PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE

1.Państwo w prawie międzynarodowym.

2.Organy wewnętrzne państwa w stosunkach międzynarodowych i ich kompetencje.

3.Struktura organizacyjna ministerstwa spraw zagranicznych.

4.Zrodla prawa dyplomatycznego i konsularnego podobieństwa i różnice.

5.Realizacja prawa legacji we współczesnym prawie dyplomatycznym.

6.Procedura nawiązania i ustanawiania stosunków dyplomatycznych.

7.Klasy, rangi szefów i członków misji dyplomatycznych oraz zasady precedencji.

8.Charakterystyka funkcji dyplomatycznych.

9.Teoretyczne podstawy przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i konsularnych.

10.Immunitet nietykalności dyplomatyczny i konsularny - podobieństwa i różnice.

11.Immunitet od jurysdykcji karnej dla dyplomatów i konsuli - podobieństwa i różnice.

12.Przywileje dyplomatyczne

13.Procedura nawiązania stosunków konsularnych.

14.Azyl polityczny w prawie dyplomatycznym.

15.Stosunki dyplomatyczne a stosunki konsularne - wzajemne relacje.

16.Rodzaje i klasy urzędów konsularnych.

17.Konsul zawodowy a konsul honorowy.

18.Instytucja konsula honorowego w prawie i praktyce polskiej.

19.Funkcje konsularne zakresu opieki konsularnej.

20.Funkcje konsularne o charakterze administracyjnym.

21.Funkcje konsularne o charakterze sadowym.

22.Funkcje konsularne o charakterze urzędnika stanu cywilnego.

23.Funkcje konsularne w zakresie żeglugi morskiej i powietrznej.

24.Funkcje konsularne w zakresie promocji stosunków gospodarczych.

25.Funkcje konsularne związane z legalizacja dokumentów.

26.Polityka paszportowa państwa i kompetencje.

27.Polityka wizowa państwa i kompetencje konsula w tym zakresie.

28.Formy zakończenia pełnienia funkcji przez konsula.

29.Immunitety jurysdykcyjne konsularne.

30.Przywileje konsularne.

31.Charakterystyka polskich konwencji konsularnych dwustronnych zawartych po 1945 r.

32.Przywileje i immunitety dyplomatyczne i konsularne w państwach trzecich.

33.Spawowanie funkcji dyplomatycznych i konsularnych przez państwa trzecie.

34.Misje specjalne ad hoc i ich znaczenie we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

35.Przywileje i immunitety dla członków misji ad hoc.

36.Dyplomacja w ramach ONZ.

37.Dyplomacja w ramach NATO.

38.Przywileje i immunitety funkcjonariuszy międzynarodowych.

39.Prawo legacji Wspólnot Europejskich/Unii Europejskiej.

40.Rodzaje i krótka charakterystyka przedstawicielstw WE/UE w państwach i przy ONZ.

1. Państwo w prawie międzynarodowym.

Podmiotami prawa międzynarodowego są państwa, które posiadają międzynarodową zdolność do czynności prawnych, czyli:

• utrzymanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych,

• uczestniczenie w organizacjach międzynarodowych,

• zawieranie umów,

• ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej,

• posiadanie własnego obywatelstwa itp.

Elementy składowe i istota państwa

* trzy elementy niezbędne do powstania i istnienia państwa: ludność, terytorium i władza najwyższa;

* konwencja z 1933 r. o prawach i obowiązkach państwa - czwartym elementem jest zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami;

* wymóg posiadania efektywnego rządu jako najważniejszego elementu warunkującego istnienie państwa - np. Polska jako państwo przestała istnieć po rozbiorach mimo istnienia ludności polskiej i terytorium, przyczyną był brak władzy najwyższej.

* suwerenność - niezbędnym warunkiem istnienia państwa jako podmiotu PM jest niezależność i samodzielność występowania w stosunkach międzynarodowych - tylko gdy państwo jest suwerenne. Istnienie suwerenności jest formalnym kryterium podmiotowości prawno-międzynarodowej. Do utraty suwerenności dochodzi w przypadku zniknięcia państwa, połączenia kilku państw w federację, bądź rozpadu federacji na samodzielne państwa.

* znaczenie ludności - naród jest nosicielem suwerenności (przejaw zwierzchnictwa narodu); państwo jest wyrazem jego woli i interesów.

Powstanie i upadek państw. Zagadnienie sukcesji.

* prawo międzynarodowe a powstanie państwa - prawo międzynarodowe nie ma bezpośredniego wpływu na powstawanie lub upadek państw, jest tylko świadkiem jego narodzin bez wpływu na przyczyny i skutki. Pośrednio determinuje powstawanie państw zakazem kolonializmu. PM ustala jednakże warunki, które państwo musi spełnić aby stać się pełnoprawnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych.

* sposoby powstania nowych państw - oderwanie się czy wyodrębnienie z istniejących podmiotów, ich połączenie lub powstają na terytorium res nullis;

• prawo narodów do samostanowienia - prawo narodów do tworzenia własnej organizacji państwowej ( konsekwencja rozwijania się świadomości narodowej i kulturowej.

• dekolonizacja - proces wyzwalania się kolonii zapoczątkowany oderwaniem się USA od Anglii - szczyt w latach 60. i 70. XX w.

• system mandatowy - procedura prowadząca do usamodzielnienia się niektórych obszarów zależnych - Pakt Ligi Narodów.

• system powierniczy - ustanowiony w Karcie NZ; celem doprowadzenia obszarów powierniczych do samodzielnego bytu państwowego; wszystkie tereny powiernicze osiągnęły już niepodległość poprzez utworzenie nowego państwa, bądź samorządność poprzez stowarzyszenie się z sąsiednim państwem.

* ocena legalności - klasyczne prawo międzynarodowe nie zakładało oceny legalności powstania czy zniknięcia państwa, jednakże obecnie, ze względu na zakaz wojny i kolonializmu, praktyka ONZ dowodzi, iż taki proces jest możliwy np. uznanie za nielegalną i sprzeczną z zasadą samostanowienia deklarację niepodległości Rodezji (Zimbabwe) przez rasistowski rząd białej mniejszości.

* sukcesja - przejęcie praw i obowiązków w odniesieniu do określonego terytorium przy powstaniu lub zniknięciu państwa; sukcesja to rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego nad częścią lub całością określonego terytorium państwowego. Przedmiotem sukcesji mogą być: umowy międzynarodowe, zobowiązania i prawo pozatraktatowe, członkostwo w organizacjach międzynarodowych. Problemem sukcesji zajęła się Komisja Prawa Międzynarodowego. Wynikiem jej prac są dwie Konwencje: Konwencja wiedeńska o sukcesji państwa w odniesieniu do traktatów z 1978 r. i Konwencja wiedeńska w odniesieniu do sukcesji długów i własności państwowej z 1983 r.

2. Organy wewnętrzne państwa w stosunkach międzynarodowych i ich kompetencje.

• głowa państwa -

• ma prawo całkowitej, najwyższej reprezentacji,

• wystawia listy uwierzytelniające,

• przyjmuje i akredytuje przedstawicieli obcych państw,

• podpisuje umowy międzynarodowe, obowiązki ceremonialne;

• oświadczenie głowy państwa w sprawach międzynarodowych jest równoznaczne z oświadczeniem woli państwa i powoduje powstanie skutków prawnych;

• w systemie prezydenckim władza wykonawcza i decydujący głos w polityce zagranicznej ma prezydent;

• w systemie kanclerskim głowa państwa ma funkcje reprezentacyjne oraz formalnie powołuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące;

• w systemie mieszanym , realizacja polityki zagranicznej zależy od współdziałania głowy państwa, rządu i parlamentu;

• parlament -

• wytycza główną linię polityki zagranicznej,

• ratyfikuje umowy międzynarodowe; uchwala budżet resoru spraw zagranicznych;

• sprawuje kontrolę nad rządem przez interpelacje,

• uczestniczy w powoływaniu głowy państwa, szefa rządu, członków rządu w tym ministra spraw zagranicznych,

• w USA nominacja szefów misji dyplomatycznych wymaga zgody parlamentu;

• parlamenty lub ich przewodniczący występują z własnymi orędziami dotyczącymi aktualnych wydarzeń międzynarodowych;

• decyduje o wojnie w razie napadu na Polskę ;

• komisja spraw zagranicznych przesłuchuje kandydatów na ambasadorów ma charakter doradczy i nie musi wpłynąć na decyzję prezydenta; sekcje unii parlamentarnej;

• model amerykański - wysyłają swoich eksprezydentów;

• europejsko-azjatycki - rozmowy o charakterze nieoficjalnym, prowadzą jedynie parlamentarzyści z sekcjami innych krajów;

• premier -

• odpowiada za politykę zagraniczną;

• premier jest upoważniony do przeprowadzenia bezpośrednio rozmów z przedstawicielami, w tym dyplomatycznymi, obcych państw;

• mianuje delegatów do podpisania umów rządowych i wystawia im pełnomocnictwa;

• mianuje delegatów na konferencje międzynarodowe oraz do najważniejszych organów organizacji międzynarodowych;

• bierze udział w spotkaniach „na szczycie”;

• ma faktyczne prawo wyrażania lub niewyrażania zgody na mianowanie lub odwoływanie ambasadorów stałych przedstawicieli przy organizacjach dyplomatycznych w państwach o systemie kanclerskim premier odpowiada za kreowanie i realizację polityki zagranicznej;

• minister spraw zagranicznych -

• koordynuje wyspecjalizowane komórki w innych ministerstwach;

• umacnia międzynarodową pozycje państwa,

• broni jego interesów,

• koordynuje działalność traktatową państwa,

• zapewnia informacje na temat bieżącej sytuacji na świecie;

• upoważniony do rokowań i zawierania umów bez konieczności posiadania pełnomocnictw,

• utrzymuje kontakty z przedstawicielami dyplomatycznymi, kieruje służbą dyplomatyczno - konsularną;

• reprezentuje państwo na konferencjach i w organizacjach międzynarodowych;

• jego oświadczenia są wiążące dla państwa (kazus Ihlena MTS w 1933 uznał ustną deklarację Ministerstwa Spraw Zagranicznych Norwegii z lipca 1919 w sprawie suwerenności Danii nad całą Grenlandią, złożoną w imieniu rządu, za wiążącą)

• minister towarzyszy głowie państwa lub szefowi rządu w spotkaniach zagranicznych;

• uczestniczy przy składaniu listów uwierzytelniających;

• kontrasygnuje listy komisyjne konsulom swoim i udziela exequatur obcym; uczestniczy lub mianuje urzędników dyplomatyczno - konsularnych.

3. Struktura organizacyjna ministerstwa spraw zagranicznych.

Komórki organizacyjne placówki zagraniczne realizują ustalone przez ministra SZ zadania: projekty programów, planów, analiz, opinii, dokumenty dotyczące wizyt państwowych, rządowych, inicjatywa legislacyjna, projekty odpowiedzi na zapytania i interpelacje poselskie, promocja RP za granicą.

struktura ministerstwa

- departamenty polityczno - terytorialne - podzielono świat na grupy państw, np. departament integracji europejskiej, Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, Australii, widać jak prowadzona jest polityka zagraniczna, prowadzą analizę informacji, które otrzymają z placówek

* (wszystkie departamenty) formułuje założenia polityki Polski wobec poszczególnych państw i czuwa nad ich realizacją, gromadzi informacje o sytuacji politycznej, gospodarczej, naukowej, rozwija współpracę; proponuje i inicjuje wymianę wizyt oficjalnych oraz konsultacji dwustronnych, nadzoruje pracę przedstawicielstw dyplomatycznych oraz delegacji i misji specjalnych

* departament Europy - obejmuje 51 państw + zakon maltański; analizuje działalność Rady Europy, Rady Państw Morza Bałtyckiego, Rady Arktycznej, Grupy Wyszehradzkiej, Trójkąta Weimarskiego; prowadzi sprawy dotyczące europejskiej polityki regionalnej i transgranicznej

- departamenty funkcjonalne - realizacja zadań w dziedzinie kultury, spraw ekonomicznych, handlowych; dep. prawno-traktatowy bada jakie umowy obowiązują Polskę, śledzenie rokowań, które mają doprowadzić do umowy; departament protokołu dyplomatycznego pilnuje przestrzegania immunitetów dla polskich przedstawicieli dyplomatycznych; przygotowuje wizyty dyplomatów, program, przebieg; dep. konsularny Polonii (wydział do spraw spadku, wydział wizowy, wydział do spraw opieki konsularnej, wydział współpracy sądowej i obsługi prawnej, wydział polonijny)

* sekretariat ministra zapewnia obsługę w zakresie współpracy Ministra z prezydentem RP, Sejmem, Senatem, Radą Ministrów i innymi organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego, partiami politycznymi, instytucjami, stowarzyszeniami

* deparlament strategii i planowania polityki zagranicznej dokonuje okresowych analiz i ocen zmian w otoczeniu międzynarodowym Polski, planuje główne kierunki aktywności międzynarodowej RP, formułuje propozycje inicjatyw międzynarodowych, opracowuje projekty stanowiska wobec inicjatyw międzynarodowych wywołujących skutki istotne dla interesów RP, opracowuje ekspertyzy z zakresu stosunków międzynarodowych oraz współpracuje z instytucjami i organizacjami naukowymi

* departament polityki bezpieczeństwa - analizuje problemy bezpieczeństwa i obronności, identyfikuje i analizuje zagrożenia bezpieczeństwa Polski, prowadzi sprawy wynikające ze współpracy Polski z NATO, UZE i OBWE, Unią Europejska w zakresie Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, kontrola eksportu, zbrojeń i rozbrojenia

- departamenty administracyjne - zapewnia właściwe funkcjonowanie placówek za granicą, mają charakter służb technicznych, pomocniczych

- na podstawie zarządzenia nr 81 Prezesa Rady Ministrów z dnia 1.7.2002 w skład Ministerstwa wchodzą 23 komórki organizacyjne

- minister może tworzyć rady i zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo - doradcze o charakterze stałym lub doraźnym.

4. Źródła prawa dyplomatycznego i konsularnego podobienstwa i różnice.

Źródła prawa dyplomatycznego.

- źródłem jest zwyczaj międzynarodowy, nawet, jeśli nie jest spisany to jest przestrzegany reguły kurtuazyjne opierające się na wzajemnym szacunku i mające oparcie w normach współczesnego prawa dyplom i praktyce

- tabela rang i stanowisk w służbie dyplomatycznej spisany na kongresie wiedeńskim w 1815, ten system utrzymał się do dziś:

a) ambasador lub nuncjusz

b) poseł lub internuncjusz

c) charge d'affaire (akredytowany przy ministrze spraw zagranicznych)

- Karta Narodów Zjednoczonych rozpowszechniła język angielski w dyplomacji, przedtem obowiązywał język francuski, obecnie jest przewaga angielskiego

- Pomiędzy posłem a charge d'affaire może się jeszcze pojawić poseł rezydent

- umowy wielostronne i dwustronne regulujące status prawny oraz przywileje i immunitety organizacji międzynarodowych i ich funkcjonariuszy oraz przedstawicieli państw i delegacji w XIX wieku nie spisywano norm prawa dyplomatycznego, na początku XX wieku ośrodkiem kodyfikacji było Cambridge i Uniwersytet Harvarda; w okresie międzywojennym - Organizacja Państw Amerykańskich doprowadziła do podpisania konwencji z Monte Video, później 1928 rok - ratyfikacja konwencji hawajskich o dyplomatach i urzędnikach konsularnych; w Europie - orzeczenie w sprawie mocy wiążącej oświadczeń państw - kazus Lena

- wielostronne umowy międzynarodowe po 1945 roku ONZ chciało uporządkować to, powołano szefów poszczególnych komisji, Szwed Syndrom (Zandrom) został szefem komisji prawa dyplomatycznego; w 1961 rok, Wiedeń, konwencja o misjach dyplomatycznych, podpisało 160 państw; tam gdzie jakaś sprawa jest nieuregulowana, to normę stanowi zwyczaj międzynarodowy; kwestie sporne wynikające z konwencji państwa będą rozstrzygać między sobą lub przez sądy międzynarodowe (kolejne źródło)

- źródłem jest także prawo wewnętrzne państw, gdyż w kodeksie cywilnym, karnym itd. są odniesienia do prawa dyplomatycznego kodeksy, ustawy - dekret prezydenta Ukrainy z 10.06.1993 dotyczący funkcjonowania przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych na Ukrainie; w Polsce ustawa o służbie zagranicznej z 27.07.2001

* akt 1701 angielski Anny Stuart, akt o immunitecie dyplomatycznym, spowodowany przez kazus Matwiejewa

- umowy dwustronne np. układ z 1520 zawarty miedzy Anglią a Hiszpanią o ustanowieniu między nimi ambasad; układy pokojowe

- praktyka sądowa i dyplomatyczna - decyzje i opinie sądownictwa międzynarodowego i krajowego, sądy dokonują bowiem interpretacji prawa

- doktryna prawa dyplomatycznego

Źródła prawa konsularnego.

