PATOLOGIE SPOŁECZNE

Problem społeczny - zjawiska, które wykazują jakąś szkodliwość; masowe występowanie, niezgodność z istniejącymi normami; muszą przyciągać uwagę opinii społecznej. Wynika z niedoskonałych warunków życiowych albo z pojawienia się nowych elementów w życiu społecznym.

Wyróżnia się dwa sposoby przeciwdziałania problemom społecznym:

• Działanie w ramach inżynierii społecznej - jest to działanie doraźne ( widowiskowe );

• Działanie w ramach reorganizacji społecznej - polega na zdiagnozowaniu przyczyny zjawiska i określenia strategii ograniczającej negatywne skutki. Działalność reorganizacyjna wiąże się z profilaktyką.

Podział na cztery kategorie problemów:

1. Problemy wynikające z życia jednostki ( np. bezrobocie ).

2. Problemy wynikające z zachowań odchylonych od normy ( np. prostytucja, przestępczość ).

3. Problemy wynikające z organizacji społeczności lokalnej.

4. Problemy wynikające ze stosunków międzynarodowych.

Proces społeczny - to ciąg zjawisk powiązanych przyczynowo - skutkowo. Są to serie zjawisk dotyczące osobowości grup społecznych, zbiorowości, w taki sposób, że są one seriami zjawisk wyłącznie społecznych.

Procesy zachodzące w społeczeństwie to serie zjawisk społecznych, powiązane ze zjawiskami np. ekonomicznymi, politycznymi, moralnymi itp., itd.

Kategorie procesów społecznych:

1. Procesy intrapersonalne - zachodzą wewnątrz jednostki, np. samokształcenie, samokontrola itp.

2. Procesy interpersonalne - zachodzą między dwiema jednostkami, np. miłość, porozumienie, dominacja itp.

3. Procesy zachodzące między jednostką a grupą.

4. Procesy kształtujące się między dwiema grupami - dochodzi tu do konfliktu oficjalnego, indywidualnego i globalnego.

Przystosowanie - to zaakceptowanie systemu wartości i aktywne podporządkowanie się. Istotą współpracy jest realizacja jednego celu i podział pracy na poszczególne elementy.

Współzawodnictwo - rywalizacja; wykazanie, że jesteśmy lepsi.

Konflikt charakteryzuje się niezgodnością celu albo też, jeśli cel jest zgodny z działaniem zmierzającym do wyeliminowania przeciwnika.

Kontrola społeczna - może mieć dwojaki charakter: wewnętrzny i zewnętrzny.

Kontrola wewnętrzna to przyswojenie norm i wartości przyjętych w danym społeczeństwie.

Kontrola zewnętrzna może mieć charakter:

- formalny - instytucjonalny;

- nieformalny - w postaci społecznych reakcji.

W ramach kontroli nieformalnej wyróżniamy dwa czynniki regulujące nasze zachowanie: zwyczaje i obyczaje.

Zwyczaj - to ogólnie aprobowana w społeczeństwie forma zachowania, której naruszenie nie powoduje uruchomienia sankcji negatywnych.

Obyczaj - to zakorzenione w tradycji i kulturze pozytywne zachowanie, którego naruszenie nie powoduje uruchomienia sankcji negatywnych ( np. obowiązek grzebania zmarłych ).

Normy odniesienia - to zespół istniejących w danym społeczeństwie norm prawnych, moralnych, religijnych i innych, które interpretowane są w swoisty sposób przez społeczeństwo, czego skutkiem jest istnienie marginesu tolerancji dla każdej z tych norm. Normy odniesienia dają możliwość ustalenia co w danym społeczeństwie traktowane jest w kategoriach patologii społecznej.

Czynniki determinujące normy odniesienia:

1. Postawa zasadnicza i postawa celowościowa

Postawa zasadnicza - jednostki odwołują się do ustalonych zasad, które są filarem dla danego społeczeństwa ( występuje często w społeczeństwach stabilnych ) konsekwencją dominacji postawy zasadniczej jest funkcjonowanie stosunkowo nie wielki margines tolerancji w odniesieniu do istniejących norm.

Postawa celowościowa - jest to postawa kalkulatywna, wiąże się z bilansem zysków i strat. Konsekwencją jest wybór zachowania bardziej opłacalnego.

2. Potępienie moralne i potępienie prawne

Rygoryzm i tolerancja społeczna: kwestia karania za przestępstwa itp.

Patologie społeczne :

Dewiacja to wszelkie odstępstwa od normy. Odstąpieniem od normy jest np. przekroczenie szybkości, pracoholizm, przestępstwo. Są to odstępstwa, które szkodzą społeczeństwu pośrednio lub wcale.

Wyróżniamy dwie kategorie dewiacji:

1. Dewiacje negatywne - zachowania, które stanowią odstępstwo od normy powinności. Szkodzą jednostce lub społeczeństwu.

2. Dewiacje pozytywne - przekroczenie normy optymalnej. Jeśli się ją przekroczy in plus to jest ona dewiacją pozytywną. Normą optymalną jest np. chodzenie do pracy, ale pracoholizm jest dewiacją pozytywną ( przekroczeniem normy optymalnej ), np. honorowe krwiodawstwo jest dewiacją pozytywną. Nie oddawanie krwi nie jest negatywne, ale chęć oddawania krwi jest dewiacją pozytywną.

Nie ma żadnych powiązań między dewiacją a zjawiskiem negatywnym.

Dewiacje negatywne klasyfikujemy ze względu na trzy rodzaje kryteriów:

1. Kryterium normatywne - w myśl tego kryterium dewiacją jest wszystko to, co przekracza określoną normę prawną, etyczną czy też religijną. Ogromny zbiór zachowań nagle wykluczających się wzajemnie np. popełnienie zabójstwa przez kogoś kto chodzi do Kościoła. Uszczegółowieniem kryterium normatywnego jest zastosowanie kryterium normy prawnej. Przykładem normy prawnej, która istnieje na papierze, ale nie jest przestrzegana to zakaz sprzedaży alkoholu nieletnim, zakaz spożywania alkoholu w miejscu publicznym itp.

2. Kryterium oczekiwań społecznych - wymaga spełnienia dwóch warunków:

• większość społeczeństwa musi się zgadzać co do istnienia danej normy oraz

• norma musi być zgodna z oczekiwaniami społecznymi.

Dewiacją nie będą naruszenia normy społecznej jeśli nie jest ona przez społeczeństwo akceptowana. Kryterium to zostało wprowadzone po to, żeby w społeczeństwach totalitarnych naruszenie norm nie było brane za dewiację.

3. Kryterium reakcji społecznej - wszystko to, na co my jako społeczeństwo reagujemy negatywnie, nazywamy dewiacją. Niebezpieczeństwa reakcjonizmu społecznego: tzw. fałszywe oskarżenie - przypisanie komuś faktu dewiacji bez sprawdzenia tego; dewiacja ukryta - ktoś, kto się dobrze maskuje nigdy nie będzie nazwany dewiantem.

Patologia społeczne - patologia pochodzi od łacińskiego słowa patos - cierpienie i logos - nauka. Patologiczne mogą być tylko zachowania złe, niosące przykre konsekwencje.

Kryteria definiowania pojęcia patologii:

1. Jednolita klasa zjawisk;

2. Możliwość odróżnienia zjawiska patologicznego od niepatologicznego;

3. Krąg zjawisk niepokrywający się z kręgiem zjawisk obejmowanych przez pojęcia zbliżone.

Definicja patologii społecznej:

Zjawiskami patologii społecznej nazywamy zachowania działające destrukcyjnie na społeczeństwo, a przy tym niezgodne z wartościami uznawanymi w danym kręgu kulturowym.

Pierwszym wyznacznikiem zjawisk patologii są zachowania. O patologicznym zachowaniu mówimy przy nadinterpretacji działań ludzkich.

Drugim wyznacznikiem jest destrukcja - ataki terrorystyczne, zabójstwa, rozpijanie małoletniego. Zamiar destrukcji jest też patologiczny np. usiłowanie zabójstwa.

Trzeci wyznacznik to wartości, które mogą mieć charakter indywidualny, grupowy lub ogólnospołeczny. Wartości jednostkowe ( indywidualne ) najczęściej podlegają zmianom. Najbardziej stabilne są wartości ogólnospołeczne. Każde działanie zmierzające do zamachu na wartości jednostki czy społeczeństwa, jest patologią.

Krąg kulturowy - dane wartości rozpatrywane muszą być do kręgu kulturowego, nie ma wartości uniwersalnych.

Druga definicja patologii według Karolisa:

Patologią nazywamy destrukcyjne i autodestrukcyjne zachowania jednostek, grup społecznych i całych społeczeństw, które to zachowania naruszają tzw. koszty ludzkie, czyli życie, zdrowie i osobistą tożsamość.

Osobistą tożsamość możemy traktować jako system wartości preferowanych przez daną jednostkę, jako zespół norm przez nią uznawanych.

Obszar patogenny - są to wszelkie zjawiska, zdarzenia i sytuacje, które mogą wywoływać zachowania patologiczne. Obszarem takim mogą być pozornie nic nie znaczące informacje. Wszystko co rodzi sytuacje patogenne zaliczamy do obszaru patogennego. Jednym z wyznaczników zachowania określonego jako problem społeczny jest jego masowość. Patologia nie musi być masowa.

W przypadku zachowań patologicznych zbędne jest uwzględnianie kryterium masowości znamiennego dla problemu społecznego. Najszersze jest pojęcie dewiacji, potem problemu społecznego, a dopiero na końcu patologii.

Dezorganizacja społeczna - jest to stan zakłócenia porządku społecznego, społecznej równowagi, obejmujący nierównomierny rozwój kultury, zmiany społeczne i nieprzystosowanie społeczne.

