WYKŁAD 1: POLSKA - WIADOMOŚCI OGÓLNE

1. POWIERZCHNIA

312 679 km2

• powierzchnia lądowa Polski wynosi 311 888 km² - wartość ta jest odpowiednikiem powierzchni podawanych dla innych państw we wszelkiego typu zestawieniach

• powierzchnia administracyjna Polski wynosi 312 679 km² - wartość ta jest wyliczeniem sumy powierzchni wszystkich jednostek administracyjnych

• powierzchnia lądowa wraz z morskimi wodami wewnętrznymi Polski wynosi 313 893 km²

• powierzchnia terytorium Polski wynosi 322 575 km²

2. GRANICE

Długość granic ogółem - 3511 km

• z Czechami - 796 km

• ze Słowacją - 541 km

• z Ukrainą - 535 km

• z Niemcami - 467 km

• z Białorusią - 418 km

• z Rosją - 210 km

• z Litwą - 104 km

• morska - 440 km (jest to długość odcinków rozgraniczających obszar morza terytorialnego z Niemcami i Rosją oraz linii, której każdy punkt jest oddalony o 12 mil morskich od morskiej linii brzegowej, a w Zatoce Gdańskiej — od linii podstawowej morza terytorialnego. Długość linii brzegowej wynosi 770 km)

Przejścia graniczne:

a) z Ukrainą: Dorohusk, Hrebenne, Korczowa, Krościenko, Medyka, Zosin

b) z Białorusią: Białowieża, Bobrowniki, Kukuryki, Kuźnica, Połowce, Sławatycze, Terespol - Brześć

c) dawne z Litwą: Budzisko, Ogrodniki, Berżniki

d) z Rosją: Bezledy, Gołdap, Gronowo

e) dawne z Niemcami: Świnoujście, Kołbaskowo, Kostrzyn n. Odrą, Słubice, Świecko, Gubin, Łęknica, Jędrzychowice, Zgorzelec

f) dawne z Czechami: Chałupki, Cieszyn, Czermna, Dusznik Zdrój, Głuchołazy, Istebna, Jakuszyce, Paczków,

g) dawne ze Słowacją: Barwinek, Chochołów, Chyżne, Jurgów, Korbielów, Łysa Polana, Niedzica, Piwniczna, Rycerka, Sromowce Niżne, Sromowce Wyżne, Szczawnica, Szachtowa, Wysowa Zdrój, Zwardoń

3. WOJEWÓDZTWA

• Podział na województwa od 1999 r.

województwo	miasto wojewódzkie	powierzchnia km²	ludność (31 XII 2007)
dolnośląskie	Wrocław	19946,77	2 878 410
kujawsko-pomorskie	Bydgoszcz ¹ Toruń ²	17 971,69	2 066 136
lubelskie	Lublin	25 122,50	2 166 213
lubuskie	Gorzów Wielkopolski ¹ Zielona Góra ²	13 987,88	1 008 481
łódzkie	Łódź	18 218,96	2 555 898
małopolskie	Kraków	15 182,79	3 279 036
mazowieckie	Warszawa	35 558,14	5 188 488
opolskie	Opole	9 411,67	1 037 088
podkarpackie	Rzeszów	17 845,73	2 097 338
podlaskie	Białystok	20 187,01	1 192 660
pomorskie	Gdańsk	18 310,22	2 210 920
śląskie	Katowice	12 333,51	4 654 115
świętokrzyskie	Kielce	11 710,20	1 275 550
warmińsko-mazurskie	Olsztyn	24 173,32	1 426 155
wielkopolskie	Poznań	29 826,51	3 386 882
zachodniopomorskie	Szczecin	22 892,48	1 692 271

(¹) - siedziba wojewody, (²) - siedziba sejmiku wojewódzkiego

4. RZEKI

Zlewisko Morza Bałtyckiego - 99,7%:

Zlewisko Morza Czarnego (Orawa wpadająca do Dunaju)