- źródłem są umowy dwustronne

- 1963 Konwencja Wiedeńska -- szefem komisji został Jaroslav Zourka, projekt konwencji o stosunkach konsularnych w Wiedniu, 150 państw podpisało; fakt że państwo przystąpiło do konwencji wielostronnej nie oznacza, że nie może tworzyć konwencji dwustronnej;

ale jej art. 73 mówi, że przepisy nie naruszają innych umów międzynarodowych obowiązujących między państwami w dziedzinie stosunków konsularnych, oraz potwierdzili prawo państw będących jej stronami do zawierania umów międzynarodowych, potwierdzających, uzupełniających lub rozwijających je postanowienia bądź rozszerzających zasięg ich stosowania; istnieje możliwość wg konwencji łączenia funkcji konsularnych z dyplomatycznymi

- konwencja Hawańska o urzędnikach konsularnych z 1928 (ma znaczenie regionalne); przyjęto kodeks Bustamante, w którym uregulowane zostały niektóre zagadnienia z zakresu prawa konsularnego

- przepisy o handlu; wiek XIX zwyczaj odgrywał ważną rolę

- konwencje konsularne dwustronne

- skodyfikowanie prawa konsularnego na poziomie wielostronnym po II wojnie światowej

- konwencje dwustronne są ważne w stosunkach z państwami ościennymi (z Rosją mamy 5 konwencję dwustronną)

- prawo zwyczajowe - komunikat USA i NRD z 4.9.1974, oba państwa porozumiały się, że „w okresie do zawarcia odpowiedniego porozumienia stosunki konsularne między nimi będą opierać się zasadniczo na międzynarodowym prawie zwyczajowym, dotyczącym stosunków konsularnych”

- prawo konsularne opiera się o prawo wewnętrzne np. kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964); niektóre państwa starają się mieć jeden akt normatywny regulujący wszystkie te sprawy i kwestie - ustawa z 1984 o funkcjach konsularnych lub wyroki i orzeczenia sądów krajowych, orzeczenia sądów międzynarodowych; już w XVII w akt o działalności obcych konsulów wydala Holandia

- sprawa konsularna trafiła do MTS - sprawa Lagranda - dostęp konsula do swego obywatela, gdy jest on uwięziony, Legrand Niemiec zabił ludzi, został skazany, konsul niemiecki stwierdził, że Legrand nie zrzekł się obywatelstwa; Niemcy pozwali USA przed MTS i wygrali

5. Realizacja prawa legacji we współczesnym prawie dyplomatycznym.

- prawo legacji -

• prawo do utrzymania stosunków międzynarodowych, zwłaszcza do reprezentacji politycznej;

• prawo przyjmowania i wysuwania przedstawicieli dyplomatycznych;

• przysługuje podmiotom prawa międzynarodowego, czyli państwu;

• konwencja hawańska z 1928 art. 8 : „żadne państwo nie może akredytować swoich przedstawicieli dyplomatycznych w innych państwach bez ich uprzedniego wyrażenia na to zgody”;

- prawo wewnętrzne państwa określa organy uprawnione do realizacji prawa legacji, zazwyczaj należy to do kompetencji głowy państwa lub do naczelnego organu ruchu wyzwoleńczego;

- realizowane jest przez przedstawicieli dyplomatycznych państwa;

- może być realizowane za pośrednictwem stałej misji państwa trzeciego, akredytowanej również w państwie przyjmującym;

- wyjątkowo prawo legacji może być przekazane innemu podmiotowi prawa międzynarodowego np. w imieniu Monako - Francji = pełnienie za zgodą państwa przyjmującego, pewnych funkcji gł. o charakterze administracyjno-technicznym i ewentualnie konsularnym na rzecz państwa trzeciego;

- uznanie rządu ma znaczenie gdy nowy rząd dochodzi do władzy w drodze pozakonstytucyjnej w wyniku przewrotu lub rewolucji, nawiązanie stosunków dyplom jest równoznaczne z uznaniem tego rządu za jedyny organ reprezentujący to państwo;

- państwo pod okupacją ma prawo legacji, czyli wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych; jeśli okupacja nastąpi na skutek agresji i jest przestępstwem międzynarodowym, to państwo to ma swoich przedstawicieli dyplomatycznych;

- kazus hrabiego Bernadotte'a z 1946, wszystkie organizacje o charakterze międzynarodowym mają podmiotowość, mają prawo legacji, obywatel szwedzki wyjechał jako funkcjonariusz ONZ do Palestyny i został zabity, stąd prawo, że organizacje o charakterze międzynarodowym mogą przyjmować i wysyłać przedstawicieli dyplomatycznych od tego momentu, mają więc one podmiotowość i prawo legacji

- konfederacja oznacza związek dwóch lub więcej suwerennych państw, mających wspólny centralny organ w celu realizacji określonego zakresu przekazywanych mu uprawnień; w systemie konfederacji poszczególni jej członkowie zachowują zazwyczaj prawo legacji, co jednak nie wyklucza możliwości korzystania również przez konfederację, jako całości z tego prawa; formą konfederacji jest obecnie Wspólnota Narodów

- federacja traktowana jest jako państwo jednolite , niezależnie od stopnia autonomii jej części składowych, jednostki federalne nie są państwami suwerennymi, mają takie kompetencje jakie zostały im nadane przez konstytucję; polityka zagraniczna i dyplomacja wyłączone są z zakresu kompetencji jednostek federalnych; stosunki między kantonami szwajcarskimi, nie mają charakteru stosunków międzypaństwowych, nie korzystają więc one z czynnego i biernego prawa legacji; Wielka Brytania w akcie z 22.11.1978 dopuszcza jedyny wyjątek od zasady nieprzyznawania immunitetów przedstawicielom części składowych federacji, w odniesieniu do prowincji kanadyjskiej Quebek

- w warunkach wybuchu wojny domowej, gdy pojawią się dwa rządy i gdy pewne państwa uznają i utrzymują stosunki z jednym rządem, a inne z drugim; przyznaje się prawo legacji rządowi efektywnie sprawującemu władzę w danym państwie; w praktyce jednak decyduje indywidualne, polityczne podejście i stosunek państwa do stron konfliktu

- Stolica Apostolska działalność opiera na uznaniu zwierzchnictwa duchowego papieża jako głowy Kościoła katolickiego; korzysta z czynnego i biernego prawa legacji i zawiera z państwami katolickimi umowy międzynarodowe zwane konkordatami; tylko papież ma prawo reprezentować Stolicę Apostolską, zawierać umowy międzynarodowe, nawiązywać stosunki dyplomatyczne; w organizacjach międzynarodowych Stol Apost reprezentowana jest przez stałych obserwatorów, przy Unii Europejskiej nuncjusz papieski pełni funkcję dziekana korpusu dyplomatycznego

- instytucja protektoratów jako opierająca się na nierównoprawnych umowach należy do przeszłości, odrzuca się dawny podział na państwa zależne i niezależne; konsulowi wysyłani do takich państw zależnych mieli pełnili funkcje quasi - dyplomatyczne np. w Serbii, wchodzącej w skład Cesarstwa Otomańskiego, ponieważ rzeczywiste stosunki dyplomatyczne te mocarstwa utrzymywały z Turcją jako państwem suwerennym

- istnieją państewka, które mimo, że są niepodległe, to ich status międzynarodowy przypomina instytucję protektoratu np. San Marino, Monako, państwa opiekuńcze prowadzą w ich imieniu politykę zagraniczną i obronną i realizują prawo legacji, ale oba te państwa mają swoich przedstawicieli przy Stolicy Apostolskiej, San Marino nawiązało nawet stosunki dyplomatyczne z Polską

- Zakon maltański po przeniesieniu do Rzymu stał się zwykłym zakonem kościelnym, jednakże uznawany jest przez Włochy i Stolicę Apostolską za podmiot prawa międzynarodowego

6. Procedura nawiązania i ustanawiania stosunków dyplomatycznych.

- stosunki dyplomatyczne - oficjalne, polityczne, państwowe stosunki między uznającymi się nawzajem suwerennymi państwami lub innymi podmiotami prawa

- realizowane w imieniu państw przez stałe i tymczasowe misje dyplomatyczne, czasem przez przedstawicieli państw trzecich oraz urzędników państwowych, stanowiących wyodrębnioną służbę państwową, wchodzącą w skład naczelnej administracji państwowej, zatrudnionych w resorcie spraw zagranicznych

- stosunki dyplomatyczne wiążą się z realizacją polityki zagranicznej państwa w ramach prawa międzynarodowego; mogą być one „nawiązywane”, „zrywane', „zawieszane”, „ochładzane”, „ocieplane”, „ożywiane”

Uznanie międzynarodowe dla państwa i jego suwerenność, stanowi podstawę do ustanowienia stosunków dyplom i do reprezentowania go przez jego przedstawicieli w stosunkach międzynarodowych i korzystania z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych:

uznania de iure czyli pełnoprawne, bezwarunkowe w formie oficjalnej noty lub oświadczenia np uznanie Ukrainy przez Polskę jako pierwsze państwo na świecie

uznanie de facto czyli uznanie nie wprost, nieoficjalne, ponieważ skłaniają nas do tego okoliczności międzynarodowe, działamy tak jakby państwo istniało, ale w rzeczywistości nie możemy go uznać np stosunki polska - RFN

uznanie przedwczesne In statu nascendi np. po rozpadzie Jugosławii, na konferencji w Hadze senior Bush stwierdził, że nie można uznawać pojedynczych państw, co najwyżej kolektywnie, czyli wszystkie - a Niemcy wcześniej uznały jedno z państw, co doprowadziło do perturbacji na półwyspie

- uznanie państwa następuje w formie aktu stwierdzającego explicite fakt uznania, lub w sposób dorozumiany przez nawiązanie stosunków dyplom czy konsularnych

jak dochodzi do nawiązania stosunków dyplomatycznych

-od woli państwa zależy czy chcą nawiązać stosunki dyplomatyczne czy też nie, nawiązanie następuje na podstawie oficjalnej noty, w której zaznaczone jest na jakim poziomie państwa chcą nawiązać stosunki dyplomatyczne, np. na szczeblu ambasad czy też tylko wysyłania posłów

- stosunki dyplomatyczne mogą być realizowane m In za pośrednictwem stałej misji dyplomatycznej państwa trzeciego, akredytowanej w państwie przyjmującym

- państwo wysyłające może ustanowić misję dyplomatyczną kierowaną przez chargé d'affaires ad interim, podlegającą szefowi misji mającej siedzibę w innym państwie

7. Klasy, rangi szefów i członków misji dyplomatycznych oraz zasady precedencji.

podział na 2 rodzaje przedstawicieli dyplomatycznych:

- stałych (zwyczajnych) działających w stałych misjach dyplomatycznych, a więc wypełniających funkcje o charakterze stałym

- tymczasowych (nadzwyczajnych) wysyłanych w misjach specjalnych, aby wypełnić określone zadania, na spotkaniach i na konferencjach międzynarodowych

tabela rang i stanowisk w służbie dyplomatycznej spisany na kongresie wiedeńskim w 1815, ten system utrzymał się do dziś:

a) ambasador lub nuncjusz - akredytowany przy głowach państwa oraz innych szefów misji równorzędnego szczebla; posiadają rangę „ambasadorów stałych i pełnomocnych”, stali szefowie misji dyplomatycznych i inni szefowie misji równorzędnego stopnia - wysoki komisarz Wspólnoty Narodów; każdy szef misji ma charakter przedstawicielski

b) poseł (nadzwyczajny), minister (pełnomocny) lub internuncjusz akredytowanych przy głowach państw; klasa posła i ministra prawie całkowicie zaniknęła

c) charge d'affaire - akredytowany przy ministrze spraw zagranicznych; dzielą się na dwie klasy: stałych (en pied, en titre) powołani do pełnienia funkcji w charakterze stałego szefa misji dyplomatycznej; oraz tymczasowych (ad

interim) powołanych przez stałych szefów misji do pełnienia funkcji szefa misji w przypadku tymczasowej jego nieobecności lub niemożliwości pełnienia funkcji (wyjazd, choroba)

- jeden z członków personelu administracyjnego lub technicznego może być ch. D. a. i. , załatwia on wówczas bieżące sprawy administracyjne misji, i nosi tytuł administratora (gérant) ambasady

- pracownik pozostawiony do pilnowania pomieszczeń, mienia i archiwów misji w przypadku zawieszenia luz zerwania stosunków dyplomatycznych, nzywany jest „kustoszem”

- gdy szefowie misji reprezentują Stolicę Apostolską tylko przy władzach kościelnych państwa przyjmującego, noszą tytuł delegatów apostolskich; jeśli jednocześnie wobec władz kościelnych i głowy państwa to nuncjuszów i internuncjuszów

- zasada precedencji (pierwszeństwa)

* miejsce w każdej klasie w porządku pierwszeństwa jest uzależnione od czasu oficjalnego

objęcia funkcji

* a także od klasy do której należą

* państwa wysyłające ustalają rangę swoich przedstawicieli dyplomatycznych

* przedstawiciel Stolicy Dyplomatycznej korzysta zawsze niezależnie od klasy i daty akredytacji korzysta z przywileju pierwszeństwa przed pozostałymi szefami misji i pełni zazwyczaj funkcję dziekana korpusu dyplomatycznego

* stały chargé d'affaires ma pierwszeństwo przed tymczasowym

- stopnie członków personelu dyplomatycznego, pozostawione są w kompetencji państw, konwencja wiedeńska z 1961 nie określa ich; ustawa polska z 27.7.2001 ustanawia następujące stopnie: ambasador tytularny (nadany na wniosek dyrektora generalnego służby zagranicznej przez ministra SZ, nie jest równoznaczny z akredytowanym przy głowie innego państwa ambasadorem), radca - minister, I radca, radca, I sekretarz, II sekretarz, III sekretarz, attaché, osobom wyznaczonym do wykonywania zadań ministra obrony nadaje się stopnie - attaché obrony (wojskowy, morski, lotniczy), (oficer w stopniu od majora do generała, utrzymuje oficjalne kontakty z władzami wojskowymi państwa przyjmującego, reprezentuje siły zbrojne swego kraju w czasie uroczystości, zapoznaje się legalnymi sposobami ze stanem sił zbrojnych państwa przyjmującego, mianowany jest przez ministra spraw zagranicznych na wniosek ministra obrony, podlega służbowo szefowi przedstawicielstwa dyplomatycznego, działa wg poleceń otrzymanych od ministra obrony, wymagana jest zgoda państw przyjmujących na działalność attaché), zastępca attaché obrony (wojskowego, morskiego, lotniczego); zasady pierwszeństwa ustalane są wg zajmowanego stanowiska i daty objęcia funkcji

