i mienie. mieniem jest ogół praw majątkowych np. własność, dzierżawa. Mienie dotyczy tylko aktywów. Termin ten może być używany jako prawa majątkowe określonej osoby np. mienie J. Kowalskiego, jak również bez relatywizacji oznaczonego podmiotu, np. mienie społeczne (państwowe, komunalne, organizacji społecznych posiadających osobowość prawną) oraz prywatne (mienie osób fizycznych, członków spółdzielni). Majątek - termin ten w prawie cywilnym występuje w dwóch znaczeniach: 1. Jest to ogół praw majątkowych (aktywów) przysługujących oznaczonemu podmiotowi, np. prawa majątkowe, które przysługują J. Kowalskiemu, (por. art. 863, art.871 § 2 kc. i art. 41 i 45 kro.). 2. Jest to ogół praw (aktywów) i obowiązków (pasywów) o charakterze majątkowym określonej osoby np. aktywa i pasywa J. Kowalskiego (por. np. art. 36-40, art. 48 kro.).

Inne przedmioty stosunków cywilnoprawnych1. dobra niematerialne np. dobra osobiste (art. 23 kc.), utwory literackie, artystyczne, naukowe, wynalazki, wzory użytkowe, projekty racjonalizatorskie, 2. energia (elektryczna, cieplna, jądrowa) - art. 435, 436, 555 kc., 3. pieniądz - art. 358 § l kc., 4. papiery wartościowe - art. 921 kc., 5. przedsiębiorstwo - art. 55^l kc., 6. gospodarstwo rolne - art. 55³ kc 7. prawa podmiotowe - dotyczy to tylko praw majątkowych zbywalnych (por. np. art. 555, art. 888 § l, art. 509 § l, art. 498 § l kc.).

Czynność prawna - jest to zachowanie się osoby fizycznej albo prawnej zawierające co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych w postaci powstania, zmiany oraz ustania stosunku cywilnoprawnego np. umowa, złożenie oferty, sporządzenie testamentu, wypowiedzenie umowy, udzielenie pełnomocnictwa.

Czynność prawne aby była skuteczna musi spełniać następujące warunki: 1. zawierać co najmniej jedno oświadczenie woli (art. 60 kc.), 2.spełniać wszystkie elementy, które norma prawna przewiduje dla mej np. wydanie rzeczy (art. 710 kc.), forma aktu notarialnego (art. 158 kc.), 3.skutek prawny jest z reguły objęty wolą podmiotu.

Czynność prawna: wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, ale także te, które wynikają z przepisów ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów (art. 56 kc.).Oświadczenie woli - jest to uzewnętrznienie decyzji wewnętrznej, która dotyczy skutku prawnego. Gdy jest przymus fizyczny to nie ma oświadczenia woli. Wady oświadczenia woli są ujęte w art., od 82 do 88 kc- są to pewne uchybienia i nieprawidłowości oświadczenia woli.

1.brak świadomości albo swobody woli art. 82 kc Jest to anormalny stan psychiczny osoby, wynikający w części z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innych zaburzeń, chociażby miały one charakter przemijający Brak świadomości może wynikać np. wskutek nadużycia alkoholu, wysokiej gorączki, narkozy, stanu pooperacyjnego, uwiądu starczego Brak swobody może być spowodowany np. głodem narkotykowym, alkoholowym. Czynność prawna dotknięta taką wadą jest bezwzględnie nieważna. Gdy nastąpiła zapłata to następuje zwrot świadczeń. 2.pozorność art. 83 kc - jest to nieprawidłowość polegająca na tym, że oświadczenie woli w ogóle nie ma wywołać żadnych następstw prawnych np. podmiot pozornie zbywa samochód, aby uniknąć egzekucji tej rzeczy, albo ma wywołać skutek prawny ale nie ten, który wynika z czynności pozornej np. strony zawierają umowę sprzedaży, choć pozornie dokonują zawarcia umowy darowizny chcąc uniknąć zapłaty podatku Czynnościami pozornymi są tylko umowy lub oświadczenia woli składane innej osobie. Min. nie może być dotknięte pozornością oświadczenie woli dotyczące przyjęcia albo odrzucenia spadku (art. 1018 § 3 kc.), testament (art. 941 kc.). Czynność prawna ukryta jest ważna o ile czynność pozorna spełnia warunki czynności ukrytej. Czynność prawna pozorna jest bezwzględnie nieważna. Art. 83 § 2 kc. chroni interesy osób trzecich w ten sposób, że pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na ważność odpłatnej czynności prawnej dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeśli wskutek tej czynności prawnej osoba trzecia nabywa prawa lub zostaje zwolniona z obowiązku, chyba że działa w złej wierze, np. gdy została zawarta umowa darowizny a w rzeczywistości była zawarta umowa sprzedaży to sama czynność sprzedaży jest ważna. 3. błąd art. 84 i 86 kc - Wyróżniamy dwa rodzaje błędu: a) mylne wyobrażenie o stanie faktycznym, które było podstawą złożenia określonego oświadczenia woli przez podmiot (tzw. błąd sensu stricto), np. kupno tombaku zamiast złota,kupno reprodukcji obrazu zamiast oryginału.b) mylne wyobrażenie dotyczące treści oświadczenia woli tzw. pomyłka, np. oferta sprzedaży samochodu BMW zamiast 25000 zł wpisano 2500 zł. Czynność prawna dokonana pod wpływem błędu jest względnie nieważna. Można uchylić się od jego skutków (art. 84 § l kc.), gdy: a) błąd dotyczy treści czynności prawnej: — błąd co do przedmiotu np. zakup repliki zamiast oryginału obrazu, — błąd co do podmiotu np. zawarcie umowy w sprawie instalacji urządzeń hydraulicznych z osobą, która nie posiada takich uprawnień, — błąd co do rodzaju, np. osoba była przekonana, że zawarła umowę zlecenia, a w rzeczywistości dokonano umowy o dzieło. b) błąd musi być istotny: — element subiektywny oznacza, że jest on przyczyną sprawczą złożenia oświadczenia woli przez określony podmiot, - element obiektywny oznacza, że nikt znający stan faktyczny i oceniający sprawę rozsądnie nie złożyłby oświadczenia tej treści. Jeśli czynność prawna ma charakter odpłatny oraz skierowana jest do innego podmiotu muszą być spełnione jeszcze dodatkowe przesłanki, np. sprzedaż, kontraktacja, — adresat błąd wywołał, chociażby bez swej winy, np. mylne oznaczenie towaru w sklepie, — adresat o błędzie wiedział lub z łatwością błąd mógł zauważyć np. jeśli kupujący chce nabyć narty zjazdowe, a ekspedient podaje mu narty biegowe. Skutkiem błędu jest nieważność względna (por. art. 88 § l, 2 kc.).

