TKANKI - komórki spełniające
zasadniczo takie same czynności i taką samą rolę
PODSTAWOWE GRUPY TKANEK
nabłonkowa - pokrywa powierzchnie ciała, wyściela jego jamy,
naczynia i przewody
łączna - funkcja podporowa, łącząca poszczególne elementy
włóknista luźna (tworzy substancje międzykomórkowe)
zwarta ( o dużej wytrzymałości, jako budulec dla
mięśni, więzadeł, torebki stawowej)-
włókna kolagenowe (klejodajne) i włókna sprężyste (elastyna)
Fibroblasty- podstawowa komórka tkanki łącznej
włóknistej
chrzęstna - zbudowana z chondrocytów, zatopionych w
substancji międzykomórkowej.
kostna
tłuszczowa
siateczkowa
TK.KOSTNA
z osteocytów, zatopionych w substancji międzykomórkowej (międzykostnej) przesyconej w 65% solami wapnia. Odgrywa żywą rolę w gospodarce wapniowo-fosforamowej
* część twarda - hydroxyapatyt - 60%
* część elastyczna - kolagen -30%
*woda - 10%
OSTEOBLASTY- PODSTAWOWA FUNKCJA TO TWORZENIE I
GOJENIE KOŚCI. Wytwarzają Substancję
miedzykomórkową tk.kostnej po zakończeniu swojej
funkcji i obmurowaniu się w jamie kostnej stają się
OSTEOCYTAMI
OSTEOCYTY - żywe komórki tk. Kostnej
OSTEOKLASTY - komórki kościogubne
KOŚĆ
ZBITA GĄBCZASTA
Korowa beleczkowata
Kanały HAVERSA
- naczynia
nerwy
tkanka łączna
OSTEON
- system blaszek kostnych ułożonych koncentrycznie, a w ich środku biegną naczynia krwionośne. Jest to jednostka strukturalna kości zbitej. Ułożenie OSTEONÓW jest zgodne z kierunkiem maksymalnych naprężeń i odkształceń
Kość jest materiałem ściśliwym , pod obciążeniem ulega odkształceniom. Kanaliki kostne zmieniają wówczas swoje wymiary przestrzenne powodują wówczas efekt pompowania w systemie kanałów Hoversa.
Po odciążeniu - płyny są zasysane z kanałów Hoversa do naczyń włosowatych.
Tkanka kostna , jako tkanka żywa, podlega stale występującym procesom:
wzrostu,
umocnienia - osłabienia
mineralizacji - demineralizacji
sorbcji - resorbcji
R E M O D E L I N G (przebudowa)
Zjawiska przebudowy kości wywołują dwa efekty:
chemiczny (koncentracja wapnia w wyniku powtarzających się naprężęń
piezoelektryczny - przyciąganie lub odpychanie jonów pierwiastków w tym wapnia( ich przegrupowanie)- pod działaniem zmiennych obciążeń następuje polaryzacja kości i masa kostna powiększa się po stronie potencjału ujemnego, a zmniejsza po stronie potencjału dodatniego
Przebudowa kości
- to proces przebiegający w szkielecie osób dorosłych, utrzymujący tkankę kostną w stanie równowagi.
Rocznie 25% masy starej kości gąbczastej zastępowane jest przez nową ( 2-3% kości zbitej). Ten proces jest rezultatem działania osteoblastów i osteoblastów i zależy od czynników genetycznych, hormonalnych i metabolicznych .
Cykliczne obciążenia kości powodują:
masy kostnej
grubości kości
gojenie
Prawo WOLFFA (Mayer,Culman) -1892r
struktura tubekularna tkanki kostnej w warunkach równowagi dostosowuje się do kierunków naprężeń głównych
( kość sama zmienia kształt w warunkach normalnych i patologicznych, aby wytrzymać maksymalny ucisk, przy minimalnym wydatku tkanki kostnej.
dokonuje się to przez proces wchłaniania i odkładania się tkanki kostnej w stopniu niemal matematycznej perfekcji)
dzieje się to prawdopodobnie pod wpływem sygnałów elektrycznych pojawiających się pod wpływem działania sił mechanicznych oraz sygnałów chemicznych modyfikujących kierunek działania osteoklastów i osteoblastów.
Teoria Joresa:
-ucisk może powodować efekt wzrostu oraz hamujący kości ( jej zanik - gdy ucisk jest nadmierny i stały, lub gdy okresy ucisku są dłuższe niż okresy bez niego - dzioby i mostki kostnej w arthrozach).