8. Charakterystyka funkcji dyplomatycznych.

Funkcje dyplomatyczne - urzędowa działalność misji dyplomatycznej, związana z utrzymaniem stosunków dyplomatycznych i realizacją oficjalnych stosunków między podmiotami prawa międzynarodowego;

art 3 konwencji z 1961 (art 5 mówi o 13 przykładach funkcji konsularnych)

-„popieranie dobrych stosunków między państwem wysyłającym a przyjmującym”

- funkcja informacyjna - polegają na zbieraniu informacji politycznych, społecznych, gospodarczych, kulturalnych o państwie przyjmującym, ale legalnie (czytanie gazet, spotkania z przedstawicielami władz państwa przyjmującego, sprawozdania debat parlamentarnych); informacje przesyła się w formie depesz zaszyfrowanych i otwartych „clarisów”, przewozi się pocztą dyplomatyczną raporty okresowe, pisma, notatki sużbowe

- funkcja negocjacyjna - rokowania prawne - prowadzenie rokowań i dialogu z państwem przyjmującym; I forma to rozmowy w celu zawarcia umów międzynarodowych, z departamentu prawno - traktatoweo dostaje się zlecenie np co do zawarcia umowy, rokuje się zakres tematyczny, co by interesowało drugą stronę np. sprawy alimentacyjne; II forma jako środek i metoda pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych; najlepiej prowadzi się w państwach przewidywalnych, bo w państwach niestabilnych np. jest ustalona wizyta, ale rząd upada, wiec wizyta nie dojdzie do skutku

rokowania w ramach państw członkowskich UE, Grupa Wyszehradzka (wspólne stanowisko)

rokowania w ramach organizacji i z innymi organizacjami (NATO, UE)

- funkcja promocyjna w dziedzinie stosunków politycznych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych powinien działać w dobrej wierze na rzecz zbliżenia i współpracy między państwami- handlowe - część kompetencji podlega pod UE, wiec pozostało niewiele kompetencji dla dyplomatów państw członkowskich, ale dostarczają oni informacji i dokumentację podmiotom gospodarczym i izbom gospodarczym, udzielają pomocy zwłaszcza firmom eksportującym, uczestniczy w przygotowywaniu i zawieraniu umów gospodarczych i handlowych, promocja Polski jako członka Unii Europejskiej; stosunki kulturalne, naukowe i naukowo - techniczne - Polska ma 19 instytutów kultury; inicjowanie tłumaczeń dzieł artystycznych i naukowych, organizowanie imprez kulturalnych, wystaw, odczytów, pokazów filmowych

- funkcja ochrony interesów państwa wysyłającego i jego obywateli - ochrona interesów państwa wysyłającego w państwie przyjmującym w ramach prawa międzynarodowego; czy nie zachodzi dyskryminacja instytucji lub nieuzasadnionego i nierównego traktowania obywateli polskich (protest jest ostatecznym instrumentem), najlepiej prowadzić działania w formie rokowań, w formie démarches dyplomatycznych, drogi sądowej i arbitrażowej najbardziej skutkują represalia; ochrona obywateli polskich - (o charakterze indywidualnym należy do konsula) o charakterze generalnym do ambasadora

- funkcja reprezentacyjna - reprezentacja wobec organów państwa przyjmującego i wobec korpusu dyplomatycznego swoje państwa jako podmiot prawa międzynarodowego, reprezentuje stanowisko swego rządu, podejmuje w imieniu swego państwa różne inicjatywy i kroki związane z rozwojem stosunków bilateralnych, zwolniony jest z obowiązku przedstawiania pełnomocnictw przy zawieraniu umów międzynarodowych między państwem wysyłającym a przyjmującym, szef misji musi uczestniczyć w wizycie głowy państwa (np. szef misji rosyjskiej w Polsce, musi uczestniczyć w wizycie prezydenta Rosji w Polsce) asystuje od prezydenta do ministra włącznie

- funkcja konsularna - niczym nie różni się od klasycznych urzędów konsularnych, sprawuje opiekę nad obywatelami i interesami państwa wysyłającego; państwa traktuje stanowiska konsularne ambasad jak zwykłe urzędy konsularne; opieka dyplomatyczna poszerza i wzmacnia funkcję konsularną ochrony interesów państwa wysyłającego i jego obywateli

9. Teoretyczne podstawy przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i konsularnych.

- niepodleganie jurysdykcji władz państwa przyjmującego - „immunitet”. Różne prerogatywy, ulgi i ułatwienia - „przywilej” - służą możliwości nieskrępowanego wypełniania funkcji urzędowych

- dyplomaci państw wysyłających są chronieni poprzez:

teoria reprezentacji - bo reprezentują państwo wysyłające jako podmiot prawa międzynarodowego, bezpośrednio reprezentuje więc głowę państwa, "nie ma jurysdykcji zwierzchniej między równymi" - prawo państwa do wzajemnego szacunku,

teoria eksterytorialności, zakrajowości (pomieszczenia misji i osoby są wyjęci spod prawa państwa przyjmującego, znajdują się jakby poza terytorium państwa przyjmującego teoria ta nie obowiązuje)

teoria swobody funkcji (przywileje są przyznane tylko po to, by realizować funkcje dyplomatyczne) obowiązek państwa przyjmującego do zapewnienia dyplomacie i pozostałym członkom misji swobodnego wykonywania przez nich powierzonych im funkcji i zadań w warunkach pełnego osobistego bezpieczeństwa

- w Polsce sądy stoją na gruncie nieograniczonego „absolutnego” immunitetu państwa i niedopuszczalności drogi sądowej wobec przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz członków ich personelu - zasada niepodlegania obcego państwa jurysdykcji karnej

- zakres osobowy (brutalny nacisk daje efekt) dyplomaci i ich rodziny przebywający pod jednym dachem i prowadzący wspólne gospodarstwo mają przywileje i immunitety; personel administracyjno - technicznym (tylko do pełnionych czynności)

personel służby ma przywileje podatkowe i zwolnienie od świadczeń socjalnych, jeśli jest to personel państwa wysyłającego (może to być personel miejscowy lub personel państwa wysyłającego)

- czasokres przywilejów liczy się od momentu akredytacji do momentu notyfikacji o wyjeździe; przywileje i immunitety przysługują także w tranzycie, niekoniecznie najkrótszą drogą

- u podstaw przywilejów i immunitetów konsularnych leży

* teoria funkcji - celem ich jest zapewnienie skutecznego wykonywania funkcji konsularnych

* konwencja wiedeńska nakłada na państwo obowiązek udzielania ułatwień do wykonywania przez urząd konsularny jego funkcji

10. Immunitet nietykalności dyplomatyczny i konsularny - podobieństwa i różnice.

- immunitet nietykalności dyplomaty

- nietykalność osobista

* niezbędny do wykonywania funkcji zapewni zależność i swobodę;

* przysługuje członkom personelu dyplomatycznego i personelu administracyjno - technicznego oraz członkom ich rodzin pozostającym z nimi we wspólnocie domowej i nie posiadający obywatelstwa państwa przyjmującego

* osoby z immunitetem nie podlegają żadnej formie przymusu, nie mogą być pozbawione wolności w jakikolwiek sposób (aresztowanie, zatrzymanie, przetrzymywanie), tak samo kurierzy dyplomatyczni

* państwo przyjmujące musi podjąć odpowiednie kroki by zapobiec zamachom na osobę dyplomaty

* nietykalność członka misji dyplom obejmuje także zniewagi i inne czyny naruszające jego nietykalność osobistą oraz wszelki bezpośredni przymus

* wylegitymowanie przez policję nie może być uznane za naruszenie nietykalności, bo w tym celu dyplomata jest wyposażony w specjalną legitymację przez państwo przyjmujące

* ograniczenie nietykalności następuje gdy osoba działa z brnią w ręku, pod wpływem alkoholu, narkotyków, choroby psychicznej, gdy jej działalność stanowi zagrożenie dla państwa - udział w spisku, zamachu

* pochwyceni na gorącym uczynku (In flagranti) stanowi dowód, dający podstawę do zastosowania środków przymusu wobec przedstawiciela dyplomatycznego

- pomieszczenia misji dyplomatycznej

* mają bezwzględny; do pomieszczeń dyplomatycznych mogą wkroczyć służby państwa przyjmującego, ale tylko na wyraźną prośbę i zgodę dyplomaty (powódź, pożar); bezwzględnie chronione jest archiwum

* zdarzają się przypadki zastraszania przez terrorystów personelu placówek groźbą podłożenia ładunków wybuchowych - luty 1996 nieznani sprawcy dokonali zamachu na ambasadę USA w Atenach; czasem dochodzi do narażania na szwank godności placówki, dlatego np sąd w Brukseli uznał prawo policji do użycia siły w obronie przedstawicielstwa dyplomatycznego, chodziło o demonstrację w Chile z 1984 rozpędzoną przez policję

* państwo przyjmujące ma podejmować „wszelkie stosowne kroki” dla ochrony misji dyplomatycznej

* nietykalność misji rozciąga się na pomieszczenia samej misji i tereny przyległa, rezydencję szefa misji, mieszkania członków misji dyplomatycznej, mienie znajdujące się w tych pomieszczeniach

* z nietykalnością misji wiąże się wymóg zapewnienia niezakłóconego wykonywania funkcji

misje korzystają też z immunitetu jurysdykcyjnego pod warunkiem, że są użytkowane przez misje w imieniu państwa wysyłającego

- nietykalność osobista konsula

*konwencje zawarte przez Polskę z Francją, Grecją zapewniają korzystanie z pełniej nietykalności osobistej jedynie kierownikom urzędów konsularnych; w praktyce przeważa ujęcie zawarte w Konwencji wiedeńskiej z 1963 przyznające nietykalność osobista

* nietykalność ich jest ograniczona, gdyż mają oni podlegać zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu w razie popełnienia poważnego przestępstwa, ale tylko ze względu na decyzję kompetentnej władzy sądowej, nie mogą więc być aresztowani jeśli wyrok sądu nie jest ostateczny

* konsulowie, którzy są obywatelami państwa przyjmującego lub jego stałymi mieszkańcami, mają nietykalność tylko w odniesieniu do czynności urzędowych

- nietykalność pomieszczeń konsularnych

* pomieszczenia konsularne są „nietykalne w zakresie przewidzianym”:

władze państwa przyjmującego nie mogą wkraczać bez zgody kierownika urzędu konsularnego, osoby wyznaczonej przez niego lub szefa misji dyplomatycznej państwa wysyłającego, tylko do tej części pomieszczeń konsularnych, które są używane wyłączni do pracy urzędu konsularnego

zgoda może być domniemana w przypadku pożaru lub innego wypadku wymagającego podjęcia niezwłocznych działań

na władzach państwa przyjmującego ciąży szczególny obowiązek zapewnienia ochrony pomieszczeniom konsularnym przed zamachami, wtargnięciami i szkodami lub uchybień godności urzędu konsularnego

11. Immunitet od jurysdykcji karnej dla dyplomatów i konsuli - podobienstwa i różnice.

- immunitety jurysdykcyjne dyplomaty, czyli niepodleganie jurysdykcji państwa przyjmującego (karne, cywilne, administracyjne, egzekucyjne),

karne - posiadają go członkowie personelu dyplomatycznego i, administracyjnego i technicznego, jeśli nie są obywatelami państwa przyjmującego; nie można wszcząć postępowania karnego, a wszczęte już postępowanie umarza się, sam zainteresowany nie może się zrzec immunitetu, może to zrobić tylko państwo; syn ambasadora Argentyny zabił w Brukseli narzeczonego siostry

egzekucyjny - immunitet jurysdykcyjny ma wymiar formalny, ale po wyroku ma wymiar egzekucyjny, zrzeczenie się immunitetu od jurysdykcji nie oznacza zrzeczenia się immunitetu egzekucyjnego; nie może dojść do aresztowania za długi, rewizji osobistej, zajęcia pomieszczenia należącego do misji dyplomatycznej lud osoby korzystającej z immunitetu od jurysdykcji cywilnej

dyplomata nie jest zobowiązany do składania zeznań w charakterze świadka i występowania w charakterze biegłego; może wystąpić jako świadek gdy państwo wysyłające odbierze mu immunitet w tej kwestii

sposoby dochodzenia roszczeń

* bezpośrednia ugoda między stronami

* ustne zwrócenie uwagi przez starszego dyplomatę (za szybką jazdę samochodem)

* oficjalna nota protestacyjna do szefa misji w przypadku nadużywania przywilejów (alkohol, benzyna, papierosy) + zakłócenie porządku publicznego;

* ogłoszenie persona non grata, nie ma odwołań, określa się czas okres (zwykle 1 tydzień) kiedy dyplomata ma opuścić terytorium państwa przyjmującego; jeśli tego nie zrobi będzie traktowana jak każdy obywatel i cudzoziemiec, czyli będzie podlegać pełnej jurysdykcji

* państwo wysyłające przeważnie dąży do rewanżu i także określa dyplomatę państwa przyjmującego jako persona non grata w ciągu kilku miesięcy - zasada wzajemności

* odmowa agrement dla następcy do chwili zaspokojenia roszczeń

* może nastąpić też obniżenie rangi stosunków dyplomatycznych lub zawieszenie st. dypl. lub zerwanie st. dypl., ale to nie oznacza zerwania stosunków konsularnych

Immunitet jurysdykcyjny konsula.