Podstęp (błąd kwalifikowany) jest wywołany w sposób umyślny przez inną osobę, aby skłonić określony podmiot do złożenia oświadczenia woli (art. 86 § l, 2 kc.), np. nakłanianie przez zbywcę do zakupu złota po wyjątkowo niskiej cenie, a w rzeczywistości okazało się, że przedmiotem sprzedaży jest tombak. Od oświadczenia woli, które jest dotknięte podstępem można się zawsze uchylić.

4. groźba art. 87 kc - (przymus psychiczny) jest to zapowiedź wyrządzenia osobie dolegliwości w razie gdy określony podmiot nie dokona żądanej czynności prawnej. Groźba musi być przede wszystkim: a) bezprawna, b) poważna. Przez bezprawność należy rozumieć nie tylko zapowiedź dokonania czynu zakazanego przez prawo (np. groźba zabójstwa, podpalenia), ale także środka dozwolonego przez prawo, którego jednak nie można wykorzystać w celu wymuszenia do złożenia oświadczenia woli (np. doniesienie do organów ścigania o dokonaniu przestępstwa, poinformowanie żony o zdradzie męża, zapowiedź wypowiedzenia umowy o pracę). Nadto groźba musi być poważna tzn. powodująca realne niebezpieczeństwo dla osobistych lub majątkowych dóbr nie tylko składającego oświadczenie woli, ale także innych osób mu bliskich np. nie ma charakteru realności żart kolegi, który dotyczy ujawnienia żonie pozamałżeńskiego życia erotycznego męża, jeśli ten związek małżeński ustał w wyniku rozwodu. Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby powoduje nieważność względną (art. 88 § l, 2 kc.).

Rodzaje czynności prawnych: a) Czynności prawne jednostronne i dwustronne, a niekiedy wielostronne. Podstawą podziału jest to, czy do dokonania czynności potrzebne jest oświadczenie jednej czy dwóch stron. jednostronna - potrzebne jest oświadczenie jednej strony np. Sporządzenie testamentu, złożenie oferty, wypowiedzenie umowy, przyjęcie i odrzucenie spadku, udzielenie pełnomocnictwa. dwustronna - (umowy) niezbędne jest zgodne oświadczenie woli dwóch stron np. sprzedaż (art. 535 kc.), najem (art. 659 § l kc.). b) Czynności prawne konsensualne i realne. Kryterium tego podziału jest związane z tym czy do dokonania czynności prawnej niezbędne jest oświadczenie woli, czy oprócz tego jeszcze wydanie rzeczy. konsensualna - wystarczy złożenie oświadczenia woli (przy czynnościach jednostronnych) albo zgodnych oświadczeń woli dwóch stron (przy umowach), np. umowa najmu (art. 659 § l kc.), umowa zlecenia (art. 734 § l kc.). realna - dochodzi dopiero wtedy do skutku, gdy oświadczeniu woli albo zgodnym oświadczeniom woli towarzyszy wydanie rzeczy np. zadatek (art. 394 § l kc.), umowa użyczenia (art. 710 kc.), umowa przechowania (art. 835 kc.). c) Czynności odpłatne i nieodpłatne. ;Podstawą podziału jest to czy korzyść majątkową uzyskują obydwie strony czy tylko jedna ze stron czynności prawnej. odpłatna - jest m.in. sprzedaż (art. 535 kc.), najem (art. 659 § l kc.), nieodpłatna np. użyczenie (art. 710 kc.), darowizna (art. 888 § l kc.). , mogą być również czynności prawne, które w zależności od woli stron mogą mieć charakter odpłatny albo nieodpłatny np. pożyczka (art. 720 kc.), zlecenie (art. 735 § l kc.). d. Czynności zobowiązujące i rozporządzające., zobowiązująca polega na zobowiązaniu się do określonego zachowania wobec innego podmiotu. Każda umowa jest czynnością prawną o charakterze zobowiązującym. , rozporządzająca to taka czynność, której celem i bezpośrednim skutkiem jest zniesienie, przeniesienie albo obciążenie prawa majątkowego np. zbycie w drodze umowy prawa własności (art. 155 kc.), wierzytelności (art. 510 kc.), ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego (art. 245 kc.), zrzeczenie się własności nieruchomości (art. 179 kc.), zwolnienie z długu (art. 508 kc.). Każda czynność prawna rozporządzająca jest zarazem czynnością o charakterze zobowiązującym np. sprzedaż (art. 535 kc.), darowizna (art. 888 § l kc.) zamiana (art. 603 kc.), dostawa (art. 605 kc.), kontraktacja (art. 613 § l kc.), pożyczka (art. 720 § l kc.). Niekiedy tzw. podwójny stosunek następuje w tej samej chwili np. umowa sprzedaży rzeczy ruchomej oznaczonej co do tożsamości (art. 155 kc.).

Treść czynności prawnej: 1. elementy przedmiotowo-istotne, 2. elementy podmiotowo-istotne ( wynikające z woli ustawodawczej ) 2. elementy nieistotne np. gdy w umowie najmu nie wyznaczymy dnia zapłaty za wynajem - mogą mieć zastosowanie przepisy ogólne.

