Pedagogika - mat. na kolokwium, Nauka, DSW


Pedagogika jako dyscyplina nauk

Poznanie przednaukowe i naukowe

Poznanie - świadoma czynność uzyskiwania informacji o jakimś przedmiocie lub fragmencie rzeczywistości. Poznanie jest organizowane specjalnie lub niezależnie od naszej woli; rezultatem czynności poznawania jest uzyskanie informacji czyli wiedza.

Role osób poznających wiedze:

  1. mędrcy ( eksperci ) - autorytety w swojej dziedzinie wiedzy

  2. scholarze:

c) badacze ( badają, prowadzą różne eksperymenty i badania )

Podział nauk według Z. Sośnickiego:

Kryteria podziału nauki według Sucha:

0x08 graphic

Pedagogika jest nauką społeczną.

Poznanie przednaukowe - związane z działaniem zmysłowym człowieka, wyrasta z praktyki, do niej się odwołuje i ustosunkowuje. Posiada właściwości poznania zmysłowego jak i działania praktycznego z różnymi aspektami, punktami widzenia, interesami. Z tych uwarunkowań wynika „wiedza potoczna-zdroworozsądkowa”, a operacje myślowe do niej prowadzące to „myślenie zdroworozsądkowe” .

Nauka - system uzasadnionych pojęć, twierdzeń i hipotez będących wytworem odkrywczej działalności badawczej i stanowiących najwyżej rozwiniętą postać świadomości społecznej.

Nauka - nie jest ukierunkowana na to, aby opisywać rzeczywistość, ale ma przedstawić system, za pomocą którego możemy organizować nasze doświadczenia.

Teoria - zespół twierdzeń wyjaśniających daną dziedzinę rzeczywistości oraz mechanizmy jej przekształcania.

System - uporządkowany zbiór twierdzeń, poglądów tworzących jakąś teorię.

Funkcje nauki:

Pedagogika - jako nauka tworzy teoretyczne uzasadnienia, modele i koncepcje oraz dostarcza podstawowych sądów w zakresie celów, norm, metod, koncepcji człowieka i ideologii, na których wzoruje się wychowanie.

Naukowe cechy pedagogiki:

Pierwszy naukowy system pedagogiczny (XIX wiek Herbart - ojciec pedagogiki nowożytnej) oparł swój system na etyce i psychologii. Formował ideały, wartości i cele wychowania. Cel podstawowy to cnota ( np. rozwaga, słuszność, życzliwość, doskonałość, moralność i wolność osobista). Herbart podzielił pedagogikę na 4 główne działy:

Wyodrębnił pedagogikę z filozofii i stała się ona dzięki niemu nauką

Pedagogika jako nauka teoretyczna i empiryczna

Pedagogika jako nauka teoretyczno-praktyczna - związek teorii z praktyka musi być respektowany przez teoretyków i przez praktyków.

Głównym zadaniem teorii - jest obiektywne poznanie zjawisk i procesu rzeczywistości oraz wyjaśnienie i przewidywanie zachodzących w niej przemian.

Głównym zadaniem praktyki - jest praktyczne stosowanie prawd i na ich podstawie planowe i racjonalne przekształcanie rzeczywistości. Występuje sprzężenie zwrotne (teoria - praktyka - teoria). Teoria formułuje podstawy do planowej działalności wychowawczej - do realizacji określonych zamierzeń wychowawczych.

Pedagogika teoretyczna (ogólna) - zmierza do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań.

Pedagogika praktyczna (empiryczna) - zbiera, obserwuje i bada całość doświadczenia wychowawczego i procesu nauczania.

Pedagogika opisowa (eksperymentalna) - uogólnia doświadczenia i bada eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk socjologicznych, psychologicznych i biologicznych związanych z wychowaniem.

Pedagogika normatywna - ustala wartości, cele, ideały i normy, którymi powinno się kierować wychowanie.

Struktura pedagogiki

Pedagogika jest dziedziną złożoną z wielu subdyscyplin naukowych zajmujących się różnymi obszarami praktyki edukacyjnej.

Podział klasyczny - 4 dyscypliny-działy pedagogiki

Struktura pionowa - szczegółowe dyscypliny pedagogiczne wyznaczone rozwojem człowieka

Struktura pozioma - dyscypliny pedagogiczne odpowiadające głównym obszarom działalności człowieka

Dyscypliny pomocnicze i z pogranicza:

Pedagogika jako nauka

Pedagogika - nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młodego pokolenia - w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, system wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój.

Pedagogika - od wyrazu greckiego „pajdagogos” - niewolnik w starożytnej Grecji doprowadzający chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń fizycznych, z czasem wykwalifikowany niewolnik, wdrażający dzieci rodziców bogatej arystokracji do odpowiednich postaw, nabywania dobrych manier, uczenia się, itp.

W toku dziejów pedagogika stała się:

- refleksją filozoficzną (nauką o człowieku)

- samodzielną częścią nauk humanistycznych

- przedmiotem kształcenia akademickiego i zawodowego

- subiektywną teorią wychowania

- wspólnotową formacją intelektualną

Pedagogika jako refleksja filozoficzna - ukazanie filozoficznych przesłanek teorii i praktyk pedagogicznych; zdefiniowanie miejsca pedagogiki pośród innych nauk, sformułowanie bazy pojęciowej; w obszarze dociekań podejmuje również zagadnienia metodologiczne, antropologiczne, aksjologiczne, etyczne, estetyczne i prakseologiczne. Odsłania wielorakość i ambiwalencję (dwojakość, dwuwartościowość) m.in. dobra i zła, prawdy i fałszu, piękna i kiczu, nadziei i porażek, przymusu i wolności, wpływu i oporu, odpowiedzialności i nieodpowiedzialności w edukacji. Dzięki rozpoznaniu układu biegunowych dynamizmów, pedagogika uwypukla i respektuje zarazem wagę przeciwstawnych biegunowo zjawisk. Zawiera opis i krytyczną analizę zastanych nauk pedagogicznych oraz ideologii, doktryn i systemów wychowania.