- immunitet od jurysdykcji karnej - mają do niego prawo urzędnicy i pracownicy konsularni, ale tylko w odniesieniu do czynności urzędowych

- w przypadku popełnienia ciężkiej zbrodni podlega on zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu, ale tylko na podstawie postanowienia właściwej władzy sądowej

- urzędnicy konsularni mogą być więzieni lub podlegać jakiejkolwiek innej formie ograniczenia wolności osobistej tylko, ale tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądowego

- są jednak odstępstwa od jurysdykcji karnej, zawarte w umowach dwustronnych, niektóre z nich zapewniają urzędnikom konsularnym i członkom ich rodzin pełny immunitet od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego, a pracownikom konsularnym tylko w odniesieniu do czynności urzędowych

- jeśli chodzi o postępowanie karne, to urzędnicy konsularni powinni się stawić przed właściwymi władzami, ale odpowiadają z wolnej stopy

- w przypadku zatrzymania lub tymczasowego aresztowania członka personelu konsularnego, należy zawiadomić kierownika urzędu konsularnego, a jeśli to on zostanie zatrzymany to zawiadamia się władze państwa wysyłającego

- wszczęcie postępowania karnego przeciwko urzędnikowi konsularnemu, który uzyskał exequatur państwa przyjmującego, jest w zasadzie równoznaczne z jego cofnięciem

- członkowie urzędu konsularnego nie są obowiązani do składania zeznań, co do faktów związanych z wykonywaniem swych funkcji urzędowych ani też do przedkładania urzędowych dokumentów, korespondencji odnoszących się do tej funkcji, nie są oni obowiązani do składania zeznań w charakterze rzeczoznawców w zakresie prawa państwa wysyłającego, z tych obowiązków zwolnieni są także urzędnicy konsularni będący obywatelami lub stałymi mieszkańcami państwa przyjmującego

- urzędnicy konsularni mogą być wzywani w charakterze świadka, a w przypadku odmowy składania zeznań nie są objęci żadnymi sankcjami, natomiast pracownicy i członkowie personelu służby nie mogą odmówić składania zeznań, z wyjątkiem spraw odnoszących się do ich funkcji urzędowych

- władze miejscowe żądające zeznań nie powinny utrudniać urzędnikowi konsularnemu sprawowania jego funkcji, dlatego zeznania mogą zostać przyjęte także w rezydencji lub urzędzie konsularnym, bądź też przyjąć jego oświadczenie na piśmie, na ogół nie wymaga się składania przysięgi ani przyrzeczenia, w praktyce powyższe udogodnienia stosuje się także do pracowników konsularnych i członków personelu służby

- Konwencja Wiedeńska zezwala konsulom na doręczanie korespondencji urzędowej oraz wykonywanie rekwizycji sądowych w ramach pomocy prawnej, pod warunkiem, że takie doręczenie jest zgodne z umowami międzynarodowymi oraz ustawodawstwem wewnętrznym państwa przyjmującego, (ale tylko własnym obywatelom)

- doręczanie pism sądowych członkom personelu urzędów konsularnych, przestrzegane są tytuły, nie ma groźby zastosowania przymusu w razie niestawienia się

- urzędnicy konsularni nie są obowiązani do występowania w charakterze biegłego lub tłumacza w zakresie spraw związanych z wykonywaniem przez nich funkcji urzędowych

12. Przywileje dyplomatyczne.

- mówimy immunitet w sprawach prawnych; gdzie są uprawnienie to przywilej; zarówno immunitety jak i przywileje dzielimy na

- przywileje i immunitety dzielą się na rzeczowe (pomieszczenia szefa misji, rezydencja dyplomatyczna, poczta dyplomatyczna) oraz osobowe (nienaruszalność osoby dyplomaty)

- przywilej celny - dyplomaci i ich rodziny, personel administracyjno - techniczny( zwolnieni z opłat jeśli chodzi o mienie przesiedleniowe, z rewizji na zasadach kurtuazji międzynarodowej), polega na zwolnieniu z cła i z rewizji, chyba że jest wyraźny powód, ale musi być dokonane w obecności osób z przedstawicielstwa dyplomatycznego; członkowie personelu służby misji dyplomatycznej nie maja takiego przywileju, ale na zasadzie kurtuazji międzynarodowej korzystają z takich zwolnień; odprawy można dokonać w pomieszczeniach urzędowych przedstawicielstwa na prośbę przedstawicielstwa dyplom, urzędu konsul, misji specjalnej

- przywilej podatkowy- zwolnienie od wszystkich podatków bezpośrednich zwolnieni są od podatku od czynności cywilnoprawnych i opłaty skarbowej nie są zwolnieni z podatków jeśli posiadają mienie na terytorium państwa przyjmującego, chyba, że w imieniu państwa wysyłającego dla celów misji; w przypadku podatków pośrednich, państwa ustalają między sobą, czy zwolnić czy też nie, przeważnie się zwalnia; w państwach UE VAT jest zwracany z każdej transakcji powyżej 100 Ł

- zwolnienie od osobistych świadczeń - służby publicznej i obciążeń wojskowych tj. rekwizycje, daniny wojskowe, zakwaterowanie

- członkowie misji dyplomatycznych nie podlegają przepisom o ubezpieczeniach społecznych, które mogą obowiązywać w państwie przyjmującym, zwolnieni obejmuje też osoby będące w służbie prywatnej przedstawicielstwa, pod warunkiem, że nie są one obywatelami państwa przyjmującego, nie mają tam stałego miejsca zamieszkania i podlegają przepisom o ubezpieczeniach społecznych w państwie wysyłającym lub w państwie trzecim

- zwolnieni są z obowiązków w odniesieniu do zezwoleń o pracę w państwie przyjmującym

- zwolnienie od obowiązków przewidzianych w ustawach odnośnie do rejestracji cudzoziemców i zezwoleń na mieszkanie

- państwo przyjmujące zobowiązane jest udzielać wszelkich ułatwień w pełnieniu przez misję jej funkcji - pomaga w znalezieniu mieszkań i pomieszczeń, zainstalowaniu telefonów; stosowane są procedury ułatwiające dyplomatom przekraczanie granicy państwowej na przejściach granicznych i lotniskach

- w przypadku wojny państwo przyjmujące zobowiązane jest umożliwić członkom misji dyplomatycznej wyjazd ze swego terytorium w możliwie najkrótszym terminie; mogą oni wywieść mienie, archiwa i dokumenty; przysługują im przywileje i immunitety

- jeśli stosunki zostały zerwane lub też misja została odwołana, to państwo przyjmującego zobowiązane jest szanować i ochraniać pomieszczenia misji wraz z jej mieniem i archiwum

- dyplomaci państw neutralnych nie mają zmienionego statusu w państwach wojujących, ale ich swoboda poruszania może być ograniczona np. w czasie II wojny światowej, Wlk. Brytania stosowała embargo polityczne - dyplomaci państw neutralnych i większości sprzymierzonych nie mogli opuszczać Londynu ani poruszać się po nim w porze nocnej, wysyłać telegramów szyfrowych, a ich bagaże podlegały rewizji

13. Procedura nawiązania stosunków konsularnych.

- stosunki konsularne są to urzędowe stosunki między państwami ustanawiane w celu realizacji funkcji konsularnych, za pośrednictwem specjalnych organów państwowych zwanych urzędami konsularnymi; mogą być utrzymywane także za pośrednictwem konsulów honorowych lub innych instytucji upoważnionych do pełnienia funkcji konsularnych

- ustanawiane są na zasadzie wzajemnej zgody, z reguły zgoda na ustanowienie stosunków dyplomatycznych pociąga za sobą zgodę na ustanowienie stosunków konsularnych, jednak zerwanie lub zawieszenie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą zerwania stosunków konsularnych

- przy nawiązaniu stosunków konsularnych najważniejszą rolę odgrywają umowy dwustronne, tzw. konwencje konsularne, w których uprawnieni to jest określane; określają one miejsce siedziby urzędu konsularnego, jego klasę i okręg konsularny

- kandydata szuka szef departamentu, przedstawia ministrowi, następuje procedura dokształcania, bo musi znać przepisy polskie i kraju, do którego się udaje;

- kandydat na konsula musi obligatoryjnie zdać egzamin, jeśli zda, to znowu musi być zgoda państwa przyjmującego, nieformalnie się o nią prosi, choć nie jest to wymóg konwencji wiedeńskiej z 1963

- daje mu prezydent listy komisyjne (listy prowizyjne, patent konsularny, dekret, licencja konsularna), stwierdzające fakt ustanowienia desygnowanej osoby kierownikiem urzędu konsularnego w państwie przyjmującym, zawierają jego imiona, nazwisko, kategorię, klasę, siedzibę, okręg konsularny(zależy od wielkości państwa, w którym działa),;

- minister sprawiedliwości i inni ministrowie przekazują mu część uprawnień, konsul przedstawia te listy w ministerstwie spraw zagranicznych państwa przyjmującego, które udziela mu exequatur (wyrażenie zgody na pełnienie funkcji konsularnych), które zatrzymane są przez kierownika urzędu konsularnego, służą one jako dokument podstawowy, określający jego oficjalny status wobec władz państwa przyjmującego

- moment udzielenia exequatur oznacza początek oficjalnej działalności kierownika urzędu dyplomatycznego i akt definitywnego dopuszczenia go do wykonywania swych funkcji;

- władze państwa przyjmującego zobowiązane są powiadomić o fakcie udzielenia exequatur władze okręgu konsularnego

- nie ma przerwy pomiędzy urzędowaniem starego i nowego konsula, jest tzw. zakładka czyli przez pewien okres jest dwóch konsulów (1 - 2 tygodnie), bo stary konsul musi przekazać stan spraw nowemu konsulowi;

- do czasu udzielenia exequatur kierownik urzędu konsularnego może być tymczasowo dopuszczony do wykonywania swych funkcji

- konsul chroni tylko własnych obywateli, nie może działać jeśli osoba winna ma również obywatelstwo państwa przyjmującego

14. Azyl polityczny w prawie dyplomatycznym.

- w wąskim znaczeniu polega na udzieleniu schronienia w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, osobom ściganym przez władze państwowe przyjmującego niezależne od obywatelstwa tych osób,

- W szerszym znaczeniu polega na udzieleniu schronienia również w urzędach konsularnych, na pokładach okrętów, na wodach terytorialnych innego państwa (azyl morski), na pokładach samolotów oraz w bazach wojskowych i paramilitarnych na obcym terytorium;

- Współcześnie azyl dyplomatyczny godząc istotnie w zwierzchnictwo terytorialne państwa nie jest instytucją powszechnego prawa międzynarodowego.

- Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 IV 1961 nie zawiera postanowień w sprawie udzielania azylu dyplomatycznego. Dopuszcza jedynie pośrednio taka możliwość, jeżeli uprzednio została zawarta specjalna umowa międzynarodowa (art.41, pkt.3).

- W ten sposób uwzględniono prawo i praktykę państw Ameryki Łacińskiej. Warunki udzielania azylu dyplomatycznego są szczegółowo uregulowane w latynoamerykańskich konwencjach z lat: 1889 w Montevideo, 1928 w Hawanie, 1933 w Montevideo

- Na podstawie postanowienia konwencji o azylu dyplomatycznym w Caracas 28 III 1954, azyl może być udzielany: a) osobom ściganym z powodów politycznych; b) w nagłych przypadkach ("sytuacja nie cierpiąca zwłoki" gdy osoba ścigana jest przez tłum); c) na krótki czas; d) tylko w państwach uznających prawo azylu dyplomatycznego.

* Państwo przyjmujące ma prawo żądać opuszczenia swojego terytorium przez azylanta.

* Natomiast szef misji dyplomatycznej ma obowiązek poinformowania władz państwa o udzieleniu azylu i prawa zażądania glejtu bezpieczeństwa (list żelazny), gwarantującego nietykalność azylantowi podczas opuszczania terytorium państwa przyjmującego.

* Obowiązkiem misji dyplomatycznej jest jak najszybsze odesłanie azylanta poza terytorium państwa przyjmującego.

* Może on skorzystać ze schronienia w państwie, którego misja dyplomatyczna udzieliła mu azylu.

* Prawo udzielania azylu dyplomatycznego przez państwa, które są sygnatariuszami specjalnych umów międzynarodowych potwierdziła konwencja ONZ z 12 XII 1973. Zaznaczono w niej, że dotyczy to umów zawartych przed 1973, a państwa , które nie podpisały tej konwencji nie mogą się na nią powoływać.

* Mimo przeważających opinii o niezgodności prawa azylu dyplomatycznego z funkcjami misji dyplomatycznych, zdarzały się przypadki jego stosowania poza Ameryką Łacińską, np. w Portugalii, NRD, ZSRR, Albanii.

* Do najbardziej znanych należy azyl dyplomatyczny, z którego skorzystał kardynał Józef Mindszenty podczas powstania na Węgrzech w 1956 chroniąc się w ambasadzie USA. Przebywał tam przez 15 lat (do 1971).

- W praktyce mają miejsce przypadki udzielania chwilowego schronienia w pomieszczeniach misji dyplomatycznej członkom innych przedstawicielstw dyplomatycznych, których zdrowiu lub życiu zagraża niebezpieczeństwo. Nie ma to charakteru azylu dyplomatycznego, lecz jest formą pomocy udzielanej władzom państwa przyjmującego, które utraciły zdolność zapewnienia bezpieczeństwa placówkom dyplomatycznym.

- wydają się być usprawiedliwione, przypadki, kiedy ze względów humanitarnych misje dyplomatyczne udzielają schronienia cudzoziemcom, których życiu zagraża niebezpieczeństwo z powodu sytuacji wewnętrznej w państwie przyjmującym. Miało to miejsce np. na Grenadzie po zamachu i inwazji wojsk amerykańskich w październiku 1983, kiedy kilkudziesięciu cudzoziemców - obywateli Kuby, Korei Północnej, NRD i Bułgarii schroniło się w ambasadzie radzieckiej.

15. Stosunki dyplomatyczne a stosunki konsularne - wzajemne relacje.

- prawo międzynarodowe potwierdza zasadę wg której nawiązanie stosunków dyplomatycznych między dwoma państwami oznacza ipso facto zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych, pod warunkiem, że strony nie zastrzegły inaczej

- gdyby jedna strona wyraziła sprzeciw dla ustanowienia stosunków konsularnych, potrzebna by była zgoda obu stron w formie odrębnego porozumienia

- mimo formalnego nawiązania stosunków konsularnych przez ustanowienie stosunków dyplomatycznych państwa w praktyce uzależniają prawo ustanowienia urzędów konsularnych w misjach dyplomatycznych od wcześniejszej zgoda państwa przyjmującego = zasada automatycznego nawiązania stosunków konsularnych przez nawiązanie stosunków dyplomatycznych zostaje pozbawiona swojego praktycznego znaczenia bo bez urzędów konsularnych misji dyplomatycznej nie można realizować stosunków konsularnych

- nawiązania stosunków dyplomatycznych zwalnia jedynie z obowiązku zawierania specjalnego porozumienia w sprawie nawiązania stosunków konsularnych, nie zwalnia jednak z otrzymania wcześniejszej zgody państwa przyjmującego na otwarcie urzędu konsularnego chyba ze na podstawie umowy miedzy państwami przewidziano by taka możliwość bez wymogu zgody

- o utrzymującej się odrębności służby dyplomatycznej od konsularnej świadczy :

* fakt ze stosunki dyplomatyczne i konsularne mogą istnieć niezależnie od siebie ; bo ustanowienie istnienie stosunków konsularnych nie jest uwarunkowane istnieniem stosunków dyplomatycznych, mogą istnieć one bez nawiązania stosunków dyplomatycznych lub poprzedzać ich nawiązanie - w 1992 niektóre państwa po proklamowaniu przez Macedonie niepodległości ustanowiły z nią początkowo tylko stosunki konsularne np. Turcja, RFN

* zerwanie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą ipso facto zerwania stosunków konsularnych ; mogą być one utrzymane mimo zerwania lub zawieszenia stosunków dyplomatycznych - a zerwanie stosunków konsularnych nie musi pociągać za sobą zerwania stosunków dyplomatycznych np. Malezja, likwidując w 1992 swoja ambasadę w Belgradzie, zachowała na krotki czas urząd konsularny

16. Rodzaje i klasy urzędów konsularnych.

- urząd konsularny stanowi stałe biuro konsula w państwie przyjmującym, służące realizacji stosunków konsularnych między państwami

- występują dwie kategorie urzędów konsularnych:

* zawodowe

* honorowe

* oraz specyficzny urząd konsularny, jakim jest wydział konsularny przedstawicielstwa dyplomatycznego

- obie kategorie urzędów konsularnych dzieli się na cztery klasy:

* konsulaty generalne

* konsulaty

* wicekonsulaty

* agencje konsularne

- sformułowanie „urząd konsularny” oznacza każdy konsulat generalny, konsulat, wicekonsula lub agencję konsularną

- urząd konsularny nie ma podmiotowości w prawie wewnętrznym państwa przyjmującego; jest on aparatem wykonawczym szefa urzędu konsularnego, który nim kieruje i ponosi odpowiedzialność za jego działalność, za jego zobowiązania w sferze prawa cywilnego odpowiada państwo wysyłające

- w Polsce urząd konsularny ustanawiany jest na podstawie decyzji ministra właściwego do spraw zagranicznych

- organizacyjnie, funkcyjnie i finansowo podlega MSZ

- biuro ma charakter stały, jego funkcjonowanie i istnienie uzależnione jest od stosunków między dwoma państwami

- urząd konsularny dysponuje majątkiem ruchomym i nieruchomym, pieczęciami, blankietami z logo urzędu

- struktura przeciętnego konsulatu, zwłaszcza generalnego, może wyglądać następująco:

* szef urzędu konsularnego (konsul generalny, konsul, wicekonsul, agent konsularny)

* sekretariat, kancelaria

* zastępca (zastępcy) szefa konsulatu (konsul, wicekonsul)

* dział paszportowo - wizowy

* dział organizacyjny (opieka nad obywatelami, uwierzytelnianie dokumentów, zastępstwo przed sądami lub innymi władzami)

* dział spadkowy (ważny w państwach emigracyjnych jak USA, Kanada)

* dział ekonomiczno - handlowy

* dział administracyjny

17. Konsul zawodowy a konsul honorowy.

Rodzaje konsulatów.

