WYKŁAD 1

1969 - Raport sekretarza ONZ U.Thanta „Człowiek i jego środowisko” I raport o ustawie szeroko pojętego środowiska człowieka.

1972 - Deklaracja Sztokholmska, człowiek ma podstawowe prawo do wolności, równości

i odpowiednich warunków życia w środowisku o jakości pozwalającej na życie w godności i dobrobycie. Człowiek ponosi odpowiedzialność za chronienie i ulepszanie środowiska dla obecnych i przyszłych pokoleń.

1983 - Raport światowej komisji do spraw środowiska i rozwoju ONZ

„Nasza wspólna przyszłość”

Przyczyny kryzysu ekologicznego:

- Etyka władztwa - człowiek przez swoją wyjątkowość jest jedynym podmiotem wartości. Środowisko, w którym żyje jest tylko instrumentem jego działań.

- Scjentyzm - wiara w wszechmoc nauki. Dzięki poznaniu naukowemu następuje rozwój cywilizacji. Nawet jeżeli nauka coś zepsuje to nauka potrafi to naprawić.

- Technokratyzm - przyroda powinna być podporządkowana nauce i technice celem stworzenia sprawiedliwego i efektywnego modelu społecznego. Przyroda jest zbiorem komponentów przydatnych dla kreacji technicznych.

- Konsumpcjonizm - jedynym sposobem zrealizowania człowieka jest osiąganie coraz wyższego stopnia zaspokojenia potrzeb materialnych, a prac to coraz wyższej pozycji w hierarchii prestiżu społecznego.

Cywilizacja (kultura) - zespół norm i wartości, instytucji i sposobów myślenia, dla których kolejne pokolenie przywiązuje podstawowe znaczenie.

Przestrzenie, w których funkcjonuje człowiek:

- kosmos - sfera fizyczna

- bios - biosfera

- psycho i ratio (rozum) - noosfera

- tleos - sfera sacrum

Interpretacja agatoniczna - w sferze dobra (agatos z gr. dobro)

- aksjologiczna - w sferze założonych systemów wartościujących

Reflektorowa teoria nauki - faktycznie nie mamy i nie będziemy mieli dostępu do rzeczywistości, a jedynie do spod rdzeniowego odwzorowania, które zawsze jest zniekształcone choć by przez stosowania środków poznania, czy punktu odniesienia.

Zastosowanie niespójności - w miarę złożoności systemu, nasza zdolność do

formułowanych istotnych stwierdzeń dotyczących jego zachowania maleje tj. osiągając w końcu próg, poza którym precyzja i istotność staje się cechami wzajemnie się wykluczającymi.

Heisenberga zasada nieoznaczalności - to fundamentalna zasada fizyki kwantowej, mówi o tym że iloczyn niepewności jednoczesnego poznania pewnych wielkości …

Ekofilozoficzne poznawanie świata:

- Podejście holistyczne - (kompleksowe) lub systemowe środowisko to system, który nakazuje badać rzeczywistość w sposób całościowy (wspólny).

- Podejście subiektywne- człowiek jako element systemu „tworzy” obraz rzeczywistości zgodnie z możliwościami percepcyjnymi, dlatego obraz ten powinien być weryfikowany.

- Podejście holograficzne - objaśnienie, że rzeczywistość powinna uwzględniać różnorodne punkty widzenia, opis i interpretacja powinny być komplementarne z elementami racjonalizmu i intuicji.

- Podejście interdyscyplinarne - w badaniu rzeczywistości należy korzystać ze zdobyczy różnych dziedzin nauki.

- Podejście perspektywiczne - rzeczywistość powinna być tak postrzegana by na wystarczającej perspektywie czasu można je opisywać.

- Podejście wartościojga? - dominująca rola człowieka w środowisku wymusza tworzenie systemów wartości uprzywilejowaną jego pozycje.

- Podejście zakładające osiągnięcie mądrości, a nie partykularnych korzyści - poznanie rzeczywistości powinno umożliwiać harmonijne egzystencje bytów uwzględniającą ich dobrostan.

- Podejście integrujące - przy rozwiązaniu problemów w relacji społeczeństwa środowisko powinno …

Percepcja - odbiór bodźców zewnętrznych , ich świadomego lub podświadomego rozpoznania, porównanie, klasyfikowanie, ocenianie i wartościowanie przez układy kojarzeniowe mózgu.

Celem skojarzeń jest więc utrzymanie w prawości osobniczej wyrażające się w sposobie reakcji i zachowania się osobnika w przestrzeni.

Ewolucjoniści dodają, że jest to również znaczący czynnik ewolucji.

W badaniach dotyczących percepcji nie chodzi o odpowiedzenie na pytanie jak „CO”

lecz również „DLACZEGO”

Z punktu widzenia układu biopsychicznego postrzeganie odbywa się w 3 poziomach:

- p. sensoryczny - odbiór i scalenie bodźców

- p. percepcyjny - bodźce są porządkowane w układy przestrzenno - znaczeniowe

- p. inteligentny - określający znaczenie i wartości obserwowanych zjawisk

Teoria potrzeb Abrahama Harolda Maslowa

Hipoteza - człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb zaś potrzeby te tworzą logiczną dziedzinę:

- potrzeba fizjologiczna - utrzymanie organizmu przy życiu (pragnienie, głód, sen)

- potrzeba bezpieczeństwa - (potrzeba dachu nad głową, ochrona przed krzywdą)

- potrzeba przynależności do grupy - (akceptacji, miłości, przyjaźni, porozumienia się)

- potrzeba uznania - (szacunku, niezależności)

- potrzeba samorealizacji - (rozwój osobisty, odnoszenie sukcesów, awans w pracy)

- potrzeby dodatkowe - u niektórych ludzi (wiedzy)

Prawo homeostazy - (potrzeb niższego rzędu) - niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzie naruszać ustaloną równowagę człowieka, zaś ich zaspokojenie będzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie.

Prawo wzmocnienia - (potrzeb wyższego rzędu) - zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia.

WYKŁAD 2

Homonidowie

2,4 mln lat temu Homo habilis J.Turnewa

1,5 - 1,0 mln Homo erectus Afryka, Euroazja

600 - 400 tys. Sinantrop Człowiek z Czukutien

300 tys. Homo sapiens Pd Afryka, Etiopia

125 - 35 tys. Czł. neandertalski Francja, Izrael, Uzbekistan

35 tys. Czł. magdaleński Francja, Hiszpania

3 fazy przekształcenia człowieka: (A. Tofler)

- I - powstanie nowoczesnych ludzi

- II - dywergencja populacji

- III - migracja „out of Africa”

Ambrose - uważa, że były 2 ekspansje z Afryki, pierwsza była ok. 1 mln lat temu, druga była ok. 70 tys. lat temu - wybuch na Sinatrze określany jako „wulkanizacja zimna”

po wybuchu wszyscy zginęli ci spoza Afryki, a z Afryki wywędrowali po raz drugi

Ostatnie zlodowacenie 9 - 13 tys. lat temu

Relacje człowiek - środowisko w ujęciu filogenetycznym:

- etap dominacji środowiska nad homonidami - trwał od 2,5 - 3 mln lat - przystosowanie do życia w grupie, proces przemian anatomicznych, funkcjonalnych i bekawionalnych dostosowujących się do środowiska,

- etap ekologicznej równowagi dynamicznej między populacjami ludzkimi a przyrodą -

społeczeństwo myśliwsko - zbierackie trwał od 300 - 10 tys. lat p.n.e.

a w Europie środkowej do 9 tys. lat p.n.e.,

- etap modyfikacji warunków przyrodniczych przez stopniowe zmiany środowiska - do XVII

- etap intensywnych zmian na dużych obszarach - trwał do poł. XX w. pierwsze symptomy nieodwracalnych zmian środowiska zagrażające człowiekowi wynikają z wprowadzenia technologii przemysłowej,

- etap totalnych zmian w środowisku - intensywna eksploatacja zasobów przyrody i ich przetwarzanie, większe potrzeby określonych społeczności.

