Dr Danuta Mitręga

Makroekonomia-Wykłady 2004/2005

makroekonomia

Makroekonomia-zajmuje się zjawiskami odnoszącymi się do całej gospodarki, czyli wielkościami agregatowymi np. zjawisko inflacji, produkcja w wymiarze globalnym-czynniki pomiaru i wzrostu produkcji, globalna podaż, globalny popyt, globalne zatrudnienie, globalne inwestycje, itd. Makroekonomia koncentruje się na badaniu tychże agregatów i występujących zależności między nimi.

Funkcje makroekonomii:

• Poznawcza- rozpoznanie, wyjaśnienie zjawisk ogólnogospodarczych i wyjaśnienie przebiegu tych zjawisk

• Aplikacyjna -wykorzystanie zdobytej wiedzy, sugestii przez politykę gospodarcza

Cele makroekonomiczne (makroekonomia stawia sobie wiele celów):

• Wysoki poziom produkcji i wzrost gospodarczy

• Wysoki poziom zatrudnienia i jak najmniejszy poziom bezrobocia

• Stabilność cen- niedopuszczenie do zjawisk inflacyjnych

• Stosunki międzynarodowe- stabilizacje kursów walutowych jak również utrzymanie równowagi między eksportem i importem

Celem gospodarki jest wytwarzanie dóbr i usług zaspokajających potrzeby.

Rząd, władza wykonawcza, ustawodawcza dokonuje wyborów między celami makroekonomicznymi.

Narzędzia makroekonomiczne-zmienna ekonomiczna będąca pod bezpośrednia kontrolą rządu lub banku centralnego. Zmieniając narzędzia polityki oddziałujemy na jeden lub więcej celów ekonomicznych.

• Polityka fiskalna - polityka rządu- realizowana za pomocą budżetu

• Polityka monetarna (pieniężna) - bank centralny- kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe

• Polityka dochodowa- od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli

• Stosunki międzynarodowe- polityka handlu zagranicznego- interwencjonalizm w odniesieniu do kursów.

Modele makroekonomiczne- są uproszczonym przedstawieniem procesów gospodarczych, świadomie upraszcza się niektóre aspekty rzeczywistości aby ułatwić zrozumienie rzeczywistości gospodarczej przy założeniu ceteris paribus. Modele mogą mieć pewną formę:

• Opisowe - zestaw stwierdzeń, np. model rynku

• Matematyczne- wykresy, np. krzywa popytu

• Równania -modele wzrostu gospodarczego, równania gospodarcze

• Tabele - tabela przepływów międzygałęziowych

Mogą występować zmienne modeli funkcjonalnych lub definicyjnych

• Zmienne funkcjonalne- jedna zmienna określona jest przez drugą zmienną, zmienna jednej wpływa na zmianę drugiej np. wzrost inwestycji wpływa na wzrost produkcji

• Zmienne definicyjne- jedna zmienna określona jest przez inną, np. produkt krajowy brutto- wydatki na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne; zasoby siły roboczej- ludność zatrudniona i bezrobotna

Zmienne mogą mieć charakter zmiennych w postaci zasobów lub strumieni:

• Zasób- wielkość ekonomiczna datowana na określony czas, np. zatrudnienie 8.10.2004.

• Strumienie- wielkości , które mierzymy w pewnym okresie czasu, np. w ciągu miesiąca, roku; wielkość produkcji w roku 2003 wynosiła 1 miliard

Makroekonomia zajmuje się wielkościami agregatowymi, wielkości agregatowe powstają z łączenia wielkości mikroekonomicznych.

Wyliczenie wielkości agregatowych czasem jest bardzo proste np. przy wielkości bezrobocia, a czasem jest skomplikowane, np. agregatowa wielkość produkcji. Trudność ta wynika z dwóch powodów- produkowane są różne towary, które trzeba ująć w jedną wielkość globalną. Robi to się zatem za pomocą cen: ilość produkcji x cena = produkcja danej jednostki gospodarczej. Suma wszystkich jednostek gospodarczych ( ich produkcji) daje agregatową produkcje. Ceny są zawsze obciążone inflacją, co utrudnia porównanie z latami ubiegłymi. Od strony fizycznej możemy wytwarzać tą samą ilość, ale ceny na skutek inflacji w roku ubiegłym były niższe, zatem przy obliczaniu produkcji otrzymamy wyższą kwotę. To stwarza iluzje cenową- wzrosła globalna wartość produkcji, zatem wzrosła produkcja. Nie jest to jednak prawdą! Aby zatem mieć możliwość porównań stosuje się rozróżnienie na:

• Wartość nominalną produkcji- wartość bieżącą przy danym poziomie inflacji. Wartości nominalne są potrzebne do podejmowania decyzji, co do dochodu narodowego, jego podziału, bieżącego rozdysponowania, np. ustalenie budżetu państwa na najbliższy rok

• Wartość realną produkcji- wartość uzyskana z „wyrzucenia” z wartości nominalnej wpływu inflacji, która wypacza obraz. Wartości realne są potrzebne, gdy chcemy porównać, analizować trendy w gospodarce, wielkości ekonomiczne w poszczególnych latach. Jeżeli chcemy porównywać wartości w czasie to wykorzystujemy wartości realne!

Deflowanie- proces, który sprowadza wartości nominalne do realnych. Jest ono konieczne ze względu na ograniczoną możliwość zastosowania jednostek fizycznych ( liczny sztuk) do mierzenia wielkości agregatowych.

Płaca realna - to, co możemy faktycznie nabyć, czyli wartość nominalna skorygowana o wskaźnik poziomu cen.

• Płace bez zmian, ceny wzrosły- realnie możemy za niezmienną płace nabyć mniej

• Wzrost płacy niższy niż wzrost cen ( poziom inflacji)- mimo wzrostu płac nabywana ilość maleje, zatem tracimy

• Wzrost płac i poziomu cen o tą samą wartość- ilość nabywana pozostaje bez zmian

• Wzrost płacy wyższy niż wzrost poziomu cen- możemy nabyć więcej.

Modelowy obraz gospodarki w ujęciu makroekonomicznym- prekursor Keynes „ Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza” - 1936 r. Od czasu Keynesa makroekonomia zaczyna badać procesy gospodarcze całościowo. To co prawdziwe dla mikroekonomii nie musi być prawdziwe w skali makro- makroekonomia nie jest prostą sumą zdarzeń mikroekonomicznych.