Teoria Farisa jest to teoria dezorganizacji społecznej jako zakłócenia interpersonalnych związków funkcjonalnych.

Wskaźniki dezorganizacji według Farisa:

1. Dezintegracja ról pełnionych przez członków grupy. ( podstawowe grupy to rodzina, sąsiedztwo );

2. Niepewność pełnionych ról;

3. Spadek znaczenia jedności i harmonii grup podstawowych;

4. Rozbieżność ról pełnionych przez te same osoby należące do podobnych organizacji;

5. Formalizm instytucji;

6. Niewypełnianie funkcji;

7. Zanikanie znaczenia elementów sakralnych;

8. Indywidualizacja zainteresowań i zadań;

9. Wzmożenie roszczeń do praw i wolności;

10. Wzrost zachowań hedonistycznych;

11. Trudności semantyczne ( porozumiewania się ), występujące między pokoleniami, klasami społecznymi i w innych płaszczyznach np. politycznych;

12. Wzajemna nieufność na tle religijnym, politycznym, rasowym i inny;

13. Zjawiska niepokoju i paniki objawiające się emigracją i częstymi zmianami miejsca pracy i zamieszkania.

Wskaźniki dezorganizacji c.d.

Dezintegracja ról pełnionych przez członków grup podstawowych tj. rodzina, grupa sąsiedzka, pracownicza, rówieśnicza; - Rodzice coraz częściej tracą swój autorytet ( są za bardzo zapracowani, alkoholizm ), często jeden z rodziców przejmuje wszystkie funkcje rodzicielskie.

Objawem dezorganizacjie jest to, że osoby niekompetentne wybierane są na stanowiska polityczne tzw. wybór według klucza partyjnego. Każdy chciałby, aby jego prawa były przestrzegane; pojawiają się konflikty międzypokoleniowe.

Instytucje pełnią funkcje usługowe, ale jeżeli zatracają te funkcje, utrudniają klientom dostęp do siebie - jest to objaw dezorganizacji.

Zanikanie znaczenia elementów sakralnych - dewastacje cmentarzy; księży traktuje się jako zwykłych ludzi, a nie jako ostoję Kościoła;

Wzrost tendencji hedonistycznych - orientacja ku przyjemności, umiłowanie przyjemności, luksusu - bizmesman inwestuje nie w firmę tylko w siebie.

Indywidualizacja zainteresowań i zadań - brak chęci, konieczności współdziałania i kooperacji; skierowanie uwagi na swój odcinek działania.

Obecność tych wskaźników sugeruje, że nasz kraj w znacznym stopniu jest zdezorganizowany. Dezorganizacja społeczna pociąga za sobą konsekwencje w postaci wzrostu zachowań patologicznych i destrukcyjnych, będących skutkiem tzw. dezorganizacji psychicznej. Dezorganizacja psychiczna wiąże się z rozpadem grup homogenicznych i zastępowaniem ich przez grupy heterogeniczne.

Grupa homogeniczna - jest to struktura, której zarówno status jednostek, jak i role i ich hierarchia są jasno określone. Jednostka posługując się ustalonymi w grupie zasadami może przewidzieć konsekwencje swoich zachowań ( karanie i nagradzanie ).

W grupie heterogenicznej mimo podobnego układu ról i pozycji społecznych, zachowania jednostek nie podlegają ścisłym zasadom. Jednostka musi na zasadzie prób i błędów odnaleźć właściwą drogę do zrealizowania celu.

Czynniki charakteryzujące dezorganizację społeczną według teorii Eliott i Merill:

1. Społeczeństwo zdezorganizowane to tzw. społeczeństwo dynamiczne, które charakteryzuje się:

• rozbiciem stosunków społecznych w grupach;

• brakiem jasno określonych ról społecznych, co prowadzi do improwizacji nadużyć i dezorganizacji;

• rozbieżnością między oczekiwaniami związanymi z rolą, a zakresem w jakim one mogą być spełnione ( prowadzi do zachowań pozaprawnych );

• pojawieniem się wielu nowych ról społecznych do których pełnienia kandydują osoby nieprzygotowane i niekompetentne;

• dewaluacją najważniejszych wartości życia, współdziałania, tolerancji.

Teoria strukturalna dewiacji Roberta Mertona.

A. Siemaszko, Granice tolerancji.

„Dewiacje są to normalne sposoby przystosowania się w nienormalnych sytuacjach”. Sytuacja dezorganizacji społecznej. Merton wskazywał, że w każdym społeczeństwie wyróżniamy dwa podstawowe elementy społecznego funkcjonowania:

1. Struktura społeczna - układ wzajemnych społecznych zależności przejawiających się w układzie klasowo - warstwowym.

2. Struktura kulturowa - to układ norm, zasad i celów wyznaczających dążenia jednostek. Wyróżniamy dwa podelementy:

1. kulturowo określone cele - rzeczy warte zabiegów;

• cele autoteliczne - cele wyższego rzędu, np. sukces, uzyskanie pracy;

• cele heteroteliczne - cele o niewielkim zasięgu np. skończenie studiów;

2. usankcjonowane środki do realizacji celów;

• środki prawne - dozwolone sposoby realizowania celów - wszelkie normy prawne.

Merton wyróżnia trzy typy społeczeństw w oparciu o zakres akceptacji obu elementów strukutry kulturowej:

1. Społeczeństwo celowościowe - są to społeczeństwa zanarchizowane, w których rządzi zasada „cel uświęca środki” ( Rosja ).

2. Społeczeństwo zorganizowane wokół środków - społeczeństwa tradycyjne, mogą być one również dyktatorskie albo ortodoksyjne pod względem religijnym ( Kuba, państwa arabskie ).

3. Społeczeństwo akceptujące zarówno cele jak i środki - „społeczeństwa środka” ( państwa kapitalistyczne, rozwijające się ).

Koncepcja egalitarności ( równości osiągania ) sukcesu - sukces przeznaczony jest dla niewielu ludzi. Każdy ma szansę na sukces. Tworzy się poziomy sukcesu dla wszystkich.

Zasady związane z egalitarną teorią sukcesu:

1. Wszyscy dążą do celu ponieważ z założenia jest on dostępny dla wszystkich.

2. Niepowodzenia w osiąganiu celu winny być tylko chwilowym przystankiem.

3. Porażką jest jedynie wyzbycie się ambicji.

System kapitalistyczny daje szansę każdemu i nie ponosi konsekwencji za porażkę. Wina tkwi w tobie, system dał ci szansę.

Anomia - jest to zakłócenie równowagi w sferze kulturowej w wyniku, którego dochodzi do destabilizacji społecznej.

Przystosowanie - Merton wyróżnia pięć typów przystosowania społecznego. Typy wynikają z akceptacji ( + ) bądź odrzucenia ( - ) tych dwóch elementów:

Typ przystosowania	Cele	Środki
Konformizm	+	+
Innowacja	+	-
Rytualizm	-	+
Wycofanie	-	-
Bunt	+/-	+/-

Innowacja - nie zawsze polega na działaniu bezprawnym, czasami polega na wykorzystaniu lub prawnych. Według Mertona nie jest typem złym.

Innowator - ktoś kto kombinuje, coś wymyśla, jakoś działa ( innowator nie pojawi się w państwach totalitarnych, np. w Chinach ).

Rytualizm - akceptacja środków i odrzucanie celów. Merton nazwał ten typ dewiacyjnym. Przestrzega prawa, ale nic z tego nie wynika. Biurokraci, urzędasy - tak mówi o nich Merton. Osiąganie celów w pewnych momentach może być niebezpieczne.

Wycofanie - odrzucenie obu elementów struktury kulturowej. Osoby wycofujące się to np. bezdomni z wyboru, bezrobotni, żebracy - stanowią obciążenie dla systemu. Jest to margines, są to jednostki, które bardzo mocno zinternalizowały cele i środki, ale z jakichś względów nie osiągnęły celu.

Bunt - odrzucenie i wprowadzenie nowego elementu ( system ). Bunt jest jedynym zbiorowym typem przystosowania. Buntują się ci, co coś mają i się boją tego stracić. Istotą buntu jest manifestacja osób, które coś mają, ale boją się tego utracić.

Dwie zafałszowane formy buntu to:

1. Resentyment - polega na krytykowaniu założeń każdego systemu bez względu na realizację zadań.

2. Renegat - jest to osoba, która zdobyła jakąś pozycję na bazie buntu i blokuje możliwość wydźwignięcia się przez inne osoby.

Sekty :

Sekta - odłam religijny powstały na bazie którejś z wielkich religii ( np. religii chrześcijańskiej, muzułmańskiej itp. ).

W Polsce legalnie działa ok. 192 sekt, nielegalnie ok.400 sekt. Do sekt przynależy w Polsce ok. 1,5 mln. Ludzi.

Aby założyć w Polsce sektę należy zdobyć 100 podpisów, krótki opis tego, co będzie realizowane, nazwisko przywódcy. Nie można mieć znaków faszystowskich i satanistycznych. Polskie prawo jest bardzo liberalne.

Sekta destrukcyjna - ruch o charakterze totalitarnym, podszywający się pod grupę religijną, terapeutyczną lub kulturową, który poprzez stosowanie różnorodnych technik psychologicznych oraz rozbudowanie systemu kontroli manipuluje, wykorzystuje i prowadzi do całkowitego uzależnienia od grupy przy równoczesnym zerwaniu kontaktów z rodziną.

Cechy sekty destrukcyjnej:

- misjonarska gorliwość;

- przywództwo charyzmatyczne;

- wyłączna prawda ( prawda i dobro jest tylko w sekcie );

- nadrzędność grupy;

- ścisła dyscyplina;

- tłumienie indywidualności ludzi;

- zaszczepianie poczucia strachu;

- odcięcie od osób najbliższych i rodziny;

- nieustanna indoktrynacja i uniemożliwienie odejścia z grupy.

