sprawozdanie, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 51-Badanie własności promieniowania gamma przy pomocy spektrometru scyntylacyjnego


Piotr Matysiak 25.10.2010

Zespół 3

Grupa 2.2

Wydział Inżynierii Materiałowej

Ćwiczenie 11.

Badanie widma energii promieniowania γ przy pomocy spektrometru scyntylacyjnego

  1. Wstęp

Celem ćwiczenia jest badanie promieniowania γ. Podczas ćwiczenia zbadano widma impulsów z licznika scyntylacyjnego trzech pierwiastków promieniotwórczych: kobaltu (Co-60), cezu (Cs-137) i sodu (Na-22).

  1. Układ pomiarowy i przebieg wykonania ćwiczenia

Podczas ćwiczenia badano trzy pierwiastki promieniotwórcze: kobalt (Co-60), cez (Cs-137) i sód (Na-22). Przy pomocy układu pomiarowego wykonano pomiary widm impulsów z licznika scyntylacyjnego dla wyżej wymienionych źródeł. Układ pomiarowy stanowił spektrometr scyntylacyjny składający się z kryształu scyntylacyjnego, fotopowielacza z przyłożonym w celu wywołania stałego pola elektrostatycznego wysokim napięciem, wzmacniacz liniowy oraz wielokanałowy analizator amplitudy - w tym przypadku komputer wraz z programem TUKAN.

Schemat blokowy spektrometru scyntylacyjnego wygląda następująco:

0x08 graphic

Każdy student miał za zadanie opisać inną próbkę. W tym sprawozdaniu zostanie opisany cez (Cs-137).

Po przeanalizowaniu schematu rozpadu Cs-137 wykonano równania reakcji rozpadu pierwiastka oraz określono wartości teoretyczne dla piku absorpcji całkowitej, krawędzi Comptona oraz piku rozproszenia wstecznego. Energię krawędzi Comptona można obliczyć z zależności: 0x01 graphic
, a energię maksimum rozproszenia wstecznego można obliczyć z zależności: 0x01 graphic
.

Po włączeniu zasilania fotopowielacza do domku pomiarowego wstawiono pojemnik ze źródłem promieniowania. Ustawiono następujące parametry pomiaru: długość pomiaru - 300 s, zakres rejestrowanych kanałów - od 300. do 4396. kanału. Korzystając z utworzonego spektrogramu określono numery kanałów odpowiadające pikowi absorpcji całkowitej, krawędzi Comptona oraz pikowi rozproszenia wstecznego.

Następnie dla kilku wybranych punktów kalibracyjnych określono równanie prostej kalibracyjnej E = f(nr kanału) oraz wyznaczono wartości doświadczalne wraz z błędem piku absorpcji całkowitej, krawędzi Comptona oraz piku rozproszenia wstecznego cezu.

Określono również energetyczną zdolność rozdzielczą spektrometru według wzoru: R = ΔE/E ∙ 100%.

  1. 0x08 graphic
    Opracowanie wyników

Schemat rozpadu cezu Cs-137:

Równania reakcji rozpadu cezu Cs-137:

0x01 graphic

0x01 graphic

Określono i wyliczono wartości teoretyczne:

Cs-137

wartość teoretyczna [MeV]

pik absorpcji całkowitej

0,66

krawędź Comptona

0,48

pik rozpraszania wstecznego

0,18

0x08 graphic
Spektrogram cezu Cs-137:

Określono numery kanałów odpowiadające punktom charakterystycznym:

Cs-137

numer kanału

pik absorpcji całkowitej

1434

krawędź Comptona

1042

pik rozpraszania wstecznego

460

Korzystając z kilku wartości pomiarów energii w zależności od numeru kanału - punktów kalibracyjnych - wykreślono równanie prostej kalibracyjnej E = f(nr kanału).

opis punktu kalibracyjnego

energia [MeV]

nr kanału

pik absorpcji całkowitej 1 Co-60

1,33

2673

pik absorpcji całkowitej 2 Co-60

1,17

2436

pik absorpcji całkowitej Cs-137

0,66

1434

pik rozpraszania wstecznego Na-22

0,21

440

Brakujące dane pobrano z wyników doświadczeń pozostałych studentów w zespole. Korzystając z programu Origin wykreślono prostą kalibracyjną:

0x08 graphic
Origin określił wartości błędów δ(slope) = 1,77 ∙ 10-5 oraz δ(intercept) = 0,035. Błąd określenia numeru kanału przyjmujemy jako δ(nr kanału) = 10 dla pików oraz δ(nr kanału) = 20 dla krawędzi Comptona. Korzystając z danych obliczonych przez program Origin wyznaczono wartości doświadczalne punktów charakterystycznych według zależności:

0x01 graphic

i otrzymano wyniki:

Cs-137

wartość teoretyczna [MeV]

numer kanału

wartość wyznaczona [MeV]

pik absorpcji całkowitej

0,66

1434

0,69

krawędź Comptona

0,48

1042

0,49

pik rozpraszania wstecznego

0,18

460

0,2

Błąd obliczenia wartości wyznaczonej punktów charakterystycznych liczymy ze wzoru:

0x01 graphic

Błędy wynoszą odpowiednio:

Cs-137

wartość wyznaczona z błędem[MeV]

pik absorpcji całkowitej

0,69 ± 0,065

krawędź Comptona

0,49 ± 0,063

pik rozpraszania wstecznego

0,2 ± 0,048

Określono również zdolność rozdzielczą spektrometru, korzystając ze wzoru:

0x01 graphic

Zdolność rozdzielczą liczymy odczytując wartość najwyższego piku (licząc w numerach kanałów) jako E oraz podstawiając pod ΔE szerokość tego piku w liczbie kanałów w połowie jego wysokości.

Ze spektrogramu cezu odczytano wartości:

E = 1434

ΔE = (1520 - 1360) = 160

Podstawiając te dane do wzoru otrzymujemy wartość:

R = 11,2 %

  1. Wnioski

0x01 graphic

a więc jest około 5 razy mniejsza od rozdzielczości spektrografu NaJ(Tl).

Do sprawozdania dołączono spektrogramy kobaltu Co-60 wykonane przy pomocy standardowego spektrografu NaJ(Tl) oraz spektrografu o wysokiej rozdzielczości Ge(Li) przez innego członka zespołu.

3

źródło γ

NaJ(Tl)

fotopowielacz

zasilacz wysokiego napięcia

wzmacniacz liniowy

wielokanałowy analizator amplitudy



Wyszukiwarka