- konsulaty zawodowe

* na ich czele stoi konsul będący urzędnikiem i obywatelem państwa wysyłającego, oraz ma stałe miejsce zamieszkania w państwie wysyłającym

* ma pełnię funkcji konsularnych, konsularnych państwem wysyłającym łączy do węzeł publiczno - prawny,

* podlega ministrowi spraw zagranicznych;

* nie może wykonywać w państwie przyjmującym żadnej działalności zawodowej lub handlowej dla zysku osobistego, a więc prywatnej działalności zarobkowej

- konsulaty honorowe

* na ich czele stoi konsul, który jest obywatelem państwa przyjmującego, wysyłającego, trzeciego lub bezpaństwowiec, ale musi on stale zamieszkiwać w państwie przyjmującym

* promuje kulturę, gospodarkę, może pełnić wszystkie funkcje konsula zawodowego

* z państwem wysyłającym łączy go węzeł prywatno-prawny;

* obszerna część regulująca status konsula honorowego znalazła się już w konwencji wiedeńskiej z 1963

* każde państwo zachowuje swobodę decyzji co do tego, czy będzie mianować lub przyjmować konsulów honorowych;

* nie pobiera on uposażenia od państwa wysyłającego;

* mogą otrzymywać wpływy z opłat konsularnych i całkowity lub częściowy zwrot wydatków związanych z utrzymaniem honorowego urzędu konsularnego - zależy to od umowy z państwem wysyłającym

* konsulem honorowym nie może być osoba będąca jednocześnie urzędnikiem lub funkcjonariuszem państwowym w państwie przyjmującym lub oficjalnie reprezentująca państwo trzecie

* podlega zawodowemu konsulowi jednego z najbliższych okręgów konsularnych

- zbieżności między statusem konsula zawodowego i honorowego:

* zarówno prawo zwyczajowe i konwencyjne traktuje konsulów honorowych na równi z zawodowymi np. są uważani za przedstawicieli państwa wysyłającego

* mogą pełnić te same funkcje konsularne

* przysługują im takie same atrybuty reprezentacyjne jak prawo do wywieszania flagi i umieszczania godła na budynku oraz środkach lokomocji

* korzystają z immunitetów chroniących ich funkcje urzędowe

- różnice między statusem konsula zawodowego i honorowego

* w statucie urzędniczym - konsul honorowy nie jest związany stosunkiem pracy z państwem angażującym go, konsul zawodowy tak

* konsul honorowy trudni się w państwie przyjmującym działalnością zarobkową i może być obywatelem tegoż państwa

18. Instytucja konsula honorowego w prawie i praktyce polskiej.

- potrzebna jest uprzednia zgoda państwa przyjmującego do powołania honorowego urzędu konsularnego, jego klasę, siedzibę i okręg

- po uzyskaniu takiej zgody państwo wysyłające może formalnie ustanowić taki konsulat - w Polsce ustanawiane są na mocy rozporządzenia ministra z 1993 - określa on klasę, siedzibę, okręg, zakres funkcji, procedurę ustanawiania honorowych urzędów konsularnych; przewiduje zgłaszanie wniosków w tej sprawie przez właściwe terytorialnie przedstawicielstwa dyplomatyczne lub zawodowe urzędy konsularne; po uzyskaniu zgody MSZ, potrzebna jest zgoda ministerstwa państwa urzędowania, po uzyskaniu zgody państwa przyjmującego wszczyna się procedurę nominacji kandydata na konsula honorowego

- akt powołania wręcza konsulowi honorowemu kierownik terytorialnie właściwego polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego po złożeniu przez niego pisemnego oświadczenia o przyjęciu obowiązków konsula honorowego

- konsul honorowy może rozpocząć wykonywanie swych funkcji po uzyskaniu exequatur państwa przyjmującego

- przestaje wykonywać swe funkcje w razie wręczenia mu aktu odwołania, cofnięcia exequatur przez państwo przyjmujące oraz złożenia pisemnej rezygnacji kierownikowi terytorialnemu właściwego przedstawicielstwa dyplomatycznego RP

- wymaga się, by posiadał on w państwie przyjmującym prawo stałego zamieszkania

- w okresie międzywojennym liczba honorowych konsulatów w polskiej służbie konsularnej w pewnym okresie, na podstawie okólnika Ministra Spraw Zagranicznych z 1923 konsulaty honorowe podzielono na pełnoprawne (kierownikiem działu administracyjno - konsularnego był etatowy pracownik MS mający wszystkie uprawnienia) i nieposiadające takich uprawnień (bez pracownika MSZ, podlegały nadzorowi konsulatu zawodowego)

- po I wojnie światowej, przewyższała liczbę zawodowych urzędów konsularnych; po 1949 Polska zaprzestała powoływać konsulów honorowych, wyjątkowo dopuszczała funkcjonowanie obcych konsulów honorowych: Belgii, Indii, Włoch

- instytucja konsula honorowego została przywrócona na mocy ustawy z 1984 o funkcjach konsulów RP oraz na podstawie Rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych z 1986 w sprawie konsulów honorowych, zastąpionego zarządzeniem Ministra Spraw Zagranicznych z 1993, które utraciło moc w wyniku wydania rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 1999 w sprawie szczegółowego działania Ministra Spraw Zagranicznych

- pierwszy polski konsul honorowy został powołany na Filipinach w 1987, był to Fernando Listing, reprezentował interesy Polskich Linii Oceanicznych

- wytyczne Dyrektora Departamentu Konsularnego MSZ z 1993 - ministerstwo może skierować do pracy w konsulacie honorowym RP urzędnika MSZ, zajmuje się on sprawami paszportowymi i wizowymi

- Polska w 1999 miała około 100 konsulów honorowych w różnych państwach i ponad 50 obcych państw w Polsce

- zgodnie z konwencja wiedeńską z 1963 konsul honorowy pełnić może praktycznie wszystkie funkcje konsula zawodowego, co ma szczególnie znaczenie zwłaszcza w krajach, w których nie ma misji dyplomatycznych czy też zawodowego urzędu konsularnego państwa wysyłającego; jednak instytucja ta jest fakultatywna, państwo zachowuje swobodę decyzji

- Polska zgodziła się stosować rozdział III konwencji wiedeńskiej z 1963

- zgodnie z polską praktyką konsulem honorowym nie może być osoba będąca jednocześnie urzędnikiem lub funkcjonariuszem państwowym w państwie przyjmującym lub oficjalnie reprezentująca państwo trzecie

- polskie przepisy nie przewidują zakończenia pełnienia przez konsula honorowego funkcji na rzecz państwa trzeciego

19. Funkcje konsularne zakresu opieki konsularnej.

- opieka nad małoletnimi, osobami ubezwłasnowolnionymi i innymi osobami nie posiadającymi pełnej zdolności do czynności prawnych, a będącymi obywatelami państwa wysyłającego

- uprawniony jest do ustanawiania nad tego typu osobami opieki lub kurateli, jednak w granicach ustalonych przez ustawy i inne przepisy państwa przyjmującego

- władze państwa przyjmującego muszą zawiadomić urząd konsularny o przypadkach, w których ustanowienie opiekuna lub kuratora leży w interesie nieletniego lub innej osoby nie posiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych

- skuteczna realizacja tej funkcji wymaga współpracy konsula z władzami państwa przyjmującego

- konsul zapewnia opiekę konsularną osobom przeciw którym toczy się postępowanie karne - z roku 1963, sprawa Lagranda, na wyraźne zainteresowanie tego, przeciwko któremu toczy się postępowanie karne lub zapadł wyrok, może on prosić o poinformowanie konsula i udzielenie pomocy, ale musi spełniać pewne warunki:

obywatel państwa wysyłającego

nie może to być osoba mająca obywatelstwo państwa przyjmującego

dobrowolność (osoba zainteresowana musi zwrócić się z prośbą o udzielenie pomocy konsularnej)

* na procesie karnym konsul zapewnia tłumacza, dlatego konsul powinien żyć w zgodzie z tłumaczami, zwłaszcza gdy musi śledzić przebieg kilku procesów

20. Funkcje konsularne o charakterze administracyjnym.

- sprawy związane z problematyka obywatelstwa

* przyjmowanie poświadczeń o posiadaniu, zachowaniu, utracie obywatelstwa lub przywróceniem obywatelstwa; zmianą obywatelstwa m In na skutek zawarcia związku małżeńskiego z cudzoziemcem; uprawnienia konsula w tym względzie regulują przepisy państwa wysyłającego

* ustawa o obywatelstwie polskim z 1962 roku,

zwolnienie z obywatelstwa polskiego - zainteresowany składa wniosek do konsula, który wysyła go poczta kurierską do Warszawy, do kancelarii sejmu, decyzja zapada w ciągu 2 lat, sprawdza się czy osoba nie popełniła przestępstwa lub czy nie toczy się w jego sprawie postępowanie karne, czy nie ma jakichś zobowiązań wobec państwa, czy nie zalega z kredytami, pożyczkami, czy nie ma zobowiązań alimentacyjnych; Prezydent zwalnia z obywatelstwa

nadanie obywatelstwa - 5 lat pobytu, (casus Nottchebon'a, był Niemcem, mieszkał w Urugwaju, nabył obywatelstwo Lichtensteinu, MTS orzekł, że w przypadku wielorakiego obywatelstwa, liczy się związek danej osoby z krajem, jest to tzw. obywatelstwo efektywne, wymagany jest dłuższy stały pobyt)

- wystawianie paszportów i wiz oraz innych dokumentów podróży - od roku 2002 konsul nie wydaje paszportów fizycznie, zbiera się wnioski i wysyła poczta kurierską do MSZ do Warszawy, stamtąd do organu drukującego paszporty, potem wracają one do MSZ, a potem wysyła się je do konsulatu, cały proces może trwać około 3-4 miesięcy i dlatego wydaje się paszporty tymczasowe od ręki, bezpłatne, tylko że w tym momencie traci wizę z prawem do pracy, a urzędnik nie ma gdzie tej wizy wbić, bo to jest paszport tymczasowy;

- pełnienie funkcji urzędnika stanu cywilnego - jest uprawniony do tych funkcji zgodnie z praktyką międzynarodową, potwierdzoną w dwustronnych konwencjach konsularnych oraz przepisach prawa wewnętrznego państw

* upoważnienie dotyczy sytuacji, gdy oboje nowożeńcy są obywatelami państwa wysyłającego bądź też gdy jedno z nich jest obywatelem państwa wysyłającego, a drugie państwa przyjmującego, jednakże pod warunkiem, że nie zabraniają tego przepisy państwa przyjmującego (umowa polsko - białoruska z 1994 stwierdza, że forma zawarcia małżeństwa przed uprawnionym do tego przedstawicielem dyplomatycznym lub urzędnikiem konsularnym podlega prawu państwa wysyłającego

- prowadzenie rejestru obywateli państwa wysyłającego przebywających na stałe lub czasowo w granicach jego okręgu konsularnego (konwencja polsko - belgijska z 1972uprawnia konsula do prowadzenia rejestru obywateli państwa wysyłającego, lecz także do wydawania im dokumentów dotyczących rejestru); prowadzenie rejestru ma walory statystyczne ale i praktyczne np. w aspekcie obowiązku powszechnej służby wojskowej, przesyłania więc wezwań; przeprowadzenie rejestracji urodzeń i zgonów obywateli państwa wysyłającego w okręgu konsularnym, może rejestrować też zawarcie małżeństwa i rozwody

- wystawia zaświadczenia i dokumenty potwierdzające określony stan prawny np. w sprawie uprawnień do rent i emerytur, świadectw ubóstwa, dokumenty konieczne do przewozu zwłok, zaświadczenia uprawniające do bezcłowego przewozu mienia przesiedleniowego osób zatrudnionych za granicą

- czynności związane ze zgonami obywateli polskich za granicą

* załatwiają formalności

* udzielają pomocy rodzinom zmarłych, w tym także w czynnościach wyjaśniających okoliczności i przyczyny zgonu, zwłaszcza gdy istnieje podejrzenie o popełnienie przestępstwa

* uczestniczy w zabezpieczeniu mienia zmarłych, reprezentowaniu interesów rodzin, wynikających z tytułu ubezpieczenia, a zwłaszcza w uzyskiwaniu potrzebnych dokumentów

* konsulowi współpracują z miejscowymi organami prowadzącymi dochodzenie, czuwają nad przebiegiem postępowań wyjaśniających i informują rodziny zmarłych

21. Funkcje konsularne o charakterze sadowym.

- funkcja ta mieści się w ramach funkcji opieki konsularnej

- chodzi o sytuację gdy obywatel państwa wysyłającego znajdzie się w obliczu wymiaru sprawiedliwości państwa przyjmującego - konsul ma prawo porozumiewania się i odwiedzania pozbawionego wolności i podejmuje kroki na jego rzecz m In zapewnienie należytej obrony przed miejscowymi sądami

* konsul nie może odwiedzać pozbawionego wolności obywatela wbrew jego woli

* zastępuje lub zapewnia zastępstwo obywateli państwa wysyłającego przed sądami celu uzyskania tymczasowych środków do ochrony praw i interesów tych obywateli, gdy osoby te nie są w stanie podjąć obrony swych praw i interesów

- konsul w celu zapewnienia ochrony prawnej, traktowania zgodnie z prawem może:

zwracać się do sądów i innych organów państwa przyjmującego o udzielenie informacji o przyczynach zatrzymania, aresztowania, pozbawienia wolności, o zarzutach stawianym obywatelom

odwiedzać ich, porozumiewać się z nimi, ułatwiać mu porozumienie z rodziną

* powiadamia go o jego uprawnieniach, o prawie do obrońcy z urzędu, zapewnieniu tłumacza

- doręcza pisma procesowe i pozaprocesowe na wniosek sądów lub innych władz państwa wysyłającego

* sądy mają prawo zwracania się do urzędu konsularnego w sprawach przeprowadzenia czynności dowodowych

- uprawnienie do przesłuchiwania na wniosek sądu lub innego właściwego organu obywateli państwa wysyłającego o charakterze stron, podejrzanych, świadków i biegłych

* wykluczone jest stosowanie przymusu

22. Funkcje konsularne o charakterze urzędnika stanu cywilnego.

- pełnienie funkcji urzędnika stanu cywilnego - jest uprawniony do tych funkcji zgodnie z praktyką międzynarodową, potwierdzoną w dwustronnych konwencjach konsularnych oraz przepisach prawa wewnętrznego państw