Pedagogika jako gałąź wiedzy o kształceniu i wychowaniu - dziedzina nauki wyłoniona z filozofii, samodzielna, jest częścią humanistyki, poszukuje uzasadnień dla prawidłowości i sądów teoretycznych także w In. naukach, takich jak psychologia, socjologia, biologia, ekonomia, literaturoznawstwo, teologia, czy politologia, integrując je w jedną naukę o wychowaniu. Twórcą pedagogiki naukowej był Jan Fryderyk Herbart - początek XIX.; jest bardziej nauką o praktyce i dla praktyki wychowawczej niż o ideałach, kierunkach czy modelach wychowania. Zakotwiczona w praktyce, w rzeczywistości wyjaśnia zachodzące w kraju i na świecie procesy edukacyjne, stając się formą społecznego i kulturowego krytycyzmu. Podejmując wyzwania praktyki społecznej, prowadzi do zrozumienia życia, uwrażliwia na potrzeby rozwojowe ludzi i stwarza im warunki do budowania kompetencji na rzecz perspektyw społecznych i rozwoju osobistego.

Pedagogika jako przedmiot kształcenia akademickiego i zawodowego - ma za zadanie dostarczyć studiującym kompetencji i wiedzy na temat:

- generowania procesów socjalizacyjnych

- kształcenia i wychowania

- zasad, metod, form, technik i środków różnie rozumianego oddziaływania formacyjnego na osoby

- procedur badawczych

- formułowania pytań

- konceptualizacji własnego doświadczenia i zawodu

- rewidowania profesjonalnej tożsamości

Pedagogika zajmuje czołowe miejsce na liście najbardziej obleganych przez kandydatów kierunków.

Pedagogika jako subiektywna teoria wychowania - ma charakter prywatny, osobisty, wynika z gromadzonych przez lata doświadczeń na podłożu własnej praktyki. Jest to rodzaj zdroworozsądkowej wiedzy o wychowaniu, jest opisem i własną interpretacją konkretnych sytuacji, zdarzeń czy pojedynczych działań.

Pedagogika jako wspólnotowa formacja intelektualna - jest całokształtem form istotnych treści myślenia w danym okresie w naukach o wychowaniu. Obejmuje nauczycieli, wykładowców akademickich, badaczy problematyki edukacyjnej, wychowawców, opiekunów, trenerów, księży i katechetów, instruktorów, działaczy oświatowych oraz społeczników i profesjonalistów, którzy przy wykorzystaniu rozmaitych tradycji i nurtów prowadzą między pokoleniowy dialog oraz mają wpływ na organizację przestrzeni społecznej i instytucjonalnej inicjującej, prowadzącej, nadzorującej proces kształcenia i wychowania.

Przedmiot badań pedagogiki - zjawiska wychowawcze zachodzące w ciągu całożyciowego rozwoju człowieka. Obejmuje swym zakresem wszystkie fazy życia człowieka.

  1. Kształcenie i wychowanie intencjonalne, zorganizowane, świadome i celowe

  2. Wychowanie i kształcenie naturalne, spontaniczne

  3. Samokształcenie, samowychowanie, samodoskonalenie - aspiracje, motywacja itp.

  4. Rozwój jednostki przez całe życie - kształcenie ustawiczne - ustawiczna konieczność poszerzania i modernizacji wiedzy i kwalifikacji w ciągu całego życia

Funkcje pedagogiki:

- diagnostyczna - analiza byłej lub obecnej rzeczywistości wychowawczej

- prognostyczna - na podstawie analizy i wiedzy opracowujemy przyszły model edukacyjny

- instrumentalno-techniczna - opracowanie procedur przekształcania istniejącej rzeczywistości pedagogicznej w postulowaną

Zadania pedagogiki:

ORIENTACJE PEDAGOGICZNE

Refleksja pedagogiczna jest zawsze odbiciem prądów umysłowych epoki, zapotrzebowań formułowanych przez różne grupy społeczne i osobowości wybitnych pedagogów-teoretyków.

Trzy nurty myślenia pedagogicznego (rozwinęły się na przełomie XIX i XX wieku)

- naturalizm pedagogiczny - dobre jest to co dzieje się w trakcie naturalnego, spontanicznego rozwoju jednostki, najważniejsza „natura” dziecka

- socjologizm pedagogiczny - istotne w wychowaniu jest oddziaływanie społeczne na jednostki i grupy ludzkie, doprowadzenie do tego, by młoda generacja przejęła normy, wartości i wzorce

- pedagogika kultury - człowiek jako istota kulturalna, uczestnicząca w procesie przeżywania i tworzenia wartości

MODELE WSPÓŁCZESNEJ SZKOŁY

Szkoła tradycyjna - instytucja mająca umożliwić młodym ludziom zdobycie solidnej wiedzy w zakresie podstaw niezbędnych do funkcjonowania w dzisiejszym świecie; dobre opanowanie wiedzy, porządek i karność, motywacja zewnętrzna

Szkoła progresywna - powinna uczyć rozwiązywania problemów, wyrabiać umiejętność twórczego stosowania wiedzy raz zdobytej oraz przygotowywać psychicznie i technicznie do wielokrotnego kształcenia się i samokształcenia w różnych okresach życia; szkielet pojęciowy wiedzy, uczenie rozumowania; integracja wiedzy;

Szkoła skoncentrowana na rozwoju psychicznym - koncentruje uwagę na psychicznych problemach, pomagać poznawać samych siebie, ułatwiać rozpoznawanie dyspozycji psychicznych, znajdować spokój wewnętrzny, uczyć się skutecznego porozumiewania się z innymi

Podejście eklektyczne - wprowadzenie w świat kultury i zapoznanie z normami społecznymi tak, by nie tłumić możliwości rozwoju jego osobowości i indywidualnych predyspozycji twórczych