Podstawowe więzi w zamkniętej gospodarce bez udziału państwa:

	Rynek dóbr i usług
Firma (przedsiębiorstwo)	Rynek pracy	Gospodarstwo domowe

Rynek kapitału

• Rynek dóbr i usług- rynek towarowy, na nim gospodarstwo domowe zaopatrują się w produkty: dobra i usługi- sprzedaje je przedsiębiorstwo. Gospodarstwo domowe reprezentuje popyt, a podaż przedsiębiorstwo. Wielkość popytu gospodarstw domowych ( to co i ile chcą nabyć) determinuje możliwości i strukturę produkcji przedsiębiorstw. Gospodarstwa domowe kupując dobra i usługi zaopatrują przedsiębiorstwo w określone dochody, które stanowią podstawę dalszej produkcji.

• Rynek kapitałowy- gospodarstwa domowe- podaż, przedsiębiorstwa- popyt. Gospodarstwa domowe wydają część swoich dochodów na rynku dóbr i usług, a część oszczędzają. Oszczędności gromadzone w bankach są źródłem pożyczek dla przedsiębiorstw- kapitał jest użyczany na określony procent i służy inwestycjom. Przedsiębiorstwo musi wykorzystać całe oszczędności gospodarstw domowych. Pewne źródło dochodu dla gospodarstw domowych- procent jaki płacą przedsiębiorstwo za korzystanie z kapitału.

• Rynek pracy- gospodarstwo domowe -podaż ( dostarczają umiejętności do wykonywania pracy, czynników pracy). Przedsiębiorstwo - popyt na pracę ( kupuje pracę, co stanowi źródło dochodów gospodarstw domowych).nadwyżka podaży powoduje bezrobocie, dochody maleją, koszty pracy maleją.

Zamknięta gospodarka rynkowa z udziałem państwa

	Rynek dóbr i usług
Firma (przedsiębiorstwo)	Rynek pracy	Gospodarstwo domowe Władza państwa
	Rynek kapitału	Bank centralny

Państwo oddziałuje głównie na rynek dóbr i usług ( np. zakupuje dla policji i innych służb) i rynek finansowy. Wpływa też na gospodarkę przez tworzenie prawa gospodarczego. Zasila gospodarstwa domowe poprzez transfery: stypendia, zasiłki, renty, itd.; a także przedsiębiorstwa poprzez dotacje, subsydia (np. do eksportu). Państwo czerpie fundusze głównie poprzez politykę podatkową. Posiada dochody z tytułu dóbr i usług poprzez podatki pośrednie, a także ze składek społecznych.

Otwarta gospodarka rynkowa:

	Rynek dóbr i usług
Firma (przedsiębiorstwo)	Rynek pracy	Gospodarstwo domowe Władza państwa
kraj zagranica	Rynek kapitału Eksport, import	Bank centralny Napływ, odpływ kapitału

Największe znaczenie ma import i eksport. Kupno i sprzedaż na rynkach zagranicznych wymaga posiadania określonej waluty. Na rynku walutowym przedmiotem wymiany są waluty poszczególnych krajów. Kupując towary musimy posiadać walutę jaką żąda kontrahent, aby dokonać płatności. Popyt i podaż danej waluty na rynku walutowym wpływa na jej cenę, czyli kurs. Na relację popyt-podaż wpływają też inwestycje i nabywane przez kontrahenta obligacje,

Kurs walutowy- cena waluty wyrażona w walucie innego kraju.

Bank centralny- ma silne powiązania z państwem i kontrahentami zagranicznymi poprzez walutowy rynek.

Poszczególne podmioty nie funkcjonują w odosobnieniu, podejmowane decyzje mają wpływ na inne podmioty.

Rachunek dochodu narodowego:

Sposoby mierzenia efektów działalności gospodarczej:

• SNA- (system of national accounting), przyjmuje się, że wszystkie działy gospodarki ( produkcyjne i nieprodukcyjne) wytwarzają dochód, np. górnictwo, usługi, itp. Każda praca, która przynosi dochód jest uważana za tworzącą dochód narodowy. System stosowany w gospodarce rynkowej.

• MPS- (material product system)- tylko sfera materialna była brana pod uwagę jako tworząca dochód narodowy. Sektor (usługowy) nieprodukcyjny była zasilany z pieniędzy sfery produkcyjnej, która nabywała usługi ( tzw. Redystrybucja- podział wtórny). Tylko sfera produkcyjna jest dochodotwórcza. System wykorzystywany w gospodarce centralnie planowanej.

Dochód narodowy (obliczany na okres 1 roku) obejmuje tylko działalność oficjalnie zarejestrowaną. To, co niezarejestrowane (tzw. szara strefa) tworzy pewne wartości, ale nie znajdują one odzwierciedlenia w dochodzie narodowym.

Wśród wielu miar poziomu działalności gospodarki najczęściej stosowane są:

• PKB (realny, nominalny)- wyrażony w cenach czynników wytwórczych, cenach rynkowych

• PNB (realny, nominalny)

• PNN (produkt narodowy netto)

• Dochód narodowy

Miary dochodu narodowego= miary efektywności gospodarczej

Działalność sfery pozarynkowej (sektora pozarynkowego) nie jest wliczana do dochodu narodowego, ponieważ jej efekty nie przechodzą przez rynek ( nie tworzą transakcji kupno-sprzedaż). Do niedawna za najważniejszy uważano PNB, ale w dobie globalizacji lepszy dla oceny produkcji krajowej okazał się PKB ( gross domestic product).

PKB( produkt krajowy brutto)

jest miarą produkcji wytworzonej w danym kraju w gospodarce w ciągu 1 roku. Zakłada się, że nie bierzemy pod uwagę, kto jest właścicielem czynników produkcji ( czy np. jest to właściciel polski czy zagraniczny),ale uwzględnia to wszystko, co zostało wyprodukowane na polskim rynku. PKB mierzymy metodą sumowania produktów, wydatków, dochodów.

Model obiegu w gospodarce (ruch okrężny)

	Płatności za dobra i usługi
	Dobra i usługi
Gospodarstwo domowe		Przedsiębiorstwo
	Usługi czynników produkcji
	Płace, zyski, procenty

• Gospodarstwo domowe

Ze względu na strumień dóbr i usług: właściciel czynników produkcji, właściciel pracy, dostarczyciel kapitału ( np. może być właścicielem firm, przez system akcyjny, inwestycje)

Strumień zysków- pozyskuje dochody ( za usługi świadczone za pomocą czynników produkcji), zapłatę w różnej postaci, np. za prace-praca.

Strumień dóbr i usług (strumień pieniężny)- gospodarstwo za wypracowany kapitał pozyskuje dobra i usługi, za które płaci (płatności).

• Przedsiębiorstwo

Nabywa prace niezbędną dla wytworzenia dóbr i usług.