„3 fale” - rolnicza - przemysłowa - informacji

zbieractwo - koczownictwo - rolnictwo

rozwój techniki - potrzeby surowcowe - wielkie technologie - uniformizacje

rozwój nauki - techniki informatyczne - nanotechnologie - sieci gridowe -

- mechatronika - manipulacje genetyczne - ?

Koncepcje początków cywilizacji:

1. Naturalny efekt zmian ewolucyjnych Homonidów (mutacja w genomie zmiany osobowości) - zmiana środowiska, wytworzenie cech i umiejętności pozwalające na ekspansje

2. Zmiany warunków środowiskowych - konieczność przystosowania do zmieniających się warunków środowiska (wiatr monsunowy, opady).

3. Rozwój osobowościowy - pojawienie się potrzeb wyższego rzędu wytworzenie przestrzeni sacrum i noosfery.

4. Wzrost liczebności populacji - konieczność migracji, powstanie nowych cech adaptatywnych.

9000 lat temu udomowienie owcy

8500 I pół stałe osadnictwo

8000 udomowienie kozy, pszenicy, jęczmienia

7000 rozkwit Jerycha

6000 udomowienie bydła, prosa, pomidorów, garcaństwo

5500 wioski w dolinie żółtej rzeki, irygacja Khuzistan

5000 osadnictwo w Mezopotamii, uprawa ryżu, kukurydzy

4500 konstrukcje świątyń

4000 koło garcańskie

3500 pismo w Sunarze?

3000 duże miasta, stratyfikacja społeczna, świeckie reguły w Sumer

2000 Pierwsze miasta w Chinach, stratyfikacja społeczna w Chinach

WYKŁAD 3

Czynniki środowiskowe wpływające na zmiany ewolucyjne:

- modyfikacja środowiska, odwracalność ewolucji społecznej

- zwiększona stabilność populacji

- zwiększona przeżywalność po urodzeniu

- zwiększona wydajność reproduktywna

- penetrowanie nowych strat adaptatywnych

- zwiększenie skuteczności zdobywania pokarmu

- zwiększenie zdolności konkurowania

- obrona przed drapieżnikami

Elementem najbardziej wyróżniającym człowieka ze świata zwierzęcego, jest jego rola w ekosystemie. Inne zwierzęta też wykazują zachowania społeczne, a nawet coś co jest określane prakulturą, jednak człowiek zdecydowanie wysunął się na czoło.

Czynniki umożliwiające ekspansję Homonidom:

- umiejętność ujarzmiania i wykorzystania źródeł energii (woda, wiatr),

- zajęcie najwyższego poziomu troficznego i umiejętności wykorzystania każdego ogniwa

łańcucha troficznego,

- umiejętność przechowywania i transportu importowanych dóbr,

- dynamiczny rozwój rolnictwa, wzrost wykorzystania źródeł energii, rozwój techniki i

technologii, rozwój badań naukowych,

- wzrost liczebności populacji.

Tales - z Miletu (VII/VIw.p.n.e.) polityk, kupiec, astronom, filozof, wędrowiec. Interesował się środowiskiem, w którym żył , nie tylko obserwował ale również wyjaśniał. Głównym zadaniem jego dociekań była przyroda, prawa nią rządzące i jaki był jej początek.

Pierwsza była woda (co żyje, żyje wilgocią, martwe usycha)

Anaksymander - „O przyrodzie”, poszukiwał natury rzeczy, naturą przyrody jest bez kresowość , z niej przyroda powstaje, musi być bezgraniczna w przeciwnym przypadku wyczerpałaby się. Naturą przyrody jest ruch i ciągłość. Poszukiwał zasady i przyczyny praw rządzących przyrodą. Ogień jest przyczyną zmiany gęstości materii.

Kosmogonia: ziemia najgęstsza - woda mniej gęsta - powietrze rzadkie - ogień lotny.

Heraklit - (VI/Vw.p.n.e.) zasadą przyrody jest zmienność, mechanizm wiecznych przemian i przekształceń, wzajemna zmiana różnych, ale równoważnych substancji, czyli w języku nauki współczesnej różnych form energii.

Ogień jest zasadą wszystkiego spływając z górnych regionów świata zmienia się w powietrze, potem w wodę, z kolei przekształca się w ziemię. Wszystko podlega przemianom.

Sformułował zaś niezniszczalność substancji (ilość substancji nie zmienia się), światem rządi rozumna prawda.

Demokryt - (IVw.p.n.e.) atomistyczna teoria materii, metrnalizm (atomy i próżnia). Przyroda składa się z mnogości atomów. Determinizm (wszystko dzieje się z konieczności),

„w rzeczywistości nie wiemy nic, bo prawda leży w głębi”.

Sokrates - (469-399) drzewa (przyroda) niczego nie mogą nauczyć. Przedmiotem jego rozważań był człowiek, umiejętności, rola rozumu, problemy etyczne, twórca etyki.

Cnota jest dobrem bezwzględnym, wiąże się z pożytkiem i szczęściem, tylko to co jest dobre jest naprawdę pożyteczne. Cnota jest wiedzą, nikt kto posiadł wiedzę, zła nie czyni. Wiedza powierzchniowa może dopuszczać do działań złych. Ludzie dążą do szczęścia i pożytku, czyli dążą do dobra. „Wiem, że nic nie wiem” Szczęście zależne jest od okoliczności jeżeli nie można opanować losu okoliczności, należy się od nich uniezależnić.

Stoicy - życie powinno być zgodne z naturą człowieka tym samym z naturą w ogóle. Bo to samo prawo rządzi naturą, nie wyłączając człowieka życie zgodne z naturą jest zgodne z rozumem. Rozum rządzi kosmosem.

Platon - (IV/III.p.n.e.) przyroda to zespół organiczny ułożony celowo i rozumnie. Świat cechuje ład, harmonia, doskonałość. Budowniczy świata (Demiurg?) jest doskonały, więc i przyroda jest doskonała, składniki jej muszą mieć duszę - ład i doskonałość.

Arystoteles - (III.p.n.e.) w roku 335 założył w Atenach swoją szkołę. Z natury rzeczy dopatrywał się w przyrodzie substancji, formy, energii i celu.

Badacz ma większą szansę zrozumienia rzeczy i istot żywych, gdy obserwuje je w ich naturalnym otoczeniu, a nie w sztucznych warunkach laboratoryjnych . jako pierwszy badacz usiłował zebrać wiadomości dotyczące gatunków i odpowiednio je sklasyfikować. Opisał ponad 500 gatunków zwierząt, odkrył, że wieloryby są ssakami.

Celowość natury - organizmy rozwijały się w taki a nie inny sposób, z powodu wyznaczonego przez naturę celu, który można by też określić mianem funkcji. Twierdził, że aby wyjaśnić jakieś zjawisko trzeba zrozumieć co w jakim celu zachodzi. Naturalnym celem istoty ludzkiej jest życie w społeczności polis i że ta forma ustrojowa powstała po to, by zaspokoić ludzką potrzebę życia we wspólnocie. Jednostki nie są na tyle samowystarczalne, by żyć w izolacji.

Sceptycy - (III/IIw.p.n.e.) sądy o rzeczach nie mają sensu, jedynie zjawiska podlegają rzeczywistej obserwacji.

10 tropów Ainezydema:

- te same rzeczy są różnie postrzegane przez różne gatunki istot

- te same rzeczy są różnie postrzegane przez różnych ludzi

- te same rzeczy są różnie postrzegane przez różne narządy zmysłowe

- te same rzeczy są różnie postrzegane, zależnie od subiektywnych warunk. postrzegającego

- ta sama rzecz jest różnie postrzegana w zależności od jej położenia i odl. od postrzegającego

- rzeczy postrzegane są nie bezpośrednio, lecz przez środowisko, znajdujące się między nimi

a postrzegającymi a zatem żadna rzecz nie może być postrzegana w czystości

- te same rzeczy wywołują różne postrzeżenia w zależności od tego w jakiej występują

ilości i układzie

- wszystkie postrzeżenia są względne i zależne od natury postrzegającego i od warunków w

jakich się znajduje rzecz postrzegana

- rzeczy są postrzegane inaczej w zależności od tego czy już przedtem i jak często przedtem

były postrzegane

- sąd człowieka o rzeczach jest zależny od jego wychowania, obyczajów i wiary,

postrzeżeniom nie można zaufać, skoro postrzeżenia tej samej rzeczy są między sobą różne.