Nauki współpracujące z pedagogiką:

0x08 graphic

Nauki:

H - historia wychowania

K - kulturoznawstwo

A - antropologia wychowania ( nauka o istocie, naturze i egzystencji człowieka )

B - biologia wychowania ( nauka o podstawach biologicznych wychowania )

P - psychologia wychowania ( nauka o rozwoju i funkcjonowaniu psychiki człowieka )

S - socjologia wychowania ( nauka o zjawiskach społecznych w wychowaniu )

F - filozofia wychowania

T - teologia wychowania ( wychowanie w świetle objawienia )

Wyodrębniamy 3 grupy nauk pomocniczych:

I. Nauki historyczne

Znajomość historii pedagogicznej kształtuje myślenie pedagogiczne. Nauki historyczne w pedagogice sprowadzają się do dwóch dziedzin:

  1. historia szkolnictwa i wychowania

2) historia myśli i doktryn pedagogicznych

II. Nauki empiryczne

  1. biologia wychowania

2) psychologia wychowania

3) socjologia wychowania

III. Nauki światopoglądowe

Do nauk światopoglądowych należą nauki humanistyczne, filozoficzne i teologiczne.

Światopogląd osobisty - to zespół własnych przekonań oparty o wiedzę jakiegoś rodzaju, dającą pewność poznania oraz zaspakajającą samorzutne pytania poznawcze, nurtujące wszystkich normalnych ludzi.

Przekonania - to sądy poznawcze, różniące się od sądów wyuczonych i zapamiętanych tym, że wiążą się one z własnym przeświadczeniem o ich prawdziwości.

Nauki współpracujące z pedagogiką:

Pedagogika wojskowa - jako subdyscyplina wyodrębniła się z pedagogiki ogólnej w drugiej połowie XX w. i jest rezultatem potrzeby udoskonalenia funkcjonowania wojska jako instytucji społecznej, jego profesjonalizacji i pogłębiania związków ze społeczeństwem.

Pedagogika wojskowa jest nauką o wychowaniu żołnierzy w warunkach środowiska wojskowego. Powstanie jej jest spowodowane koniecznością nieustannego podnoszenia społecznego prestiżu i moralnego autorytetu wojska i przygotowania młodego pokolenia do traktowania służby wojskowej jako patriotycznego obowiązku i szansy zdobycia cennych umiejętności w zakresie specjalności technicznych i zawodowych.

Przedmiotem badań pedagogiki wojskowej są cele, treści, metody, formy, systemy i organizacja procesu wychowania i kształcenia wojskowego. Do ważnych zadań wychowania wojskowego należy m.in. pielęgnowanie tradycji szacunku, uznania i miłości do wojska.

Pedagogika wojskowa bada:

- cele wychowania z punktu widzenia ich przydatności do realizowania tych wartości, które w świadomości młodzieży umacniają rolę i znaczenie wojska jako instytucji obrony praw narodu do niepodległości i wolności;

- funkcjonalność metod wychowania wojskowego i określa ich przydatność dla realizacji celów tego wychowania w szkole i wojsku;

- zasady wychowania wojskowego odzwierciedlające prawidłowości procesu kształtowania świadomości postaw młodego pokolenia wobec służby wojskowej i wojska jako instytucji społecznej.

Wychowanie

Wychowanie (W. Okoń) - to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują stronę poznawczo-instrumentalną, związaną z poznawaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i stronę emocjonalno-motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia. Wychowanie zmierza do rozwijania sfery kierunkowej osobowości - poglądy, opinie, sądy, nastawienia, motywy, normy, zasady, wartości, wzory i ideały.

Najbardziej skuteczne działania wychowawcze to takie, które wywołują samowychowanie.

Trzy znaczenia słowa „wychowanie”:

- wszelkie nieintencjonalne działanie społeczne jakoś formujące człowieka (w języku nauk społecznych wszelkie nieintencjonalne wpływy otoczenia to socjalizacja spontaniczna);

- wszelkie działanie podejmowane intencjonalnie w celu formowania człowieka;

- działania podejmowane intencjonalnie w celu formowania tych aspektów osobowości człowieka, które związane są z wartościami i emocjami, np. kształtowanie postaw do innych ludzi czy samego siebie.

Samowychowanie - jest to samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru, własnej osobowości, stosowanie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów, rozwijanie w procesie wychowania rodzinnego czy szkolnego.

Indoktrynacja - systematyczny i zorganizowany wpływ na przekonania i poglądy jednostki - urabianie jednostek przez idee formułowane i przez określone instytucje społeczne.

Style wychowania:

1) niekonsekwentny

2) autokratyczny

3) liberalny

4) demokratyczny

jest to najlepszy styl

Szerokie pojęcie wychowania

Wąskie pojęcie wychowania

Kształtowanie osobowości człowieka, w którym uwzględnia się przede wszystkim przygotowanie go do życia w społeczeństwie. Wychowanie jako proces społeczny, w trakcie którego jednostka zostaje poddana świadomym i celowym wpływom zorganizowanego środowiska tak, aby mogła być przygotowana do życia i aby mogła ona osiągnąć optymalny rozwój osobowości.

Zamierzone kształtowanie zespołu cech człowieka, które stanowią emocjonalno-motywacyjną sferę osobowości, czyli kształtowanie stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia.

Zjawiska przemian w wychowaniu

Rozszerzenie terenu oddziaływań

Rozszerzenie w dół i w górę życia ludzkiego ponieważ dotyczą one nie tylko dzieci w domu, uczniów w szkole, wiernych w kościele, ale obejmuje niemowlęta, opiekę nad matką, przygotowanie do małżeństwa i założenia rodziny, młodzież pracującą i akademicką, dorosłych, korzystających z oświaty. Wychowanie dziś odnosi się do całego życia ludzkiego, staje się wychowaniem „całożyciowym”.