Opłaca tę pracę (strumień kosztów przedsiębiorstwa)

Oferuje na rynku wytworzone dobra i usługi, za które otrzymuje zapłatę.

Mierzenie PKB

Biorąc pod uwagę powyższy model możemy wywnioskować, że bez względu na to, czy dokonamy agregacji dochodów, wydatków czy produktów powinniśmy otrzymać ten sam wynik.

1. Sumowanie produktów

Odbywa się za pomocą przeliczania wartościowego, czyli sumowania cen. Sumując wartości produkcji w danej gałęzi ( ze sprawozdań finansowych) nie otrzymujemy jednak PKB, ale produkt globalny. Pułapka w takim obliczaniu- przykład: do produkcji dżemu zakupiono owoce, słoiki, cukier. Sadownik w swojej produkcji uwzględni sprzedane owoce. Producent słoików słoiki, a cukrownia cukier. Potem producent dżemów wykaże cenę dżemów ( w której zawarte są koszty zakupu owoców, słoików, cukru)- będzie to oznaczało, że pewne wartości w tym przypadku będą liczone dwukrotnie. Przy większej złożoności produkcji ten sam produkt będzie liczony wielokrotnie.

Aby tego uniknąć agregatowa wielkość PKB opiera się na:

► Wartości dóbr finalnych- dobra użytkowane przez ostatecznego użytkownika. Mogą to być zarówno dobra konsumpcyjne konsumowane przez gospodarstwo domowe jak i dobra inwestycyjne nabywane przez przedsiębiorstwo, np. chleb, buty, maszyny, itd.

► Wartość dóbr pośrednich- NIE WLICZA SIĘ DO PKB !, stanowią nakład w kolejnym cyklu produkcyjnym, są zużywane w kolejnym przedsiębiorstwie do produkcji innych wyrobów ( np. mąka dobro pośrednie w piekarni, w gospodarstwie dobro finalne).

► Wartość dodana- stanowi przyrost wartości będących rezultatem określonego procesu produkcji. Od wartości produktu odlicza się wartość nabytych z zewnątrz i wykorzystanych w procesie produkcji nakładów rzeczowych czynników produkcji ( np. od wartości dżemu odejmuje się wartość słoików owoców, cukru), w praktyce obejmuje płace i zyski. Wartość dodana obejmuje także amortyzację .

Amortyzacja-jest wyrazem zużycie środków trwałych, czyli używanych więcej niż rok- budynki, maszyny, urządzenia, a wartość tego zużycia dopisywana jest w koszty.

Struktura ceny:

Koszty produkcji+ robocizna (półfabrykaty, itp.) + koszty pracy (pensje pracownicze)+zysk

Przykład:

Nazwa produktu	Cena sprzedaży	Zużycie pośrednie	Wartość dodana
Zboże Zużycie pośrednie Wartość dodana	4,00	0,00	4,00
Mąka Zużycie pośrednie Wartość dodana	6,50	4,00	2,50
Chleb Zużycie pośrednie Wartość dodana	10,00	6,50	3,50
Razem wartość globalna Zużycie pośrednie Wartość dodana	20,50	10,50	10,00
	20,50 -	10,50 =	10,00

Dochód narodowy możemy obliczyć sumując wartość dóbr finalnych lub wartość dodaną!!!

Wartość dobra finalnego =10,00

Łączna wartość dodana =10,00

Wartość globalna (20,50) - zużycie pośrednie (10,50)= 10,00

2. Sumowanie dochodów

Polega na sumowaniu płac, zysków (dochodów z tytułu usług świadczonych przez gospodarstwa domowe). Należy pamiętać, że możemy sumować tylko te dochody, które mają związek z wytwarzaniem dób i usług. Sumujemy dochody z czynników ziemia, praca, kapitał, procenty, odsetki, renty gruntowe itd. Nie wlicza się np.. kieszonkowego, wydatków państwa (transfery- emerytury, zasiłki, renty, stypendia. Płatności transferowe nie są odzwierciedleniem żadnej pracy, więc nie są elementem produkcji, nie są też wynagrodzeniem za pracę.

Dochody gospodarstw domowych- głównie z tytułu pracy, procenty i inne zyski pomniejszone o podatki pośrednie i powiększone o ewentualne świadczenia transferowe.

Podatki pośrednie- związane z wydatkami, w przypadku nabywania dobra zawarte w cenie towarów np.,

► VAT ( value added tax)- podatek od wartości dodanej

► podatek akcyzowy - nie podlega regulacji VAT, jest nakładany na towary luksusowe lub takie, których koszt wytworzenia jest stosunkowo niski, ale z różnych powodów cena powinna być wysoka ( np. papierosy, alkohol) albo na towary powszechnego użytku np. benzyna

3. Sumowanie wydatków

Polega na sumowaniu następujących wydatków:

►wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju

►wydatki na krajowe dobra inwestycyjne

► wydatki rządowe na wytwarzane w kraju produkty i usługi ( wyłącza się wydatki transferowe)

► wydatki z zagranicy na zakup dóbr i usług

PKB= C (konsumpcja)+ J (inwestycje) + G_K (wydatki rządu na dobra krajowe)+E (eksport)

PKB=C+I+G+EKSOPRT-IMPORT

PKB=C+I+G+X

X ( eksport netto)=E-I

E>I→ X>0

E<I → X<0

Wydatki konsumpcyjne obejmują wszystkie wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi, wyróżniamy 3 grupy:

►wydatki na dobra trwałego użytku

►wydatki na dobra nietrwałego użytku- zużywają się jednorazowo

►wydatki na usługi konsumpcyjne

Wydatki inwestycyjne- poświęcenie części bieżące konsumpcji na rzecz przyszłej konsumpcji, ponoszone na zakup marzeń, urządzeń, czy też budynków fabrycznych, a także wydatki gospodarstw domowych na zakup domów czy mieszkań.

Inwestycje

► Brutto- jest to ogół inwestycji w gospodarstwie

► Netto - to inwestycje brutto minus amortyzacja, są to inwestycje na powiększenie kapitału

wydatki rządowe- związane z wydatkami na zakup dóbr i usług, wiążą się również z płatnościami transferowymi.

Eksport netto- różnica miedzy eksportem a importem

►Różnica może być ujemna- import > eksport

►Różnica może być dodatnia- eksport> import

PKB może być wyrażone w :

► cenach czynników produkcji C+I+G+EKSPORT - IMPORT

►cenach rynkowych = PKB w cenach czynników wytwórczych - podatki pośrednie +subsydia

PNB (produkt narodowy brutto)

miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli kraju, niezależnie od miejsca, gdzie powstał dochód. Chcąc porównać PKB I PNB, stwierdzamy, że PNB to PKB powiększony o wartość netto dochodów ( różnica między tym, co do kraju z tytułu własności zagranicą przypływa i z tytułu zatrudnienia odpływa)z tytułu własności za granicą. Zyski są transferowane do kraju macierzystego.