W kości rosnącej dynamika wzrostu jest silniejszym czynnikiem w określaniu jej formy niż reakcja funkcjonalna na mechaniczne odkształcenia i ucisk.
W biomechanice mają znaczenie dwie cech fizyczne kości :
elastyczność
wytrzymałość ( na działanie różnych sił)
ELASTYCZNOŚ KOŚCI
Prawo Hooke'a ( 1660r)
-jedna jednostka siły daje jedną jednostkę wydłyżenia
- 2 2, i t.d.
Jeżeli każda jednostka siły wywołuje analogiczną i stałą jednostkę wydłużenia to mówimy, że ciało jest doskonale elastyczne. ( w sensie prawa Hooke'a).
MODUŁ elastyczności YOUNGA
- jest to teoretyczna siła, która działając na jednostkę przekroju poprzecznego struktury, podwaja jego pierwotną długość.
Moduł elastyczności kości wynosi 2000 kg/mm2. Punkt rozpadu kości wynosi tylko 10 kg/mm2 przekroju poprzecznego. TZN - kość ulega rozpadowi, gdy zostanie wydłużona o 1/200 część swojej pierwotnej długości.
W zakresie wąskiego pola ( do punktu jej rozpadu) kość zachowuje się zgodnie z prawem Hooke'a. Poza tymi granicami, gdy siła przestanie działać, kość nie powraca do swych poprzednich rozmiarów pozostając zniekształconą
( osteomalacja, krzywica).
WYTRZYMAŁOŚĆ KOŚCI
rozciąganie
ucisk
KOŚĆ zginanie
skręcanie
UCISK
kompresja
12,56-16,87 kg/mm2
siła kompresji
K O S C K O S C
rodzaj podłoża
miękkie twarde
statyczna kompresja obciążenie spoczynkowe
kompresja dynamiczna - przy spadaniu ciała (prawo Kocha - 1/2mv2)
Rozciąganie 12,41kg/mm2
(20-30 MPa)
wytrzymałość na rozciąganie zmienia się z wiekiem: 120MPa-20 r.ż. 65MPa - 95 r.ż.
Kompresja : rozciąganie = 1 : 0,73
złamania marszowe
SIŁY ŚCINAJĄCE I ZGINAJĄCE
obciążenie
`siły ścinające
Siły kolinearne ( działające w tej samej linii)
Siły koplanarne - działają w tej samej płaszczyźnie
Są równoległe i skierowane przeciwko sobie.
Siły zginania i ścinania jako współzależne nie mogą być rozdzielone , a maksimum jednej z nich odpowiada minimum drugiej.
2,1kg
80 mm
2-3,5 mm2
pęknięcie
SKRĘCANIE
Wywołują dwie sprzężone siły działające:
w równoległych płaszczyznach
pod kątem prostym do osi
skierowane w przeciwnych kierunkach
- ( antetorsja szyjki kości udowej, rotacja i torsja kręgu, rot.zew, głowy k.piszczelowej)
- urazy sportowe
RAORGANIZACJA KOŚCI
( przykłady)
- zespół Mortona ( skrócenie I k.śr. obciążenia II k.śr. zwiększenie grubości trzonu II kśr)
strefy Loosera- zaniki po wypukłej stronie krzywizny
złamania zmęczeniowe ( k. Piszczelowa, II i III k.śr)
szyjka k. udowej
ch.Scheuermanna ( ucisk)
tętniak aorty
zanik kości ( atrofia) - dostosoaniem do zmniejszonych potrzeb ilości tk.kostnej ( w porażeniach mięśni)
Pourazowa przebudowa kości
funkcjonalna przebudowa kostniny w kość zaczyna się w momencie rozpoczęcia używania kończyny (Zondecka 1914, Steidler 1977)
kompresja a zrost ( Eggers 1949, Charnley 1948))
wyciągi ( zjawiska piezoelektryczne indukowane naprzemiennym oddalaniem i zbliżaniem odłamów)
wygojenie w zagięciu kątowym
wygojenie w rotacji a w angulacji
Przebudowa kości w stanach zapalnych
( osteomyelitis, gruźlica, osteofity w spondylosis coxarthrosais ...OBRONNE MECHANIZMY)
Przebudowa kości w guzach nowotworowych
( torbiele, kostnienie okostnej)
C H R Z Ą S T K A
Należy do grupy tkanek oporowych
Końce kości tworzące staw pokryte są gładką, śliską chrząstką szklistą.
Znajduje się ona na blaszcze podchrzęstnej ( kość zbita).