Tryb zawarcia umowy cywilnoprawnej: Mówią o tym przepisy art. Od 66 do 72 kc. Są to następujące tryby: 1.złożenie oferty i jej przyjęcie, Oferta jest oświadczeniem woli zawierającym stosowną propozycję zawarcia umowy i określającą co najmniej istotne elementy (składniki przedmiotowo istotne) jej treści (art. 66 § l kc.).Podmiot składający ofertę nazywa się oferentem. Oferent jest związany terminem swoją propozycją (art. 66 § l, 2 i art. 67 kc.). Umowa jest zawarta, jeśli adresat (oblat zaakceptuje tę ofertę w całości).Przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień uważa się za nową ofertę (art. 68 kc.).Wyjątkowo dochodzi do zawarcia umowy przez spełnienie świadczenia (art. 69 kc.) oraz milczenie (art. 386 kc.).Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do określonych osób, uważa się w razie wątpliwości nie za ofertę, ale zaproszenie do rozpoczęcia rokowań (art. 71 kc.) np. informacje handlowe w prasie, radiu, telewizji, na folderach itp. Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za złożenie oferty (art. 543 kc.) np. a) wystawienie rzeczy z określeniem ceny na wystawie sklepowej, chyba ze jest zastrzeżenie, że rzecz jest dekoracją lub nie jest przeznaczona na sprzedaż, b) wystawienie na ulicy automatu wskazującego przedmiot i cenę sprzedaży.2.Przetarg - jest coraz bardziej powszechnym sposobem zawarcia umowy. Przepisy prawne określają przede wszystkim ogólne zasady przetargu oraz rodzaje przetargu (art. 70-70kc. Ogłoszenie przetargu winno określać co najmniej czas, miejsce, przedmiot oraz warunki przetargu (art. 70 § 2 kc.).Istnieją dwa rodzaje przetargu: a. Przetarg pisemny (art. 70³ § l, 2, 3 kc.) polega na wyborze najkorzystniejszej oferty. Może on przyjąć postać nieograniczoną lub ograniczoną (skierowany jest wtedy do ograniczonej grupy adresatów). Ogłoszenie do przetargu należy podać do publicznej wiadomości w prasie albo w inny sposób zwyczajowo przyjęty, natomiast w przetargu ograniczonym można podać tę propozycję w formie pisemnej skierowanej tylko do jego adresatów. Z reguły warunkiem uczestnictwa w przetargu jest wpłata określonego wadium. Przetarg odbywa się zazwyczaj w dwóch fazach. W pierwszej części organizator przetargu dokonuje otwarcia ofert w celu sprawdzenia ich poprawności formalnej. W drugiej części dokonuje się analizy ofert i wyboru najkorzystniejszej propozycji zawarcia umowy. Wybór oferty nie powoduje od razu zawarcia umowy, ale nakłada obowiązek jej zawarcia gdy tego żąda organizator przetargu. O wyborze oferty należy zawiadomić wszystkich oferentów. Jeśli wybrany oferent uchyla się od obowiązku zawarcia umowy to wtedy traci roszczenie o zwrot wartości wadium. Natomiast gdy dochodzi do zawarcia umowy to wadium może być zwrócone albo stanowi zaliczenie na poczet przyszłego świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy. Wpłacone wadium innych oferentów podlega zwrotowi. b. Przetarg ustny (art. 70² § l i 2 k. c. - licytacja, aukcja) jest przetargiem publicznym, który ma na celu osiągnięcie najwyższej ceny. W ogłoszeniu o przetargu podaje się przede wszystkim przedmiot przetargu i jego cenę wywoławczą. W przetargu tego rodzaju mogą brać udział z reguły wszystkie podmioty. Przebieg przetargu polega na zgłaszaniu przez jego uczestników wyższej ceny, która wiąże oferenta do momentu, gdy inny uczestnik ją podwyższy. Uczestnik, który zaproponował cenę najwyższą (tzw. udzielenie przybicia) wygrywa przetarg. Zawarcie umowy następuje z chwilą wybrania oferty. Przepisy prawa stwarzają możliwość unieważnienia umowy zawartej w drodze przetargu (art. 70⁴ § l i 2 k. c.). c.negocjacje - d.aukcja -

• Formy czynności prawnych: Dokonanie czynności prawnej może nastąpić przede wszystkim w formie dowolnej, polegającej na każdym zachowaniu osoby aby tylko ujawniona została jej wola w sposób dostateczny art. 60 kc, np. ustnie, pisemnie, poprzez przyklaśnięcie dłońmi przy sprzedaży koni na jarmarku.

• Ze względu na tzw. oświadczenie woli: 1.dowolna ( art. 60 kc ) w tym przypadku ustawodawca nie narzuca nam konkretnej formy czynności prawnych.2.szczególna ( wynika z innego przepisu kc ) a) forma pisemna zwykła (art. 78, art. 79 kc.),np. umowa leasingu ( art. 709 kc ), umowa o roboty budowlane ( art. 648 § 1kc ) b) forma pisemna kwalifikowana np. umowa darowizny( art. 890 §1 kc ) c) forma pisemna z urzędowo poświadczonym podpisem polega na dokonaniu czynności prawnej w postaci formy pisemnej zwykłej i poświadczeniu podpisu przez notariusza albo inny właściwy organ (np. organ gminy) - zob. rozp. Ministra Sprawiedliwości z 12 kwietnia 1991 r., (DzU. nr 33, póz. 148), d) forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty (tzw. data pewna) polega na dokonaniu czynności prawnej w formie pisemnej zwykłej oraz poświadczenia tej daty przez notariusza lub umieszczeniem na dokumencie przez organ państwowy właściwej wzmianki (art. 81 kc.) np. skasowanie znaczków skarbowych, e) forma aktu notarialnego polega na tym, że podmiot (podmioty) składają oświadczenie woli przed notariuszem, który je spisuje, następnie odczytuje stronom, a na koniec podmioty oraz notariusz podpisują ten dokument ( art. 92-94 ust. z dnia 14 II 1991 r. - Prawo o notariacie -DzU. nr 22, póz. 92).