Zlewisko Morza Północnego (Izera, Orlica wpadające do Łaby)

	nazwa rzeki	długość (w km)	na terenie Polski	Uchodzi do	Źródło
1	Wisła	1047	1047	Bałtyku	Barania Góra
2	Odra	854	742	Bałtyku	Czechy
3	Warta	808	808	Odry (P) k. Kostrzyna n. Odrą	Wyż. Krakowsko-Częstochowska
4	Bug	772	587	Narwi (L)	Ukraina
5	Narew	484	448	Wisły (P) Nowy Dwór Mazowiecki	Białoruś
6	San	443	443	Wisły (P) k. Sandomierza	Ukraina
7	Noteć	388	388	Warta (P)	Poj. Kujawskie
8	Pilica	319	319	Wisły (L)	k.Pilicy
9	Wieprz	303	303	Wisły (P)	k. Tomaszowa Lub.
10	Bóbr	272	272	Odry (L)	Czechy

Najbardziej atrakcyjne szlaki turystyki wodnej: Brda, Czarna Woda, Drawa, Radunia, Pasłęka, Krutynia, Czarna Hańcza, Dunajec (na odcinku pienińskim), Poprad, San.

5. JEZIORA

Pod względem powierzchni			Pod względem głębokości
Jezioro	Powierzchnia (km²)		Jezioro	Największa głębokość (m)
Śniardwy	113,8		Hańcza	108,5
Mamry	104,4		Drawsko	79,7
Łebsko	71,4		Wielki Staw Polski	79,3
Dąbie	56		Czarny Staw pod Rysami	76,4
Miedwie	35,3		Wigry	73
Jeziorak	34,6		Wdzydze	68,7
Niegocin	26		Wuksniki	68
Gardno	24,7		Babięty Wielkie	65
Jamno	22,4		Morzycko	60
Wigry	21,9		Piłakno	56,6
Gopło	21,8		Jezioro Trześniowskie	56
Drawsko	19,6		Jezioro Ełckie	58,2
Roś	18,9		Użewo (Ożewo)	55,5

6. SZTUCZNE ZBIORNIKI WODY:

Zbiornik	Rzeka	Rok uruchomienia
Solina	San	1968
Włocławek	Wisła	1970
Czorsztyn-Niedzica	Dunajec	1997
Jeziorsko	Warta	1986
Rożnów	Dunajec	1941
Goczałkowickie	Wisła	1956
Dobczyce	Raba	1986
Otmuchów	Nysa Kłodzka	1933
Nysa	Nysa Kłodzka	1972
Turawa	Mała Panew	1948
Tresna	Soła	1967
Porąbka	Soła	1936

7. JASKINIE

Największe jaskinie w Polsce:

• najdłuższa - Jaskinia Wielka Śnieżna w Tatrach Zachodnich o długości 22 km

• najgłębsza - Jaskinia Wielka Śnieżna w Tatrach Zachodnich o głębokości 824 m.

Jaskinie turystyczne w Polsce:

1. Raj (Góry Świętokrzyskie)

2. Groty Mechowskie (Pomorze Gdańskie)

3. Jaskinia Ciemna (Ojcowski Park Narodowy)

4. Jaskinia Łokietka (Ojcowski Park Narodowy)

5. Jaskinia Nietoperzowa (Dolina Będkowska)

6. Jaskinia Wierzchowska Górna (Dolina Kluczwody)

7. Smocza Jama (Kraków)

8. Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie (Masyw Śnieżnika)