Zmiana charakteru wychowania

Zmiana charakteru wychowania z indywidualnego na grupowe, co spowodowane jest tym że nie wystarcza już tylko wychowanie jednostek, lecz musi się ono odbywać w zespołach (np. rodzeństwo, klasa szkolna, drużyna harcerska), stara się wpłynąć na masy społeczne (np. wychowanie masowe żołnierzy), a nawet narody i działa w skali światowej poprzez Organizację Narodów Zjednoczonych (UNESCO).

Powstanie nowych instytucji

Powstanie nowych instytucji specjalizujących się np. w wychowaniu małych dzieci (żłobek, przedszkole), nad dziećmi opuszczonymi (dom dziecka, , pogotowie opiekuńcze), w pracy kulturalnej, rozrywkowej (domu kultury), w pracy szkolnej (rady wychowawcze rodziców).

Pedagogizacja wielu instytucji

Pedagogizacja instytucji dotychczas niewychowawczych, jak np. wojsko - które musi działać psychologicznie i pedagogicznie na żołnierzy, sądownictwo dla nieletnich, prawo karne dla dorosłych, prasa (unikanie demoralizacji), związki zawodowe wychowują ludzi do pracy.

Cechy wychowania

Relatywność

Wiąże się z trudnościami jakich nastręcza przewidywania skutków oddziaływań wychowawczych dla ogółu. Przewidywanie takie ma charakter stwierdzeń raczej hipotetycznych niż kategorycznych. Wg. Znanieckiego osobowość nie daje się kształtować w sposób celowy i planowy, ponieważ sama znajduje się w ciągłym procesie rozwojowym i poddawana jest przeróżnym wpływom zewnątrz.

Długotrwałość

Każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe niemal życie. Długotrwałość przypomina o konieczności dokonywania zmian w procesie wychowawczym, nie tylko w osobowości wychowanków, ale też wychowawców. Długotrwałe wychowanie łączy się z systematycznością.

Intencjonalność

Oznacza że wychowawca jest świadomy celów, jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Najbardziej elementarnym celem wychowania jest nie szkodzenie tym, których się wychowuje.

Interaktywność

Oznacza ona, że praca wychowawcy ma miejsce zwykle w warunkach interakcji tj. współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka. Współdziałanie to odbywa się na zasadzie wzajemności. W procesie wychowawczym każdy z partnerów jest zarówno podmiotem, jak i przedmiotem oddziaływań, czyli że wychowawca podlega też wpływom ze strony wychowanka. Wychowanie jako proces interakcyjny zakłada że wychowanek nie jest i nie może być jedynie biernym odbiorcą wpływów wychowawczych. Proces wychowawczy jest tym skuteczniejszy, im częściej oddziaływania jakim jest poddany wychowanek, włącza on w sferę własnej aktywności, i im bardziej wychowawca ma na uwadze ową aktywność w dalszych kontaktach interpersonalnych.

Złożoność

Zachowanie człowieka jest zależne zarówno od uwarunkowań zewnętrznych, w tym także oddziaływań wychowawczych, jak również uwarunkowań wewnętrznych czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka (potrzeby, aspiracje, motywy, dążenia).

Rodzaje wychowania

Przez sztukę

Nie pomija niczego, co z punktu rozwoju estetycznego jest ważne. Przyroda stanowi dla człowieka piękno, o tyle o ile nauczył się w niej to dostrzegać. Wychowanie to odnosi się nie tylko do relacji zachodzących między jednostką a innymi ludźmi, lecz także spełnia określone funkcje w stosunku do osobistego życia jednostki. Wychowanie przez sztukę służy w szczególności wnoszeniu osobistego szczęścia w bycie.

Cele: wrażliwość estetyczna, potrzeba kontaktu ze sztuką, rozumienie sztuki, potrzeba twórczej ekspresji.

Przez pracę

Praca musi być ukazywana każdemu wychowankowi jako najlepszy środek do realizacji celów osobistych i zbiorowych. Przystąpienie do takowej pracy, musi być dobrowolne a jej wyniki mają stanowić bodziec do dalszej motywacji.

Wychowanie przez sport: wyrabianie tężyzny fizycznej, wszechstronny rozwój osobowości, nacisk na współdziałanie wychowanków.

Estetyczne

Oznacza kształcenie dla sztuki, czyli kształtowanie wrażliwości i kultury koniecznej do przeżywania, poznawania i oceny zjawisk estetycznych

Znaczenie szersze - odnosi się do kształcenia pełnej integralnej osobowości człowieka, nie tylko w sferze wrażliwości estetycznej, ale obejmuje także oddziaływanie na sfery: intelektualną, i moralno-społeczną i umiejętności rozumienia sytuacji ludzkich, a przez to pełniejszego porozumienia z drugim człowiekiem.

Seksualne

Ogół oddziaływań i wpływów zmierzających do kształcenia u dzieci i młodzieży postawy szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej, oraz takich uczuć wzajemnych, jakie są warunkiem wytworzenia się prawidłowych reakcji między dziewczętami i chłopcami. Uświadomienie seksualne - przekazywanie wiedzy dot. Życia seksualnego. Wychowanie seksualne zorientowane biologicznie - zakłada możliwość uprawiania całkowicie bezpiecznego sexu. Wychowanie to ugruntowuje u obojga płci przekonanie o konsumpcyjnym charakterze popędu seksualnego.

Patriotyczne

Rozumie się poprzez wdrażanie lub przyczynianie się do miłowania własnej ojczyzny i narodu, łącznie z gotowością do wyrzeczeń i ofiar dla nich. Celem wychowania pedagogicznego jest „jak najlepsze przygotowanie wychowanków do służby własnemu narodowi i krajowi. Ma ono sprzyjać kształtowaniu przywiązania i miłości do kraju ojczystego, jego przeszłości i teraźniejszości a także umacnianiu „poczucia odpowiedzialności za jego wszechstronny rozwój, miejsce wśród innych krajów.