Klasyfikacja sekt ze względu na idee i cele uznawane przez sekty:

1. Sekty chrześcijańskie - sekty skupione wokół osoby, która twierdzi, że przeżyła jekieś objawienie albo odkryła nową interpretację Pisma św. ( np. Sekta Rodzina, Uczniowie św. Ducha itp. ).

2. Sekty wschodnie - to sekty bazujące na religiach dalekiego wschodu zwłaszcza buddyzmu i hinduizmu ( np. Harikriszna ).

3. Sekty islamskie - sięgają one tradycji Koranu ( sekta Bahai, Zachodni zakon Sufi itp. ).

4. Sekty neopogańskie - nawiązują do religii prasłowiańskich ( np. Polski Kościół słowiański, Rodzinny Kościół Polski ).

5. Sekty ekologiczne - Tęczowa Dolina, Instytut przemiany czasu w przestrzeni, Wojownicy Tęczy, Zielone Brygady itp.

6. Sekty etniczne - Rastafarianiem, Neoszamanizm.

7. Czciciele UFO - sekta Antrobis, Realianie - zwolennicy eksperymentów medycznych.

8. Sekty Teozoficzne, okultystyczne i Różokrzyżowców - ( Zakoń złotego brzasku ).

9. Sekty satanistyczne - rozwinięty bardzo ruch satanistyczny jest na Śląsku i w Szczecinie ). Satanizm można uznać za sektę najbardziej destrukcyjną.

10. Sekty New Age - zajmują się parapsychologią, medydycą niekonwencjonalną ( Kościół scientologiczny ).

11. Sety Transcendentalne Medytacje - czerpanie energii z zewnątrz.

Klasyfikacja sekt według Hassena:

1. Sekty religijne

2. Sekty polityczne ( rasa aryjska )

3. Sekty edukacyjne

4. Sekty prowadzące działalność handlową ( amvoy ).

Metody werbowania do sekt:

1. Strategia wywoływania poczucia więzi emocjonalnej z grupą ( techniki podtrzymywania kontaktu wzrokowego, technika zmniejszania dystansu ).

2. Strategia wzajemności

3. Strategia uwiedzenia czyli bambardowanie miłością - technika prania mózgu i kontroli świadomości - prowadzą do destrukcji starej osobowości.

Technika prania mózgu - polega na wymuszaniu zmiany poglądów innej osoby poprzez stosowanie różnego rodzaju środków przemocowych np. głodówka, pozbawianie snu, wielogodzinne przesłuchania itp.

Technika kontroli świadomości - polega na całkowitej zmianie osobowości, która dokonuje się dobrowolnie poprzez zewnętrzną manipulację. Technika ta obejmuje kontrolę zachowania, kontrolę myślenia, kontrolę odczuwania i informacji.

Propagowanie nie myślenia i wyciszania myśli - polega to na tym, że uprzedza się u takiej jednostki fakt pojawienia się wątpliwości. Wyciszanie myśli polega na śpiewaniu pieśni lub powtarzaniu sylab, zwrotów, określonych złów związanych z daną religią. Kontroli myślenia sprzyja opanowanie języka. Kontrola odczuwania wiąże się z zaszczepieniem strachu ( strach ma budzić policja, rodzina, szkoła itp. ).

Charakterystyka sekt:

Sekta Harykriszna - założona w 1966 roku, sekta ta bazuje na tradycji boga Kriszny, drugie wcielenie Wisznu. Sekta ta znalazła dużą popularność w USA w latach 60-tych i 70-tych. Do Polski dotarła w 1977 roku w Bieszczady.

Członkowie tej sekty dzielą się na dwie grupy:

- inicjowani baktowie - obowiązuje ich ścisłe tabu pokarmowe, posiłki przygotowują mężczyźni;

- guru kula - szkoły Krisznów ( Piaseczno, Biała - Bieszczady ).

Dewiacją seksualną nazywamy wszelkie odchylenia od normy seksualnej, niezależnie od przyczyny, objawów, rodzajów i natężenia.

Odchylenia seksualne - są to zachowania, które przekraczają obowiązujące w społeczeństwie normy obyczajowe.

Perwersje seksualne - zboczenia seksualne, są to zachowania przekraczające normę medyczną. Są to zachowania, które mogą stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia partnera albo osoby inicjującej kontakt.

Wyróżniamy trzy rodzaje norm seksualnych:

1. Norma optymalna - dotyczy zachowań pożądanych, które z punktu widzenia społecznego są zachowaniami gwarantującymi możliwość powstania związków partnerskich.

2. Norma akceptowana - odnosi się do tych zachowań, które nie są optymalne, ale nie wykluczają związku partnerskiego.

3. Norma tolerowana - dotyczy zachowań, które w istotny sposób ograniczają związki partnerskie.

Uwarunkowania zachowań dewiacyjnych dzielimy na dwie grupy:

1. Czynniki biologiczne

• zaburzenia genetyczne ( zespół Klinefertera );

• zaburzenia neurologiczne ( np. padaczka skroniowa, niektóre nowotwory mózgu, stwardnienie rozsiane );

• uzależnienia ( np. od alkoholu );

• choroby psychiczne;

• predyspozycje genetyczne;

• zaburzenia hormonalne;

• Czynniki psychiczne

• fantazje erotyczne pod wpływem treści pornograficznych;

• zaburzenia identyfikacji płci;

• urazy, szoki na skutek wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie;

• kompleks niższości połączony z potrzebą dominacji;

• zaburzenia osobowości ( osobowość wielokrotna );

• eskalacja uzależnienia od seksu;

• wymuszanie miłości;

• poczucie winy;

• uruchomienie mechanizmów obronnych;

• potrzeba bycia zauważonym;

• kontakt z określoną subkulturą.

Osobowościowe mechanizmy obronne:

1. Afirmacja - polega na całkowitym uznaniu faktu dewiacji i uczynieniu z niego swojego głównego przymiotu.

2. Akceptacja - polega na częściowym tylko ujawnianiu faktu dewiacji, co objawia się w realizacji potrzeby seksualnej tylko w określonych warunkach albo praktykami seksualnymi tzw. jednoczesnymi.

3. Obrona - polega na spychaniu w podświadomość faktu dewiacji, co objawia się rozszczepieniem osobowości.

4. Wypieranie - polega na całkowitym usuwaniu ze świadomości faktu dewiacji i wbudowaniu ich w nieseksualną aktywność.

Klasyfikacja zachowań dewiacyjnych:

1. Odchylenia seksualne - odchylenia te mogą dotyczyć sposobu realizacji albo obiektu.

2. Zachowania nietypowe - homoseksualizm, transseksualizm, kazirodztwo.

3. Perwersje seksualne - formy progresywne i formy impulsywne.

Odchylenia w zakresie obiektów - najbardziej reprezentowany jest fetyszyzm.

Fetysz - talizman, amulet ( wierzenia religijne );

Fetyszyzm odnosi się do mężczyzn, przede wszystkim dlatego, iż mężczyźni są wzrokowcami. Nie jest tu potrzebna do zaspokojenia potrzeby seksualnej osoba, tylko jej część np. włosy.

1. unika się takich form stymulacji, które są zgodne z oczekiwaniami

2. flagellantyzm - czerpie się satysfakcję z zadawania ofierze bólu przez bicie.

Wykorzystanie seksualne dzieci

Nadużycie seksualne - oznacza aktywność seksualną między rodzicem a dzieckiem, naruszenie praw intymnych dziecka i jego sfery intymnej

Molestowanie seksualne - to namawianie dziecka do współżycia seksualnego, zabaw o charakterze seksualnym, korzystania z materiałów pornograficznych, dotykanie dziecka w celach seksualnych, kazirodztwo, gwałt, przymuszanie do prostytucji, akty seksualne w obecności dziecka, ekshibicjonizm i wykorzystywanie dzieci w pornografii.

Seksualna wiktymizacja ( Finkelhor ) - wiktim = ofiara - to wciąganie w aktywność seksualną dziecka poniżej 13 roku życia przez osobę starszą od niego o co najmniej 5 lat oraz dzieci w wieku 13 - 16 lat przez osobę starszą o co najmniej 10 lat.

Źródło dotyczące przemocy seksualnej - to dane aktualne pochodzące od policji, szpitali gdzie trafiają ofiary. Według tych danych ok. 10% dzieci ulega takim czynom. Dane retrospektywne - według tych źródeł okazuje się, że ok. 25 - 30% uległo tym doświadczeniom - informacje pochodzące od psychologów, psychiatrów itp.

Klasyfikacja nadużyć i wykorzystania seksualnego:

Według Światowej Organizacji Zdrowia wyróżnia się 2 kategorie:

1. Zachowania obejmujące dotykanie w celach seksualnych oraz stosunek seksualny lub jego próba.

2. Nadużycia bez dotyku:

• stymulacja werbalna tj.: obsceniczne telefony lub rozmowy o seksie, które mają zaszokować dziecko;

• ekshibicjonizm;

• oglądactwo;

• stosunki seksualne w obecności dziecka;

• zmuszanie dzieci do pozowania do zdjęć lub filmów pornograficznych.

Klasyfikacja według Katrin Faller:

Klasyfikacja ta obejmuje 7 grup zachowań:

1. Relacje bez kontaktu fizycznego.

2. Kontakty seksualne polegające na pobudzaniu intymnych części ciała:

• dotykanie ciała dziecka;

• całowanie intymnych części ciała dziecka;

• ocieractwo;

• wzajemna stymulacja dłońmi;

• Kontakty oralno - genitalne.

• Stosunki udowe.

• Penetracja seksualna:

• penetracje palcem;

• za pomocą przedmiotu;

• penetracja genitalna;

• penetracja analna.

• Seksualne wykorzystywanie dzieci:

• dziecięca pornografia i dziecięca prostytucja.