WYKŁAD 4

Ekologia - nauka, której przedmiotem zainteresowania jest całokształt oddziaływań między organizmami i ich środowiskiem, zarówno ożywionym jak i nieożywionym. (Cheacl)

Ekologia - nauka o zależnościach decydujących o liczebności i rozmieszczeniu organizmów.

(Crebs)

Ekologia - nauka o strukturze i funkcjonowaniu całej przyrody, której cechą immanentną jest interdyscyplinarność.

Uniwersalne zasady ekosystemowi:

1. Jedność biotopu i biocenozy

2. Naturalna organizacja biocenozy

3. Zasada autonomii ekosystemu

4. Zasada równowagi ekologicznej

5. Zasada sukcesji ekologicznej

a) pierwotna (inwazja biocenozy w środowisko abiotyczne)

- zespół pionierski

- kolonizacja

- współzawodnictwo

- stabilizacja (klimaks)

b) wtórna (zachodzi na obszarze, w którym biocenoza funkcjonowała, lecz została

częściowo lub całkowicie zniszczona)

Ekologia - to opisywanie i charakterystyka zespołu organizmów. Wytłumaczenie w jaki sposób organizmy znalazły się razem i jak współistnieją na określonej przestrzeni. (Tenslej)

Autekologia - powiązanie 1 gat. z jego środowiskiem.

Synekologia - nauka o powiązaniu wielu gat. z ich środowiskiem.

Ekologia społeczna - badanie przestrzennych i czasowych zależności między ludźmi, które są wynikiem oddziaływania selekcyjnych i adaptacyjnych sił środowiska (McKenzie).

- między ludnością zamieszkałą na danym obszarze a otaczającym środowiskiem istnieje

ścisły związek (determinizm geograficzny)

- układ przestrzenny utworzony przez człowieka ma zasadniczy wpływ na strukturę grup

i relacje międzyludzkie

- stosunki ludzkie przebiegają na płaszczyznach: biotycznej i społeczno - kulturowej.

Socjologia - wpływ jaki na struktury i rozwój społeczności lokalnych wywiera środowisko

(Galpin)

Ekologia społeczna - często lansowany paradygmat uprzywilejowanej i dominującej roli człowieka nie tkwi w naturze ludzi i nie stanowi o przetrwaniu społeczeństw. Przyrodę charakteryzuje komplementarność, współpraca i harmonia. Środowisko powinno kształtować system wartości społecznych i określać rozwój społeczny. (Bookchin)

Ekologia społeczna - dziedzina wiedzy mająca na celu poznanie związków i zależności występujących w relacji między systemem społecznym i przyrodniczym oraz modelowaniem tych relacji w kierunku osiągnięcia i utrwalenie równowagi między obiema kategoriami systemów. Bada i ocenia aktualne i potencjalne formy działalności człowieka w środowisku przyrodniczym oraz podstawy wobec niego, zalecając te, które pozostają w zgodzie…

(Kielczewski)

Ekologia człowieka - nauka badająca czasowo - przestrzenne relacje ekologiczne egzystencji ludzkiej oraz wpływ istniejących struktur społecznych na zmiany środowiska człowieka. (Marlen)

Ekologia człowieka - nauka interdyscyplinarna, która bada dynamiczne procesy biologiczne i społeczne zachodzące między ludźmi oraz szeroko pojętym środowiskiem przyrodniczym, technicznym, społecznym. (Wolański)

Główne problemy:

- filozoficzne problemy środowiska człowieka, prawa i siły przyrody oraz

związane z nimi kwestie

- biospołeczne problemy środowiska, w którym rozwija się człowiek, wpływ antropopresji i

wartości środowiska, transmisje energii i materii i informacji

- problemy ekologiczne biologii człowieka

- wydawanie do środowiska i związane z tym ekologiczne strategie przeżycia i rozwoju

ludzkości jako gatunku i jako społeczeństwa.

Homeostaza - zdolność elementów układu do zachowania względnie stabilnego stanu równowagi na zasadzie sprzężania zwrotnego.

Ekologia humanistyczna - prawo człowieka do obecności w pewnej przestrzeni jest rodzajem uczestnictwa w wartości przestrzennej i łączy się z rolą społeczną, określa jego pozycje ekologiczną.

Ekologia kulturowa - system wiedzy i wartości, norm czy zasad etycznych, wierzeń a nawet sentymentów, które tworzą wzorce myślowe oraz podstawy względem środowiska człowieka. Wszystkie elementy środowiska są ściśle ze sobą powiązane. (Steward)

Ekologia ludzka - pierwszą i podstawową komórką ekologii ludzkiej jest rodzina, w której człowiek otrzymuje pierwsze i decydujące wyobrażenie związane z prawdą dobrem, uczy się co znaczy kochać i być kochanym. (Jan Paweł II)

Ekologia ludzkiego rozwoju - ścisły związek biologii ludzkiej z etyką opartą na prawie naturalnym. (Fijałkowski)

Ekologia - jest nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody oraz sfery rzeczy ściślej i abstrakcyjnej stworzonej przez człowieka, której cechą jest interdyscyplinarność.

Ekologia - nauka o środowisku i jego elementach oraz zależnościach występujących pomiędzy nimi.

WYKŁAD 5

Sozologia - ochrona środowiska

Ochrona przyrody:

1000/1011 Chudomny wprowadza zakaz zabijania bobrów

1347 Statut Wiślicki K. Wielkiego, wprowadza zasady ochrony zasobów leśnych, kary za podpalenie lasu, niszczenie drzew,

Podpalenie lasu - mężobójstwo

1423 Status Warecki Wł. Jagiełły, wprowadza zakaz wyrębu cisa i chwytanie zwierzyny, ochrona na grubego zwierza

1523 Status Litewski Z. Starego, ochrona gatunków żubra, bobra, tura

1597 utworzenie ostoi tura w Puszczy Jaktorowskiej

1627 padł ostatni tur

1868 Ustawa względem zakazu łapania i wytępienia i sprzedaży zwierząt alpejskich, świstaka i kóz dzikich - Sejm Galicyjski

1886 utworzenie pierwszego w Polsce rezerwatu „Pamiątka Pieniacha”

1862 Ustawa sodowa UK

1876 Ustawa o zanieczyszczeniu rzek

1919 urząd Delegata Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do spraw Ochrony Przyrody (Szater)

1919 Tymczasowe Państwowe Komisje Ochrony Przyrody

1920 Państwowa Rada Ochrony Przyrody

1928 LOP

1934 Ustawa o ochronie przyrody, pierwsze Parki Narodowe: Białowieski, Pieniński, Tatrzański, Babiogórski

1949 Ustawa o ochronie przyrody (II)

1957 Straż Ochrony Przyrody

1985 Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych

1991 Ustawa o ochronie przyrody (III)

2004 Ustawa o ochronie przyrody (IV)

1819 A. Humbodt wprowadził pojęcie „pomnik przyrody”

1852 ustanowiono pierwszy rezerwat przyrody

1872 pierwszy park na świecie w Yellowstone w USA

Ochrona obszarowa w Polsce:

- 13 parków narodowych

- 120parków krajobrazowych

- 1346 rezerwatów przyrody

- 310 obszarów chronionego krajobrazu

- 122 zespołów przyrodniczo krajobrazowych

- 63 stanowiska dokumentacyjne

Marian Raciborski (1863-1917) twórca polskiej szkoły fitogeograficznej.

Adam Wodniczka (1887-1948) fizykotektyka - szeroko pojęty stosunek człowieka przyrody oraz oddziaływanie i zawartości jakie istnieją między przyrodą a człowiekiem.