Umysłowe

Kształtowanie pozytywnej motywacji i postaw wobec nauki jako wytworu umysłu ludzkiego, wobec pracy umysłowej i zaszczepienie wychowankom potrzeby rozwijania własnego umysłu. Związane jest z emocjonalną sferą życia, z rozbudowaniem ciekawości i pasji poznawczej, a także z wyobraźnią, której wizje są niekiedy inspiracją dla ukierunkowania intelektualnego wysiłku.

Religijne

System wychowanie oparty na podporządkowaniu działalności edukacyjnej założeniom jakiegoś wyznania.

Zdrowotne

System działalności wychowawców i wychowanków, której celem jest opanowanie przez wychowanków wiedzy o organizmie ludzkim - jego stronie fizycznej, psychicznej i społecznej, ukształtowaniu ich umiejętności, sprawności i postaw warunkujących zachowanie i doskonalenie zdrowia oraz stosowanie wymagań higieny w życiu osobistym i społecznym.

Fizyczne

Całokształt zabiegów zmierzających do zapewnienia prawidłowego rozwoju fizycznego organizmu, doskonalenia sprawności ruchowej i wyrabiania nawyków rekreacyjnych.

Moralne

A więc rozwój moralny dzieci i młodzieży, zwłaszcza przekazywanie im wiedzy w problemach moralnych i rozwijanie umiejętności rozpoznawania tego, co złe, niegodne czy wręcz nikczemne z moralnego punktu widzenia. Uczy wrażliwości moralnej i gotowości do postępowania.

Znaczenie opisowe (neutralne): zapoznanie zwłaszcza młodzieży z różnymi sposobami postępowania moralnego, bez sugerowania, jednoznacznej oceny. Dużą wagę przywiązuje się do rozwijania u chłopców i dziewcząt świadomości moralnej, posługiwania się przy tym językiem etyki lub psychologii. Od nauczycieli wymaga się nie ujawniania własnego stanowiska wobec kontrowersyjnych problemów moralnych. Zadanie ich polega na zaaranżowaniu wśród wychowanków dyskusji na temat omawianych zgadnień. Szczególny nacisk kładzie się na logiczną argumentację zajmowanego w dyskusji stanowiska przez poszczególnych jej uczestników.

Znaczenie oceniające (normatywne): stawia sobie za cel przyswajanie przez dzieci i młodzież norm, zasad, wartości moralnych, których aprobata i realizacja mają zapewnić im bycie moralnie dobrymi. Zakłada się tutaj że dorośli wiedzą najlepiej jakie wskazania moralne są przydatne i konieczne w życiu dziewcząt i chłopców.

Wychowanie moralne może być zastosowane na każdej lekcji.

Metoda klasyfikowania wartości: polega na uświadomieniu sobie własnych uczuć przeżywanych w związki z rozpoznawanymi wartościami (nie tylko moralne). Metoda ta toruje drogę skrajnemu relatywizmowi moralnemu.

Metoda rozumowania moralnego: umożliwia głębszy namysł za pomocą argumentacji logicznej nad ocenami, normami, zasadami i wartościami moralnymi. Słabe strony to: przesadne poleganie na argumentacji logicznej, solidaryzowanie się nauczyciela z ich poglądami (uczniów) - nawet gdy jest innego zdania, zakaz powoływania się na autorytety moralne, koncentrowanie się na dylematach dotyczących sytuacji, z którymi uczniowie prawie nigdy nie spotkają się w życiu.

Proces wychowania uwarunkowany jest wieloma czynnikami. Wiążę się on przede wszystkim ze zrozumieniem przez jednostkę określonych norm społeczno-moralnych oraz nadaniem tych norm - w zależności od jej uprzednich doświadczeń i gry motywów, znaczenia osobistego. Na jakość i głębokość zmian składa się m. In. Jakość norm, klarowność ich przekazu, stopień dokładności odbioru, zgodność lub niezgodność z dotychczasowymi przekonaniami jednostki, siła i trwałość przeżycia osobistego tych norm, oraz ich życiowe zastosowanie.

Procesy i wynik wychowania kształtują się pod wpływem:

Edukacja, Kształcenie, Nauczanie, Samowychowanie, Socjalizacja...

Edukacja - (z łac. educatio - wychowanie); ogół procesów, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży - stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych. Ogół procesów oznacza oddziaływanie zarówno instytucjonalne, jak i indywidualne, świadome i nieświadome; systematyczne, nie systematyczne, nieformalne (grupy rówieśnicze)i pozainstytucjonalne np. media, kultura popularna, rodzina.

Inaczej ogół oddziaływań służących formowaniu się ( zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka. Zdolności życiowe człowieka dot. wielu obszarów jego funkcjonowania: intelektualnego, emocjonalnego, interpersonalnego, motywacyjnego, fizycznego itd.

Szerokie rozumienie edukacji - ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i wychowanie oraz szeroko rozumianą oświatę.

Edukacja wg. Z. Kwiecińskiego - charakter procesów

Globalizacja

Świat, wojna, problemy globalne, polityczny podział świata

Etatyzacja

Państwo, jego suwerenność, ustrój rządzenia

Nacjonalizacja

Naród, jego tradycje, swoistość kulturowa

Kolektywizacja

Socjalizacja wtórna; klasa społeczna, więź i interes klasy

Polityzacja, Biurokratyzacja, Profesjonalizacja

Organizacja i instytucje, wychowanie do podziału pracy, racjonalność i dyscyplina w społeczeństwie.