• Seksualne wykorzystywanie związane z różnymi formami przemocy:

• podawanie narkotyków, alkoholu.

Krolagia i krofabia, kaprolagia, kaprofabia - kontakt z moczem lub kałem dziecka ( zjadanie lub kontakt zewnętrzny z odchodami ).

Skutki wykorzystywania seksualnego:

1. Skutki fizyczne

2. Skutki psychiczne - pierwszym z objawów są zaburzenia snu i koszmary, niezrozumiałe dolegliwości somatyczne dziecka, izolowanie się, zachowania regresywne ( płacz, uporczywe trzymanie się rodziców ), nagle ujawniająca się nadpobudliwość, zachowania depresyjne i smutek, nagle ujawniający się lęk wobec rodzica danej płci, nieoczekiwane zainteresowanie sprawami seksu.

Natężenie wskaźników przemocy:

Wyróżnia się 4 poziomy:

1. Bezpośrednia komunikacja dziecka ( przemoc jednorazowa, sprawca obcy );

2. Komunikaty pośrednie ( pojawiają się lęki i napięcia oraz zabawy o treści erotycznej );

3. Ostre objawy psychoneurotyczne np.: zaburzenia snu, moczenia nocne, zmienność nastrojów;

4. Objawy kumulującego się stresu: fobie, izolowanie się, depresja, próby samobójcze.

Natężenie skutków zależy od:

- czasu trwania przemocy;

- rodzaju kontaktów;

- typu przemocy;

- stanu psychicznego dziecka przed przemocą;

Klasyfikacja kazirodztwa ze względu na czynniki je wywołujące:

Kazirodztwo jest nadużyciem zaufania dziecka wobec rodzica

1. Kazirodztwo sytuacyjne - ma charakter incydentalny i wiąże się z pojawieniem się sytuacji sprzyjającej.

2. Kazirodztwo psychopatologiczne - wiąże się z zaburzeniami osobowościowymi sprawcy.

3. Kazirodztwo związane z pedofilią.

4. Kazirodztwo związane z homoseksualizmem.

5. Kazirodztwo związane z patologią rodziny - 3 koncepcje:

• Koncepcja unikania konfliktów ( dotyczy rodzin izolowanych ), w rodzinach takich pojawiające się konflikty nie są przenoszone na zewnątrz; spiętrzające się konflikty prowadzić mogą do rozpadu więzi między małżonkami, grożącego rozpadem rodziny. W celu uniknięcia takiej sytuacji zazwyczaj kobieta podejmuje próbę ustabilizowania relacji delegując najstarszą córkę do podjęcia współżycia z ojcem. Zazwyczaj relacje te są przenoszone również i na młodsze dzieci, a nowym elementem scalającym rodzinę jest nić kazirodczej tajemnicy.

• Regulacja konfliktowa - odnosi się do typowych rodzin patologicznych. W rodzinach tych następuje przemieszczenie ról społecznych. Starsze dzieci przejmują obowiązki opiekuńcze nad młodszym rodzeństwem przenosząc również opiekę na rodziców. Skutkiem tego jest również przeniesienie zainteresowania seksualnego rodziców na dzieci.

• Koncepcja Finkelhora - teoria ta opiera się na istnieniu dwóch grup czynników:

1 grupa opiera się na czynnikach związanych z motywacją sprawcy;

2 grupa opiera się na czynnikach hamujących.

Do zachowania kazirodczego dochodzi wówczas, gdy następuje rozprężenie czynników hamujących i występowanie silnej motywacji sprawcy.

4 grupy czynników związanych z motywacją sprawcy:

1. Kontakt z dzieckiem ma wartość nagradzającą.

2. Silne pobudzenie seksualne sprawcy.

3. Osłabienie działania mechanizmów kontroli społecznej.

4. Zablokowanie alternatywnych sposobów zaspokojenia seksualnego.

Czynniki hamujące:

1. Czynniki wewnętrzne np.: normy moralne;

2. Czynniki zewnętrzne np.: kontrola nad dzieckiem:

3. Opór samego dziecka

Zachowania rodziców sugerujące perspektywę kazirodztwa:

1. Nadopiekuńczość

2. Alkoholizm

3. Uzależnienie od narkotyków

4. Społeczna izolacja rodziny

5. Niska samoocena rodziców

6. Przypisywanie dziecku skłonności do prostytucji lub seksualnego wyuzdania.

Etiologiczne aspekty przemocy seksualnej:

1. Czynniki ryzyka związane z ofiarą

• koncepcja uwodzicielskiego dziecka;

• ujawnianie przez dzieci dużego zainteresowania sferą seksu i płciowości;

• bierna osobowość dziecka;

• dzieci niepełnosprawne;

• dzieci niechciane;

• dzieci adoptowane;

• dzieci z rodzin izolowanych społecznie.

• Czynniki ryzyka związane ze sprawcą

• czynniki jednostkowe lub bio-psychologiczne i związane z seksualnością

• czynniki społeczno - kulturowe;

• czynniki związane z modelem rodziny.

Zespół Klinefeltera - to zespół związany z zaburzeniem w obrębie chromosomów ( wyłącznie u mężczyzn dublowany X ), czego skutkiem jest zaburzenie identyfikacji płci. Może objawiać się zaburzeniem relacji między ojcem a synem; tendencjami homoseksualnymi i pedofilnymi. Nadmierne wydzielanie testosteronu, uszkodzenia centralnego układu nerwowego, uszkodzenia mózgu - zwłaszcza lewego płata skroniowego, skutkiem jest zaburzenie libido, agresywność oraz ujawnianie się zdolności kazirodczych.

Czynniki psycho - seksualne:

Kompleks Edypa - wiąże się z pojawieniem się w życiu dorosłym fantazji kazirodczych, których przyczyną jest przeżywana zazdrość o matkę. Traumatyzujące przeżycia matki wpływają na zaburzenia identyfikacji płci. Jako skutek pojawia się erotyczna nienawiść oraz potrzeba niszczenia obiektu praktyk seksualnych utożsamianych z matką. Konieczność zerwania kontaktów z matką, jako skutek pojawia się umiejętność wchodzenia w związki uczuciowe.

Pedofilia :

Wyróżnia się 2 źródła pedofilii:

1. Lęk przed seksualnością osób dorosłych.

2. Odtwarzanie sytuacji z dzieciństwa.

Wyróżnia się 3 rodzaje pedofilii ze względu na sposób działania:

1. Pedofil uwodzący - poszukuje dzieci zaniedbanych, nigdy nie dopuszcza się gwałtów;

2. Pedofil introwertywny - preferuje przelotne kontakty z ofiarą, jest to osoba, która wykorzystuje sytuacje.

3. Pedofil sadystyczny - ucieka się do przemocy, zmusza siłą do nierządu, okalecza, a czasami nawet zabija dziecko.

Czynniki społeczno - kulturowe:

1. Funkcjonowanie określonego stereotypu mężczyzny ( np. stereotyp macho ).

2. Elementy kultury gloryfikującej przemoc ( np. kultura Pd Ameryki ).

3. Pornografia dziecięca.

4. Nadużywanie alkoholu.

Czynniki związane z modelem rodziny:

1. Model rodziny patriarchalnej - to rodzina, w której ojciec jest osobą autorytarną, dominującą, cechuje go obniżony poziom kontroli własnych impulsów; sprawia wrażenie dobrze przystosowanego do życia, w szerszej społeczności jest lubiany i szanowany. Matka w takiej rodzinie jest bierna, uległa, niekiedy niesprawna fizycznie lub wmawia się jej niesprawność. Nie potrafi zapewnić dzieciom dostatecznej ochrony, boi się samotności, zawsze staje po stronie męża nawet w wyniku wykrycia kazirodztwa. Córka jest bierna, uległa, ma słabe relacje z rówieśnikami.

2. Model rodziny matriarchalnej - ojciec jest wycofany, uległy, o niskiej samoocenie natomiast matka jest dominująca, stoi na czele rodziny. Dzieci są wycofane, bierne.

Samobójstwa :

Samobójstwo - można rozpatrywać jako czyn zamierzony i dokonany oraz zamierzony i niedokonany.

Samobójstwo - jest to każdy zgon wynikły z autoagresywnego ( uświadomionego lub afektywnego ) zachowania człowieka nastawionego na unicestwienie swojej psychofizycznej struktury zdeterminowanego wewnętrznymi i zewnętrznymi czynnikami kształtującymi sytuację samobójczą.

1. Skutek śmiertelny zachowania autodestrukcyjnego;

2. Zachowanie to może mieć charakter emocjonalny lub motywowany;

3. Zachowanie to zdeterminowane jest czynnikami sytuacji w jakiej znalazł się samobójca;

4. Istotna jest subiektywna ocena sytuacji.

Samobójstwo było postrzegane różnie. W niektórych plemionach było negowane, a osoba, która odratowała samobójcę była nagradzana np. sztuką bydła lub innym ekwiwalentem. W niektórych plemionach było to traktowane jako akt odwagi mogący oczyścić rodzinę. U Germanów samobójca dosięgnął zaszczytu ( ludzie starsi, niedołężni ).

Kategorie samobójstw według Durkheina:

1. Samobójstwo egoistyczne - wynika ono ze zbyt słabej integracji jednostki z grupą lub społecznością.

2. Samobójstwo altruistyczne - wynika ze zbyt silnej identyfikacji ze środowiskiem i oczekiwaniami grupy.

3. Samobójstwo anomiczne - ( anomia jest to stan nie przywiązania do istniejących norm ). Stan anomii prowadzi do dezorganizacji i dezintegracji społecznej, a jego przyczyną może być gwałtowna zmiana społeczno - gospodarcza np. hossa albo bessa.

4. Samobójstwo fatalistyczne - jest ono związane z trudną sytuacją przeżywaną przez jednostkę np. człowiek nieuleczalnie chory albo samobójstwo sekty Bramy Niebios - 37 osób popełniło samobójstwo.