W. Szater (1886-1970)

W. Goetel (1883-1972) twórca sozologii i sozotechniki, „co technika zepsuła to technika musi naprawić”.

Obszary sozologii:

- ochrona powietrza

- przeciwdziałanie erozji gleb

- ochrona lasów

- ochrona pow. leśnej i rolnej

- racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody (surowców naturalnych)

- ochrona roślin i zwierząt

- ochrona krajobrazu

- ochrona zdrowia człowieka

Poziom ingerencji człowieka w układy ekologiczne:

- brak

- ingerencja nienapuszająca wydolność mechanizmów homeostatycznych

- ingerencja uruchamiająca procesy sukcesji ekolog. w kierunku odbudowy pierwotnego stanu

- ingerencja uruchamiająca procesy sukcesji ekolog. w kierunku budowy nowej biocenozy

odmiennej od wyjściowej

- ingerencja trwale zmieniajaca układy naturalne w układy kulturowe

Ekosystemy o różnych funkcjach:

- ekosystemy ochronne (obszary klimaksowe i przedklimaksowe ) np. hale chronione przed

Zalesieniem

- ekosystemy produkcyjne (lasy produkcyjne, egzocenozy)

- obszary kompromisowe (pola lub lasy użytkowe, ekstensywnie, ugory, parki angielskie)

- obszary miejsko - przemysłowe.

WYKŁAD 6

Czynniki negatywnie wpływające na środowisko HIPPO:

- habitat destruction - niszczenie siedlisk

- invasive species - gatunki inwazyjne

- pollution - zanieczyszczenie środowiska

- population - populacja ludzka

- ouer harvesting - nadmierna eksploatacja zasobów środowiska

1948 - Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody, w tym Polska

1956 - przekształcona po konferencji w Fontaiublear na Międzynarodową Unie Ochrony

Przyrody i Zasobów Naturalnych

1990 - przekształcona w Światową Unię Ochrony Przyrody

Główne cele działań:

- wspomaganie ochrony bioróżnorodności

- promocja racjonalnego i zrównoważonego wykorzystania zasobów przyrody

Cztery wymiany kryzysu ekologicznego (wg. Brubekera):

- odczucie niewygód i uciążliwości życia codziennego

- widoczne uszczerbki bla zdrowia a nawet zagrożenie życia

- zagrożenie dla zdolności rozrodczych, niekorzystne zmiany genetyczne

- osłabienie zdolności samoregulujących środowiska

W Polsce jest 11 organizacji wchodzących w Światową Unię Ochrony Przyrody

GMO - od czasu pierwszej komercjalizacji w 1996 pow. polowa upraw roślin transgranicznych wzrasta dynamicznie, co wskazują dane z ostatniego raportu. W okresie

9 lat do 2003 globalna powierzchnia upraw wzrosła 40 - krotnie. Dynamika wzrostu utrzymała się również w ostatnim 3 leciu.

Cel transgraniczny:

- odporność na owady

- odporność na herbicydy

- odporność n owady i herbicydy

Rośliny: soja, kukurydza, bawełna, rzepak.

Charakter zastrzeżeń:

- wątpliwości natury etycznej

- obawy przed niekorzystnymi skutkami ekologicznymi

- ryzyko negatywnych następstw ekologicznych

- zagrożenie dla odżywczych i zdrowotnych właściwości pasz i żywności

Podstawowe regulacje prawne z zakresu GMO w UE i w Polsce:

1. Dyrektywa w sprawie zamkniętego użycia pewnych zmodyfikowanych mikroorganizmów.

Reguluje zamknięte użycie G.M.Mikroorganizmów, nakłada na państwo obowiązek

podjęcia właściwych środków w celu uniknięcia zagrożeń, które mogłyby wywierać

negatywny wpływ na środowisko i zdrowie ludzi.

2. Dyrektywa w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska GMO.

Reguluje ona zamierzone uwalnianie GMO do środowiska w celach innych niż

wprowadzenie do obrotu oraz wprowadzenie do obrotu produktów GMO.

3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego w sprawie GM żywności i pasz.

4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego w sprawie oznakowania i identyfikacji GMO

i identyfikacji produktów żywnościowych i paszowych wytworzonych z GMO.

5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego w sprawie transgranicznego

przemieszczenia GMO.

Kukurydza:

- odporność na owady

Ziemniaki:

- wzrost zawartości skrobi, wzrost amylopektyny, redukcja amylozy zbędnej dla z. przemysł.

- odporność na herbicydy, stonkę, zarazę ziemniaczaną

- „słodkie ziemniaki”, wprowadzenie genu odpowiedz. za wytworzenie słodkiego białka

- odporność na ciemnienie, zmniejszenie zawartości glikokoloidów

Pomidory:

- spowolnienie dojrzewania, większa trwałość

- większa zawartość suchej masy

- poprawa smaku

- intensywniejsza barwa, cieńsza skórka

Truskawki:

- podwyższenie walorów smakowych

- spowolnienie dojrzewania

- odporność na mróz

Rzepak:

- odporność na herbicydy

- regulowana zawartość NKT (nienasyconych kwasów tłuszczowych)

- zwiększona zawartość kwasu laurowego

Buraki cukrowe:

- odporny na herbicydy i szkodniki

- dłuższy okres przechowywania bez strat w zawartości cukru

Ryż:

- zwiększona produkcja beta karotenu

Sałata:

- produkcja szczepionej na zapalenie wątroby typu B

Pszenica:

- produkcja glutenu

Winogrona:

- odmiany bezpestkowe

Banany:

- odporność na wirusy i grzyby

Kapusta:

- odporna na szkodniki

- kontrolowanie wymiany główek

WYKAD 6 23.04.2007r

1968r XXIII - sesja zgromadzenia ogólnego „raport człowiek a jego środowisko”

Konieczność podjęcia globalnych problemów:

• Wzrost liczebności populacji ludzi - eskalacja antropopresji (problemy społeczne).

• Nadmierna eksploatacja zasobów - zużycie ropy naftowej w latach 1973 - 1966r wzrosło 6 krotnie.

• Bezplanowego rozwoju aglomeracji miejskich.

• Przemysłu zagrażającego środowisku - 10% wzrostu CO₂, smogu, niekonwencjonalna gospodarka odpadami toksycznymi.

• Deforestacji, dererioracji- obszarów użytkowych rolniczo -2,3 pow. Las…ów zniszczonych, eliminacją z powierzchni rolnych - 500 mld ha erozja lub zasolenie, DDT, do oceanów doprowadzano 50tyś. t/rok zmniejszenie o 75% fotosyntezy fitoplanktonu.

• Niszczenie form życia zwierzęcego i roślinnego - wyginęło 150 gat. Zwierząt w ok.:1000 gat. jest zagrożonych.

Środki zaradcze (wytyczne dla projektowania konwekcji sztokholmskiej):

• Definiowanie norm odnoszących się do jakości środowiska.

• Edukacja środowiskowa

• Monitoring środowiska

• Planowanie i analizy gospodarczo - środowiskowe

• Konieczność aktywacji państwa w dziedzinie ochrony środowiska.

GOSPODARKA

SPOŁECZEŃSTWO ŚRODOWISKO

(siła robocza , konsument) (zasoby środowiskowe)

Zrównoważony rozwój - jest to proces obejmujący przemiany społeczne i gospodarcze

Uwzględniające umiarkowania ekologiczne środowiska przyrodniczego.

Realizowany jest poprzez:

• Integrowanie działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej.

• Integracje ładów: społecznego, ekonomicznego, ekologicznego, przestrzennego, instytucjonalnego.

• Respektowanie zasad zrównoważonego rozwoju przez wszystkie stany i przedmioty biorące udział w życiu społeczno - gospodarczym.

• Efektywne użytkowanie zasobów nieodnawialnych i dążenie do ich zastępowania odnawialnymi substytutami.

• Eliminowanie lub max. ograniczenie substancji niebezpiecznych i toksycznych z procesów gospodarczych.