PNB w cenach czynników produkcji= C+I+G+EXP-IMP+DW

{

PNN (produkt narodowy netto)-

in. dochód narodowy, jest to produkt narodowy brutto pomniejszony o amortyzacje. Jeżeli produkt narodowy brutto wyrażony jest w cenach czynników produkcji to równa się dochodowi narodowemu.

PNN w cenach czynników produkcji= C+I+G+EXP-IMP+DW-AMORTYZACJA

}

PNB nominalny- PNB jest wyrażony w wartościach nominalnych, gdy do agregacji używamy cen roku, w którym produkt był wytworzony.

PNB realny- koryguje PNB o skutki inflacji, PNB realny wyrażany jest w cenach stałych pochodzących z roku bazowego czy też podstawowego. Realny eliminuje zmiany cen, pokazuje zmiany produkcji, jeżeli chcemy porównać w czasie wykorzystujemy wartości realne!!. Do wykazania tendencji w gospodarce musimy wykorzystać wartości realne!

Deflowanie- sprowadzanie wartości nominalnych do realnych.

Deflator- wskaźnik, obliczany jako funkcja relacji między PNB nominalnym, a PNB realnym.

Deflator=
• 100

Deflator jest wskaźnikiem dającym wiedze o występowaniu inflacji.

Gdy wskaźnik wynosi

►poniżej 100-deflacja

►=100 brak inflacji

►powyżej 100 inflacja

Dochód narodowy jako miara dobrobytu:

►Dochód narodowy może być używany do klasyfikacji krajów

►Dobrobyt społeczny- nie można sprowadzić do ilości konsumowanych dóbr

►Jakość życia to całokształt warunków pożądanych dla rozwoju człowieka. To miara fizycznego duchowego i społecznego zadowolenia, akcentuje się na:

-Pozycje człowieka

-Tworzenie warunków umożliwiających rozwój

-Wpływ na zadowolenie i satysfakcje

Do pomiaru poziomu dobrobytu będą służyły nie tylko miary mierzalne, ale także czynniki trudno mierzalne.

Słabości PNB odnoszące się do sposobu mierzenia dobrobytu społecznego:

►W PKB znajdują odbicie te wartości, które są wytwarzane w sektorze formalnym (legalnym) i są zarejestrowane.

• Szara strefa- czarny rynek, odnosi się do tych wartości, które są wyprodukowane poza ramami formalnej gospodarki, np. pracujący na czarno nie odprowadzają dochodu

• Sektor pozarynkowy- zostały wyprodukowane dobra i usługi, ale nie podlegają wymianie handlowej, nie ma wymiany na rynku i nie dochodzi do transakcji, wymiana nie jest zarejestrowana, nie ma odbicia w dochodzie narodowym. Sektor pozarynkowy odgrywa istotną role w krajach biedniejszych.

►PKB jest wielkością agregatową i rozliczany jest przez podzielenie tej wielkości agregatowej przez liczne mieszkańców kraju- nie dostarcza informacji odnośnie struktury rynkowej

►PKB nie informuje w jaki sposób jest dzielony dochód narodowy- przy dalszych dochodach i różnych rozpiętościach nie daje pełnej informacji

przyczyny przechodzenia w szarą strefę:

-duże stawki podatkowe

-duże formalne obciążenia fiskalne

Słabości PKB

Nie uwzględnia się w rachunku PKB tzw. efektów zewnętrznych

►Efekty zewnętrzne- skutki działalności gospodarczej, które nie znajdują odzwierciedlenia w rachunkowości przedsiębiorstwa ( w kosztach przedsiębiorstwa), a są odczuwalne przez społeczeństwo, pewne grupy społeczne, chodzi o pozytywne i negatywne skutki.

• Skutki pozytywne i negatywne, które oddziaływają na społeczeństwo np.. zanieczyszczenie środowiska, nowe drogi przy okazji budowania hipermarketu, parkingi

• Zubożenie przez substytucje- zniszczenie środowiska naturalnego jako efekt działalności gospodarczej powoduje, że warunki w jakich żyjemy pogarszają się, ale jest to cena jaką płacimy za coraz większa ilość dóbr i usług, które możemy nabyć - jesteśmy biedniejsi , bo żyjemy wśród zagrożeń globalnych w zanieczyszczonym otoczeniu.

Alternatywne miary, które łagodzą słabości PNB:

► dobrobyt ekonomiczny netto (DEN)- w 1972 pracownicy uniwersytetu w Yalle uświadomili iż nie można PNB stosować wyłącznie do oceniania dochodu. Korygują PNB poprzez odjęcie od wartości tego PNB tzw. plag a następnie dodaje się wartości dóbr i usług o charakterze pozarynkowym powiększonym o wartość dóbr publicznych oraz włączając czasu wolnego.

*plagi- zniszczenie środowiska naturalnego w efekcie działalności gospodarczej

Przypisuje się pewne wagi

►Miary opracowywane co roku przez ONZ

►Raport dotyczący rozwoju społecznego HDI - powołują się eksperci, którzy badają problematykę zmian rozwoju życia w poszczególnych krajach - współczynnik rozwoju dobrobytu, zmian w poziomie życia od 1990 stosowany, miara syntetyczna, która obejmuje 3 wielkości

Wzrost i rozwój gospodarczy

►Wzrost gospodarczy- rozumie się powiększanie ilości wytwarzanych dóbr i usług mierzonych zmianami realnego PKB, z roku na rok produkujemy coraz więcej w sensie fizycznym.

r=PKB_t+1-PKB_t

►Rozwój gospodarczy-obejmuje zmiany jakościowe towarzyszące wzrostowi gospodarczemu, rozwój to nie tylko przyrost produkcji z roku na rok o charakterze ilościowym charakterze, ale także zmiany jakościowe, np. w strukturze wytwarzanych produktów, rozwoju społecznym.

►Wzrost wchodzi w zakres rozwoju. Rozwojowi towarzyszy wzrost produkcji, wzrost jest czystą miarą matematyczną.

Podział krajów:

►Kraje północy- kraje bogate (klimat umiarkowany)

►Kraje południa- kraje biedne (tropikalne)

Tempo wzrostu badamy przyrostami produktu narodowego brutto.