Socjalizacja

Oddziaływanie grup pierwotnych, rodziny

Wychowanie i Jurydyfikacja

Obywatel, wdrażanie do realizowania i akceptowania ról i czynności obywatelskich

Kształcenie, humanizacja

Osoba ludzka, światopogląd, umiejętności

Inkulturacja, Personalizacja

Osobowość kulturowa i społeczna

Humanizacja

Organizm, kształcenie cech gatunkowych człowieka, wychowanie zdrowotne, seksualizm

Kształcenie - System działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości. Wychowanie tym się różni od kształcenia, że oddziałuje na osobowość wychowanka na jego potrzeby, emocje, motywacje, relacje między ludzkie. Kształcenie dotyczy poznawczej sfery psychiki człowieka.

W ostatnich latach poprzez kształcenie rozumie się łącznie - nauczanie i uczenie się. Proces kształcenia, w którym uczestniczy jednostka, może być zorganizowany poprzez instytucje - zwłaszcza rodzinę i szkołę, jak i przez pojedyncze osoby, kształcenie może być podejmowane samorzutnie przez jednostkę. Rozróżniamy:

Kształcenie ogólne (podstawowe, średnie) które sprzyja opanowaniu wiadomości i sprawności niezbędnych wszystkim obywatelom kraju niezależnie od ich przyszłego zawodu.

Kształcenie zawodowe - zapewnia zdobycie kwalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej.

3 poziomy kształcenia

Podstawowy

Zwany elementarnym.

Średni

Umożliwiający zdobycie przygotowania na studia wyższe.

Wyższy

Uczelnie wyższe i specjalne, kursy dla absolwentów, organizują kształcenie podyplomowe, którego celem jest odnowienie w zakresie kwalifikacji.

Samokształcenie - To kształcenie samodzielne. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces samokształcenia rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany z pracą w szkole, z kształceniem korespondencyjnym czy z wychowaniem równoległym.

Samowychowanie - [1]samodzielna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości - stosuje się do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów.

[2] mówimy o nim wówczas, gdy jednostka podejmuje czynności wychowawcze sama względem siebie, a więc określa cele wychowania, ustala zadania, dokonuje wyboru modelu postępowania oraz poddaje je własnej wewnętrznej kontroli i ocenie. Samowychowanie jest zawsze następstwem wcześniejszych wpływów zewnętrznych i z tego względu ma charakter wtórny. Jednostka stawia sobie samej te cele i zadania oraz stosuje te metody pracy nad sobą i kryteria oceny siebie, które jej wcześniej przyswojono.

[3] to czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu własnego rozwoju, wyrażające się w regułach swego postępowania i działania według dobrowolnie przyjętych wzorów lub systemów wartości. Jest to świadome i celowe działanie.

Socjalizacja - określa się jako procesy przygotowania ludzi do życia w społeczeństwie przez uczestnictwo w grupach społecznych i ich kulturze.

[2]Wg. Szczepańskiego: część całkowitego wpływu środowiska, które wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania według przyjętych wzorów, uczy rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonania określonych ról społecznych. Proces socjalizacji obejmuje zatem wpływ rodziny, grup rówieśniczych, otoczenia sąsiedzkiego, wpływu instytucji sformalizowanych, gł. Szkoły, kościoła i środków masowego oddziaływania. Socjalizacja uczy dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami, zaspokajania ich w sposób przewidziany w danym społeczeństwie, uczy panowania nad odruchami i emocjami.

[3] Ogół procesów nabywania pod wpływem otoczenia społecznego dyspozycji psychicznych czyniących jednostkę zdolną do życia w społeczeństwie cywilizowanym.

Opieka nad dzieckiem - czynności mające na celu dostarczenie mu pożywienia, ubrania, pomieszczenia oraz ochronę życia, zdrowia. Zapewnienie dziecku stanu mającego na celu zapewnienie odpowiedniej rozrywki oraz satysfakcji z różnorodnych kontaktów społecznych. Działalność opiekuńcza polega na stworzeniu dziecku dostępu do różnorodnych dóbr, przedmiotów, osób, sytuacji, co warunkuje zaspokojenie potrzeb dziecka. Opieka nad dzieckiem oznacza również pomaganie dziecku na korzystaniu z dostarczanych mu dóbr.

[2] Ogół działań podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju ich osobowości szczególnie intensywnej opieki jakiej wymagają dzieci pozostające w trudnych warunkach życiowych i wychowawczych, a więc dzieci których rozwój jest zagrożony. Osoby lub instytucje sprawujące opiekę ponoszą odpowiedzialność moralną i prawną za powierzone ich opiece dzieci.

Nauczenie - [1]Planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych i trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości pod wpływem -> uczenia się i opanowania -> wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Nauczanie jest działalnością intencjonalną, znaczy to że jego intencją jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają nauczanie jako kierowanie uczeniem się, jest to jednak określenie niepełne, pomija się bowiem inne cechy nauczania. Jedną z takich ważnych cech nauczania jest obieg informacji między nauczycielem a uczniem, umożliwiający opanowanie wiedzy naukowej czy to przez opanowanie jej w gotowej postaci, czy poprzez samodzielne rozwiązywanie zagadnień. Nabywając wiedzę o otaczającej go rzeczywistości, uczeń staje się zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do owej rzeczywistości. Kształtuje swój stosunek do wartości moralnych. Ważnym elementem wytwarzania zmian w uczniach jest ich działalność praktyczna, odpowiednio zharmonizowana z opanowaniem wiedzy w rzeczywistości. Tak szeroko rozumiane nauczanie umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności, nawyków ale i rozwinięcie zdolności i zainteresowań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się. Nauczanie wiąże się z kształceniem i wychowaniem.

[2] Termin używany dla oznaczenia specyficznych działań podejmowanych przez jedne osoby w tym celu, by inni przyswoili jakieś wiadomości lub umiejętności, podwyższyli poziom swego wykształcenia, uzyskali pożądane osiągnięcia rozwojowe.

Uczenie się - Proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianą formy wcześniej nabyte. Uczenie się jest jedną z podstawowych działalności ludzi.