• Ograniczenie działania uciążliwych dla środowiska substancji i nie przekraczanie granic wyznaczonym jego odpornością.,

• Stała ochrona i odtwarzanie, różnorodności biologicznej na czterech poziomach: krajobrazowym, ekosystemalnym, gatunkowym, genetycznym.

• uspołecznienie procesów podejmowania decyzji, dotyczących zwłaszcza lokalnego środowiska przyrodniczego.

Rozwój zrównoważony i trwały:

• Raport sekretarza generalnego ONZ u „Thanta” „człowiek i jego środowisko” - 1969r.

• Deklaracja konferencji ONZ w Sztokholmie - 1972r.

• Dokument United Nations Environment Programme z - 1972r.

• Kongres Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i jej zasobów.

Definicje: RZIT

• Wzrost harmonizowany - wzrost gospodarczy powinien być zharmonizowany zarówno między sektorami gospodarki (przemysł, rolnictwo, usługi), jak i miedzy regionami, narzędziem rozwoju regionu biednych powinien być biegun rozwoju, który pociąga za sobą rozwój innych działalności a w ten sposób zapewnia rozwój harmonijny.

• Rozwój zrównoważony to odzwierciedlenie polityki i strategii ciągłego rozwoju gospodarczego i społecznego bez szkody dla środowiska i zasobów naturalnych (Prawo ochrony środowiska wspólnoty europejskiej).

• Istotą rozwoju zrównoważonego jest zapewnienie trwałej poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych populacji miedzy trzema reakcjami kapitałów ekonomiczno - ludzkim.

Przełamany rok 1900r.

1. Orędzie noworoczne Jana Pawła II.

• Pokój z bogiem z stwórcą, pokój z całym stworzeniem.

• Brak należytego szacunku dl przyrody.

• Problem chaotycznej eksploatacji bogactw naturalnych.

• Problem pogarszania się jakości życia.

• Ochrona przyrody problemem narodowym.

• Odpowiedzialność ekologiczna.

2. Moskwa 19 styczeń - Międzynarodowy Dzień Ochrony Środowiska.

• Aktywacja działalności powołanego w 1988r. Ogólnorosyjskiego komitetu ochrony środowiska.

• Podsumowanie strat w środowisku naturalnym jako efektów totalitarnych rządów.

• Ustalenie kodeksu etyki ekologicznej.

• Nowy York 15 - 16 czerwiec - posiedzenie zespołu organizacyjnego konferencji „Środowisko i Rozwój” w roku 1992.

• Vancouver - 15 - 18 marzec - międzynarodowa konferencja organizacji społecznych.

• Bergen maj - konferencja mistariatu ochrony środowiska Europejskiej Komisji Ekonomicznej.

• Konferencja w Rio de Janeiro „Środowisko a rozwój” - szczyt ziemi 3 - 14 czerwca 1992r.

Przyjęte dokumenty:

• Deklaracja z Rio - 27 zasad praw i obowiązków.

• Globalny program działań Agenda 21.

• Ramowa konferencja w sprawie zmian klimatu.

• Konferencja o różnorodności biologicznej.

• Zasady w sprawie lasów.

4. Konferencja o „Czyste środowisko dla Europy” Lucerna 28 - 30 kwiecień 1993r.

• Program działań na rzecz ochrony środowiska dla Europy środkowej i wschodniej.

• Określenie priorytetów i strategii.

• Reformy w polityce środkowej.

• Łączenie sprawnych instytucji.

• Metody finansowania ochrony środowiska.

• Uregulowania transgraniczne - regionalne i globalne.

5. Konferencja „Przyrodnicza różnorodność Europy” - Sofia 1995r.

• Panamopejska strategia różnorodności biologicznej krajobrazowej.

• Zasada rozsądnej ingerencji człowieka w środowisko.

• Zasada naukowej i krytycznej oceny strategii na bioróżnorodność.

• Zasada kompensacji szkód ekologicznych.

• Opracowanie i wdrążenie technologii przyjaznych środowisku.

• Powszechny dostęp do informacji i udziału społeczeństwa w projektach mających wpływ na krajobraz i bioróżnorodność.

6. Odzwierciedlenie w prawie „Krajowe normowanie prawne Konstytucji RP 1997r” - rozdz. I. art.5

• RP strzeże swojej niepodległości i nie narusza swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

• Prawo Ochrony środowiska z 27.04.2001r problematyka ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju uwzględnia się w podstawach programowych.

7. Rozwój zrównoważony w UE.

• Traktat Rzymski - (marzec 1957r) nie podejmował problemu środowiskowego, rozwój traktował w sferze gospodarczej ( Guroatan + wspólnota węgla i stali) - odnosi się to do zasobów przyrody i gospodarki energetycznej.

• 1972r - uznana że, „rozwój ekonomiczny nie jest celem samy w sobie”. Plany dotyczące problemów środowiska.

• W 1975 i 1976 - dyrektywy dotyczące jakości wód powierzchniowych.

• 1986r - Uchwalenie jednolitego aktu europejskiego , którego 85 - 75 problemów środowiska, dyrektywy dotyczące środowiska i jego ochrony.

• 1992r (7luty) Traktat z Maastricht - (zmienia nazwę na UE) dał rangę priorytetową środowiska. Od 1 listopada środowisko i jego ochrona stanowi 1 filtr UE.

WYKŁAD 7 30.07.2007 r.

Zagrożenie wynikające z rozwoju ekologicznej strategii dążącej do max. konsumpcji towarów:

• Powszechnie lansowany model życia rozplanowany jest wg: kryterium efektywności ekologicznej.

• Mobilizowanie wiary we wszechmoc nauki i techniki w rozwiązywaniu wszystkich problemów przemysłowych, technicznych, społecznych i przyrodniczych. Środkiem zasadniczym na powstające problemy ma być jeszcze nowsza technika.

• Kształtowanie przekonania, iż w wyniku ujednolicenia bezwzględnej standaryzacji potrzeby ludzkie winny być zaspakajane w sposób przewidywany tj: być wszędzie dostępne i zaspokajające w taki sam sposób (makdonaldyzacje).

• W celu zwiększenia efektywności, kalkulacyjności oraz wyeliminowania nieprzewidywalności dąży się do tego, aby postępujące procesy technologizacji i robotyzacji wypierały technologie z udziałem człowieka.

Majątek 358 miliarderów świata wynosi tyle ile łączne dochody 2,3 mld najbiedniejszych. Oznacza to, że majątek miliardera jest równy 6424581 ludzi.

Klub Rzymski:

Powstał w 1968 roku jako (nieformalna organizacja) oficjalnie zarejestrowany w 1973roku. Jako cel miał wszechstronną analizę rozwoju ludzkości i opracowanie prognoz, pierwszy prezydent Aurelio Perci.

Dekarbonizacja źródeł paliwa:

Drewno → węgiel → ropa naftowa → gaz → H₂

Areał potrzebny do wyżywienia 1 człowieka w klimacie umiarkowanym:

• Łowiectwo, zbieractwo - ok.:2000ha.

• Ogrodnictwo, rolnictwo z odługowaniem - ok.: 5ha.

• Konwencjonalne rolnictwo - ok.: 0,5ha.

• Wielopoziomowe, sztuczne oświetlenie uprawy hydrograficzne - ok.: 100 ludzi.

Środki owadobójcze:

• Związki arszeniku - środek totalny.

• DDT - środek częściowo selektywny.

• Syntetyczne pirydyny - (środki elektryczne, łatwo degradowane).

• Genetycznie modyfikowane.

Przyrost ludności na ziemi w latach 1950 - 2000 wyniósł 240%.




WYKŁAD 8 07.05.2007r.

Metabolit cywilizacji powstał w połowie XX w, wszystkie elementy nieobojętne dla środowiska.

XII.1997r - konferencja w Kioto - rozmowa Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu.

Rok bazowy 1990r - redukuje w skali globalnej 5%. Warunek wejście w życie - 55 krajów emitujących 55% gazów cieplarnianych.