I. Samobójstwo bezpośrednie

Jest to dobrowolna i świadoma działalność zmierzająca do pozbawienia życia i ze względu na zakres działania wyróżniamy samobójstwo czynne i bierne. Samobójstwo czynne polega na podjęciu określonych działań, których celem jest unicestwienie życia.

Chodzi tu o wybór określonej metody.

Samobójstwo bierne jest to działanie polegające na zaniechaniu przyjmowania doustnie przyjętego leczenia. Ze względu na cel dzielimy na :

1. samobójstwa z rezygnacji

2. samobójstwa z poświęcenia

samobójstwa z rezygnacji- Są to czyny dokonywane pod wpływem cierpienia od którego chce się uwolnić.

Samobójstwa z poświęcenia - czyny podejmowane dla osiągnięcia określonego celu, np. czyny dokonywane przez terrorystów.

II. Samobójstwa pośrednie :

Nie są wynikiem bezpośredniego działania, ale konsekwencją czynności zamierzonych. Śmierć nie została spowodowana wewnętrzną celowością. Nie jest ona świadomie zamierzona przez jednostkę, np. ofiarowanie życia (miłość do ojczyzny, osoby, władcy, idei - chęć osiągnięcia zbawienia), narażanie życia.

- narażenie życia na śmierć niechybną.

- narażanie życia na śmierć prawdopodobną.

Aby te czyny znalazły usprawiedliwienie moralne musi zaistnieć odpowiednio ważna racja narażenia życia czyli chęć osiągnięcia dobra.

W kategoriach czynienia dobra.

Motywy i przyczyny samobójstw :

1). Czynniki związane z utratą sensu życia

2). Zaburzenia psychiczne.

Ad.1

I. Niezaspokojenie potrzeb, a w szczególności (utrata sensu życia) :

- niezaspokojona potrzeba bezpieczeństwa

- niezaspokojona potrzeba miłości (związki partnerskie) - większa u kobiet.

- utrata szacunku (utrata godności własnej)

- niezaspokojona potrzeba samorealizacji, np. osoba uważa, że przegrała życie uważa siebie za osobę bezwartościową.

- niezaspokojone potrzeby fizjologiczne np. głodu, snu, złe warunki, może wyniknąć z chorób.

II. Zaburzone relacje interpersonalne :

- schizofrenia, psychopatia, oraz neurotyczne zaburzenia osobowości - polega na tym, że w osobowości dokonuje się przejaskrawienia własnych odchyleń. Skłonność do flustracji.

- alkoholicy bowiem u nich występuje często depresja alkoholowa wywołująca zazdrość, podejrzliwość ,manię prześladowczą (zespół Otella).

- kryzys psychologiczny, który jest wynikiem stresu, konfliktów powoduje ambiwalentny stosunek do życia i nieumiejętność radzenia sobie z konfliktami.

III. Zachowanie potrzeb transcendentalnych (np. utrata wiary)

Syndrom samobójcy wg. Prof. Ringera:

I FAZA :

Zawężenie samobójcze - utrata równowagi pomiędzy warunkami życia, a poczuciem własnych możliwości. Obniża się poczucie własnej wartości, a niepowodzenia są długo i skrupulatnie rozpamiętywanie.

2). Agresja samobójcy - najczęściej jest ona hamowana, nieujawniona, znajduje ujście pod wpływem drobnych zdarzeń.

3). Fantazje samobójcze - polegają na budowaniu własnego nierzeczywistego świata. Związanego z własną śmiercią. Faza najbardziej czytelna z zwiastunów.

Zwiastun porządkowanie sytuacji materialnej, np. rozdzielenie majątku.

Deklarowana utraty wiary w Boga.

Śmierć samobójcza w warunkach izolacji więziennej , np. najczęściej powieszenia zatrucia , zatrucia, okaleczenia ciała.

Portret potencjalnego samobójcy :

Tymczasowo aresztowany przebywający w warunkach izolacji stosunkowo krótko - do 6 miesięcy , w wieku średnim - 21-40 lat, o wykształceniu podstawowym i zasadniczo uregulowanej sytuacji rodzinnej, nie wykazujący zaburzeń psychicznych.

W większości przypadków mają charakter emocjonalny (było mocne przeżycie - deformacja otrzymana z zewnątrz - utrata bliskiego, związek z warunkami w izolacji - uporczywe prześladowania ze strony więźniów.

Samobójstwa instrumentalne - samobójstwa mające określony cel. Wymuszenie określonych decyzji na administracji.

Najczęściej do samobójstw dochodzi w poniedziałek między 18.00-6.00. Najwięcej samobójstw w celach więziennych (wieloosobowych). Częściej dokonują samobójstwa mężczyźni. Wykształcenie w kolejności podstawowe, zawodowe, średnie. Najczęściej zatrudnieni jako robotnicy , nadzór stopnia średniego, mistrzowie, majster.

Eutanazja - traktowana jako samobójstwo. Traktowana jest jako przestępstwo przy pomocy.

PROSTYTUCJA :

Prostytucja - forma kultu religijnego (Grecja, Babilonia) - prostytucja świątynna.

Prostytucja gościnna - polega na tym, że przybywającemu gościowi ofiarowuje się jedną kobietę.

Prostytucja przesłanki :

1). Oddawanie własnego ciała do dyspozycji w celu zaspokojenia seksualnego klientów.

2). Oddanie ciała do dyspozycji większej liczbie osób (kolejne oddawanie się poszczególnym klientom lub grupie mężczyzn). Płeć klienta nie ma znaczenia.

- prostytucja małżeńska - partnerki żądają pieniędzy za stosunek (np. biżuterię).

3). Wynagrodzenie materialne - najczęściej są pieniądze (może być mieszkanie i alkohol , posiłek, narkotyki). Tylko klient płaci prostytutce.

4). Związek emocjonalny :

Dominuje kontakt przedmiotowy, seksualizm, a nie erotyzm. Obie strony nie zmieniają relacji.

Erotomania - u mężczyzn

Nimfomania - u kobiet

Cechy, które nie mają znaczenia dla prostytucji :

- możliwość wyboru klienta

- czy klient jest znany prostytutce czy nie (liczy się ekwiwalent).

- nie jest istotny fakt doznania satysfakcji seksualnej

- jawność lub ukrywanie prostytucji.

PROSTYTUCJA - cechuje oddawanie własnego ciała do dyspozycji większej liczbie osób w celu osiągnięcia przez nie zadowolenia seksualnego oraz pobieranie za to wynagrodzenia materialnego.

Typologia prostytucji :

1). Ze względu na płeć :

- heteroseksualna prostytucja kobiet i mężczyzn (najbardziej popularna u kobiet)

- homoseksualna prostytucja kobiet i mężczyzn (najbardziej popularna u mężczyzn)- u młodych chłopców.

- prostytucja biseksualna kobiet i mężczyzn - więcej jest mężczyzn

- prostytucja tranwestytyczna kobiet i mężczyzn.

2). Ze względu na stosunek do nierządu :

- prostytucja zawodowa (jawna) - zyski czerpane z nierządu są jedynym źródłem dochodu.

- prostytucja okazjonalna lub okolicznościowa - przejściowa (trudności finansowe). Jest to uprawianie prostytucji przez pewien czas.

- prostytucja urlopowa lub weekendowa (poza miejscem zamieszkania).

Prostytucja niejawna - cichodajki.

3). Podział wewnętrzny :

- wygląd zewnętrzny, wykształcenie, znajomość języków obcych, kwalifikacje zawodowe.

- Callgirs - (stałych kilku klientów) - prostytutka na telefon

- prostytutki lokalowe (kobiety, które działają na własną rękę).

- gwardzistki - prostytutki wiekowo najbardziej zaawansowane (są prostytutkami kilkanaście lat).

-narkomanki(dziewczyny młode - przeznaczają pieniądze na narkotyki).
- tirówki

- agentki - pracują w agencjach towarzyskich od 18 do 55 lat.

80% prostytutek przeżyło w dzieciństwie - złe doświadczenia seksualne.

Uwarunkowania prawne (systemy prawne) :

1). Prohibicyjny : całkowity zakaz uprawiania prostytucji, karalność uprawiania prostytucji (Portugalia, Szwajcaria, niektóre stany USA).

2). System reglamentacyjny - XVIII-XIX wiek - polegał na usankcjonowaniu domów publicznych. Prostytutki zostały zarejestrowane i poddane oględzinom lekarskim. Poza domami publicznymi prostytucja była nielegalna.

- system bremejski - chronił prostytutki przed wyzyskiem. W miastach wydzielano dzielnice wyłącznie dla prostytutek. Nie mogli tam mieszkać mężczyźni i dzieci.

4).System neoreglamentacyjny - polega na likwidacji domów publicznych . Prostytutkom wydawano czarne książeczki (musiały mieć aktualne badania lekarskie).

5).System abolicjonistyczny - polega na całkowitej niekaralności prostytucji. Karalność eksploatacji prostytucji.

Konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji przez ONZ została przyjęta w 1949 roku. Polska ratyfikowała w 1952 roku. Zawiera 28 artykułów, które nakładają obowiązek zmiany systemów regulacji prostytucji, zlikwidowanie wszelkich form wyzysku prowadzenia działalności profilaktycznej i resocjalizacyjnej.W Polsce nie można zalegalizować domów publicznych.

Przestępstwa eksploatacji prostytucji :

1).Stręczycielstwo - przymuszanie do nierządu Art. 203

Przewidziana jest kara od roku do 10 lat.

2).Sutenerstwo - czerpanie zysków z ludzkiego nierządu Art. 204

Kara od roku do trzech lat.

3).Kuplerstwo - czerpanie zysków za ułatwianie cudzego nierządu Art. 204

Kara do trzech lat pozbawienia wolności.