* upoważnienie dotyczy sytuacji, gdy oboje nowożeńcy są obywatelami państwa wysyłającego bądź też gdy jedno z nich jest obywatelem państwa wysyłającego, a drugie państwa przyjmującego, jednakże pod warunkiem, że nie zabraniają tego przepisy państwa przyjmującego (umowa polsko - białoruska z 1994 stwierdza, że forma zawarcia małżeństwa przed uprawnionym do tego przedstawicielem dyplomatycznym lub urzędnikiem konsularnym podlega prawu państwa wysyłającego)

potrzebne jest nowożeńcom - zaświadczenia o zdolności małżeńskiej, metryka aktu urodzenia, para musi odczekać 1 miesiąc

23. Funkcje konsularne w zakresie żeglugi morskiej i powietrznej

- zapewnienie statkom i członkom ich załóg ochrony prawnej i opieki w różnych sytuacjach życiowych - pomoc i rada w przestrzeganiu przepisów państw bandery i postoju statków w zakresie administracyjnym, porządkowym, sądowym, sanitarnym, celnym

- czuwa nad przestrzeganiem praw należnych statkom i członkom i załóg

- może podejmować swe czynności z zakresu nadzoru i inspekcji statku dopiero po wpłynięciu statku do portu państwa przyjmującego i załatwieniu formalności z tym związanych

- sporządzanie i wydawanie świadectw i innych dokumentów dotyczących m In praw rzeczowych statku, wpisania lub skreślania z rejestru

- konsul może być mediatorem między kapitanem i załogą w celu rozwiązania sporów na tle płacowym, dyscypliny

- prowadzenie dochodzenia w sprawie zdarzeń na statku, przesłuchiwanie kapitana i członków załogi

- udziela pomocy i opieki kapitanowi i członkom załogi we wszystkich przypadkach, gdy znaleźli się w kolizji z wymiarem sprawiedliwości państwa przyjmującego

- w ramach tych funkcji do obowiązku konsula należy:

* poszukiwanie zaginionych członków załogi

* udzielanie pomocy w zapewnieniu leczenia chorych członków załogi

* pomoc w powrocie do kraju

- bierze udział w akcji ratowniczej, gdy statek osiądzie na mieliźnie, rozbije się, dojdzie do awarii, zapewnia pomoc rozbitkom i zabezpiecza mienie i dokumenty

- kontroluje czy statek jest uprawniony do podnoszenia bandery, wystawia statkowi tymczasowe świadectwo polskiej przynależności (dla statku, który otrzymał polską przynależność)

- konsul pośredniczy przy kupnie-sprzedaży statku, który będzie pływał pod polską banderą, załatwia częstotliwość radiową

- przeprowadza inspekcje i przeglądy statków, wydaje certyfikaty o dobrym stanie technicznym statku i przedłuża ich ważność, wydaje dokumenty dotyczące ochrony środowiska morskiego, wydaje książeczki morskie i żeglarskie i przedłuża im ważność

- przyjmuje protesty morskie ( pisemny meldunek kapitana statku, gdy jego statek, znajdująca się na nim osoba lub ładunek uległy wypadkowi stanowiącemu znaczną szkodę, chodzi o zabezpieczenie dowodów; protest składa w ciągu 24 godzin od wypadku)

- uczestniczy przy czynnościach podejmowanych przez władze państwa przyjmującego na statku, związanych z zatrzymaniem, aresztowaniem, pozbawieniem wolności członka załogi lub pasażera albo zajęcia mienia znajdującego się na statku

- podejmuje interwencje w razie dyskryminowania przez władze państwa przyjmującego statku lub członków jego załogi

- nie ma praktycznie żadnych uprawnień wobec okrętów wojennych, jednak na prośbę dowódcy takiego okrętu powinien udzielić pomocy okrętowi, dowódcy i załodze

- co do żeglugi powietrznej, to w większości dwustronnych konwencji konsularnych, jakie zawarła Polska, można spotkać zapis, że postanowienia konwencji odnoszące się do żeglugi morskiej stosuje się odpowiednio do statków powietrznych państwa wysyłającego pod warunkiem poszanowania postanowień innych umów dwustronnych i wielostronnych w sprawach lotniczych obowiązujących oba państwa

- konwencja wiedeńska potwierdza uprawnienia konsula do sprawowania nadzoru i inspekcji oraz udzielania pomocy w odniesieniu do statków morskich i rzecznych oraz powietrznych

24. Funkcje konsularne w zakresie promocji stosunków gospodarczych.

- konsulowi uprawnieni są do:

* zapoznawania się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami i rozwojem życia handlowego i gospodarczego

* sporządzania sprawozdań w tym przedmiocie do rządu państwa wysyłającego

* informowania osób zainteresowanych

- kontynuowane są tradycje z obsługą przez konsula obrotu morskiego, komunikacyjnego i turystycznego

- zajmują się wszystkimi kwestiami związanymi z popieraniem i ochroną interesów handlowych państwa wysyłającego, zwłaszcza informowaniem o kształtowaniu się sytuacji gospodarczej, finansowej, handlowej i zarysowujących się trendach, o przepisach prawnych, celnych, wykonywaniu zobowiązań traktatowych, realizacji klauzuli największego uprzywilejowania oraz umów ochronie inwestycji i unikania podwójnego opodatkowania

- utrzymuje ścisłe kontakty z przedstawicielami firm handlowych, zobowiązuje się do nadsyłania ocen i sugestii dotyczących zasadności angażowania się w poszczególne transakcje handlowe, udzielanie kredytów

- nie może on współuczestniczyć przy zawieraniu transakcji lub pełnomocnikiem jednej ze stron (nie dotyczy to konsula honorowego)

- wspomaga promocję interesów, zwłaszcza w kontaktach z rządową administracją gospodarczą, organizuje lub uczestniczy w różnych imprezach np. seminariach służących promowaniu państwa wysyłającego i jego podmiotów gospodarczych jako wiarygodnych partnerów

- działalność powinna służyć:

* wspieraniu inicjatyw inwestycyjnych

* transferu technologii

* ułatwieniu nawiązania bezpośrednich kontaktów między podmiotami gospodarczymi obu państw

* udzielaniu informacji i porad

- może podejmować interwencje wobec władz miejscowych na prośbę podmiotów gospodarczych swego państwa

- w sprawozdaniach dokonuje analizy problematyki gospodarczej w jego okręgu konsularnym, pod kątem interesów państwa wysyłającego

25. Funkcje konsularne związane z legalizacja dokumentów.

- Legalizacja, potwierdzenie autentyczności, legalności dokumentu w jednym kraju, żeby mógł on wejść w obieg w innym kraju; np. dyplom

* pełna całkowita legalizacja, z dokumentem idziemy do MSZ polskiego, tam przybijają pieczęć, że dokument ten spełnia wszystkie wymogi kraju wystawiającego, potem idziemy do konsulatu państwa, do którego chcemy wyjechać, tam dają nam pieczęć o dokonaniu legalizacji tego dokumentu i wtedy można go przedstawić zagranicą, może ale nie musi być przetłumaczony na język obcy, tylko dokument w pełni zalegalizowany daje nam do prawo do roszczeń (samo tłumaczenie nie)

- na podstawie dwustronnych konwencji zawartych przez Polskę urzędnik konsularny ma prawo:

* przyjmować, sporządzać i poświadczać oświadczenia obywateli państwa wysyłającego

* przyjmować, sporządzać i poświadczać testamenty i inne dokumenty stwierdzające jednostronne czynności prawne obywateli państwa wysyłającego, sporządzone zgodnie z ustawodawstwem tego państwa

* legalizować dokumenty i pieczęcie na dokumentach oraz uwierzytelniać własnoręczność podpisów obywateli państwa wysyłającego

* legalizować wszelkie dokumenty wydawane przez organy państwa wysyłającego lub państwa przyjmującego oraz poświadczać kopie i odpisy tych dokumentów

* tłumaczyć dokumenty i poświadczać zgodność tłumaczeń

* sporządzać i poświadczać umowy zawierane między obywatelami państwa wysyłającego, jeżeli nie dotyczą one ustanowienia, przeniesienia lub wygaśnięcia praw rzeczowych do nieruchomości znajdujących się w państwie przyjmującym

* sporządzać i uwierzytelniać umowy bez względu na obywatelstwo stron, jeśli umowy te odnoszą się do mienia lub praw znajdujących się w państwie wysyłającym i mają wywrzeć skutki prawne wyłącznie w tym państwie

* legalizować luz wydawać, zgodnie z ustawodawstwem państwa wysyłającego, dokumenty dotyczące pochodzenia towarów oraz inne podobne dokumenty

- dokumenty sporządzone, zalegalizowane lub poświadczone przez urzędnika konsularnego są uważane za odpowiednio zalegalizowane dokumenty urzędowe, mające taką samą moc dowodową i wywierające takie same skutki prawne jak dokumenty zalegalizowane przez właściwe organy państwa przyjmującego

26. Polityka paszportowa państwa i kompetencje.

- Dwa organy paszportowe (jeden w Polsce i jeden zagranicą, czyli w konsulacie), przepisy paszportowe każde państwo ustala w swoich przepisach wewnętrznych, ale każdy obywatel ma prawo do paszportu; wydawanie paszportów jest aktem władzy i atrybutem suwerenności państwowej

- rodzaje paszportów

* zwykłe - stwierdza tożsamość, przynależność państwową; służy jako dokument uprawniający do przekroczenia granicy państwa i pobytu za granicą;

* tymczasowe - wydaje konsul w celu umożliwienia powrotu do kraju obywatelom polskim przebywającym czasowo i stale za granicą i nieposiadającym paszportu wydanego w kraju;

- jeśli osoba znajoma z polskim paszportem, potwierdzi naszą tożsamość, to otrzymujemy paszport tymczasowy, można też go wydać na podstawie innych dokumentów lub weryfikacji danych, który trwa 2-3 dni

* dyplomatyczne i służbowe MSZ - stwierdza tożsamość, przynależność państwową, funkcję i stopień służbowy posiadacza; osobom korzystającym z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, konsularnych, misji specjalnych; upoważniają do przekroczenia granicy państwa i przejazdu przez terytoria państw trzecich, lecz także na ich podstawie władze, zwłaszcza graniczne, stwierdzają oficjalny (dyplomatyczny i służbowy) status ich posiadaczy oraz przyznają przysługujące im przywileje i immunitety; nadzór nad tymi paszportami sprawuje minister Spraw Zagranicznych, który je wydaje, wznawia ich ważność, dokonuje w nich zmian oraz zapewnia ich przechowanie; paszport dyplomatyczny otrzymują: pracownicy służby dyplomatyczno - konsularnej (służby zagranicznej) oraz członkowie ich rodzin, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i towarzyszą im w wyjeździe za granicę, ale także szefowie resortów, podsekretarz stanu, posłowie, senatorowie; paszport służbowy otrzymują członkowie personelu techniczno - administracyjnego i służba misji dyplomatycznych i urzędów konsularnych; paszporty dyplomatyczne dostają też członkowie komisji międzynarodowych, misji specjalnych, kurierzy dyplomatyczni, ale również osoby niebędące członkami służby dyplomatyczno - konsularnej tj szefowie resortów, podsekretarz stanu, posłowie, senatorowie, byli prezydenci RP, (byli prezesi rady ministrów, byli ministrowie spraw zagranicznych od 24.8.1989)

- NIE MA PASZPORTÓW KONSULARNYCH!

(w czasach PRL istniał paszport z prawem wielorakiego przekraczania granicy dla osób na stałe przebywających zagranicą; zlikwidowany 01.01.1990)

- jeśli paszport zginie, to należy zgłosić to na najbliższym posterunku policji, potrzebne jest zaświadczenie o stracie paszportu (chodzi o odpowiedzialność, jeśli ktoś popełni przestępstwo i będzie się legitymował naszym paszportem)

- paszport blankietowy - zdjęcie, dane, pieczęć konsulatu, ważny jest 1 miesiąc, z prawem jednokrotnego przekroczenia granicy; zastąpiono go paszportem tymczasowym

- nowe przepisy z Schengen - państwa UE należą do tzw. obszaru Schengen, wspólna polityka wizowa. Paszportowa, azyl, kontrola granicy; wszystkie państwa muszą wybrać jedno miejsce, gdzie będą drukowane paszporty (w Polsce jest to Warszawa), wydłużony okres wydawania paszportów tymczasowych (ważne 1 rok), zlikwidowano paszporty blankietowe,

- od roku 2002 konsul nie wydaje paszportów fizycznie, zbiera się wnioski i wysyła poczta kurierską do MSZ do Warszawy, stamtąd do organu drukującego paszporty, potem wracają one do MSZ, a potem wysyła się je do konsulatu, cały proces może trwać około 3-4 miesięcy i dlatego wydaje się paszporty tymczasowe od ręki, bezpłatne, tylko że w tym momencie traci wizę z prawem do pracy, a urzędnik nie ma gdzie tej wizy wbić, bo to jest paszport tymczasowy

- obecnie paszporty maja kolor bordowy, ale ważny jest też granatowy, a w najbliższym czasie będą jeszcze nowe paszporty unijne z gwiazdkami

- obywatelstwo europejskie posiada się wtedy, gdy jest się obywatelem kraju członkowskiego Unii, obywatelstwo europejskie jest obywatelstwem pochodnym, nie ma jeszcze paszportu europejskiego, gdyż w czasie negocjowania traktatu w Nicei w 2000 upadł pomysł ustanowienia wspólnego europejskiego paszportu, za sprawą Wlk. Brytanii, która uznała paszport za element suwerenności narodowej

27. Polityka wizowa państwa i kompetencje konsula w tym zakresie.

- wiza stanowi zezwolenie państwa przyjmującego w formie specjalnego wpisu i pieczęci zamieszczonych w paszportach przez kompetentne organy państwowe (a za granicą przez ambasady, konsulaty) na podstawie której dana osoba ma prawo przebywać na terytorium państwa, przebywać na min w okresie ważności wiz lub je opuścić.