• Ze względu na niezachowanie postaci zewnętrznej: a) forma pod rygorem nieważności - Niezachowanie formy pisemnej kwalifikowanej powoduje nieważność bezwzględną czynności prawnej (z art. 158, art. 179 § l kc.), chyba że przepisy szczegółowe stanowią inaczej (np. art. 890 kc.). Natomiast niezachowanie formy pisemnej zwykłej jest pod rygorem nieważności, jeśli to wynika z przepisu ustawy np. (art. 99 § 2, art. 876 § 2 kc.) albo gdy strony tak postanowiły (art. 76 kc.). b) forma dla wywołania oznaczonych skutków prawnych - Niezachowanie formy pisemnej zwykłej wymaganej przeze ustawę nie powoduje jej nieważności, ale czynność prawna wywoła inne skutki od tych, które były zamierzone przez strony (art. 73 § 2 zd. 2) np. art. 660, art. 678 § 2 kc. c) forma dla celów dowodowych - Jeśli ustawodawca wymaga dla dokonania określonej czynności prawnej formy pisemnej zwykłej, nie określając, postaci jej pod rygorem nieważności albo dla wywołania określonych skutków prawnych, to jest to forma dla celów dowodowych (art 74 kc) art. 77, art. 606, art. 616, art. 860 § 2 k.c. Niezachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej. Konsekwencje dotyczą bezpośrednio sfery procesowej ograniczając korzystanie w razie sporu z dowodu przesłuchania stron i świadków na fakt dokonania tej czynności prawnej. Wspomniane środki dowodowe są dopuszczalne w wyjątkowych okolicznościach (art. 74 § 2 kc.).

Przedstawicielstwo: Polega na tym, że jedna osoba (przedstawiciel) dokonuje w imieniu drugiego podmiotu (reprezentowanego) czynności prawnych mieszczących się w granicach upoważnienia do działania w cudzym imieniu, wywołując skutki bezpośrednio wobec reprezentowanego (art. 95 kc.). czyli inaczej mówiąc reprezentowany daje upoważnienie przedstawicielowi a skutek prawny dotyczy reprezentowanego. Przedstawiciel działa tylko w granicach upoważnienia ( umocowania ) Wyjątkami gdy nie można udzielić upoważnienia przedstawicielowi są: sporządzenie testamentu u uznanie dziecka. Źródła upoważnienia dla przedstawiciela: 1. przepis ustawy - jest wiele przepisów w ustawach, że dana osoba jest przedstawicielem ( najczęściej mówi o tym kodeks rodzinny i opiekuńczy, który określa zakres władzy rodzicielskiej, przedstawicielstwo itp. . ) Przepis ustawy określa zakres upoważnienia dla przedstawiciela. 2.Jednostronna czynność prawna w postaci oświadczenia woli mocodawcy ( pełnomocnictwo ). Będzie ono nazywać się umocowaniem i mocodawcę reprezentuje pełnomocnik. To mocodawca wyznacza i określa zakres umocowania czyli pełnomocnictwa. Jest to czynność prawna, jednostronna, dokonana w dowolnej formie, chyba że przepisy prawa wymagają formy szczególnej. Art. 98 kc daje umocowanie, które określa zakres pełnomocnictwa. Wyróżniamy 3 rodzaje pełnomocnictwa:( podział ze względu na zakres umocowania )pełnomocnictwo ogólne, które dotyczy czynności zwykłego zarządu ( dokonywanie działań w pełnomocnictwie osoby fizycznej )lub też zwykłych czynności w ramach działania osoby prawnej, które są powtarzalne np. płacenie czynszu i innych opłat, dokonywanie czynności prawnych związanych z bieżącymi remontami, pełnomocnictwo rodzajowe - dotyczy tylko upoważnienia do pewnego typu czynności prawnych czyli obejmuje określoną kategorię czynności prawnych (art. 98 zd. 2 kc.), np. zawieranie umów sprzedaży, które dotyczą inwentarza żywego i martwego gospodarstwa rolnego, pełnomocnictwo szczególne - dotyczy tylko upoważnienia do pewnego typu czynności pranych czyli daje umocowanie do dokonania tylko określonej czynności prawnej (art. 98 zd. 2 k.c.), np. sprzedaż oznaczonego samochodu. Art. 99 § 2 kc - określa, że formą pełnomocnictwa ogólnego jest forma pisemna pod rygorem nieważności. Art. 99 § 1 kc - określa, że pełnomocnictwo rodzajowe lub do określonej czynności ( szczególne ) musi być zgodne z formą czynności do jakiej osoba została upoważniona. Pełnomocnictwo wygasa gdy: 1.minął okres pełnomocnictwa, 2. została zakończona czynność do której upoważniono 3. poprzez odwołanie 4. z chwilą śmierci mocodawcy lub pełnomocnika art. 103 § 1 kc - mówi o tym, że gdy pełnomocnik nie ma umocowania ( upoważnienia ) lub przekroczy zakres tego umocowania ( upoważnienia ) to ważność zawartej przez niego umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę w której imieniu została zawarta. Z art. 103 § 2 wynika, że druga strona, osobie, w której imieniu umowa została zawarta, może wyznaczyć odpowiedni termin do potwierdzenia umowy ( staje się ona wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu ) Z art. 103 § 3 kc wynika, że w przypadku braku potwierdzenia umowy., ten kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego co otrzymał od drugiej strony po wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga osoba poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub przekroczeniu jego zakresu. Przesłankami skuteczności przedstawicielstwa są: 1. Przedstawiciel działa na podstawie upoważnienia i w jego granicach. 2) Przedstawiciel musi posiadać zdolność do reprezentowania .Przedstawiciel ustawowy musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, (np. art. 94 § l art. 148 § l k.r.o.). Pełnomocnik może mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 100 k.c.). 3) Przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego. 4).Czynność prawna musi być możliwa do dokonania przez przedstawiciela. Są czynności prawne, które mogą być dokonane tylko osobiście np. sporządzenie lub odwołanie testamentu (art. 944 § 2 k.c.), uznanie dziecka (art. 73 k.r.o.). Prokura ( art. 109?§1kc) - jest ona odmianą pełnomocnictwa, gdzie przedsiębiorca jest mocodawcą ( przedsiębiorca jest osobą prawną lub ułomną osobą prawną, która prowadzi w swoim imieniu działalność gospodarczą ) Zakres umocowania jest zakresem prowadzenia działalności gospodarczej lub przedmiotowej. Prokurantem może być tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