Najwyższe tempa wzrostu (współcześnie)-lata 90

-Bośnia i Hercegowina 35%

-Chiny-10,7%

Czynniki wzrosty (czynniki produkcji)

►Zasoby naturalne (ziemia)

►Czynniki osobowe (praca)

►Kapitał (+technologia)

Drenaż mózgów- kupowanie najlepszych ludzi z krajów biednych przez kraje bogate- lepsze warunki pracy, lepsze warunki do badań.

Bariery wzrostu dochodu narodowego:

►Bariera instytucjonalna- pewne przeszkody, które tkwią w układzie instytucjonalnym kraju

►Bariera strukturalna- niewłaściwa struktura gospodarcza-niedorozwój pewnych gałęzi gospodarczych

►Bariera siły roboczej- brak odpowiednio wykwalifikowanych

►Bariera surowcowo-żywnościowa- dotyczy krajów biednych, kraj musi zapewnić żywność

►Bariera handlu zagranicznego- ażeby importować należy eksportować. Jeżeli kraj importuje, to brakuje środków na inwestycje, kraje biorą pożyczki i są zadłużone.

►Bariera ekologiczna- związana z problemami globalnymi-dotyczą całego świata

Pułapka maltańska- Thomas Maltus sformułował pesymistyczną teorię w XVII w, ludzkość jest skazana na epoki nędzy i głodu, wzrost śmiertelności, rolnictwo wówczas jest niezbędne do życia. Ludność przyrasta w postępie geometrycznym, a żywność przyrasta w postępie arytmetycznym. Ludność przyrasta szybciej niż żywność.

Teoria zrównoważonego dochodu-rozwój gospodarczy umożliwia zaspokojenie potrzeb bieżących, ale nie kosztem możliwości zaspokojenia potrzeb przez następne pokolenia. Nie odrzuca potrzeb ludzi obecnie żyjących, ale nakazuje takie gospodarowanie aby następne generacje mogły również zaspokajać swoje potrzeby (wykorzystanie odpadów, technologie przyjazne środowisku naturalnemu).

Determinanty dochodu narodowego:

►Analiza krótkookresowa-jakość czynników przesądzają o wytworzeniu w czasie wielkości produkcji

►Produkcja potencjalna-produkcja, która jest możliwa do wytworzenia przy racjonalnym wykorzystaniu dostępnych czynników.

►Produkcja faktyczna (rzeczywista)- oznacza produkcje w danej gospodarce, która została rzeczywiście wytworzona.

• Luka PKB= produkcja potencjalna- produkcja faktyczna

►Agregatowy (globalny) popyt- to łączna ilość dóbr (towarów), które nabywcy chcą nabyć w określonych warunkach. Czynniki determinujące agregatowy popyt:

• Zależy od globalnego poziomu cen towarów

• Od wysokości dochodów

Globalny popyt jest malejącą funkcją poziomu cen i rosnącą funkcją dochodów ludności.

►Agregatowa (globalna) podaż - to łączna ilość dóbr jaką producenci decydują się dostarczyć na rynek w określonych warunkach. Czynniki determinujące globalną podaż:

• Koszty produkcji (ich spadek powoduje wzrost podaży przy cenach sprzedaży)

• Ogólnego poziomu cen towarów (wzrost cen-> wzrost sprzedaży)

• Zasoby czynników produkcji i efektywność ich wykorzystania

Globalna podaż jest rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji.

SMITH

• Gospodarka pracuje zawsze przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji, dochód narodowy wytwarzany jest przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji, wszystkie rynki działają idealnie i w równowadze

• giętkie ceny- ceny idealnie dopasowują się do zmieniających się warunków

• Produkcja faktyczna =produkcja potencjalna

• Stała równowaga miedzy popytem, a podażą

• Zmiana popytu nie ma wpływu na produkcje, tylko na wysokość cen.

KEYNES

• Mechanizm rynkowy nie funkcjonuje doskonale

• Gospodarka funkcjonuje w warunkach niepełnego wykorzystania czynników produkcji

• produkcja faktyczna
  produkcja potencjalna

• Ceny lepkie ( brak giętkości cen)- mało elastyczne, nie podlegają zmianom pod wpływem podaży, ceny są sztywne, ale nie stałe!

• O produkcji faktycznej wytworzonej decyduje wielkość popytu

Równowaga makroekonomiczna:

• W każdym punkcie tej funkcji mamy równowagę

• (popyt)= (podaż)

Warunek równowagi:

Y= zagregowany popyt AD = C+I

Hipoteza dochodu absolutnego (Keynes) -bieżące wydatki konsumpcyjne zależą od bieżących dochodów

Hipoteza dochodu relatywnego (Duesenberry)- wydatki na cele konsumpcyjne w dużym stopniu zdeterminowane są wydatkami i standardami życia osób, z którymi się porównujemy.

Hipoteza dochody permanentnego (Friedman)-o naszych wydatkach decydują oczekiwane dochody,

Mnożnik inwestycyjny:

• Nakłady inwestycyjne przynoszą nam bardziej niż proporcjonalny przyrost produkcji.

• Zawsze przyrost produkcji jest większy od przyrostu inwestycji.

• Przedstawiamy w postaci ułamka:

Paradoks zapobiegliwości:

• Wiąże się z oszczędnościami, jak zmiany w poziomach oszczędności wpływają na poziom produkcji, oszczędności są czymś dobrym zarówno dla gospodarstw domowych jak i gospodarki. Gospodarstwa mogą zwiększyć swoje przyszłe wydatki, a państwu umożliwia zwiększone inwestycje.

• Wg Keynesa, który uważał, że gospodarka nie działa w pełni, nie wykorzystując czynników produkcji, oszczędności powstrzymują wydatki na konsumpcje. Oszczędności działają na niekorzyść wzrostu gospodarczego.

Państwo

Państwo-pewne instytucje centralne, lokalne, urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem systemu społeczno-gospodarczego.

Sektor publiczny jest to zbiór wszystkich państwowych i komunalnych osób prawnych ze skarbem państwa włącznie oraz nie posiadających osobowości prawnie jednostek organizacyjnych podległym organom władzy publicznej (państwowym i samorządowym).

Podejścia do teorii państwa:

►teoria klasyczna -koniec XVII w, Adam Smith- teoria klasyczna i jej pochodne postulują do ograniczenia roli państwa do niezbędnego minimum. „Niewidzialna ręka rynku”- rynek kieruje ręką zachowań konsumentów i producentów.

►Keynes lata 30-ste XX wieku-1936 „Ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza”- stanowi podwalinę teorii makroekonomicznej.. Keynes zaprzeczył faktowi, że rynek działa samoczynnie i doprowadza się samoczynnie do równowagi. Teorie Keynesa zwracały uwagę na bezrobocie, typowy stan w gospodarce to stan nierównowagi i stąd występuje bezrobocie. wykorzystanie „polityki nowego ładu”-..