- rodzaje wiz:

* Pobytowe (od 3-6 miesięcy): dyplomatyczne, służbowe, zwyczajne (indywidualne lub zbiorowe) i turystyczne (indywidualne lub zbiorowe)

* Tranzytowe (od 48 godzin do 1 tygodnia): dyplomatyczne, służbowe, zwyczajne

* Wizy z prawem do pracy (do 1 roku, wyjątkiem są państwa anglosaskie, bo tam wydają na taki czas, jaki jest określony we wniosku pracodawcy)

- do udzielania wiz dyplomatycznych i służbowych za granicą upoważnione są misje dyplomatyczne i urzędy konsularne, a w kraju ministerstwo spraw zagranicznych; misje dyplomatyczne i konsularne wydawane są dla pracowników służby zagranicznej państw obcych, a więc osobom skierowanym do pracy w misjach dyplomatycznych, urzędach konsularnych lub organizacjach międzynarodowych, kurierom dyplomatycznym, na wniosek ministra spraw zagranicznych lub misji dyplomatycznej danego państwa, zgłoszony w formie noty

- urzędy konsularne mogą wyjątkowo udzielić wiz dyplomatycznych i służbowych na zlecenie swego ministra spraw zagranicznych lub misji dyplomatycznej, lub w sytuacji, gdy w danym państwie nie ma misji dyplomatycznej

- w samym państwie przyjmującym takie wizy wystawia ministerstwo spraw zagranicznych

- wiza dyplomatyczna i służbowa nadawana jest gratis i niezwłocznie, nie daje ona jednak, podobnie jak sam paszport dyplomatyczny, podstawy do przyznawania przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i konsularnych

- w Polsce wizy dla szefów misji i członków personelu misji dyplomatycznych, kierowników i członków personelu urzędów konsularnych państw obcych, wydaje się wizy:

* dyplomatyczne, (do 3 miesięcy nie dotyczy członków służby zagranicznej)

* służbowe, (do 3 miesięcy nie dotyczy członków służby zagranicznej)

* kurierskie, (do 10 dni)

te trzy upoważniają do wjazdu na terytorium Polski w okresie do 6 miesięcy od daty jej wystawienia, oraz pobytu i wyjazdu w okresie w niej wyznaczonym

dyplomatyczne wydaje się dla szefów misji i członków personelu misji dyplomatycznych, kierowników i członków personelu urzędów konsularnych państw obcych,

służbowe wydaje się członkom personelu administracyjnego i technicznego, służby przedstawicielstwa dyplomatycznego, pracownikom konsularnym, członkom personelu służby urzędu konsularnego oraz innym osobom skierowanym do pracy w Polsce lub przyjeżdżającym służbowo, a także członkom rodzin wszystkich wymienionych kategorii osób

* dyplomatyczne tranzytowe - dla członków służby dyplomatycznej, wydaje się na czas nie dłuższy niż 5 dni)

- Potrzebny jest wniosek pracodawcy, że dana osobę zatrudnił, zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy, że taka firma istnieje, wtedy wydaje się wizę na 1 rok minus jeden

Przy wydawaniu wiz stosuje się zasadę terytorialności, wizę można dostać tylko w okręgu konsularnym miejsca stałego zameldowania

- strony z Schengen zniosły granicę wewnętrzną, została tylko granica zewnętrzna, mając wizę jednego kraju można jechać do wszystkich; do obszaru Schengen nie należy Wielka Brytania i Irlandia; Polska ma status obserwatora

28. Formy zakończenia pełnienia funkcji przez konsula.

- najczęstszym sposobem jest odwołanie członka personelu urzędu konsularnego przez władzę państwa wysyłającego - odwołanie następuje w skutek upływu terminu, na jaki członek personelu urzędu konsularnego został skierowany za granicę, bądź z innych powodów, których ocena należy do kompetencji władz państwa wysyłającego

* państwo wysyłające zobowiązane jest do notyfikowania państwu przyjmującemu, że funkcje odwołanej osoby uległy zakończeniu

- zakończenie funkcji następuje też na skutek uznania urzędnika konsularnego za persona non grata, a innego członka personelu konsularnego - za osobę niepożądaną

* państwo wysyłające powinno odwołać daną osobę, albo położyć kres jej funkcjom w urzędzie konsularnym (gdy osoba jest obywatelem państwa przyjmującego, wysyłającego lub trzeciego i na stałe zamieszkuje na terytorium państwa przyjmującego)

* gdy państwo wysyłające odmawia odwołania danej osoby lub zwleka z odwołaniem, państwo przyjmujące może cofnąć exequatur urzędnikowi, który je otrzymał, a pozostałym członkom personelu konsularnego przekazać informację, że przestało uważać daną osobę za członka personelu urzędu konsularnego

* cofnięcie exequatur jest równoznaczne z pozbawieniem kierownika urzędu konsularnego jego oficjalnego statusu, immunitetów i przywilejów (państwo wyznacza mu określony termin do opuszczenia jego terytorium, „z grzeczności”, po jego upływie może być on wydalony z granic państwa przyjmującego, jednak z zachowaniem jego osobie względów)

- osoba może być uznana za persona non grata, jeszcze przed przybyciem na terytorium państwa przyjmującego lub przed objęciem funkcji

* państwo powinno cofnąć nominację, a ona nie może przystąpić do pełnienia funkcji

- funkcje konsularne wygasają też wtedy, gdy dojdzie do zerwania stosunków konsularnych, likwidacji urzędu konsularnego, włączenia okręgu konsularnego do innego państwa, zgonu członka personelu konsularnego, podania się go do dymisji

- działalność urzędu konsularnego może być zawieszana - rząd amerykański w 1992 niezadowolony z polityki Jugosławii, popierającej konflikt w Bośni i Hercegowinie, zawiesił działalność wszystkich konsulatów jugosłowiańskich na terytorium USA, zamknięcie ich nie oznaczało zerwania stosunków konsularnych między krajami; ze względów ekonomicznych

- funkcje wygasają na skutek definitywnej utraty suwerenności państwa wysyłającego lub przyjmującego jako podmiotu prawa międzynarodowego, nie dotyczy to okupacji wojennej (ta nie musi pociągać likwidacji urzędów konsularnych państw neutralnych)

29. Immunitety jurysdykcyjne konsularne.

- immunitet od jurysdykcji karnej, cywilnej, administracyjnej państwa przyjmującego

- mają do niego prawo urzędnicy i pracownicy konsularni, ale tylko w odniesieniu do czynności urzędowych

- w przypadku popełnienia ciężkiej zbrodni podlega on zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu, ale tylko na podstawie postanowienia właściwej władzy sądowej

- urzędnicy konsularni mogą być więzieni lub podlegać jakiejkolwiek innej formie ograniczenia wolności osobistej tylko, ale tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądowego

- są jednak odstępstwa od jurysdykcji karnej, zawarte w umowach dwustronnych, niektóre z nich zapewniają urzędnikom konsularnym i członkom ich rodzin pełny immunitet od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego, a pracownikom konsularnym tylko w odniesieniu do czynności urzędowych

- jeśli chodzi o postępowanie karne, to urzędnicy konsularni powinni się stawić przed właściwymi władzami, ale odpowiadają z wolnej stopy

- w przypadku zatrzymania lub tymczasowego aresztowania członka personelu konsularnego, należy zawiadomić kierownika urzędu konsularnego, a jeśli to on zostanie zatrzymany to zawiadamia się władze państwa wysyłającego

- wszczęcie postępowania karnego przeciwko urzędnikowi konsularnemu, który uzyskał exequatur państwa przyjmującego, jest w zasadzie równoznaczne z jego cofnięciem

- immunitetu od powództw cywilnych nie stosuje się, wynikłych z zawarcia przez urzędnika lub pracownika konsularnego umowy, w której nie występował on wyraźnie lub w sposób domniemany jako przedstawiciel państwa wysyłającego, a także w przypadku powództwa cywilnego, wytoczonego przez osoby trzecie, na skutek szkód powstałych w wyniku wypadku spowodowanego w państwie przyjmującym przez pojazd, statek morski lub statek powietrzny

- sąd państwa przyjmującego nie może w tej kwestii wydawać wyroków, może jedynie stwierdzić, czy dany akt lub działanie posiada charakter urzędowy

- immunitetu cywilnego nie mają członkowie rodziny urzędnika i pracownika konsularnego oraz członkom służby

- niektóre polskie konwencje dwustronne przyznają pełny immunitet od jurysdykcji cywilnej kierownikowi urzędu konsularnego (z wyjątkiem ww. powództw cywilnych)

- Konwencja Wiedeńska wyłącza spod działania immunitetu od jurysdykcji administracyjnej, wypadki spowodowane w państwie przyjmującym przez pojazd, statek lub statek powietrzny, ale przeważnie na podstawie umów dwustronnych członkowie personelu urzędu konsularnego korzystają z traktowania uprzywilejowanego

- w Polsce immunitet od jurysdykcji administracyjnej, zwany policyjnym, zwalnia członków personelu konsularnego z obowiązku poddania się badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie, sprawdzenia stanu technicznego pojazdu, a ich dokumenty uprawniające do kierowania pojazdem nie mogą być zatrzymane

- członkowie urzędu konsularnego nie są obowiązani do składania zeznań, co do faktów związanych z wykonywaniem swych funkcji urzędowych ani też do przedkładania urzędowych dokumentów, korespondencji odnoszących się do tej funkcji, nie są oni obowiązani do składania zeznań w charakterze rzeczoznawców w zakresie prawa państwa wysyłającego, z tych obowiązków zwolnieni są także urzędnicy konsularni będący obywatelami lub stałymi mieszkańcami państwa przyjmującego

- urzędnicy konsularni mogą być wzywani w charakterze świadka, a w przypadku odmowy składania zeznań nie są objęci żadnymi sankcjami, natomiast pracownicy i członkowie personelu służby nie mogą odmówić składania zeznań, z wyjątkiem spraw odnoszących się do ich funkcji urzędowych

- władze miejscowe żądające zeznań nie powinny utrudniać urzędnikowi konsularnemu sprawowania jego funkcji, dlatego zeznania mogą zostać przyjęte także w rezydencji lub urzędzie konsularnym, bądź też przyjąć jego oświadczenie na piśmie, na ogół nie wymaga się składania przysięgi ani przyrzeczenia, w praktyce powyższe udogodnienia stosuje się także do pracowników konsularnych i członków personelu służby

- Konwencja Wiedeńska zezwala konsulom na doręczanie korespondencji urzędowej oraz wykonywanie rekwizycji sądowych w ramach pomocy prawnej, pod warunkiem, że takie doręczenie jest zgodne z umowami międzynarodowymi oraz ustawodawstwem wewnętrznym państwa przyjmującego, (ale tylko własnym obywatelom)

- doręczanie pism sądowych członkom personelu urzędów konsularnych, przestrzegane są tytuły, nie ma groźby zastosowania przymusu w razie niestawienia się

- urzędnicy konsularni nie są obowiązani do występowania w charakterze biegłego lub tłumacza w zakresie spraw związanych z wykonywaniem przez nich funkcji urzędowych

Zrzeczenie się przywilejów i immunitetów konsularnych.

- państwo wysyłające w odniesieniu do członka urzędu konsularnego może zrzec się przysługujących mu przywilejów i immunitetów (nietykalność osobista, immunitet jurysdykcyjny i obowiązek składania zeznań w charakterze świadka)

- zrzeczenia może dokonać tylko kompetentna władza państwa wysyłającego, przeważnie ministerstwo spraw zagranicznych, musi ono nastąpić w sposób wyraźny i być zakomunikowany państwu przyjmującemu na piśmie, najlepiej w formie notyfikacji

- jeśli osoba korzystająca z przywilejów i immunitetów konsularnych sama wszczyna postępowanie, to traci wtedy prawo do powoływania się na immunitet jurysdykcyjny w stosunku do jakiegokolwiek powództwa wzajemnego, bezpośrednio związanego z powództwem głównym

- wszcząć takie postępowanie może ona jedynie za pozwoleniem władz państwa wysyłającego

30. Przywileje konsularne.

Przywileje i immunitety konsularne.

- konsul nie podlega jurysdykcji państwa przyjmującego

- zasada wzajemności, równe traktowanie wszystkich, wyjątek stosunki polsko-amerykańskie w zakresie wizowym, obywatele USA nie muszą mieć wizy, żeby wjechać do Polski, natomiast obywatele polscy muszą mieć wizę amerykańską, państwa nie muszą spełniać wobec drugiego państwa zobowiązań, jeżeli nie spełnia ono adekwatnie swych zobowiązań zaciągniętych wobec niego, państwo ma prawo ograniczyć przywileje i immunitety w stosunku do drugiego państwa, w stopniu, w jakim tamto państwo ograniczyło je dla nas, pod warunkiem, że ma to charakter dyskryminacyjny

- klauzula największego uprzywilejowania - państwo zobowiązują się niejako do automatycznego przyznawania sobie przywilejów i immunitetów, które przyznają państwu trzeciemu i to bez względu na to, czy od tego trzeciego państwa otrzymały odpowiednia rekompensatę za te dodatkowe prerogatywy, może to być warunkowe np. na zasadzie wzajemności

- naruszenie przywilejów i immunitetu przez państwo przyjmujące oraz jego nadużywanie przez dyplomatów, państwo ponosi odpowiedzialność międzynarodową z tytułu naruszenia przywilejów i immunitetów, przede wszystkim ze strony swych organów, państwo nie może się powoływać na swe prawo wewnętrzne w celu uwolnienia się od odpowiedzialności międzynarodowej, państwo przyjmujące ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie ciążących na nim zobowiązań z tytułu przywilejów i immunitetów

- są trzy formy naprawienia szkody: restytucja, odszkodowanie i zadośćuczynienie

- państwo może ponosić odpowiedzialność materialna lub polityczno-moralną

- restytucja zakłada zwrot mienia, przedmiotów, przywrócenie status quo

- odszkodowanie powinno pokryć finansowo wycenioną szkodę oraz pokryć ewentualne łączone z nią utracone korzyści

- zadośćuczynienie, gdy państwo nie jest w stanie wyrównać szkody materialnej lub moralnej poprzez restytucję i odszkodowanie, polega to na przyznaniu się do faktu naruszenia Orawa, przeprosin np. znieważenie flagi lub godła narodowego, znieważenie głowy państwa, do takich klasycznych form zalicza się: oddanie honoru fladze, wystawienie warty honorowej, odwołanie ze stanowiska funkcjonariusza, winnego zaniedbania, obowiązek ukarania sprawców najcięższych przestępstw

- państwo przyjmujące jest zwolnione od odpowiedzialności, w przypadku, gdy osoba sama naraża się na niebezpieczeństwo lub sama spowodowała zagrożenie dla siebie

- państwo przyjmujące ma obowiązek pomóc dyplomacie w odparciu ataku na misję lub pozbyciu się sprawców z jej pomieszczeń

- wszystkie osoby korzystające z immunitetów i przywilejów konsularnych zobowiązane są szanować ustawodawstwo wewnętrzne pastwa przyjmującego w granicach, które nie przynoszą uszczerbku dla ich statusu, osoby takie są zobowiązane do niemieszania się w sprawy wewnętrzne państwa przyjmującego

Zakres osobowy i rzeczowy przywilejów i immunitetów konsularnych.