• Przedawnienie roszczeń - ( art. 117 - 125 kc ) przedawnienie roszczeń dotyczy z reguły wszystkich roszczeń majątkowych (art. 117 § l k.c.) Wyjątki to np. roszczenie o zniesienie współwłasności (art. 220 k.c.) roszczenie windykacyjne i negatoryjne dotyczące ochrony własności nieruchomości (art. 223 § l k.c.).Zgodnie z art. 117 § 2 kc po upływie przewidzianego do spełnienia zobowiązania przepisy prawa nie zmuszają podmiotu do spełnienia roszczenia ( czyli spełnienie roszczeń nie jest zabezpieczone przymusem państwowym. Po upływie terminu przedawnienia dłużnik może się uchylić od spełnienia świadczenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.), zrzeczenie przed upływem terminu jest nieważne. Oznacza to, że nie można zastosować środków prawnych, które zmusiłyby dłużnika do spełnienia świadczenia. Jeśli wierzyciel wytoczy powództwo to dłużnik winien wtedy zgłosić zarzut, że roszczenie to uległo przedawnieniu

• Terminy przedawnienia: 1. ogólne 10 lat a dla roszczeń o świadczenia okresowe lub roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej 3 lata ( art. 118 kc ) 2. szczególne - inne które wynikają z ustawy art. 119 kc mówi o tym, że terminy przedawnienia nie mogą być ani skracane ani też przedłużane. Mają one charakter bezwzględnie obowiązujący. art. 120 § 1 kc mówi o tym, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w który stało się wymagalne jego spełnienie. art. 121 k.c.,zawieszenie biegu przedawnienia art. 122 k.c wstrzymanie biegu przedawnienia art. 123 k.c. przerwa w biegu przedawnienia

• Terminy zawite: terminy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący . Dotyczą one różnych kwestii. Terminy zawite (prekluzyjne) w prawie cywilnym powodują ujemne konsekwencje w przypadku bezczynności uprawnionego. Ze względu na różnorodny charakter można wyróżnić następujące typy: a) terminy do dokonywania czynności pozasądowych np. uchylenie się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu oraz groźby (art. 88 § 1 i 2 kc.), możliwość powrotu do swego poprzedniego nazwiska małżonka rozwiedzionego (art. 59 kro.), uprawnienia do dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy sprzedanej (art. 568 § l kc.), b) terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym np. terminy do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa (art. 63, art. 64 § l, 2, art. 65, art. 69 § l kro.), terminy dotyczące ochrony posiadania (art. 344 § 2, art. 347 § 2 kc.) c)terminy wygaśnięcia praw podmiotowych np. wygaśnięcie służebności gruntowej (art. 293 § l kc.).

• CECHY PROKURY: - jest pełnomocnictwem szczególnego rodzaju o z góry określonym ustawowo zakresie umocowania, -ustawowo określony zakres umocowania pozwala dostrzegać w niej pewne cechy przedstawicielstwa ustawowego, -mogą ją ustanawiać tylko przedsiębiorcy w rozumieniu KC ( osoby fizyczne, prawne oraz nie posiadające osobowości prawnej a posiadające zdolność do tych czynności ), -czynności prawne możliwe do dokonania przez prokurenta muszą wiązać się z prowadzeniem przedsiębiorstwa, -prokura jest wpisywana do rejestru przedsiębiorstwa nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich chyba, że przepis szczególny stanowi inaczejNa podstawie udzielonej PROKURY nie można:1, zbyć przedsiębiorstwa ( sprzedaż, oddanie w dzierżawę )2. dokonać czynności prawnej na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania 3. zbyć nieruchomości i Rodzaje PROKURY: 1.łączna ( dwóch lub więcej prokurentów działa razem ), 2.oddzielna ( jeden prokurent jest upoważniony do czynności ), 3.oddziałowa i filialna ( na rzecz każdego oddziału, filii jest upoważniony 1 prokurent, posiadający upoważnienie do działania tylko w tej 1 filii )

Prokury nie wolno przenosić lecz prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.

Wygaśnięcie Prokury oznacza : 1.ustanie umocowania prokurenta który, traci tym samym prawo do reprezentowania przedsiębiorcy wobec osób trzecich 2. przyczyna wygaśnięcia prokury może wynikać: z jej odwołania, zrzeczenia się prokurenta, z mocy prawa ( np. Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenie upadłości, otwarcie likwidacji, przekształcenie przedsiębiorstwa, śmierć prokurenta) Wygaśnięcie Prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru.

Różnice między pełnomocnictwem a prokurą: 1. mocodawcą przy pełnomocnictwie może być każdy podmiot prawa a przy prokurze tylko przedsiębiorca prowadzący przedsiębiorstwo i wpisany do rejestru przedsiębiorców 2. pełnomocnictwo może być ograniczone lub rozszerzone w swoim zakresie, może być zastępowana 1 forma przez 2 ( np. szczególna zmieniona na rodzajową ). Prokura nie może być ograniczona ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich ( za wyjątkiem oddziałowej, która jest ograniczona co do formy ) 3. możliwe jest udzielenie dalszych pełnomocnictw a nie można udzielić dalszej prokury.