W znaczeniu wąskim

W znaczeniu szerokim

Świadome i zamierzone zdobycie wiadomości i umiejętności.

Proces nabywania przez jednostkę względnie trwałych zmian w zachowaniu na podstawie jej indywidualnego doświadczenia.

Jako czynność

Jako proces

O istnieniu uczenia się wnioskujemy na podstawie obserwacji i czynności, jak np. czytanie, powtarzanie, rozwiązywanie zadań, pisanie wypracowań.

O uczeniu się wnioskujemy na podstawie rezultatów uzyskanych przez jednostkę wówczas, gdy w jej zachowaniu zaszły względnie trwałe zmiany, procesu nie obserwujemy ani nie wnosimy o jego istnieniu na podstawie obserwowalnych zmian zachowania.

Opieka a wychowanie - Opieka zawsze wiąże się z wychowaniem. Opieka i wychowanie stanowią jedność ale nie tożsamość, ich pojęcia krzyżują się wzajemnie.

Rodzina...

Rodzina - stanowi integralną część każdego społeczeństwa, stanowi jego najmniejszą a zarazem podstawową komórkę. Jest najważniejszą grupą społeczną. Zasadniczą podstawę rodziny stanowią małżeństwa, będące przeważnie (ale nie zawsze) warunkiem jej istnienia i rozwoju ontogenetycznego.

Rodzina jest naturalnym środowiskiem życia dzieci i młodzieży, i jako takie oddziałuje na nie socjalizująco, stwarzając warunki sprzyjające rozwoju lub hamujące go.

Małżeństwo jest legalnym, względnie trwałym związkiem powołanym w celu wspólnego pożycia, współpracy dla dobra rodziny, a więc głównie wychowania dzieci, prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego oraz wszelkiej innej współpracy dla dobra rodziny.

Środowisko wychowawcze dzielimy na:

  1. naturalne (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna)

  2. intencjonalne (bezpośrednie- żłobek- przedszkole, szkoła; pośrednie- służba zdrowia, zakłady pracy, świetlice, prasa, radio, telewizja)

Różnica między środowiskiem naturalnym a intencjonalnym

W naturalnym osoby nie mają profesjonalnego przygotowania, ale łączą je z wychowankami więzy krwi lub głębsze uczucia, wychowanie jest często nieświadome.

W intencjonalnym osoby są profesjonalnie przygotowane, jest przygotowany wcześniej program nauki i określone są cele.

Funkcje wychowawcze rodziny

Zaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych i psychologicznych, potrzeba miłości, bezpieczeństwa, zależności. Kształtowanie tym samym nowych potrzeb poznawczych, emocjonalnych i społecznych: potrzebę życzliwości, uznania, zaspokojenia ciekawości, samourzeczywistnienia i inne.

Przekazywanie dziecku dorobku kulturowego społeczeństwa, pośredniczy w nadawaniu przez dziecko znaczenia przedmiotom i zjawiskom z otoczenia oraz większości bodźców zewnętrznych.

Rodzice i inni członkowie dostarczają dziecku modeli osobowych i wzorów zachowań w konkretnych sytuacjach życia codziennego.

Rodzice i inni członkowie dostarczają dziecku określony system wartości i norm. Rodzina stanowi teren socjalizacji dziecka: przyjmowanie przez nie zadań i obowiązków wykraczających poza jego osobiste potrzeby i interesy współdziałania w grupie, pełnienia ról społecznych.

Rodzina jest dla dziecka polem doświadczalnym, na którym wypróbowuje ono swe siły i możliwości., znajdując oparcie i punkt odniesienia (wzorce) w rodzicach i innych członkach rodziny.

Postawy rodzicielskie wg. Marii Ziemskiej

Pozytywne

Współdziałanie - gotowość rodziców do uczestniczenia w życiu dziecka, do udziału w jego zajęciach bądź z ich inicjatywy, bądź też gdy dziecko tego oczekuje lub na jego życzenie czy prośbę. Współdziałanie nie ma charakteru natarczywego. Rodzice dają dziecku do zrozumienia że w każdej chwili może na nich liczyć.

Rozumna swoboda - Pozostawienie dziecku pola do własnej inicjatywy i aktywności. Nie ograniczanie dziecku kontaktów, jedynie dyskretne ich nadzorowanie. Stwarza to warunki sprzyjające rozwojowi samodzielności i odpowiedzialności za własne postępowanie.

Akceptacja - akceptacja dziecka a nie jego zachowania

Uznanie praw - Popularne w demokratycznym stylu wychowania, dziecko jako równouprawniony członek rodziny, dopuszczanie go - w miarę jak rośnie - do coraz szerszego kręgu spraw, w których współdecyduje lub współuczestniczy. Poszanowanie indywidualności dziecka. Tendencja do rozwijania jego specjalnych zainteresowań i uzdolnień.

Negatywne

Unikająca - Bierny dystans wobec dziecka. W skrajnych przypadkach, rodzice w ogóle nie dbają o dziecko, nie zaspokajają nawet jego podstawowych potrzeb materialnych. Nie troszczą się o jego zdrowie, należyte wyżywienie i ubranie. W mniej skrajnych formach, postawa unikająca przejawia się w nie znajdywaniu przez rodziców czasu dla dziecka, a dzieckiem gdy jest małe zajmuje się płatna pomoc domowa lub inni członkowie rodziny.