9. Jaskinia Radochowska (Góry Złote)

10. Dziura (Dolina ku Dziurze - Tatry)

11. Dziurawy Kamień (Karkonosze)

12. Jaskinia Komonieckiego (Beskid Mały)

13. Jaskinia Malinowska (Beskid Śląski)

14. Jaskinia Mroźna (Dolina Kościeliska - Tatry)

15. Jaskinia Mylna (Dolina Kościeliska - Tatry)

16. Jaskinia Obłazkowa (Dolina Kościeliska - Tatry)

17. Jaskinia Raptawicka (Dolina Kościeliska - Tatry)

18. Smocza Jama (Wąwóz Kraków - Tatry)

19. Zimna Dziura (Beskid Wyspowy)

8. UZDROWISKA

Województwo	Uzdrowiska
dolnośląskie	Cieplice-Zdrój (Jelenia Góra), Czerniawa-Zdrój, Dugopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Jedlina-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Lądek-Zdrój, Polanica-Zdrój, Przerzeczyn-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój
kujawsko-pomorskie	Ciechocinek, Inowrocław, Wieniec-Zdrój
lubelskie	Krasnobród, Nałęczów
małopolskie	Krynica-Zdrój, Muszyna, Piwniczna-Zdrój, Rabka-Zdrój, Swoszowice (Kraków), Szczawnica, Wapienne, Wysowa, Żegiestów
mazowieckie	Konstancin-Jeziorna
podkarpackie	Horyniec-Zdrój, Iwonicz-Zdrój, Polańczyk, Rymanów-Zdrój
podlaskie	Augustów, Supraśl
pomorskie	Sopot, Ustka
śląskie	Goczałkowice-Zdrój, Ustroń,
świętokrzyskie	Busko-Zdrój, Solec-Zdrój
warmińsko-mazurskie	Gołdap
zachodniopomorskie	Dąbki, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Połczyn-Zdrój, Świnoujście

9. PARKI NARODOWE

L.p.	Nazwa parku narodowego	Rok utworzenia	Powierzchnia (km²)	Lokalizacja siedziby
1.	Babiogórski Park Narodowy	1954 (1933)/(1921)	33,91	Zawoja
2.	Białowieski Park Narodowy	1947 (1932)	105,17	Białowieża
3.	Biebrzański Park Narodowy	1993	592,23	Osowiec-Twierdza
4.	Bieszczadzki Park Narodowy	1973	292,01	Ustrzyki Górne
5.	Park Narodowy Bory Tucholskie	1996	47,98	Charzykowy
6.	Drawieński Park Narodowy	1990	113,42	Drawno
7.	Gorczański Park Narodowy	1981	70,31	Poręba Wielka
8.	Park Narodowy Gór Stołowych	1993	63,40	Kudowa-Zdrój
9.	Kampinoski Park Narodowy	1959	385,49	Izabelin
10.	Karkonoski Park Narodowy	1959	55,81	Jelenia Góra
11.	Magurski Park Narodowy	1995	194,39	Krempna
12.	Narwiański Park Narodowy	1996	73,50	Kurowo
13.	Ojcowski Park Narodowy	1956	21,46	Ojców
14.	Pieniński Park Narodowy	1954 (1932)	23,46	Krościenko nad Dunajcem
15.	Poleski Park Narodowy	1990	97,62	Urszulin
16.	Roztoczański Park Narodowy	1974	84,83	Zwierzyniec
17.	Słowiński Park Narodowy	1967	215,73+111,71 obszary wodne	Smołdzino
18.	Świętokrzyski Park Narodowy	1950	76,26	Bodzentyn
19.	Tatrzański Park Narodowy	1954 (1947)	211,64	Zakopane
20.	Park Narodowy Ujście Warty	2001	80,38	Chyrzyno
21.	Wielkopolski Park Narodowy	1957 (1933)	75,84	Jeziory
22.	Wigierski Park Narodowy	1989	149,86	Krzywe
23.	Woliński Park Narodowy	1960	109,37	Międzyzdroje

Najwięcej turystów odwiedza Tatrzański PN, a najmniej Narwiański PN

Największa liczba turystów na km2 odwiedza Pieniński PN a najmniejsza Gorczański PN

10. POLSKIE OBIEKTY NA LIŚCIE ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO

1	Stare Miasto w Krakowie	K	1978
2	Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce	K	1978
3	Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)	K	1979
4	Białowieski Park Narodowy (wspólnie z Białorusią)	P	1979
5	Stare Miasto w Warszawie	K	1980
6	Stare Miasto w Zamościu - przykład renesnsowej zabudowy miejskiej	K	1992
7	Średniowieczny zespół miejski w Toruniu	K	1997
8	Zamek Krzyżacki w Malborku	K	1997
9	Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w.	K	1999
10	Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy	K	2001
11	Drewniane kościoły południowej Małopolski i Podkarpacia - Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa	K	2003
12	Park Mużakowki nad rzeką Nysą w Łęknicy wspólnie z Niemcami	K	2004
13	Hala Ludowa we Wrocławiu	K	2006