Podwyższenie kary za stręczenie do prostytucji i czerpanie zysków i prostytucji osoby nieletniej lub małoletniej (do 13 lat). Kara wynosi 10 lat.

Osoby, które zwabiają i wywożą osobę za granicę w celu uprawiania prostytucji - 10 lat pozbawienia wolności.

PATOLOGIA SPOŁECZNA (POJĘCIE) :

Natomiast A. Podgórecki uważa, że patologia społeczna to postawy i zachowania ludzi, które naruszaj ą podstawowe nor­my etyczne oraz wyrządzają mniej lub bardziej wymierne szko­dy społeczne.

M. Jarosz uważa, że patologia społeczna jest zbiorem róż­norodnych typów dewiacji społecznych.

Patologia społeczna według M. Lipki to „... określone postawy, zachowania i sytuacje życiowe młodzieży, które są szkodliwe dla historycznie uwarunkowanego postępu i powo­dują ujemne następstwa dla wszechstronnego rozwoju jed­nostki, grupy lub całego społeczeństwa, a polegaj ą na niedo­strzeganiu obowiązujących przepisów prawa, norm moral­nych, obyczajowych i kulturowych oraz na odrzuceniu lub nie-poszanowaniu wartości obiektywnie zgodnych z wartościami jednostki i ogółu obywateli na określonym etapie rozwoju ^„

Podstawą badań w patologii społecznej mogą być nastę­pujące problemy:

• pierwszy - dotyczy zjawisk związanych z życiem jednost­ki i określany jest mianem patologii indywidualnej;

• drugi" obejmuje negatywne zjawiska związane z życiem rodziny i nosi nazwę patologii rodziny;

• trzeci - stanowią ujemne zjawiska powstające w gru­pach organizacyjnych.

Do zakresu zachowań dewiacyjnych zaliczyć można:

• przestępczość - różne rodzaje, grupy wiekowe, społecz­ne, bandy, kliki;

• zachowania patologiczne, dysfunkcjonalne wobec ro­dziny, społeczności lokalnej;

• samozniszczenie: alkoholizm, narkomania i samobójstwa, a także inne zachowania autoagresywne;

• typy zachowań aspołecznych (np. działania zmierzają­ce do zaostrzenia konfliktów społecznych, narodowościowych, religijnych, ruchy młodzieżowe, itd.;

• dewiacyjne zachowania seksualne, zboczenia;

• inne rodzaje zachowań występujących na podłożu psy­chospołecznym, np. zaburzenia psychiczne i nerwice.

Niewydolność wychowawcza rodziny i szkoły, powoduje, że młodzież poszukuje opar­cia w grupach rówieśniczych i różnego rodzaju ruchach młodzieży. Ruchy młodzieżowe tworzą rozmaite zbiorowości, które łączy negatywny stosunek do kultury dominującej.

CZYM JEST DEWIACJA : Większość ludzi na ogół stosuje się do norm społecznych. Jest tak dlatego, że doświadczyli procesu socjalizacji, oraz dlatego, że w społeczeństwie istnieją struktury kontroli społecznej (np. prawa i policja). Co sprawia, że są ludzie, którzy nie stosują się do norm? Czym powodowane jest ich zachowanie i jak powinno reagować na nie społeczeństwo?

Przestępczością nieletnich nazywa się naruszanie norm prawnych przez osoby, które nie osiągnęły wieku, w którym prawo traktuje ludzi jako dorosłych. Oprócz praw definiujących pewne działania jako przestępstwa - bez względu na to, kto je popełnia - istnieją prawa specyficznie związane z wie­kiem. Chuligaństwo i unikanie obowiązku szkolnego to przykłady zachowań, z powodu których młodzi ludzie - a nie dorośli - mogą wejść w kontakt z po­licją i sądem.

Dewiacje kryminalne istnieją na całym świecie, ale konkretne normy praw­ne definiujące niektóre zachowania jako nieakceptowalne mogą być różne w różnych krajach. W Stanach Zjednoczonych prawo stanowią poszczególne stany, a także rząd federalny. Dlatego działanie, które jest przestępstwem w jednym stanie (na przykład kupowanie broni), w innym może być legalne. To, co uważane jest za dewiację w sensie prawnym, różni się nie tylko w zależ­ności od społeczeństwa, ale i w obrębie dużych społeczeństw przemysłowych. Dewiacja społeczna

Przestępstwo można łatwo zdefiniować jako dewiacyjną formę zachowa­nia. Trudniejsze do zdefiniowania są formy zachowań, które uważa się za de­wiację społeczną; zachowania takie, nie naruszając kodeksów prawnych, na­ruszają normy społeczne. Posłużmy się dwoma przykładami: do niedawna no­szenie kolczyków przez mężczyzn uważane było za niestosowne, w latach sześć­dziesiątych i siedemdziesiątych wielu młodych mężczyzn zrywało z konwencją i buntowniczo nosiło długie włosy; ogólnie młodzież ubierała się wtedy bardziej niestarannie (stare dżinsy i podkoszulki), niż to było przyjęte. W kontekście tamtych czasów zachowania te uważane były za dewiację społeczną. Nie przy­stawały do ogólnie przyjętych norm społecznych, ale nie stanowiły takiego za­grożenia dla porządku społecznego, by można je było uznać za przestępcze.

MERTON - ,,STRUKTURA SPOŁECZNA I ANOMIA :

Istnieją struktury społeczne, które wywierają wyraźną presję na niektóre jednostki w społeczeństwie, skłaniając je do podejmowania działań nonkonformistycznych, a nie zgodnych z przyjętymi wzorami postępowania.

Szczególnie istotne są 2 elementy:

1. kulturowo zdefiniowane zamierzenia i zainteresowania wytyczone jako usankcjonowane cele dla wszystkich lub dla różnie umiejscowionych członków społeczeństwa; cele te są zintegrowane i uporządkowane w określoną hierarchię wartości; cele dominujące stanowią układ odniesienia aspiracji i ambicji jednostek (są to „rzeczy warte zabiegania o nie”) i są podstawowym składnikiem wzorów życia grupowego

2. przepisy przyjęte kulturowo w danej grupie i wyznaczające dozwolone sposoby zmierzania do celów - zinstytucjonalizowane normy

Cele kulturowe oraz normy ich osiągana działają łącznie, ale nie pozostają w ścisłym związku - może zaistnieć sytuacja, w której bardzo silny nacisk na wartość określonych celów wystąpi jednocześnie z małym zainteresowaniem zalecanymi instytucjonalnie środkami do nich wiodącymi. Może też pojawić się sytuacja gdy cele ulegają zapomnieniu, natomiast zachowania potrzebne do ich osiągania przekształcają się w pozbawione celowości, ale nadal starannie przestrzegane - powstaje wówczas społeczeństwo związane tradycją, gdzie większość zachowań ma charakter konformistyczny i rytualny.

Może istnieć tego rodzaju kultura, że skłania jednostki do zogniskowania ich emocjonalnych przekonań na zespole kulturowo uznanych celów, przy znacznie słabszym poparciu uczuciowym dla zaleconych sposobów ich osiągania. Przy takich zróżnicowanych naciskach na cele i środki instytucjonalne - te ostatnie mogą zostać tak wypaczone przez podkreślanie celów, iż zachowania wielu ludzi będą ograniczone wyłącznie względami praktycznej sprawności. W takiej sytuacji jedyne istotne pytanie brzmi: która z dostępnych metod daje najbardziej pożądane wyniki w postaci osiągnięcia uznanej kulturowo wartości. W miejsce postępowania przepisanego instytucjonalnie, najczęściej wybierana zaczyna być metoda najskuteczniejsza praktycznie. W miarę jak ten proces się pogłębia społeczeństwo staje się niestabilne i pojawia się anomia.

Można wyróżnić pięć typów przystosowania się jednostek w społeczeństwie do panującego związku między celami a środkami ich osiągania:

1. KONFORMIZM

Akceptacja celów kulturowych

Akceptacja zinstytucjonalizowanych środków

W społeczeństwie ustabilizowanym jest to reakcja najbardziej rozpowszechniona i typowa. Dzięki temu może zostać utrzymana równowaga i ciągłość społeczeństwa. Sieć oczekiwań, którą wytwarza każdy porządek społeczny, podtrzymywana jest przez typowe zachowania jego członków, konformistyczne wobec ustalonych wzorów kulturowych

2. INNOWACJA

Akceptacja celów kulturowych

Brak akceptacji zinstytucjonalizowanych środków

Ogromny nacisk kulturowy na cel sukcesu zachęca do podjęcia tego sposobu przystosowania poprzez wykorzystanie instytucjonalnie zakazanych lecz często skutecznych środków zdobycia przynajmniej oznak sukcesu - bogactwa i władzy. Reakcja ta występuje gdy jednostka nie w pełni zsocjalizowana, bez zinternalizowania w równym stopniu norm instytucjonalnych przyswoiła sobie kulturowy nacisk na cel.

Dominująca presja wiedzie do stopniowego osłabiania uznanych lecz nieskutecznych wysiłków na rzecz sposobów zabronionych lecz bardziej efektywnych.

3. RYTUALIZM

Brak akceptacji celów kulturowych

Akceptacja zinstytucjonalizowanych środków

Ten sposób przystosowania polega na odrzuceniu kulturowych celów np. wielkiego sukcesu finansowego i szybkiego awansu społecznego bądź zaniżeniu ich do poziomu na którym aspiracje jednostki mogą zostać zaspokojone. Nadal są jednak przestrzegane są normy instytucjonalne. Często ten typ występuje w klasie średniej, w społeczeństwach gdzie status jednostki jest uzależniony od jej własnych osiągnięć i ze względu na nieustającą konkurencyjną walkę występuje lęk o własny status. Jednym ze sposobów uśmierzenia tego lęku jest obniżenie poziomu aspiracji i zachowania rutynowe. Filozofia życiowa takich jednostek sprowadza się do frazesów „nie będę się wychylał”, „jestem zadowolony z tego co mam” itp.