Mechanizmy elastyczności :

• Międzynarodowy handel - zezwolenie na emisje gazów cieplarnianych, zezwala państwom uprzemysłowionym kupować lub sprzedawać części kontyngentów na emisję (CO₂) wyznaczany przez protokół „Handel jest ograniczony tylko dla krajów uprzemysłowionych”.

• Zasada wspólnego działania - 1 kraj uprzemysłowiony płaci za środki służące obniżeniu emisji innemu krajowi uprzemysłowionemu. W ten sposób nabycia może emitować większą ilość gazów na własnym terenie, sprzedawca zaś będzie zobligowany by emitować znacznie mniej.

• Mechanizm czystego rozwoju - zezwala państwom uprzemysłowionym uzyskać kredyty emisyjne, w zamian za to, że będą ona przekazywać środki konieczne do realizacji emisji krajom rozwijającym się, które nie powodują (powielają) wyznaczonych poziomów redukcji.

• Mechanizmy aktywnej absorbcji - zwiększanie udziału roślin w procesie redukcji emisji CO₂ przez zasilanie.

Stężenie gazów niepromiennych w atmosferze:

gaz cieplarniany	wzrost stężenia w latach 1997 - 2000	stęzenie w atmosferze w 2000r
CO3	31%	370ppm
CH4	151%	1,7ppm
N2O	17%	0,32ppm

gaz cieplarniany	udział w efekcjie cieplarnianym	antropogeniczne żródło emisji.
CO2	50	***spalanie paliw kopalnianych
				***wylesianie ( a zwłaszcza wypalanie lasów pod uprawy)
				***produkcja cementu
		CH4	18	***uprawy rolne
				***hodowla bydła
				***spalanie paliw kopalnianych
				***składowanie odpadów
				***przemysł wydobywczy
		freony	13%	*** z urzadzeń chłodniczych, rozpylacze kosmetyczne i gaśnice
				***wyższe freony stosuje się jako smary, oleje izolacyjne.
		N2O	10%	***stosowanie nazozów azotowych
				***procesy przemysłowe
				***spalaniepaliw kopalnianych
				***wypalanie lasów
				***uprawa roli
		O3	5%	***stosowany w cieczachchłodzących i piankach
				***sprzęt elektroniczny

Energia odnawialna:

• Woda

• Wiatr

• Biomasa

• Biogaz

• Współspalanie - narzucone elektrowniom min 4% źródła udziału energii odnawialnej.

30 $ stracił każdy człowiek w roku 2005 na skutek ekstremalnych zjawisk pogodowych, suma strat wyniosła 200mld $. Z tytułu spowodowanych przez pogodę start firmy ubezpieczeniowe wypłaciły:

• 10 - 15 lat temu - kilka mld $

• 2004 roku - 45 mld $

• 2005 roku - 70 mld $

Wyjątkowy rok 2005:

• W czerwcu padł rekord ilości opadów - w górach północnych Indii spadło 944mm deszczu/dobę.

• W sierpniu huragan Katharine spustoszył New Orlean (125mld)

• W październiku huragan pierwszy huragan nawiedził Europę.

• W październiku najsilniejszy w dziejach huragan Willma uderza na Karaiby i półwysep Jukatan ( ciśnienie 882 milibara).

• W listopadzie pierwszy w historii huragan uderzył w wyspy Kanaryjskie.

WYKŁAD 9 14.05.2007r

Środowisko - ogól elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi łącznie z glebą, kopaliny, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz znajdujących się zarówno w stanie naturalnym jak też przekształconym w wyniku działalności człowieka.

Krajobraz - obserwowany fragment przestrzeni zawierający materialne elementy środowiska.

Słowo Landschaft - ok.: Xw , jako określenie obszaru z jego elementami i charakterem, pojawia się w XVw w malarstwie Flananozimu i włoskim. W XVIII w - przeważało podejście wizualno - estetyczne do pojęcia krajobraz. W XVIIw - jako Landscarpe pojawia się w słowach angielskich i francuskich jako określanie obserwowanego terytorium jak również przedstawiony przez malarzy pejzaż.

Podejście systemowe - (nauki przyrodnicze) - Humboldt 1850 r określił krajobraz jako hierarchicznie zorganizowane lokalne układy wszystkich państw przyrody. W XXw krajobrazem zajmowało się wiele dziedzin nauki - zarówno nauk przyrodniczych ( w tym nauki o ziemi, geografii) jak również nauki artystyczne, społeczne czy medycyna.

Krajobraz - (Forman, Gordon) heterogeniczny fragment terenu złożony z wzajemnie powiązanych ze sobą ekosystemów. Cechy krajobrazów:

• Jest wycinkiem terenu i można go przedstawić na mapie (ukształtowanie, infrastruktura, elementy przyrodnicze i antropogeniczne).

• Posiada fizjonomie, która może przedstawić na fotografii czy rysunku.

• Jest to system dynamiczny o sposobie funkcjonowania zależnym od jego elementów składowych, relacji miedzy nimi i rodzaju dominujących procesów.

• Podlega ewolucji czyli ma swoją historię.

Krajobraz (Schmithüsen) - jest lokalnym ekosystemem (biocenoza + biotop) łącznie ze społeczeństwem ludzkim.

• Świat nieorganiczny (geosfera) - rządzą prawa fizyczne.

• Świat organiczny (biosfera) - rządza prawa przyrody.

• Świat duchowy - (jonosfera, antroposfera) - rządzą prawa przyrody swoiste prawa tworzone i modyfikowane przez człowieka.

Krajobraz może być traktowany w kategoriach:

• Produkcyjnych (potencjał krajobrazu, jego zasoby naturalne).

• Wielopoziomowe ostrzeganie (percepcja formatu)wg Krzynowskiej - ostrowickiej krajobraz jako całość przyrodniczo kulturowa stanowi postrzeganą przestrzeń:

• Trwałą - elementy biotopu, wykształcenie terenu.

• Półtrwałą - zmieniającą się w określonym czasie (np.: co rok)

• Nietrwałej, epizodycznej - zjawiska panujące, lecz mogące się powtarzać .

• Konkretów - międzyludzkich czy miedzy innymi elementów przestrzeni.

Tak rozmieszczone obszary badawcze krajobrazu pozwalają na planowanie, zagospodarowanie przestrzeni, czyli zmian krajobrazu.

Zasady systemów krajobrazów (Kstrowicki):

• Nauka noret sacrum

• Eliminacje przypadkowości

• Przepływ informacji przebiega najniższym pokładem energii.

• Przestrzeń jest uporządkowana znów strukturalnie jak i funkcjonalnie.

Pojmowanie krajobrazu - ciągły proces zmierzający do optymalizacji sposobów wykorzystania określonych fragmentów powierzchni ziemi z zachowaniem ich produktywności i piękna.

Kształtowanie krajobrazu - wszelkie formy bezpośrednie i pośrednie oddziaływanie człowieka na krajobraz zmierzające do racjonalnego malizujacego konflikty, wykorzystania jego walorów i zasobów.

• Przekształcenie - stosowanie do potrzeb i celów.

• Rewaloryzacja - zwiększanie wartości obszarów.

• Restytucja - przywracanie krajobrazu do stanu naturalnego.

• Pielęgnacja - utrzymanie stanu faktycznego z możliwą ingerencja człowieka.

• Ochrona zachowawcza - max. możliwy brak ingerencji bezpośredniej i pośredniej.

Etapy planowania:

• Gromadzenie informacji i wszelkich źródeł.

• Określanie celów.

• Wyodrębnianie opcji ich ocen.

• Wdrożenie odpowiedniego programu działań.

• Stały monitoring, okresowe przeglądy.

Wartość środowiska:

• Wartości psychofizjologiczne - oddziaływanie krajobrazu jako całość oraz jego elementów składowych na organizm ludzki.

• Psychostymulujace - wpływ na układ nerwowo - wegetatywny likwidacje skutków stresów, napięć psychicznych.

• Terapeutyczna - wpływ elementów ekosystemu na zdrowie ludzi (fitoterapia, zooterapia).

• Wartości socjokulturowe - odmienne kształtowanie w różnych kulturach i grupach społecznych relacji człowieka do środowiska przyrodniczego.