Dlatego został sprowadzony monetaryzm (Milton Friedman)- kierunki monetaryzmu oddziaływają na politykę gospodarczą i strategię transferową. Te teorie postulują jako najważniejsze ograniczenie roli państwa, państwo nie zdało egzaminu na regulowaniu koniunktury krótkookresowej. Państwo powinno się skoncentrować na kontroli pieniądza, efektem tego będzie wzrost gospodarczy. Przywiązanie do dużej roli pieniądza w państwie, bank centralny kontroluje podaż pieniądza.

Funkcje państwa:

• Społeczne

• Polityczne

• Ekonomiczne

Funkcje ekonomiczne:

• Alokacyjna

• Redystrybucyjna

• Stabilizacyjna

• Tworzenia norm prawnych

Funkcja tworzenia norm prawnych:

W których działają podmioty gospodarcze, zawierane są transakcje, a także nadzór nad przestrzeganiem tego prawa, tworzy gospodarkę, nakreśla ramy. Funkcje prawne:

• Stabilne prawa własności- prawo ma gwarantować stabilne stosunki własnościowe

• Reguły określające przepływ i dostęp do informacji

• Standard miar i wag- standardy w zakresie reklamy, opisu produktów, miar i wag.

• System zinstytucjonalizowanych reguł i standardów dotyczących zawierania transakcji.

Funkcja alokacyjna:

Wiąże się ona z korektą decyzji podejmowanych na podstawie mechanizmu rynkowego, jest korektą dla rynkowego mechanizmu alokacji. Łagodzi skutki działań w pewnych sektorach. Państwo koryguje strukturę gospodarki, wspomaganie pewnych dziedzin.

Rynek nie jest w stanie doprowadzić do optimum w sensie pareto. Optimum w sensie pareto (Wlifredo Pareto)- uważa się, że optimum stanowi pewne kryterium pozwalające ocenić efektywność danego rozwiązania, rozwiązanie jest efektywne w sensie pareto jeżeli jest niemożliwe polepszenie położenia co najmniej jednej osoby bez jednoczesnego pogorszenia sytuacji innej osoby. Uważa się, że we współczesnych gospodarkach osiągnięcie takiego stanu jest niemożliwe, mówi się o potencjalnych rozwiązaniach w sensie pareto- potencjalne korzyści osoby, czy grupy osób osiągane w wyniku danego działania są większe niż straty poszkodowanych spowodowane tym działaniem.

Funkcja redystrybucyjna:

Oznacza wtórna dystrybucję.

Dystrybucja- podział dochodu narodowego dokonuje się za pośrednictwem mechanizmu rynkowego.

Podział dochodu narodowego może prowadzić do nieakceptowanych społecznie różnic w dochodach lub otrzymywane dochody mogą nie gwarantować minimum egzystencji.

Narzędzia polityki redystrybucyjnej:

• System podatkowy

• System wypłat różnych form pomocy, np. zasiłki

• Nieodpłatne świadczenia w naturze, np. usługi medyczne

Krzywa Laffera

Podnoszenie stopy podatkowej z T_A do T_B powoduje wzrost wpływów do budżetu państwa. Po przekroczeniu stawki wpływy maleją. Wynika to z przechodzenia w „szarą” strefę, przenoszenie produkcji do innych krajów. Obniżenie stopy podatkowej z T_C do T_B spowoduje zwiększenie wpływów do budżetu.

Funkcja stabilizacyjna:

Cykl koniunkturalny-zjawisko dotyczące rozwoju gospodarczego.

Interwencjonizm antycykliczny- Keyness udowodnił, że gospodarka nie utrzyma się w stanie równowagi, jest narażona na wahania koniunkturalne. Państwo jest czynnikiem stabilizującym koniunkturę:

• Stabilizacja cen (niedopuszczenie do zjawisk inflacyjnych)

• Działania przeciwdziałaniu bezrobociu

• Uniknięcie wpadanie gospodarki w kryzys

Budżet

Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa, ma moc ustawy

Funkcje budżetu:

►Funkcja fiskalna- polega na gromadzeniu dochodów budżetowych pochodzących z podatków, te dochody umożliwiają realizację celów, które przy pomocy budżetu można zrealizować.

►Funkcja redystrybucyjna- korekta dochodów, polega na dokonywaniu pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, budżet będzie działał na rzecz zmniejszenia różnic dochodowych m budżetowy ma charakter progresywny- od wyższych dochodów płacimy wyższe podatki, wysokość stawki podatkowej zależy od dochodu. Funkcja może być dokonywana przez stopy podatkowe, transfery, pomoc, itd.

►Funkcja stymulacyjna- polega na oddziaływaniu budżetu państwa na życie gospodarcze, polityka ma stymulować wzrost gospodarczy. Polityka podatków może stymulować gospodarkę jak i może być czynnikiem hamującym.

Struktura budżetu państwa- składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych (budżet państwowy, centralny), władz lokalnych (budżet lokalny) i ubezpieczeń społecznych.

Podatki- przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie określonych przepisów prawa. Podatki dzielimy na:

• Bezpośrednie - pobierane są bezpośrednio od dochodów, które są zgodnie z prawem opodatkowane

• Pośrednie- zawarte w cenach towarów ( np.,. VAT- pierwsi wprowadzili Francuzi w 1954, w Polsce wprowadzony w 1993)

Budżet finansuje wydatki:

• Czyste usługi publiczne- obrona narodowa, bezpieczeństwo, administracja państwowa

• Wydatki dobrobytu społecznego- renty, zasiłki, stypendia, pomoc dla rodzin, służba zdrowia, szkolnictwo

• Funkcjonowanie gospodarki typu mieszanego- dotacje, subsydia dla przedsiębiorstw, kursy dla bezrobotnych, polityka pracy, szkolenia.

Deficyt, który nie przekracza 3% PKB jest bezpieczny dla gospodarki, wyższy nie musi generować inflacji, jeśli będzie w odpowiedni sposób finansowany. Deficyt nie przekraczający 3% PKB jest jednym z kryteriów Maastricht- będą do musiały spełnić kraje, gdy chcą wejść do strefy euro.

Polityka fiskalna (narzędzie oddziaływania państwa na gospodarkę):

stabilizacji gospodarki

przeciwdziałania wahaniom cyklicznym

ograniczenie bezrobocia

zahamowania wzrostu cen.