FIRMA: jest to nazwa pod którym, przedsiębiorca prowadzi działalność ( służy identyfikacji przedsiębiorcy ) . Jest dodobrem osobistym podlegającym szczególnej ochronie ( art. 43 od 1 do 10.)

NAZWA : dla identyfikacji przedsiębiorstwa używa się pojęcia NAZWY.

Zasady prawa firmowego: 1. prawdziwość - nazwa firmy powinna zawierać dane prawdziwe do rzeczywistości tj. przedmiotu działalności , źródeł zaopatrzenia itp. 2. Jedności - oznacza, że przedsiębiorca może obrać tylko jedną firmę tj. Nie może być dwóch firm o identycznej nazwie 3. ciągłość - wiąże się przede wszystkim z tym, że możliwością korzystania z firmy w późniejszym czasie jako następstaw wykorzystania dobrej sławy firmy lub odpowiedniej relacji z klientelą 4. zasada wyłączności - oznacza, że każda nowa firma powinna odróżniać się dostatecznie od innych przedsiębiorców prowadzących działalność na rynku jawność - wiąże się z obowiązkiem wpisu firmy do rejestru .,niezbywalność - wiąże się z tym, że sama firma nie może być zbywana

Prawo rzeczowe należy do bezwzględnych majątkowych praw podmiotowych.

Wyróżniamy następujące prawa rzeczowe: 1. Prawo Własności. 2. Prawo użytkowania wieczystego 3. Ograniczone prawa rzeczowe: - użytkowanie, - służebność, - własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu własnościowego, - zastaw, - hipotet ( hipoteka )

Prawo własności jest prawem podmiotowym, o charakterze bezwzględnym i przenaszalnym Wyróżniamy własność: publiczną tj. państwową i samorządową i prywatną tj. własność osób fizycznych i osób prawnych

Własność określa się jako triadę uprawnień właściciela : 1. własność jest to posiadanie samoistne- oznacza uprawnienia do faktycznego władztwa nad rzeczą we własnym imieniu 2. posiadanie na które składają się 3 elementy: korpus - faktyczne władztwo nad rzeczą, animus - osoba włada rzeczą tak jak właściciel ( jest to wola władztwa rzeczą tak jak właściciel ) Jeżeli ktoś włada rzeczą tak jak właściciel tj. We własnym imieniu to jest to posiadanie samoistne a jeśli włada mieniem powierzonym to jest to posiadanie zależne.

Dzierżenie - następuje wtedy gdy osoba włada rzeczą ale nie we własnym imieniu np. listonosz roznoszący listy czy paczki.Korzystanie - oznacza uprawnienie do używania rzeczy np. właściciel użycza pojazd do przewożenia rzeczy , do przetwarzania rzeczy np. ktoś kupił deski i je przetworzył. pobieranie pożytków i innych przychodów z rzeczy np. właściciel sadu zbiera jabłka

Rozporządzanie - prawo do wyzbycia się prawa własności poprzez np. przeniesienie prawa własności na 2 osobę przez sprzedaż, zrzeczenie się własności, darowizna, testament. Rozporządzenie jest również obciążeniem prawa co oznacza ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego np. ustanowienie użytkowania, może być na własność ustanowiona służebność.

Wykonywania prawa własności - polega ono na realizacji jego uprawnień w granicach określonych przepisami prawa. Granice tego prawa wynikają z: 1. przepisów ustawy - należy to rozumieć jako całokształt obowiązującego ustawodawstwa, będą to zarówno przepisy prawa cywilnego, np. art. 142, art. 144 - 154 k.c., 2. zasad współżycia społecznego - są to niektóre normy moralne i społeczne, które dotyczą zasad współżycia społecznego np. właściciel wynajmujący lokal nie może żądać od wynajmującego opróżnienia lokalu gdy członek jego rodziny jest ciężko chory, 3. ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa np. gdy przedmiotem własności jest samochód osobowy, to ze względu na jego przeznaczenie inaczej wygląda wykonywanie tego prawa dla celów prywatnych niż gospodarczych (np. usługi przewozowe).

Nabycie prawa własności: zazwyczaj łączy się z nim utrata tego prawa przez inny podmiot choć istnieją wyjątki od tej reguły. Wyjątkami takimi są np. porzucenie rzeczy ruchomej i objęcie jej w posiadanie samoistne (art. 180 i 181 k.c.).

Nabycie prawa własności może nastąpić w sposób : 1. translatywny, np. przeniesienie istniejącego już prawa własności ze zbywcy na nabywcę , 2. konstytutywny tj. Stworzenie nowego stanu rzeczy np. nabycie prawa własności szafki którą wykonano samodzielnie. 3. pierwotne polega na tym, że nabywca nabywa prawo własności niezależnie od uprawnień innego podmiotu np. nacjonalizacja, wywłaszczenie, prywatyzacja, przysądzenie własności(art. 998 k.p.c.), zasiedzenie (art. 172 § l, 2 i art. 174 k.c.), znalezienie rzeczy (art. 183 i nast. k.c.), zawłaszczenie rzeczy niczyjej(art. 181 k.c.), przepadek rzeczy(art. 38, art. 48 k.k.).. Określone przez przepisy prawa fakty powodują nabycie tego prawa. 4. pochodne zależy od tego czy zbywca ma prawo do rozporządzania i czy z takiego uprawnienia korzysta. W takiej sytuacji ma miejsce tzw. Następstwo prawne ( prawo przechodzi od poprzednika do następcy ). Istnieją następujące nabycia pochodne: a. sukcesja ogólna ( uniwersalna , generalna ) - kiedy ogół praw przechodzi od poprzednika do nabywcy np. prywatyzacja, dziedziczenie (art. 922 § l k.c.), nabycie majątku przez umowę majątkową (art. 47 k.r.o.), b. sukcesja singularna ( pojedyncza ) kiedy nabywca wchodzi w jedno lub kilka praw poprzednika, np. nabycie w drodze umowy sprzedaży warsztatu , lodówki itp..Na nabywcę przechodzi prawo własności w takich granicach, w jakich przysługiwało ono poprzednikowi.