• Estetyczna - presja wizualna oraz stosunek psychoemocionalny.

• Historyczne - elementy środowiska jako dzieło i efekt działań twórczych minionych pokoleń oraz jako miejsca wydarzeń dziejowych.

• Symboliczna - umiejscowienie w otoczeniu mitów i legend oraz skutków mitotwórczej działalności mediów.

• Religia - dotyczy obiektów sakralnych i doznań emocjonalnych.

• Ludyczne - postrzeganie środowiska przyrodniczego jako miejsca rekreacji i zabaw.

• Technocentryczna - tasujące środowisko pod względem możliwości techniczno - gospodarczego wykorzystania jego zasobów:

• Produkcyjna - ocena rzeczywistego wykorzystani gospodarczego.

• Ekonomiczna - potencjalna wartość środowiska wyrażona w bilansach ekonomicznych typu „koszty - korzyści”

• Organizacyjno - plastyczna - przedmiotem ocen jest poziom konfliktu pomiędzy poszczególnymi formami użytkowania ziemi, lokalnymi tradycjami ludności.

Ekologia krajobrazu - interdyscyplinarna nauka o cechach krajobrazu jego historii, planowaniu i zaradzaniu krajobrazu taka powinna być ona zorientowana na stawianie i rozwiązywanie problemów.




WYKŁAD 10 21.05.2007r

Świadomość ekologiczna - stosunek do środowiska, struktur, które nas otaczają szacunek do świata i przyrody.

Już starożytni filozofowie twierdzili, że środowisku należy się szacunek. Po okresie kartezjańskim stosunek do środowiska zmienił się - znajdowało się w relacjach więcej emocji.

W średniowieczu - relacje emocjonalne były dominujące (od XVII w), a po rewolucji środowisko stało się zasobem dóbr z których człowiek korzysta.

„Ekologiczna świadomość” - zaczyna się od ogarnięcia całości, zrozumienia że różne części natury współdziałają w systemach, które zmierzają do równego trwania w długim czasie. Pogląd ten nie traktuje środowiska jako cos odrębnego od naszej cywilizacji. Jesteśmy częścią całości i patrzenie na ziemie oznacza patrzenie na nas samych..

Świadomość ekologiczną rozumie się jako:

• Całokształt uznawanych idei, wartości i opinii o środowisku jako miejscu życia i rozwoju człowieka w danym okresie historycznym (szerokie znaczenie).

• Znaczenie wyższe - stan wiedzy, poglądów, wyobrażeń ludzi o roli środowiska w zżyciu człowieka, jego antropogenicznym obciążeniu, stopniu wyeksponowania, zagrożenia i ochrona w tym także stan wiedzy o sposobach i narządach zarządzania, użytko0wanie i ochrona oraz kształtowanie środowiska.

• Zespół informacji i przekonań na temat środowiska naturalnego oraz postrzeganiem związków miedzy stanem a charakterem środowiska naturalnego a warunkami i jakością życia człowieka.

• Racjonalny i emocjonalny pogląd elementów i struktur przestrzeni oraz zjawisk zachodzących w danej przestrzeni. Dotyczy poglądów, zachowań i działań zarówno poszczególnych ludzi , grup społecznych oraz w ujęciu globalnym całej ludzkości.

Wrażliwość ekologiczna - stosunek do elementów i struktur jakie tworzą te elementy w przestrzeni oraz zjawisk zachodzących w danej przestrzeni.

Składniki świadomości ekologicznej:

• Strefa opisowo - techniczna - wiedza ( o prawach natury elementów struktury środowiska).

• Sfera aksjologiczno - normatywna - system wartości i norm w relacjach człowiek (społeczeństwo a środowisko oraz relacje międzyludzkie w kontekście środowiska.

• Sposób zachowania

Model świadomości ekologicznej:


UCZESTNICZACE HOLISTYCZNE










EWOLUCYJNE ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA JAKOŚCIOWA






REWERENCYJNA DUCHOWA




• Holistyczna - postrzega świat jako całość podobną do żywego organizmu.

• Jakościowa - widzi związki jakościowe tej całości

• Duchowa - funkcjonuje w psychice człowieka

• Referencyjna - odznacza się szacunkiem dla środowiska

• Ewolucyjna - zakłada uwarunkowanie procesów w przyrodzie umocnienie bioróżnorodności

• Uczestnicząca - człowiek nie jest obserwatorem ale dynamicznym elementem.

Jakość życia - wartości odczuwalne, kształtowane pod wpływem 3 głównych sfer cywilizacyjnych: kulturowej, przyrodniczej i gospodarczej:

• Zdrowie człowieka

• Długość życia

• Zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu

• Przynależność do miejsca i przestrzeni

Wskaźniki rozwoju człowieka HDI:

• Długość oczekiwanego życia w momencie urodzin

• Dostęp do oświaty, wykształcenie

• Dochód narodowy brutto na 1 mieszkańca




Konferencja w Tibilisi (1977r) stwierdzono że, edukuje ekologicznie:

• Ma dotyczyć każdego zakresu, wszystkich poziomów oświaty formalnej i nie formalnej.

• Kompleksowo dotyczyć wszystkich sfer życia człowieka oraz odzwierciedlać zmiany zachodzące w świecie.

• Mieć interdyscyplinarny charakter oraz przyczyniać się do kształtowania poczucia ciągłości miedzy działaniami i ich skutkami.

Cele edukacji ekologicznej:

• Nauczanie podstaw ekologicznie zrównoważonego użytkowania środowiska i sposobów jego ochrony.

• Pobudzanie do twórczego działania zmierzającego do oszczędnego korzystania z zasobów przyrody i max. ich ochrony

• Przestrzeganie potrzeb i norm, zakazów ekologicznych w postępowaniu grup i społeczeństw oraz potrzeby występujące przeciw zakazom zagradzającym środowisku.

• Kształtowanie zabytków kultury ekologicznej oraz poczucie obywatelskiej odpowiedzialności za ochronę dóbr przyrody.

• Wykształcenie umiejętności interdyscyplinarnego myślenia, postrzeganiem zależności miedzy stanem środowiska a jakością życia każdego człowieka i społeczeństw.

• Kształtowanie międzynarodowej solidarności w dziedzinie ochrony środowiska.

Religie animistyczne - kult ducha zawartego w dowolnym przedmiocie kultu

Religie Perskie - oddawanie kultu osobnym siłom przyrody i ciałom niebieskim, czczone były 4 żywioły.

Religie starożytnego Egiptu - oddawanie czci zwierzętom oraz bogom o ludzkiej postaci, a pewną cecha charakterystyczną cecha zwierzęcą np.: amon, Ra - człowiek z głową ptaka.

Religie Fenicylskie - kultury ściśle zależne od ziemi, klimatu, roślinności i czynników środowiskowych. Polidemonizm wytracający się w czci drzew, źródeł, wzgórz i gór. EL - uosabiał byka, BAAL - personifikował siły natury i zjawiska atmosferyczne.

Religie Celtów - (lub świętych źródeł, jezior, drzew, rzek). Ci którzy znają tajemnicę dębu sprawowali opiekę nad świetnymi gajami. Święta odbywały się ku czci bóstw personifikowanych.

Religie starożytnego Rzymu - bogowie spersonifikowali ale głownie święta dotyczyły proroków lub żywiołów.

Religie Baltów - cześć oddawana zwierzętom, roślinom, rzekom, ciałom niebieskim i zjawiskom atmosferycznym.

Religie Wschodu :

• Buddyzm - tożsamość człowieka z wszechświatem ( 3 zasady):

• Ahinsa - szacunek dla istot żywych.

• Maitri - przyjaźń wobec wszystkich bytów.

• Karuna - współczucie, apatia.

• Hinduizm - wszystko tworzy kosmiczna harmonię wszechświata, człowiek jest elementem tego porządku.

• Bóg - jest 1 i tylko 1 , ale przejawia się w wielu formach.

• Wszystkie istoty żywe posiadają swoje indywidualne dusze, które substancjalnie nie różnią się miedzy sobą.