11. POMINIKI HISTORII

(Lista obiektów uznanych przez Prezydenta RP za Pomniki Historii)

1. Biskupin - rezerwat archeologiczny

2. Bochnia - kopalnia soli

3. Chełmno - stare miasto

4. Częstochowa - Jasna Góra, zespół klasztoru oo. paulinów

5. Frombork - zespół katedralny

6. Gdańsk - miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku

7. Gdańsk - pole bitwy na Westerplatte

8. Gniezno - katedra p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha

9. Gostyń - Głogówko - zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri

10. Góra Św. Anny - komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy

11. Kalwaria Zebrzydowska - krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego

12. Kamień Pomorski - zespół katedralny

13. Kanał Augustowski - droga wodna

14. Kazimierz Dolny

15. Kozłówka - zespół pałacowo-parkowy

16. Kraków - historyczny zespół miasta

17. Krzemionki k. Ostrowca Świętokrzyskiego - kopalnie krzemienia z okresu neolitu

18. Krzeszów - zespół dawnego opactwa cystersów

19. Legnickie Pole - pobenedyktyński zespół klasztorny

20. Leżajsk - zespół klasztorny oo. bernardynów

21. Lublin - historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny

22. Łańcut - zespół zamkowo-parkowy

23. Łęknica - Park Mużakowski, park w stylu krajobrazowym

24. Malbork - zespół zamku krzyżackiego

25. Ostrów Lednicki

26. Poznań - historyczny zespół miasta

27. Racławice - teren historycznej Bitwy Racławickiej

28. Srebrna Góra - Twierdza Srebrnogórska, nowożytna warownia górska z XVIII wieku

29. Tarnowskie Góry - podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga”

30. Toruń - Stare i Nowe Miasto

31. Warszawa - historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem

32. Wieliczka - kopalnia soli

33. Wrocław - zespół historycznego centrum

34. Wrocław - Hala Stulecia

35. Zamość - historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań XIX wieku

12. GÓRY

			NAJWYŻSZY SZCZYT
Góry Świętokrzyskie			Łysica 612 m n.p.m.
Karpaty	Tatry	Bielskie	najwyższy szczyt: Hawrań (2152 m n.p.m.)
				Wysokie	Gerlach (2655 m n.p.m.), po polskiej stronie: północno-zachodni wierzchołek Rysów (2499 m n.p.m.)
				Zachodnie	Bystra (2248 m n.p.m.), po polskiej stronie: Starorobociański Wierch (2176 m n.p.m.)
			Najwyższy szczyt w całości po polskiej stronie to Kozi Wierch (2291)
		Pieniny	Spiskie	Żar (879)
				Właściwe	Trzy Korony (982)
				Małe	Wysoka (1052)
		Beskid Mały		Czupel (933 m)
		Beskid Sądecki		Radziejowa - 1262 m n.p.m.
		Beskid Wyspowy		Mogielica (1170 m n.p.m.)
		Beskid Żywiecki		Babia Góra - 1725 m n.p.m. (Diablak)
		Beskid Śląski		Skrzyczne (1257 m n.p.m.) i Barania Góra (1220 m n.p.m.)
		Beskid Makowski		Lubomir (904 m n.p.m.)
		Gorce		Turbacz - 1310 m n.p.m.
		Beskid Niski		Lackowa (997 m n.p.m.)
		Bieszczady		Tarnica (1346 m n.p.m.)
	Sudety	Sudety Zachodnie		Śnieżka 1602 m n.p.m. w Karkonoszach
		Sudety Środkowe		Orlica (cz. Vrchmezí) 1084
		Sudety Wschodnie		Śnieżnik 1425 m n.p.m. w Masywie Śnieżnika.

---