Charakter polityki fiskalnej:

• Charakter ekspansywny- używane narzędzia będą sprzyjały wzrostowi dochodu narodowego, np. obniżanie stóp podatkowych

• Charakter restryktywny (restrykcyjny)-w przypadku gdy gospodarce grozi przegrzanie koniunktury, np. podwyższanie stóp podatkowych

Rodzaje polityki fiskalnej:

• Aktywna-wymaga zmian legislacyjnych w programach budżetowych- charakteryzuje się pewnym opóźnieniem

• Polityka pasywna- wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury- narzędzia, których uruchomienie nie wymaga żadnej decyzji władz administracyjnych, dokonują się niezależnie, czy władza uświadamia sobie potrzebę interwencji czy też nie., np. zasiłki dla bezrobotnych. Rola władz sprowadza się do wprowadzenia systemu, który nie wymaga bieżącej aktywności.

Polityka pieniężna (monetarna)

Podmiot realizujący tę politykę to bank centralny, zajmuje on centralną pozycje wśród systemu bankowości, sprawuje kontrolę, jest nadrzędny nad innymi bankami.

2 rodzaje banków:

• banki o szerokim zakresie działalności-handlowe, komercyjne, są to banki prywatne

• banki wyspecjalizowane- np. bank hipoteczny, morski

Bank centralny- instytucja centralna, która sprawuje kontrolę nad prawidłowością finansowania krajowych instytucji finansowych, wyniku finansowego jako całości.

Główne zadania BC:

►Emitowanie banknotów i regulowanie obiegu pieniężnego.

►Kształtowanie i realizowanie polityki pieniężnej mającej na celu utrzymanie stabilności

►Zarządzanie rezerwami dewizowymi

►Obsługa długu publicznego

Bank pełni trojaką rolę:

►Jest podmiotem polityki gospodarczej

►Jest bankiem banków

►Jest bankiem państwa.

Bezrobocie

Według Keynesa bezrobocie to zjawisko szkodliwe, bo zmniejsza się popyt globalny, a to sprawia, że gospodarka się załamuje, postulował wprowadzenie zasiłków dla bezrobotnych by podtrzymać popyt.

Osobą bezrobotną jest:

• Osoba, która nie pracuje

• Szuka aktywnie pracy

• Gotowa do niezwłocznego podjęcia pracy na warunkach typowych dla danej gospodarki

• Nie jest rencistą, emerytem, nie posiada gospodarstwa rolnego

• Jest w wieku produkcyjnym, ukończone 18 lat

Wielkość bezrobocia wyraża się przy pomocy stopy bezrobocia- jest to wielkość określona przez liczbę bezrobotnych do zasobów siły roboczej lub ludności aktywnej zawodowo wyrażona w %.

Ludność w wieku produkcyjnym- określana ustawowo, zaczyna się od 18 lat (dolna granica), kończy się 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet oraz wraz z przejściem na emeryturę.

Bierni zawodowo- studenci, uczniowie, renciści

Bierny zawodowo
bezrobotny

Do aktywnych zawodowej zaliczamy:

Zasoby siły roboczej +osoby pełniące obowiązkową służbę wojskową + zawodowi żołnierze + osoby prowadzące własną działalność gospodarczą

Zasoby siły roboczej- bezrobotni i zatrudnieni

Stopa bezrobocia- jaki odsetek ludności stanowiących zasoby siły roboczej jest bezrobotny

►Bezrobocie klasyczne (dobrowolne):

Pracownicy sami nie zgadzają się na obniżenie płac, zgadzają się na bezrobocie (różnica między A i B), akceptują wyższe płace.

►Koncepcja Friedmana- teoria bezrobocia naturalnego:

Stwierdził, że nie ma możliwości, żeby rynek działał doskonale by ukształtowała się sytuacja, gdzie nie ma bezrobocia. Każda gospodarka ma pewien poziom bezrobocia, który jest nie do uniknięcia. Twierdził, że rynek będzie w równowadze, gdy bezrobocie nie przekroczy pewnej wielkości ( do 4-5 %). Jest to tzw. bezrobocie naturalne. Bezrobocie jest cechą gospodarki, zawsze występuje, nie musi oznaczać wady systemu, jest czymś naturalnym i nie stanowi zagrożenia do pewnej wysokości.

Rodzaje bezrobocia:

►Bezrobocie frykcyjne-można przybliżyć do bezrobocia naturalnego, źródłem jest niedopasowanie podaży do popytu- nadwyżka podaży nad popytem- ludzie tracą pracę bo nie istnieje dla nich miejsce pracy. Jest to bezrobocie krótkookresowe. Jest nie do uniknięcia w każdej gospodarce. Wymaga np. przekwalifikowania, zmiany miejsca zamieszkania.

►Bezrobocie strukturalne- wynika z niedopasowania popytu do podaży (nadwyżka podaży nad popytem ma inny charakter), ma charakter o wiele trwalszy, bezrobocie długookresowe-trwa latami. Przyczyny tego bezrobocia są o wiele głębsze, wiążą się z pewnymi przekształceniami w gospodarce, np. upadki całych gałęzi przemysłu. Rozwiązanie tego bezrobocia utrudnione jest w wielu przyczynach:

• niska mobilność siły roboczej- zdolność przemieszczania terytorialnego

• bariera o charakterze kwalifikacyjnym

• wiek

• płeć

• rasa

Metody zwalczania bezrobocia strukturalnego:

• Preferencje dla firm inwestujących w rejonie bezrobocia

• Dotacje dla firm inwestujących

►Bezrobocie cykliczne (keynsowskie)- bezrobocie wynikające z niedostatecznego popytu, gospodarka nie rozwija się równomiernie, bezrobocie pojawia się w fazie recesji, znika gdy gospodarka się rozwija. Aktualnie mamy do czynienia z bezzatrudnieniowym wzrostem produkcji.

►Bezrobocie krótkookresowe- do 1 roku

►Bezrobocie długookresowe- powyżej 1 roku, bardzo groźne

►Bezrobocie ukryte - ludzie, którzy są formalnie bezrobotnymi, a nie są uznawani za bezrobotnych, nazywane również bezrobociem agrarnym- występuje na wsiach, nigdzie nie można znaleźć pracy, nadmierne zatrudnienie w gospodarstwach rolnych.

►Bezrobocie fikcyjne- pewne osoby rejestrowane, które są jako bezrobotne, ale nie mają zamiaru podjąć pracy. Wykorzystują korzyści jakie daje im prawo pracy- zasiłki, ubezpieczenia.

Przeciwdziałanie bezrobocia:

Bezrobocie nie jest zjawiskiem korzystnym , należy łagodzić skutki bezrobocia, podmiotem odpowiedzialnym jest państwo. Wyróżniamy politykę aktywną i pasywna -w zależności od metod i celów stosowanych na rynku pracy.