• Dusze uczestniczą w ciągłym i nieskończonym procesie reinkarnacji.

• Dżinizm - Mahonia (599r.p.n.e) - zmarł z wycieńczenia organizmu, spowodowanego długa głodówką. Duch (dżin) jest w każdej istocie żywej nie można wiec ich krzywdzić, tym bardziej zjadać istot żywych.

• Konfucjanizm - świat jest doskonały dzięki zasadom:

• Szacunek dla innych ludzi.

• Mądrość

• Szacunek dla przyrody

WYKŁAD 11 28.05.2007r

Szczyt ziemi w Johannesburgu 26.08 - 4.09.2002r.

9 głównych grup społecznych będących w kręgu zainteresowania konferencji:

• Biznes i przemysł

• Rolnicy

• Władze lokalne

• Dzieci i młodzież

• Ludność rdzenna

• Organizacje porządkowe

• Kobiety

• Pracownicy i związki zawodowe

• Wspólnoty technologiczne

Głowna problematyka konferencji to jednak:

• Woda

• Energia

• Zdrowie

• Rolnictwo

• Różnorodność biologiczna

• Problemy fizyki ( krajów rozwijających się również w Azji, Ameryce południowej)

• Wzorce konsumpcji i produkcji

• Globalizacja

Woda:

• Ok.:70% globu pokrywa woda, z czego 2,35% to wody słodkie. Prawie 70% wody słodkiej występuje w postaci lodu, a pozostałą cześć stanowi wilgoć ziemi lub woda ukryta w podziemnych zbiornikach. Mniej niż 1% zasobów świeżej wody jest dostępną dla człowieka.

• Zasoby wody słodkiej występują nierównomiernie. Tereny pustynne i strefy suche stanowią 40% powierzchni ziemi, a przypada nie tylko 2% wody.

• Istnieje niebezpieczeństwo że przy obecnych nakładach inwestycyjnych czysta woda pitna może być powszechnie dostępna do 2050r w Afryce , 2025 w Azji, 20401w Ameryce łacińskiej i w rejonie Karaibów. Ogólnie w tych rejonach zamieszka 82,5% ludności świata, dostęp do wody wzrósł w latach 90 z 72 - 78% całej populacji, a dostęp do urządzeń sanitarnych wzrósł z 42 - 52%.

• W krajach rozwijających się ok.:70% odpadów przemysłowych i 90 - 95% ścieków odprowadzana jest bez przetwarzania do wód przez co zanieczyszczona jest woda zdatna do spożycia.

• W 2000 r 94% mieszkańców miast miało dostęp do czystej wody. Natomiast liczba mieszkańców wsi ich dostęp wody wyniósł 71 - 85% mieszkańców miast, 36% mieszkańców wsi zmieniło swój dostęp do czystej wody a urządzenia sanitarne.

• 2,2mld ludzi trzeba wyposażyć w lepsze systemy sanitarne oraz uświadomić konieczność postrzegania zasad higieny.

• Trzeba wyznaczyć infrastrukturę.

Energia:

• 2,5mld ludzi pozbawiona jest dostępu do nowoczesnych usług energetycznych.

• W Azji ok.:2 mld ludzi używa drewna lub biomasy do pozyskiwania energii, a w południowej i wschodniej Afryce ponad 500 mld ludzi używa drewna opałowego.

• W latach 1992 - 1997 globalne zużycie paliw w3zrosło o 10%. Zużycie energii na 1 mieszkańca jest nadal największa w krajach rozwijających się (6,4 tony rocznie). Wartość ta 10 - krotnie przewyższa zużycie w krajach rozwijających się.

• Paliwa kopalne stanowią ok.:80% globalnej produkcji i zużycie energii dla porównania w roku 1971 wartość ta osiągnęła 86%.

• 20%globalnego zapotrzebowania energii występuje w Azji. W Azji odnotowuje się ponad 50% wzrostu światowego zapotrzebowania na te surowce.

• Globalna emisja CO­₂ wzrosła 2 - krotnie w latach 1965 - 1996 daje to średni roczny przyrost 2,1%.

• Energia atomowa - stanowi na ogół 16%

• Odnawialne źródła energii stanowią 4,5% ogólnej energii.

Zdrowie:

• Wg: WHO i UNICEF - w krajach rozwijających się umiera każdego roku umiera ok. 11mld dzieci wieku 5 lat. Ok:70% to ofiary chorób przewodu pokarmowego, infekcji dróg oddechowych.

• Ponad 40% wszystkich chorób wywołanych zanieczyszczeniami środowiska pada na dzieci < 5lat.

• Zły stan środowiska naturalnego przyjmuje się 25% ogółu..

• Ponad 60mld ludzi cierpi na HIV/AIDS z czego 1,3 stanowią ludzie w wieku 15 - 24 lat. 92% przypadków odnotowano w krajach rozwijających się - każdego roku 8,8mld ludzi cierpi na zaawansowaną gruźlicę.

Rolnictwo:

• 11% powierzchni wykorzysty6wane jest w celach rolniczych. Istnieje możliwość powiększenia powierzchni gruntów ornych. W Ameryce łacińskiej, południowej części Afryki , południowej części Azji, wschodniej części basenu morza śródziemnego rozszerzenie gruntów jest praktycznie nie możliwe.

• Średnia powierzchnia gruntów ornych na 1 mieszkańca stale zmniejsza się w2 roku 2030spadnie 2 - krotnie w porównaniu z latami 1961 - 1963.

• W krajach rozwijających się najwięcej wody zużywa się w rolnictwie. W skali światowej pochłania się 20% wody w Afryce, na Bliskim wschodzie i w południowej Azji odsetek ten dochodzi do 9% ( w krajach OECO najwięcej wody wykorzystuje przemysł.

• 250mld ludzi zostało bezpośrednio dotkniętych pustynnieniem gleb, degradacja terenów suchych, a kolejny 1mld jest tym zagrożony.

Bioróżnorodność:

• Pustynnienie gleb dotyka niemal 1 powierzchnie ziemi, a 70% terenów suchych ulega dalszemu zubożeniu.

• Góry są źródłem wody słodkiej dla połowy ludzkości świata, jednak ekosystemy górskie SA zagrożone topnieniem lodowców, nieracjonalnym wykorzystaniem gruntów, wycinka lasów.

• W ciągu ostatniej dekady ok.: 94mld ha lasów zniknęło z powierzchni ziemi (powierzchnia maleje w Wenezueli).

• Działalność człowieka doprowadziła do degradacji połowy ekosystemów przybrzeżnych świata, w europie odsetek ten wyniósł 80%, a w Azji 70%.

• Rybołówstwo zapewnia utrzymanie 400mld ludzi. Większość łowisk jest nadmiernie wykorzystywana, a połowa z nich jest eksploatowana do granic możliwości. By zapewnić zasoby ryb w przyszłości w 75% łowisk na świecie należy zatrzymać lub ograniczyć połów.

• Pond 1% raf koralowych na świecie została całkowicie zniszczona, a kolejne 20 - 30% jest zagrożona zniszczeniem w ciągu najbliższych 10 lat.

• Poziom morza podniósł się o 10 - 20cm od 1900r , większość lodowców nie polarnych cofa się, a powierzchnia i grubość pokrywy lodowej Morza Arktycznego zmniejsza się. Pod woda znajduje się 1% powierzchni Egiptu, 6% Niderlandów, 17,5% Bukaresztu, 80% wysp Marshalla.

• Ponad 11000 gatunków znajduje się w rejestrze zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem. Pond 800 gatunków już wyginęło, a więcej przypadków w wyniku zniszczenia siedlisk.

Milenijne cale rozwoju:

• Wyeliminować ubóstwo i głód.

• Zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym

• Spowodować równość płci i awans społeczny kobiet

• Ograniczyć umieralność dzieci

• Poprawić opiekę zdrowotna nad matkami

• Ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV/AIDS

• Stosować zrównoważone metody gospodarowania zasobami naturalnymi

• Stworzyć globalne, partnerskie porozumienie na rzecz rozwoju.

26

---