4. WYCOFANIE

Brak akceptacji celów kulturowych

Brak akceptacji zinstytucjonalizowanych środków

Jest to reakcja spotykana najrzadziej. Ludzie którzy się w ten sposób przystosowują pozostają w społeczeństwie, ale do niego nie należą. Są obcy. Nie podzielając wspólnego systemu wartości mogą być uznani za członków społeczeństwa jedynie formalnie.

Taki rodzaj przystosowania może pojawić się wówczas gdy jednostka dobrze przyswoiła sobie zarówno cele jak i środki, ale dostępne jej instytucjonalne sposoby osiągania celów nie są skuteczne. Powoduje to wewnętrzny konflikt - z jednej strony utrudnione dążenie do celu, a z drugiej niechęć do stosowania efektywnych ale zabronionych środków. Likwiduje się go poprzez odrzucenie obu jego elementów.

Społeczeństwo nie godzi się jednak z takim odrzuceniem i „prześladuje” ludzi, którzy odtrącili wspólne cele.

Jest to metoda ludzi społecznie wydziedziczonych - nie otrzymują wprawdzie społecznych nagród, ale i nie przeżywają frustracji związanych z koniecznością dążenia do nich.

5. BUNT

Odrzucenie celów kulturowych i zastąpienie ich nowymi

Odrzucenie zinstytucjonalizowanych środków i zastąpienie ich innymi

Ten rodzaj przystosowania wyprowadza ludzi na zewnątrz otaczającej ich struktury, aby próbowali realizować nową strukturę. Wyobcowuje ich to z panujących celów i wzorców, które zostają uznane za narzucone z góry i nie prawomocne. Bunt należy odróżnić od resentymentu. Ten ostatni ma miejsce gdy po cichu pożąda się tego, co głośno się potępia. Bunt natomiast jest faktycznym dążeniem do zmiany istniejącego stanu rzeczy. Występuje on gdy system instytucjonalnych środków zostaje postrzegany przez część jednostek jako przeszkoda w dążeniu do uznanych społecznie celów. Wtedy pojawia się nowa grupa, która zaczyna kreować własne cele zgodne ze swoją ideologią i własne środki prowadzące do ich osiągania. Skutki patologii : 1).Skutkami dla jednostki : jednostka ponosi kary, może być napiętnowana przez środowisko.

2).dla całego systemu społecznego np. traci się członków społeczeństwa (alkoholik, złodziej). Może dojść do zniszczenia systemu wartości np. terroryzm, przestępczość. Mogą prowadzić do upadku państwa.

I. może doprowadzić do reorganizacji społeczeństwa, żeby przeciwdziałać patologią.

II. istnienie patologii, np. kradzieże. Co trzeba w tym momencie zrobić. Błędy co za tą patologią mogą się kryć.

Interakcja społeczna - wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch osób więcej jednostek, grup polegające na obustronnym oddziaływaniu. Eksperyment Zimbardo :

Zimbardo proponował w Stanfordzie w roku 1972 badanie, które polegało na stworzeniu pozornego więzienia.W odpowiedzi na ogłoszenie gazetowe wybrano 22 młodych ludzi uprzednio nie mających nic wspólnego z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości. Grupa ta została na zasadzie rzutu monetą - podzielona na dwie podgrupy : dozorców i więźniów.

Całość eksperymentu ujawniła wyraźnie, że tak dozorcy jak i więźniowie ,,wskoczyli” w przypisane im role do tego stopnia iż zatracili poczucie sztuczności eksperymentu.

Eksperyment jest dodatkowo ciekawy przez to, że wykazuje iż to co się dzieje w instytucjach zamkniętych, takich jak więzienie nie jest ani rezultatem mentalności dozorców czy też negatywnej selekcji osób dobieranych na stanowisko dozorców, administratorów itd., z jednej strony ani negatywnej podkultury więźniów z drugiej strony. Eksperyment ten ujawnia bowiem, że nie tyle ,,źli ludzie” są źródłem ,,złych zachowań”, ile że pewne instytucje, pewne organizacyjne konstrukcje społeczne przez swą strukturę i rozlokowanie pozycji i ról mogą indukować i produkować zachowania społecznie negatywne.

Eksperyment Milgrama :

Eksperyment został przeprowadzony w roku 1960 na uniwersytecie w Yale w New Haven. Dotyczył on czterdziestu osób w wieku od 20 do 50 lat, pracujących w rozmaitych zawodach. Istotą eksperymentu było zbadanie tego pod jakimi warunkami osoba otrzymująca rozkaz od eksperymentatora będzie wykonywać ten rozkaz w stosunku do innych ludzi. Drastyczność eksperymentu polegało na tym, że wymierzane kary stanowiły dawkowane szoki elektryczne od 15 do 450 wolt. Osoba będąca przedmiotem eksperymentu miała do rozwiązania następujący konflikt : albo mogła słuchać rozkazów eksperymentatora i dawkować szoki elektryczne osobom, które nie potrafiły nauczyć się określonego zadania, aż do granicy znacznego niebezpieczeństwa dla ich życia i zdrowia - albo sprzeciwić się wykonaniu poleceń eksperymentatora. Uzyskane rezultaty ujawniły, że gdy osoby będące przedmiotem eksperymentu, nie słyszały reakcji głosowych na stosowane przez siebie szoki elektryczne - w 66% ulegały rozkazom eksperymentatora i doprowadzały poziom szoków do poziomu maksymalnego, tj. 450 wolt. W przypadku gdy te osoby słyszały głosy ofiar w stosunku, do których były stosowane szoki elektryczne , 40% tych osób stosowało te szoki do granicy maksymalnej. Okazuje się jednak (trzeba zastrzec, że wyniki te mogą być charakterystyczne dla określonego środowiska społecznego lub też dla określonego społeczeństwa), że polecenie zwierzchnika posiada znaczny autorytet i w wielu przypadkach jest wykonywane nawet wtedy, gdy symptomy krzywdy, która jest rezultatem wykonania tego polecenia , są bezpośrednio widoczne.

Teoria zróżnicowanych powiązań Edwina Sutherlanda :

1). Zachowanie przestępcze jest zachowaniem wyuczonym. Nie jest wrodzone. Uczymy się wzorów przestępczych.

2). Uczenie się zachowania przestępczego następuje w toku interakcji z innymi osobami w procesie komunikowania się (werbalnej i niewerbalnej). Obejmuje komunikację przez gesty.

3). Zasadnicza część procesu uczenia się zachowania przestępczego odbywa się w obrębie grup pierwotnych (rodzina, grupy rówieśnicze, sąsiedztwo, szkoła - w tych grupach jednostka spędza dużo czasu, ma wpływ na początkową fazę życia).

4). Uczenie się zachowania przestępczego obejmuje zarówno techniki popełniania przestępstw (czasami skomplikowane). Czasami zaś bardzo proste jak i konkretne kierunki, motywacji , dążeń, racjonalizacji i postaw.

(człowiek nie nauczy się zachowań przestępczych w toku nauki)

Postawa przestępcza + postawy = pewien wzór zachowania przestępczego.

5). Uczenie się konkretnych kierunków motywacji i dążeń jest wynikiem takiego sposobu definiowania norm prawnych, w których sprzyja lub niesprzyja naruszaniu. Twierdził, że nie żyjemy w społeczeństwie jednolitym. Występuje konflikt kultur.

6). Jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszaniu prawa

nad definicjami niesprzyjającymi naruszaniu prawa.

7). Zróżnicowane powiązania mogą się różnić częstotliwością, czasem trwania, uprzedniością i intensywnością.

8). Proces uczenia się zachowania przestępczego przez powiązania z wzorami zachowań przestępczych i nieprzestępczych obejmuje te same mechanizmy, co każde inne uczenie się.

9). Chociaż zachowanie przestępcze jest wyrazem ogólnych potrzeb i wartości , nie można go nimi wyjaśnić , gdyż zachowanie nieprzestępcze jest wyrazem takich samych potrzeb i wartości.(Musimy zobaczyć jak się to robi).

PODKULTURA - coś co możemy za pomocą norm wyodrębnić. Odrębność pewnych norm, wartości od kultury dominującej (akceptowana dla wszelkiej kultury).

Teoria podkultur dewiacyjnych Cohena :

1). Działanie jako rozwiązywanie problemów : ,, Do czasu rozwiązania problemy te wywołują stan napięcia, braku równowagi, stanowią wyzwanie”. Zastanawiamy się nad wyborem właściwej linii działania, nad działaniem lub zaniechaniem działania.

2). Sytuacja i ramy odniesienia : Wszystkie problemy, które ludzie rozwiązują :

- ramy odniesienia (są to systemy norm i wartości postawy, które nabywamy w wychowywaniu. Muszą ulec zmianie systemy wartości.

- sytuacja, w której się znajdujemy - rzeczywistość.

3). Nacisk na konformizm : Grupy odniesienia wywierają na jednostkę dużą presję w kierunku zachowań zgodnych ze standardami, które w grupach tych obowiązują. Standardami ,które w tych grupach obowiązują (będziemy się zachowywać jak grupa chce - nacisk grupy).

4). Procesy interakcyjne : Kładł szczególny nacisk na grupowe procesy doprowadzające do dewiacji : ,,Podstawowym warunkiem wyłonienia się nowych form podkulturowych […] jest […] interakcja jednostek, które mają podobne problemy w przystosowaniu”. Procesy interakcyjne mogą zachodzić zarówno między poszczególnymi jednostkami, jak i między całymi grupami, które nie potrafią w zadawalający sposób rozwiązywać swych problemów w dotychczasowych ramach odniesienia.