Nadmiernie chroniąca - Zdarza się u rodziców mających poczucie winy wobec swoich dzieci. Wyobrażają sobie że dziecko nie było dostatecznie pożądane, albo są już za starzy aby je wychowywać. Postawa ta często cechuje matki w stosunku do dzieci pierworodnych lub jedynych, jak również matki samotne, wdowy, kobiety opuszczone przez męża lub nie znajdujące satysfakcji we współżyciu małżeńskim. Postawa taka łączy się z niekonsekwentnym stylem wychowania: rodzice z jednej strony pozwalają dziecku na wszystko, rozpieszczają je i ulegają jego zachciankom, z drugiej strony w ciągłym lęku o jego zdrowie hamują jego aktywność i samodzielność, nakładają na nie wiele ograniczeń

Odtrącenie - Stosowanie surowych kar, nieproporcjonalne do przewinienia. Okazywanie własnego niezadowolenia, krytykują, potępiają jego zachowanie. Utrudnia osiąganie zamierzonych celów wychowania, wypacza lub zakłóca rozwój osobowości dziecka. Dziecko odrzucane to dziecko niechciane, to które urodziło się w momencie niedogodnym dla obojga małżonków lub dla jednego z nich.

Nadmiernie wymagająca - Cechuje rodziców którzy mają wysokie aspiracje w stosunku do dziecka, chcą je ukształtować wg. Idealnego wzorca, nie licząc się z jego realnymi możliwościami i zdolnościami. To stawianie dziecku wysokich wymagań i oczekiwanie od niego stałych osiągnięć wiąże się zwykle z zastosowaniem rygorów, sankcji, kar. Dziecko nie ma żadnej swobody działania, wszelkie jego działania są kierowane i korygowane. Nad dziećmi ciąży autorytet rodziców.

Postawy rodzicielskie wg. Kanner'a

Akceptacja i miłość

Akceptowanie dziecka i obdarzanie go miłością, rodzice zajmują się dzieckiem które znajduje się w centrum ich zainteresowań, okazują mu czułość oraz cierpliwość i wyrozumiałość, sprzyja to rozwojowi i poczuciu bezpieczeństwa.

Jawne odrzucanie

Unikanie kontaktów z dzieckiem, zaniedbanie dziecka, traktowanie go surowo i szorstko, powoduje to zahamowanie u dziecka rozwoju uczuć wyższych, agresywność, prowadzi nieraz do wykolejenia i przestępczości.

Perfekcjonizm

Stawanie wobec dziecka zbyt wysokich wymagań. Nie aprobowanie jego zachowań, obwinianie dziecka z błahych powodów. Ambicją rodziców jest wychowanie dziecka na doskonałego człowieka, a konsekwencją takiej postawy bywa często przeżywanie przez dziecko stanów frustracyjnych, brak zaufania we własne siły, poczucie winy, lęki a nawet obsesje.

Przesadna opiekuńczość

Potrzeba „poświęcania się dla dziecka”, co przejawia się rozmaicie: bądź to w zbytniej pobłażliwości, bądź w przytłaczaniu dziecka autorytetem. W obydwu przypadkach dziecko jest całkowicie od nich zależne, tłumią oni objawy samodzielności, wtrącają się do jego wszystkich spraw, rozpieszczają je lub nakładają wiele ograniczeń. Postawa taka prowadzi do opóźnienia dojrzałości, do braku inicjatywy i do niezaradności życiowej dziecka.

Psychologiczne skutki układu rodziny

- dziecko często obwinia siebie za rozwód

- dziecko zatraca autorytet do rodziców ( każde z nich mówi co innego i oskarża to drugie )

- pogorszenie sytuacji materialnej dziecka

- dziecko jest zagubione, gdyż nie wie, które z rodziców jest winne

- rozwód jest drugim po śmierci najbardziej traumatycznym przeżyciem

- dawniej gry umierała matka było to stratą emocjonalna dla dziecka a gdy umierał ojciec, finansową - obecnie uległo to zmianie

- najgorszy wiek dla dzieci to 6 - 8 lat

- dziecko traci kontakt z rodzicem, wydaje się być on obcą osobą, członkowie rodziny odzwyczajają się od jego obecności

- gdy po dłuższym czasie rodzic wraca to jedynie wprowadza zamieszanie i dezorganizacje w stabilne już życie rodziny

- jeśli nowa osoba nie spełnia oczekiwań dziecka to porównuje ono i idealizuje swego dawnego rodzica, wówczas dziecko nie przyjmuje zwierzchnictwa nowego rodzica, traktuje go jak intruza

- jeżeli utrata rodzica nastąpiła dawno to jest to dla dziecka jeszcze do zaakceptowania ( zależy to również od wieku dziecka )

- jest to najtrudniejsza sytuacja, ponieważ łączą się dwie rodziny i dzieci często nieustannie porównują dawne warunki z nowymi

Koncepcja B. Bernsteina - w wyniku złożonego procesu socjalizacji dziecko uzyskuje szczególną świadomość moralną, poznawczą i uczuciową, opanowując zarazem role społeczne reprezentatywne dla kultury danej społeczności. Socjalizacja dokonuje się nie tylko w rodzinie, ale także w szkole, w kręgu rówieśniczym, a potem w miejscu pracy.

15

FORMALNE

Fakty językowe i fakty logiczne ( symbolem, znaki )

Aksjomatyczno - dedukcyjna

Naukowy system dedukcyjny

EMPIRYCZNE

Fakty, zjawiska i związki zachodzące w rzeczywistości przyrodniczej i społecznej

Hipotetyczno-dedukcyjna lub indukcyjna

Naukowy system indukcyjny

KRYTERIA

PRZEDMIOT

BADAŃ

METODA

SYSTEM

NAUKOWY

NAUKI

PRZYRODNICZE

NAUKI SPOŁECZNE

( humanistyczne)

- psychologia

- socjologia

- prawo

- filozofia wych.

NAUKI FIZYCZNE ( przyroda nieożywiona )

NAUKI

BIOLOGICZNE

( przyroda ożywiona )

LOGIKA

MATEMATYKA

NAUKI

PEDAGOGIKA I JEJ DZIAŁY

PRAKSEOLOGIA

CYBERNETYKA

DEMOGRAFIA

EKONOMIKA

HIGIENA

ESTETYKA

ETYKA

LOGIKA

T

H

K

A

B

P

F

S


Wyszukiwarka