Zasiedzenie polega na nabyciu prawa własności wskutek długotrwałego posiadania.

Własność rzeczy ruchomej następuje gdy spełnione są przesłanki (art. 174 k.c.): podmiot jest posiadaczem samoistnym, upływ 3 lat, dobra wiara nabywcy - przez cały okres 3 lat od objęcia w posiadanie.

W przypadku nieruchomości nabywa się własność gdy: podmiot jest posiadaczem samoistnym, upływa lat 20 i dobra wiara nabywcy - w momencie objęcia w posiadanie, upływ lat 30 i zła wiara nabywcy, np. zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości w formie pisemnej zwykłej.

Znalezienie (art. 183-189 k. c. i rozporządzenie RM w tej materii ) Przepisy prawne regulujące znalezienie dotyczą rzeczy zagubionych czyli takich co do których podmiot traci własność nie wiedząc o tym oraz porzuconych bez zamiaru wyzbycia się prawa własności np. uciekający porzuca rzecz przed goniącym go niebezpiecznym przestępcą. Znalazca takich rzeczy jest dzierżycielem i ciążą na nim określone prawa i obowiązki. Przepisy te stosuje się również do zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły.

Wyróżniamy 3 kategorie znalezienia rzeczy: 1.skarb - jest to rzecz mająca znaczniejszą wartość materialną albo wartość naukową lub artystyczną jeżeli została znaleziona w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe. 2. rzeczy szczególne - są to takie rzeczy jak pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artysty 3. rzeczy zwykłe są to takie rzeczy , które nie są ani skarbem ani rzeczami szczególnymi. Znalezienie rzeczy zwykłej jest sposobem nabycia własności rzeczy przez znalazcę ( art. 187 zd. 2 KC). Ma on prawa do nabycia rzeczy zwykłej po upływie 2 lat od jeśli uczynił on zadość swoim obowiązkom.

Obowiązki ciążące na znalazcy w przypadku znalezienia : 1. skarbu: musi on oddać rzecz organowi państwa 2. zwykłych i szczególnych - niezwłoczne zawiadomienie o znalezieniu rzeczy osoby uprawnionej do odbioru rzeczy a jeżeli znalazca nie wie kto jest jej właścicielem rzeczy , powiadamia właściwy organ państwowy tj. Starostę. Oddanie rzeczy na przechowanie właściwemu organowi państwowemu następuje: rzeczy szczególne zawsze oddaje się na przechowanie, a rzeczy zwykłe gdy organ sobie tego zażyczy. (reguluje to Rozporządzenie RM z dnia 14.06.1966r w sprawie rzeczy znalezionych.) Rzeczy wojskowe tj. ekwipunek, legitymacje lub inne należy oddać policji. Jeżeli rzeczy zostały znalezione w miejscu publicznym np. dworcu PKS,PKP, pociągu, autobusie czy tramwaju to należy je zwrócić zarządcy obiektu. W przypadku rzeczy szczególnej po upływie terminów ustawowych (patrz art. 187 zd. l k.c.) oraz skarbu (art. 189 k.c.) staje się własnością Skarbu Państwa. Znalazca musi spełnić swoje obowiązki (art. 184 § l k.c.). Jeśli spełni powinności może żądać znaleźnego do wysokości 1/10 wartości Znalezionej rzeczy zwykłej albo szczególnej.

• Przepisów o znalezieniu nie stosuje się gdy: 1. znaleziono rzecz zwykłą albo szczególną w budynku publicznym, w wagonie kolejowym, w autobusie (art. 188 k.c.), 2. gdy znalazcą jest osoba, która wykonuje szczególny zawód, np. policjant, celnik.

• Przesłanki nabycia rzeczy ruchomej od osoby uprawnionej ( art. 155 KC ) Do przeniesienia prawa własności rzeczy uprawniony jest właściciel lub jego przedstawiciel (art. 95 k.c.).

• W przypadku rzeczy ruchomych muszą być spełnione w tym zakresie następujące przesłanki: 1. rzeczy oznaczone co do tożsamości (art. 155 § l k.c.), np. sprzedaż konkretnie oznaczonego samochodu — zawarcie ważnej umowy, 2. rzeczy oznaczone co do gatunku, (np. zakup węgla) oraz tzw. rzeczy przyszłe (nie ma ich zbywca w momencie zawarcia umowy - art. 155 § 2 k.c.):— zawarcie ważnej umowy, — przeniesienie posiadania (wydanie rzeczy). Przesłanki nabycia własności nieruchomości od osoby uprawnionej Jeśli przedmiotem jest nieruchomość do przeniesienia prawa własności i muszą być spełnione następujące podstawowe przesłanki: Zawarcie umowy w formie aktu notarialnego (art. 158 k.c.), wyjątek por. np. art. 159 k.c.wpis do księgi wieczystej (art. l ust. o ks. wiecz.) ma charakter deklaratywny. własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu (art. 157 § l k.c.), np. jeśli ukończysz studia rolnicze, dokonam wobec ciebie darowizny nieruchomości rolnej. Jeśli taki warunek lub termin miał miejsce, to do przeniesienia prawa własności nieruchomości konieczne jest zawarcie nowej bezwarunkowej umowy (art. 157 § 2 k.c.).