5). Problem statusu : Jeżeli pewna grupa odczuwa, że nie może czy nie potrafi osiągnąć statusu zgodnie z obowiązującymi kulturowo określonymi (w wyniku braku cech lub umiejętności, które są konieczne do osiągnięcia statusu), będzie dążyć do wypracowania nowych wartości i norm czyli nowych kryteriów statusu. Pojawienie się nowych kryteriów statusu oznacza powstanie nowej podkultury, w której obowiązują wartości odmienne niż te obowiązujące w kulturze dominującej lub sprzeczne z nimi.

6). Podkultura, a kultura : Podkultura jest kulturowa, ponieważ każdy jej uczestnik znajduje się pod wpływem innych, którzy uczestniczą w tym systemie normatywnym. Jest ona podkulturowa, ponieważ normy dotyczą tylko jednostek czerpiących z nich korzyści i znajdujących wśród innych sprzyjający klimat moralny, w którym normy te mogą się rozwijać i trwać.

7). Obronna prowokacja : Członkowie nowo powstałej podkultury nie są bez reszty przekonani, czy przyjęty przez nich system aksjologiczno-normatywny jest zasadny.

Obronna prowokacja polega na zachowaniu się w sposób, który wywołuje gniew, oburzenie i potępienie społeczeństwa. Reakcje tego rodzaju świadczą bowiem o tym (lub potwierdzają), że istotnie społeczeństwo jako całość jest wrogo ustosunkowane dla członków podkultury.

Typologia podkultur dewiacyjnych (Clowarda i Ohlina) :

Przyjmowali oni, że adaptacja do sytuacji rozdźwięku między kulturowo wyznaczonymi celami a możliwościami ich realizacji ma charakter grupowy, nie zaś indywidualny.

Podkultury przestępcze :

Podkultura przestępcza ma szansę rozwinąć się na obszarze, który zamieszkują przestępcy z różnych grup wiekowych, na którym dewiacyjne normy i wzory zachowania stanowią już trwały element kultury środowiska. Dużą rolę w procesie socjalizacji młodzieży wychowującej się na terenach o wysokiej przestępczości odgrywa integracja różnych grup wiekowych. Wzory kariery przestępczej są dostarczane przez dorosłych przestępców - profesjonalistów, którzy odnieśli sukces w działalności przestępczej. W wyniku bezpośredniego kontaktu z wzorami zachowań przestępczych następuje proces uczenia się przez modelowanie. Młodzież z dzielnic przestępczych uczy się roli społecznej zawodowego przestępcy : gangstera, pasera, organizatora gier hazardowych, właściciela domów publicznych itp. Uczenie się ról społecznych wyłącznie przez modelowanie jest jednak niewystarczające do ich pełnego przyswojenia. Gangi czy podkultury przestępcze służą więc także zdaniem Clowarda i Ohlina trenowaniu przyszłych ról społecznych.

W ramach gangu młodzież ma okazję nie tylko uczyć się przyszłego rzemiosła, lecz także wdrażać się do dyscypliny, nabywać umiejętności wydawania poleceń lub ich wykonywania.

Podkultury konfliktowe :

Są jednak obszary, na których bądź w ogóle nie występuje integracja grup wiekowych ani sprawnie działająca kontrola nieformalna, bądź cechy te są mało rozwinięte. Są to obszary dzielnice miast. Charakteryzujące się dużym stopniem ruchliwości pionowej i poziomej, o zmiennym składzie ludności, a więc obszary, na którym nie wytworzyły się trwałe więzi międzyludzkie ani nie powstał spójny system aksjologiczno-normatywny. I właśnie tam wyłaniają się podkultury konfliktowe oraz podkultury wycofania.

Po pierwsze społeczność zdezorganizowana nie jest w stanie zapewnić młodzieży dostępu do konformistycznych kanałów osiąganiu sukces, co zwiększa jej niezadowolenie - powodu braku szans życiowych. Po drugie ograniczone są także możliwości nabywania wzorów zachowań przestępczych, ponieważ zdezorganizowane otoczenie nie integruje przestępców z różnych grup wiekowych […] Młodzież […] jest w zasadzie pozbawiona zarówno konformistycznych, jak i przestępczych możliwości. I wreszcie w społecznościach tego rodzaju słaba jest kontrola społeczna. Warunki te jak sądzimy, prowadzą do pojawienia się podkultur konfliktowych.

Agresja fizyczna nie jest jedynie wyrazem nagromadzonej frustracji, choć niewątpliwie jest istotnym komponentem zachowań rozpowszechnionych w podkulturach konfliktowych. Podkultury konfliktowe, których główną formą aktywności są wzajemne utarczki, trwają dopóty, dopóki nie wyłonią się nowe struktury okazjonalne - konformistyczne lub przestępcze. Wówczas ten rodzaj podkultur ma tendencję do zanikania.

Podkultury wycofania :

Zdaniem Clowarda i Ohlina zjawisko tworzenia się podkultur wycofania, których aktywność jest zorganizowana przede wszystkim wokół konsumpcji narkotyków, wiąże się najczęściej z takimi czynnikami społecznymi, jak wzmożona ruchliwość pozioma, niewystarczająca kontrola społeczna oraz z innymi przejawami tego, co zwykło się określać jako dezorganizację społeczną. Przyczyn wycofania poszukuje się także w zakłóceniach w sferze stosunków interpersonalnych jednostki. Generalnie jednak wycofanie bywa najczęściej ujmowane jako reakcja indywidualistyczna i samotnicza.

Autorzy uważali, że momentem krytycznym , w którym decydują się dalsze losy młodzieży z podkultur, jest okres wkraczania w dorosłość. Dla młodzieży z podkultur przestępczych jest to najwyższy czas, aby dostać się w krąg oddziaływania zorganizowanej przestępczości. Dla tych , którzy nie zostali wybrani do zawodu, okres ten stanowi krytyczne przeżycie psychiczne , ponieważ dotychczasowe przygotowania do przyszłej ewentualnej roli społecznej zostają raptownie przerwane. Rodzi to podatność na ,,ucieczkę w narkotyki”.

Z kolei wkraczanie w dorosłość młodzieży z podkultur konfliktowych oznacza dla większości konieczność zmiany dotychczasowego sposobu postępowania. W świecie dorosłych agresja nie jest już wyznacznikiem statusu. Zachowania tolerowane w okresie nieletności nie są już aprobowane. Ci, którzy nie umieją przystosować się do tej sytuacji nie mogą zmienić swych dotychczasowych zachowań, postaw i zainteresowań (np. podjąć stałą pracę, mieć stałą dziewczynę, rodzinę, myśleć o przyszłości) również wykazują tendencję do wyboru wycofania jako sposobu adaptacji. Tym bardziej, że grupa nawet dewiacyjna, daje jednak poczucie oparcia i w pewien sposób sprawuje kontrolę nad zachowaniami swoich członków. Gdy więc dotychczasowe więzi słabną, a jednostka nie może znaleźć sobie miejsca w innych grupach już w ,,dorosłym” świecie podkultury wycofania stają się dla niej bardziej atrakcyjne.

Cohen :

- chłopcy z gangu

- chłopcy z colegu

- chłopcy z rogu ulicy.

Grupy młodzieży wycofanej - rytualiści. Bez nacisku na cele. Nie chcą osiągnąć celów.

Teoria zróżnicowanych możliwości Cloward i Ohlin :

1). Wady jednostki naprzeciw wady systemu.

Podkultura będzie się mogła utworzyć jeśli jednostka przypisze niepowodzenia systemowi. Musi być poczucie winy.

2). Prawomocność i zasadność moralna norm.

Normy mają dwa aspekty :

- prawomocność - zasadność, użyteczność tej normy w danej sytuacji.

- ocena moralna tego zjawiska.

Żeby jednostka musiała być dewiacyjna trzeba odebrać prawomocność.

Znika poczucie winy. Mają charakter grupowy.

3). Jednostka poszukuje grupy, wsparcia moralnego.

Jednostki nieuzgadniają ich normy. Podobieństwa postaw.

Dewiacja - przypisanie wady systemowi, jednostka znalazła grupę.

4). Dewiacja , a reakcja społeczna.

Teorie społeczeństwa a koncepcje dewiacji :

Dwie koncepcje - były tworzone do opozycji do siebie.

1). Teoria integracyjna (równowagi) - Funkcjonalna. Społeczeństwo jest zorganizowane wg. Kompromisu.

2). Teoria konfliktowa

Modele społeczeństwa równowagi :

- społeczeństwo charakteryzuje się względnie stabilną strukturą

- części tego systemu są funkcjonalnie skoordynowane ze sobą

- społeczeństwo opiera się na zgodzie pewnych wartości (jest to spoiwo).

Model konfliktowy :

- Niestabilny

- ulega ciągłym przemianom

- cechować będzie konflikt

- każdy element tego systemu społecznego przyczynia się do jego zmiany.

- co spaja te społeczeństwo - to przymus. Jednych grup nad drugimi.

Prawo odzwierciedla. Prawo jest narzucone.

Konfliktowa wizja (dewiacji) :

Czyny są dewiacyjne, które są narzucone (określone).

Teoria równowagi (dewiacji) : Cech jednostki są złe. Dewiacja jest przyczyną niestabilności. Dewiacja jest zła. W wyniku, np. katastrofy, wojny.

Anomia - stan zagubienia się ludzi, rozpad norm. Słabnie kontrola naturalna. Prowadzi do dezorientacji. Stan anomii - reorganizacja norm, np. w lepszej wersji.

- Dewiacja jednostkowa, dewiacja narzucona.

Normy element w społeczeństwie :

- Dewiacja może wzmocnić jakąś zmianę społeczną, zahamować. Dewiacja jest wynikiem zmiany społecznej.

- Dewiacja niesie koszty, nie będziemy się zajmować rozwojem.

Innowator :

Buntownik - może wprowadzić innowację.

19

---