	Programy rynku pracy
Programy pasywne		Programy aktywne
Zasiłki dla bezrobotnych		Szkolenia i przekwalifikowania bezrobotnych
Świadczenia przedemerytalne	Finansowane przez Fundusz Pracy	Prace interwencyjne i aktywizacja zawodowa absolwentów
Wcześniejsze emerytury finansowane przez ZUS		Roboty publiczne
		Pożyczki na tworzenie nowych przedsiębiorstw
		Przygotowanie zawodowe młodocianych

Polityka skierowana jest albo na stronę podażową albo na popytową:

• Strona podażowa- skierowana na przedsiębiorstwa- tworzenie nowych miejsc pracy, np. przekwalifikowania, kursy, szkolenia, migracja

• Strona popytowa- zmniejszenie zasobów siły roboczej

Polityka pasywna- ma na celu złagodzenie skutków bezrobocia poprzez zasiłek, świadczenia, odprawy; podtrzymuje dochody gospodarstw domowych, poziom życia. Zasiłki dla bezrobotnych są automatycznymi stabilizatorami koniunktury.

Polityka aktywna- opiera się na wykorzystaniu zespołów instrumentów ekonomicznych, mających na celu zmniejszenie rozmiarów bezrobocia.

Wyróżnia się dwie grupy narzędzi polityki aktywnej:

• Makroekonomiczne- polityka pieniężna- stopy procentowe (niskie oprocentowanie pobudza popyt inwestycyjny) i kontrola podaży, polityka fiskalna- ulgi podatkowe, wydatki budżetowe.

• Mikroekonomiczne- ukierunkowane na rozwiązywanie problemów poszczególnych segmentów rynku np. subsydiowanie płac.

Inflacja

Deflacja- spadek ogólnego poziomu cen

Dezinflacja- proces stałego obniżania się z roku na rok stopy inflacji

Inflacja

• Początkowo odnoszona do nadmiernej podaży pieniądza; do końca XIX wieku nadmierna emisja pieniądza papierowego powoduje deprecjację (utratę wartości pieniądza) pieniądza, która nazywano inflacją.

• W późniejszym okresie XX w. Zaczęto nazywać skutki wzrostu cen inflacją.

• Inflacja jest to wyraz braku równowagi w gospodarce, rosną ceny, gdy popyt przewyższa podaż.

• Przez inflacje rozumiemy wzrost ogólnego poziomu cen, mający charakter trwały (stały, nie jednorazowy skok), nieodwracalny i powszechny (dotyczy wszystkich dóbr).

W pewnym okresie czasu ceny rosną , a po pewnym spadają, np. ceny warzyw w przeciągu roku; ma to charakter odwracalny i taką inflację nazywamy cenową.

Inflacja ukryta (stłumiona)-przejawia się nie we wzroście cen, lecz w niedoborach na rynku. Występuje w gospodarce centralnie planowanej- kolejki, braki, reglamentacja. Mechanizm rynkowy nie działa sprawnie, ceny są usztywnione a brakuje towaru, ceny nie reagują na zmiany popytu i podaży. Utrzymywała się tzw. luka inflacyjna- niezrealizowany popyt, nadwyżka popytu nad podażą.

Stopa inflacji- miernik poziomu inflacji, mierzymy % wzrost cen.

W zależności od wielkości stopy procentowej wyróżniamy inflacje:

• Do 5%- inflacja pełzająca

• 5-50% - inflacja umiarkowana (krocząca)

• 50-100% (niekiedy nawet do 500%- inflacja galopująca

• powyżej hiperinflacja

W zależności od tego, ile cyfrowa jest inflacja, wyróżniamy:

• do 10% inflacja jednocyfrowa

• od 10 do 99% inflacja dwucyfrowa

• 100-999% inflacja trzycyfrowa, itd.

Współczynnik niewygody- wprowadzony przez Okuna- jest to suma stopy bezrobocia i stopy inflacji, np. bezrobocie wynosi 17%, inflacja 4%, to współczynnik niewygody wynosi 21% .

►Inflacja popytowa

Główna przyczyną inflacji są nadmierne wydatki budżetu państwa., co doprowadza do wzrostu popytu w stosunku do realnego PKB. Większe wydatki z budżetu niż przychody powodują deficyt, deficyt nie przekraczający 3% nie zagraża stabilności cen.

Inflację mogą też powodować czynniki o charakterze politycznym, społecznym, przewidywania, co do przyszłej koniunktury - ludzie bojąc się uruchamiają swoje oszczędności, co powoduje nadmierne dostanie się pieniędzy na rynek.

►Inflacja kosztowa:

Przyczyną jest zwiększenie kosztów produkcji niezależnie od agregatowego popytu:

• Wzrost płac stanowią główną przyczynę inflacji- bo koszty rosną bardziej niż wzrost płacy o różne dodatkowe płatności, które musi ponieść pracodawca. Płace są groźne dla inflacji, jeżeli nie są związane ze wzrostem wydajności pracy.

• Ceny czynników produkcji

• Wzrost podatków

• Przedsiębiorstwa monopolistyczne ustalają ceny administrowane, też mogą oddziaływać na pobudzenie inflacji.

Stagflacja- stagnacja gospodarcza powiązana z inflacją i wysokim bezrobociem.

Skutki inflacji:

• Komplikowanie się rachunku ekonomicznego- utrudnia racjonalne podejmowanie decyzji

• Zniekształca funkcję informacyjną cen

• Ucieczka od pieniądza

• Utrata wartości oszczędności

• Straty wierzycieli

• Starty nabywców obligacji

• Redystrybucja dochodów

• Wzrost niepewności, osłabienie aktywności gospodarczej

• Wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej

Narzędzia walki z inflacją:

• Polityka fiskalna- ograniczenie wydatków państwa, wysokie podatki

• Polityka pieniężna-wysokie stopy procentowe- powodują wzrost cen kredytu, mogą wywołać inflacje od strony kosztowej

• Polityka celna

• Polityka kontroli płac i cen w wybranym zakresie

Krzywa Philipsa- Philps badał relację między wielkością bezrobocia a poziomem cen, doszedł do wniosku, że zmiany cen idą w odwrotnym kierunku niż zmiany bezrobocia.

Krzywa Philipsa krótkookresowa (pierwotna):

Krzywa Philipsa długookresowa:

19

Wpływy do budżetu

0 T_A T_B T_C stopa

opodatkowania

A

B

C

Stopa rocznego wzrostu cen

Stopa wzrostu płac

Stopa inflacji

Stopa bezrobocia

---