Nabycie własności rzeczy od osoby nieuprawnionej

W przypadku rzeczy ruchomych ustawodawca uzależnia przeniesienie prawa własności od kumulatywnego spełnienia następujących przesłanek (art. 169 § l k.c.): 1. zawarcie ważnej umowy, 2. objęcie rzeczy w posiadanie samoistne, dobra wiara nabywcy. , Jeśli podmiot nieuprawniony wszedł we władanie rzeczy zgubionej, skradzionej lub w inny sposób utraconej (np. porzuconej przed napastnikiem) i zbywa tę rzecz, to nabywca uzyskuje prawo własności dopiero wtedy, gdy oprócz warunków wymienionych wyżej upłynie okres trzech lat od zdarzenia powodującego utratę rzeczy (art. 169 § 2 k.c. zd. 1). Dobra wiara nabywcy musi istnieć nie tylko w momencie dokonywania takiej czynności prawnej, np. zakup samochodu od złodzieja, pasera ale przez cały okres trzech lat od chwili utraty rzeczy przez właściciela. Nie dotyczy to jednak pieniędzy, dokumentów na okaziciela (np. papiery wartościowe - obligacje, akcje, czeki, weksle) ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji lub w toku postępowania egzekucyjnego (art. 169 § 2 k.c. zd. 2.)

• W przypadku nabycia nieruchomości od osoby nieuprawnionej muszą być spełnione następujące przesłanki: 1. 2. zawarcie ważnej umowy w formie aktu notarialnego (art. 158 k.c.), 3. zbywca jest wpisany w księdze wieczystej jako właściciel (art. 5 ust! o ks. wieczystych - rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych), zasada ta nie chroni, gdy czynność rozporządzająca jest nieodpłatna albo nabywca działał w złej wierze (art. 6 ust. l ust. o ks. Wieczystych.) wpis do księgi wieczystej, nie można czynić do przeniesienia własności warunku ani zastrzec

Współwłasność polega na tym, że prawo własności względem rzeczy (zbioru rzeczy) niepodzielnie przysługuje więcej niż jednej osobie (art. 195 - 221 k.c., art. 31 i nast. k.r.o.).

Cechami współwłasności są: jedność przedmiotów, jedność podmiotów, niepodzielność prawa - czyli współwłaściciel ma prawa do całej rzeczy niepodzielnie a nie tylko jej wyodrębnionej fizycznie części, np. jeśli jest dwóch współwłaścicieli samochodu osobowego, to nie jest tak, że jeden z nich jest właścicielem karoserii a drugi pozostałej części.

Rodzaje współwłasności: 1.współwłasność łączna ( bezudziałowa) jest pochodną osobistego stosunku łączącego podmioty, np wspólność ustawowa w małżeństwie (art. 31 i nast. k.r.o.), współwłasność w spółce cywilnej (art. 860 i nast. k.c.), 2.współwłasność w częściach ułamkowych (art. 195 i nast. k.c.) oparta jest na tym, że mimo niepodzielności tego prawa, każdy ze współwłaścicieli ma określony udział w prawie własności rzeczy w postaci np. 50%, 40%, 10%

Współwłasność powstaje w wyniku: dokonania czynności prawnej (np. sprzedaż, darowizna), spadku (art. 1035 k.c.), z mocy prawa (np. zasiedzenie), orzeczenia sądu (gdy sąd przyzna własność rzeczy kilku podmiotom).

Zniesienie współwłasności (sposoby ): umowny -następuje gdy współwłaściciele umówią się jak znieść podziała rzeczy po podzieleniu procentowej ilości, sprzedaż osobie trzeciej i podział pieniędzy adekwatnie do udziałów, tryb sądowy - gdy nie mogą dojść do porozumienia to występuję do Sądu o podział

Wykonywanie uprawnień oraz obowiązków wynikających ze współwłasności:

Każdy z współwłaścicieli możerozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli (art. 198 k.c.).

W przypadku rzeczy wspólnej do dokonania czynności zwykłego zarządu jest potrzebna zgoda większości współwłaścicieli (art. 201 zd. l k.c.). Większość współwłaścicieli mierzy się wielkością udziałów (art. 204 k.c.).

Czynnością zwykłego zarządu jest dokonywanie bieżących spraw (zarówno czynności faktycznych jak i prawnych) związanych z eksploatacją rzeczy i utrzymaniem jej w stanie nie pogorszonym, np. uiszczenie opłat podatkowych, bieżące naprawy, zawieranie umów w sprawie zbycia płodów rolnych. Do dokonania czynności przekraczających zwykły

zarząd, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli (art. 199 zd. l k.c.).

• Czynnością przekraczającą zwykły zarząd mają charakter wyjątkowy, nie są związane z bieżącymi sprawami dotyczącymi rzeczy wspólnej, np. zbycie lub obciążenie rzeczy, generalny remont, zmiana przeznaczenia rzeczy.

Ochrona własności : jest to system środków prawnych przyznanych właścicielowi w przypadku naruszenia jego prawa. Ochronę tą określa się mianem “ochrona patrytacyjna”. Właścicielowi przysługują 2 roszczenia:

windykacyjne - jest to żądanie właściciela o zwrot rzeczy od osoby, które rzeczą faktycznie włada chyba, że posiadaczowi przysługują tylko uprawnienia.

negatoryjne- mają miejsce wtedy gdy prawo własności jest naruszane w inny sposób niż pozbawieni władztwa nad rzeczą właściciela (np. pobieranie wody z cudzej

nieruchomości, zakładanie instalacji przed posesją). W takich przypadkach właściciel:

1. może żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem

2. zaniechania dalszych naruszeń

a także roszczenia uzupełniające po stronie właściciela:

1. roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczywistości roszczeń z tytułu rozliczeń za pożytki

2. roszczeń odszkodowawczych za zużycie, pogorszenie i utratę rzeczy

a także ze strony posiadacza:

1. roszczenie o zwrot nakładów poniesionych

2. roszczenie o zwrot innych nakładów, które zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania

3. roszczenia o zapłatę przedmiotów połączonych z rzeczą przez posiadacza

Obrona konieczna art. 343 § 1 kc mówi że:

Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.

Samopomoc legalna art. 343 § 2 kc mówi że Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.

Ochrona posiadania, sądowa (art.344 § 1,) mówi o tym, że:

Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.

---