Chrząstka stawowa musi:
tworzyć gładką, elastyczną powierzchnię
utrzymać nie zmienioną strukturę
Chrząstka nie ma naczyń krwionośnych, ma niewielkie zdolności do regeneracji.
BUDOWA CHRZĄSTKI
chondrocyty
włókna kolagenowe
substancja podstawowa
Chondrocyty:
0,1% objętości chrząstki
zawierają glikogen i kom.tłuszczu
mogą syntetyzować kolagen i proteoglikany
Włókna kolagenowe:
mogą tworzyć pęczki lub luźną sieć
nie poddają się rozciąganiu
b.d. wytrzymałość na obciążenie ( do 6kg/1mm.kw)
Substancja podstawowa:
w niej zatopione chondrocyty i włókna kolagenowe
jej głównym składnikiem są proteoglikany
zawiera 70-85% wody w stosunku do masy chrząstki
zawarty w niej kolagen i proteoglikany są wodochłonnymi koloidami ( nadaje chrząstce własności gąbki)
chrząstka pozbawiona proteoglikanów traci zdolność powracania do poprzedniego kształtu ( po ucisku)
Ubytek substancji podstawowej powoduje:
- nieelastyczność chrząstki
jej kruchość
chropowatość ( odsłonięcie wł.kolagenowych)
wg Raubera moduł elastyczności chrząstki wynosi 0,9 kg/mm2
wytrzymałość na rozciąganie 0,17 kg/mm2
wytrzymałość na ucisk - 1,57 kg/mm2
wytrzymałość na siły ścinające 0,35 kg/mm2
na skręcanie 0,24 kg/mm2
Chrząstka jest doskonale elastyczna dla małych obciążeń i tylko wtedy, gdy obciążenie działa krótko ( np.50-120 g/mm2 przez < godz.
Nie tylko jak duży ciężar dźwiga chrząstka lecz jak długo go dźwiga(długie stanie, długo w jednej pozycji).
Chrząstka może być w znacznym stopniu odkształcana dla zwiększenia kontaktu powierzchni stawowych i dystrybucji ucisku.
S T A W Y
KOŚĆ KOŚĆ
TYPY połączeń kości
I. połączenia małoruchome
1.więzozrosty (syndesmosis)
2.chrząstkozrosty ( synchondrosis)
II. połączenia nieruchome - kościozrosty
III. połączenia ruchome - S T A W Y
T Y P Y S T A W Ó W
JEDNOOSIOWE
zawiasowy
obrotowy
DWUOSIOWE
kłykciowy
siodełkowy
3.WIELOOSIOWE
kulisty
panewkowy
Staw prosty - łączy dwie kości
Staw złożony - łączy > 2 kości
Każdy staw zbudowany jest z:
powierzchni stawowych
torebki stawowej
płyn stawowy
mogę też występować:
więzadła
krążki stawowe
obrąbki stawowe
TOREBKA STAWOWA
zamyka jamę stawową odgraniczając ją od otoczenia
jest jednym z czynników utrzymujących kości w stawie
często wzmocniona więzadłami zew.
Może stanowić miejsce przyczepu ścięgna
SKŁADA się z:
warstwy zewnętrznej, włóknistej
warstwy wewnętrznej, maziowej
funkcja - mechaniczna
B Ł O N A M A Z I O W A
wyściela jamę stawową
ma zdolność do regeneracji
produkuje płyn stawowy ( komórki C-kwas hialuronowy)
P Ł Y N S T A W O W Y
dializat osocza, pozbawiony fibrynogenu, przenikający przez ścianę włośniczek do przestrzeni pozanaczyniowej, gdzie łączy się z kw.hialuronowym
ilość 0.1 - 3,5ml
bierze udział w odżywianiu chrząstki poprzez :
dyfuzję
aktywny transport przez chondrocyty
pompowanie przez ucisk
ruch zwiększa przenikanie do chrząstki substancji rozpuszczalnych
smaruje staw - zmniejsza współczynnik tarcia
do niego chrząstka wydala metabolity
Właściwości fizyczne płynu:
klarowny,bezbarwny-lekkosłomkowy
o dużej lepkości, ph 7,2-7,4
stężenie elektrolitów jak w surowicy krwi
białko 13-30g/l
MUCYNA 0,7-1,4g/l
ŁĄKOTKI
OBRĄBKI STAWOWE
KRĄŻKI STAWOWE
WIĘZADŁA WEWNĄTRZSTAWOWE
KALETKI MAZIOWE
Ładunki ujemne działają pobudzająco na tworzenie się tkanki kostnej