Osoby korzystające z takich przywilejów dzielą się na cztery grupy:

- urzędników konsularnych, pracowników konsularnych, członków personelu służby i osoby zatrudnione wyłącznie w służbie prywatnej członków urzędu konsularnego

- z przywilejów korzystają także rodziny urzędników i pracowników konsularnych mieszkających z nimi we wspólnocie domowej

- z przywilejów i immunitetów korzystają także kurierzy konsularni oraz w mniejszym stopniu honorowi urzędnicy konsularni

- zakres przywilejów i immunitetów zależy od tego czy osoba ma obywatelstwo państwa wysyłającego czy przyjmującego i czy prowadzi działalność zarobkową

- urzędnicy konsularni nie mogą wykonywać w państwie przyjmującym jakiejkolwiek działalności zawodowej lub handlowej dla zysku osobistego

- konsulowi honorowi (obywatele państwa przyjmującego) są korzystają z immunitetu jurysdykcyjnego i nietykalności osobistej w odniesieniu do czynności urzędowych dokonanych w ramach swych funkcji

31. Charakterystyka polskich konwencji konsularnych dwustronnych zawartych po 1945r.

- konwencja polsko - brytyjska z 1967 - konsul bierze udział w załatwianiu formalności związanych z wpłynięciem i postojem okrętu wojennego w jednym z portów jego okręgu konsularnego, bierze też udział w realizacji ceremoniału łączącego się z pobytem okrętów wojennych państwa wysyłającego

- konwencja polski - jugosłowiańska z 1968 - państwo przyjmujące zachowuje prawo sprzeciwienia się utworzeniu konsulatu w każdej miejscowości, z wyjątkiem takiej, w której istnieje już konsulat państwa trzeciego

- konwencja polsko - belgijska z 1972 mówi, że każda ze stron umawiających się ma prawo ustanowić i utrzymywać urzędy konsularne na terytorium drugiej strony; uprawnia konsula do prowadzenia rejestru obywateli państwa wysyłającego, lecz także do wydawania im dokumentów dotyczących rejestru; przewiduje obowiązek powiadomienia władz okręgu konsularnego o udzieleniu exequatur - także jeśli chodzi o tymczasowego kierownika urzędu konsularnego, któremu daje się tymczasowe upoważnienie

- konwencja polsko - mongolska - urząd konsularny może być ustanowiony w państwie przyjmującym tylko za zgodą tego państwa

- konwencja polsko - rumuńska z 1973 każda umawiająca się strona może ustanawiać urzędy konsularne na terytorium drugiej umawiającej się strony tylko za jej zgodą

- konwencja polsko - rosyjska z 1992, zapewnia konsulom i członkom ich rodzin „pełną” nietykalność osobistą, a więc identycznie jak dyplomatom, nie podlegają oni zatrzymaniu, aresztowaniu, ani ograniczeniu wolności osobistej w jakiejkolwiek innej formie; nietykalność pomieszczeń rozciąga się na pomieszczenia mieszkalne urzędników i pracowników konsularnych

- konwencja polsko - rumuńska z 1993 upoważniła obie strony do mianowania i przyjmowania honorowych urzędników konsularnych i stosowania wobec nich rozdziału III Konwencji Wiedeńskiej z 1963, honorowi urzędnicy konsularni mogą być obywatelami polskimi, rumuńskimi lub państwa trzeciego (analogiczne postanowienia są w konwencjach polsko - mołdawskiej, polsko - uzbekistańskiej, polsko - chorwackiej); upoważnia urzędnika konsularnego do prowadzenia rejestru urodzeń, oświadczeń o wstąpienie w związek małżeński i zgonów obywateli państwa wysyłającego oraz wydawania odpowiednich dokumentów, przypomina jednocześnie o obowiązku zgłaszania powyższych zdarzeń władzom państwa przyjmującego, zobowiązuje władze państwa przyjmującego do przekazania na żądanie urzędu konsularnego kopii i odpisów aktów stanu cywilnego dotyczących obywateli państwa wysyłającego

- konwencja polsko - chorwacka z 1995 - państwo wysyłające zamiast listów komisyjnych lub analogicznego aktu może zwykłą notą przekazać dane konieczne do dopuszczenia do pełnienia funkcji przez kierownika urzędu konsularnego; kierownik urzędu konsularnego może przystąpić do wykonywania swoich funkcji z chwilą, gdy państwo przyjmujące udzieli mu exequatur lub innego analogicznego zezwolenia

- konwencja polsko - kazachska z 1997czyni podobnie jak ta z Roją, a jeśli chodzi o zwolnienia celne, to nie wspomina o tzw okresie przesiedleniowym w odniesieniu do pracowników konsularnych i członków personelu służby; oprócz kierownika i urzędników konsularnych nietykalność pomieszczeń rozciąga się też na pracowników konsularnych i członków personelu służby

32. Przywileje i immunitety dyplomatyczne i konsularne w państwach trzecich.

- przywileje i immunitety dyplomatyczne przysługują w zróżnicowanym zakresie także przy przejeździe przez państwo trzecie

- konwencja wiedeńska mówi, że jeśli członek personelu dyplomatycznego misji dyplomatycznej przejeżdża przez terytorium państwa trzeciego w celu objęcia swego stanowiska lub powrotu na nie albo też wraca do swego kraju, to państwo trzecie, które udzieliło mu wizy, w razie gdy wiza nie jest wymagana, przyzna mu nietykalność oraz wszystkie inne niezbędne immunitety (w praktyce jest to nietykalność i immunitet jurysdykcyjny)

- to samo odnosi się do członków jego rodziny

- przywileje i immunitety zostały przyznane tylko w zakresie niezbędnym do zapewnienia przejazdu i powrotu oraz ograniczone do rozsądnego i usprawiedliwionego czasu, potrzebnego do realizacji takiego przejazdu
- przyznawane są również przywileje celne i podatkowe, zwłaszcza gdy chodzi o mienie przesiedleniowe

- państwa trzecie nie powinny utrudniać personelowi administracyjno - technicznemu i służbie oraz ich rodzinom przejazdu przez swoje terytorium

- konwencja hawańska przyznaje analogiczne immunitety i przywileje dyplomacie w tranzycie jak co w państwie przyjmującym

- gdy państwo trzecie nie jest stroną konwencji lub nie uznaje państwa wysyłającego to w grę wchodzi kurtuazja międzynarodowa lub specjalne porozumienie

na mocy konwencji wiedeńskiej z 1916 poczta dyplomatyczna, przewożona przez terytorium państwa trzeciego i kurierzy dyplomatyczni korzystają z nietykalności i ochrony jak w państwie przyjmującym; a uprzywilejowany status dyplomaty przysługuje mu nawet gdy znajdzie się w państwie trzecim na skutek działania siły wyższej

- na macy traktatu luterańskiego z 1929 przedstawiciele dyplomatyczni Stolicy Apostolskiej mogą przejeżdżać przez terytorium Włoch i mogą pozostawać na tym terytorium, a więc posiadać tam urzędowe pomieszczenia misji i rezydencje, korzystając z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych

- zakres przywilejów i immunitetów konsularnych obejmuje w określonym stopniu także państwa tranzytu

- wg konwencji wiedeńskiej z 1963, jeśli urzędnik konsularny przejeżdża przez terytorium lub znajduje się na terytorium państwa trzeciego, które udzieliło mu wizy, gdy wiza taka jest wymagana, państwo trzecie zobowiązane jest przyznać mu wszelkie immunitety przewidziane w Konwencji Wiedeńskiej z 1963 niezbędne do umożliwienia mu przejazdu i powrotu

- to samo stosuje się do członków jego rodziny pozostających z nim we wspólnocie domowej

- konwencja nie wymienia expressis verbis nietykalności urzędników konsularnych i członków ich rodzin w tranzycie przez państwa trzecie; jednak nie wyklucza przyznania im nietykalności osobistej, gdyż stwierdza, że „państwo trzecie przyzna mu wszelkie immunitety przewidziane w innych artykułach niniejszej konwencji”

- gdy państwo trzecie nie jest stroną konwencji i/lub nie uznaje państwa wysyłającego, można liczyć jedynie na kurtuazję międzynarodową lub specjalne porozumienie

- status przysługuje urzędnikowi konsularnemu podczas podróży w celu objęcia swego stanowiska lub powrotu na nie bądź podczas powrotu do państwa wysyłającego

- w czasie przejazdu np. turystycznego może liczyć jedynie na względy kurtuazji międzynarodowej

- pozostałym członkom urzędu konsularnego i ich rodzinom, państwo trzecie zobowiązane jest nie utrudniać przejazdu służbowego przez swe terytorium

- państwo trzecie przyznaje korespondencji ochronę i swobodę, jak przyznaje im państwo przyjmujące

- przyznaje ono również kurierom konsularnym, którym udzielono wizy, gdy taka jest wymagana, oraz bagażowi konsularnemu w tranzycie taką samą nietykalność i ochronę, jaką przyznaje państwo przyjmujące

- zobowiązane jest przyznać uprzywilejowany status członkom urzędu konsularnego, środkom urzędowego porozumiewania się, kurierom konsularnym oraz bagażowi konsularnemu, gdy znajdą się na terytorium państwa trzeciego wskutek działania siły wyższej np. w związku z awarią samolotu

33. Sprawowanie funkcji dyplomatycznych i konsularnych przez państwa trzecie.

- Misja dyplomatyczna, za zgodą państwa przyjmującego, może sprawować w państwie przyjmującym opiekę nad interesami państwa trzeciego i jego obywateli

- Konwencja Wiedeńska przewiduje taką możliwość w przypadku zerwania stosunków dyplomatycznych, jak i gdy misja państwa trzeciego została z innych powodów na stałe lub czasowo odwołana, odnosi się to również do „zawieszania” stosunków dyplomatycznych;

- gdy państwa z powodów ekonomicznych nie utrzymują misji - za zgodą państwa przyjmującego, na prośbę państwa trzeciego, niereprezentowanego w państwie przyjmującym, podjąć się czasowej ochrony jego interesów i jego obywateli

- w przypadku zerwania stosunków, reprezentowanie interesów państwa trzeciego może obejmować, obok ochrony interesów państwa i jego obywateli, także pieczę nad jego pomieszczeniami wraz z mieniem i archiwami

- w razie zerwania luz zawieszenia stosunków państwo reprezentujące interesy państwa trzeciego nie jest zobowiązane do angażowania się w sprawę obrony polityki i prestiżu państwa, którego interesy reprezentuje; zachowuje neutralność i ogranicza się do roli „skrzynki pocztowej” dla przekazywania stanowisk obu stron

- powinno się udzielać obywatelom pomocy humanitarnej, finansowej i prawnej oraz interesować się ich losem

- bez sprzeciwu państwa przyjmującego urząd konsularny może wykonywać na rzecz państwa trzeciego funkcje konsularne

- niektóre konwencje konsularne wymagają wyraźnie uprzedniej zgody państwa przyjmującego - układ z Caracas z 18.7.1911 między Boliwią, Kolumbią, Ekwadorem, Peru i Wenezuelą - upoważnił konsulów do sprawowania opieki nad obywatelami innego państwa umawiającego się, nieposiadającego urzędu konsularnego w danej miejscowości

- podejmowanie funkcji konsularnych na rzecz państwa trzeciego traktowane jest jako dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach

- są wypadki kiedy państwa pełnią funkcje konsularne w imieniu państw trzecich bez ograniczenia w czasie np. Szwajcaria w imieniu Księstwa Lichtensteinu

- czasowa opieka nad interesami i obywatelami państwa trzeciego w wyjątkowych sytuacjach jak np. w związku z wojną, zawieszeniem lub zerwaniem stosunków konsularnych - tu nie następuje łączenie funkcji konsularnych dwóch państw, a jedynie opieka nad obywatelami i interesami tegoż państwa i pełnienia funkcji o charakterze administracyjnym

- uznaj się, że w przypadku zerwania stosunków konsularnych, państwo przyjmujące nie może pozostawić bez opieki archiwa konsularne i minie urzędu konsularnego

34. Misje specjalne ad hoc i ich znaczenie we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

- rozwinęły się zwłaszcza po II wojnie światowej, co spowodowane zostało wszechstronnym rozwojem stosunków między państwami, pogłębiającą się współzależnością interesów państw, stałym rozwojem nowoczesnych środków transportu, łączności, co umożliwia uprawianie tzw. dyplomacji wahadłowej (świadczy o tym ilość przyjmowanych i wysyłanych przez państwa misji specjalnych)

- misje mają miejsce na szczeblu szefów państw, rządów, ministrów spraw zagranicznych, członków rządu zwłaszcza z dziedzin gospodarczych, przedstawicieli sztabów generalnych, kończąc na misjach niższego szczebla wysyłanych dla zawarcia traktatu, omówienie kwestii odnośnie stosunków bilateralnych lub multilateralnych, w celach protokolarno - ceremonialnych tj. udział w uroczystościach inauguracyjnych objęcia władzy przez prezydenta, koronacjach, pogrzebowych

- Komisja Prawa Międzynarodowego podjęła się skodyfikowania norm dotyczących misji specjalnych (podpisano ją w Nowym Jorku w 1969), gdyż wzrosła bardzo ich rola jako jednej z form współczesnej dyplomacji, jako instytucji odpowiadającej potrzebom szybko rozwijających się stosunków międzynarodowych i postępującej specjalizacji w zakresie poszczególnych dziedzin tych stosunków

- o wszechstronności stosowania misji specjalnych świadczy fakt, że może ona służyć interesom państw zarówno w wypadku istnienia stosunków dyplomatycznych i konsularnych między państwami, jak i w sytuacji ich braku - misją specjalną

* jest misja czasowa reprezentująca państwo, wysyłana przez jedno państwo do drugiego państwa za jego zgodą, w celu wspólnego rozpatrzenia z nim określonych spraw albo wypełnienia wobec niego określonego zadania;

* jest instytucją międzynarodowego prawa publicznego i służy celom realizacji stosunków między państwami

* ma charakter tymczasowy, a więc wyznaczane są na czas określony lub potrzebny do wypełnienia określonego zadania

* ma ona do spełnienia sprecyzowane zadanie

* jedna misja może być wysyłana do drugiego tylko po uprzednim porozumieniu między obu państwami tj. po wyrażeniu zgody państwa wysyłającego

- misje specjalne mogą być wysyłane do państwa, które oficjalnie nie uznało państwa wysyłającego,

wyjazd może mieć na celu uznanie takiego państwa; nawiązanie stosunków konsularnych nie jest

warunkiem wysyłania lub przyjmowania misji specjalnych

- zaleta misji polega również na tym, że mogą one być wykorzystane do przedyskutowania i załatwienia istotnych spraw między państwami nieuznającymi się wzajemnie oraz będącymi w stanie wojny

- umożliwiają szybkie spotkania między kompetentnymi osobistościami państwowymi - spotkana „ na szczycie”,

- wykształciły się następujące rodzaje misji:

* misje specjalne suwerenów i książąt należących do rodziny królewskiej, szefów państw, prezydentów

* misje specjalne szefa i członków rządu oraz osobistości reprezentujących głowę państwa

* misje specjalne o charakterze czysto dyplomatycznym, na czele których stoją przedstawiciele resortu spraw zagranicznych, minister spraw zagranicznych, sekretarz i podsekretarz stanu, ambasadorowie ad personam

* misje specjalne, na których czele nie stoją wyżej wymienione osobistości wysokiej rangi, a które reprezentują państwo zgodnie z postanowieniami Konwencji o misjach specjalnych z 1969

35. Przywileje i immunitety dla członków misji ad hoc.

- zakres rzeczowy - zakres opiera się na zasadzie mutatis mutandis, są jednak 2 różnice

* dopuszczalna jest możliwość wchodzenia do pomieszczeń misji specjalnej bez zgody szefa misji w tzw. nadzwyczajnych okolicznościach no wybuchu pożaru; domniemanie zgody nie jest możliwe w stosunku do pomieszczeń tzw. osobistości wysokiej rangi, a więc szefa rządu itp.

* funkcje misji i stan liczebny uzgadniane są formalnie, każdorazowo między państwem wysyłającym a przyjmującym

- zakres czasowy i terytorialny

* od chwili opuszczenia terytorium swego państwa, a w całej rozciągłości w momencie znalezienia się w granicach terytorium państwa przyjmującego, po powiadomieniu ministerstwa spraw zagranicznych o nominacji w charakterze członka misji specjalnej

* do momentu opuszczenia terytorium tego państwa w wyznaczonym lub tzw rozsądnym terminie

- Przywileje i immunitety głowy państwa, szefa i innych członków rządu, zwłaszcza ministra spraw zagranicznych

* głowa państwa korzysta ze specjalnego statusu: całkowita nietykalność osobista, mienia, pomieszczeń, środków lokomocji, korespondencji, pełne wyłączenie spod jurysdykcji państwa przyjmującego

* z przywilejów dyplomatycznych korzystają szef rządu, ministrowie, podróżujący z szefem państwa i rządu członkowie jego rodziny, osoby towarzyszące, personel pomocniczy, służba

* mogą oni pełnić swoje funkcje urzędowe - komunikować się z krajem, rządem, przedstawicielami dyplomatycznymi i konsularnymi

* nietykalność i immunitet sądowy jest zapewniony w okresie pełnienia funkcji - nie może być pociągnięty do odpowiedzialności prawno-karnej ani przesłuchany jako świadek w dotyczących go bezpośrednio postępowaniach

* w sprawach karnych i cywilnych może wystąpić w roli świadka, ale nie musi

* jeśli przestaną pełnić swoje funkcje urzędowe, to nie przysługują im przywileje i immunitety w czasie pobytu za granicą - dyktator Chile A Pinochet został zatrzymany w Wielkiej Brytanii w 1999 jako faktycznie osoba prywatna i groził mu proces

* jednak statut Międzynarodowego Trybunału Karnego nie zwalnia od 2002 od odpowiedzialności karnej głów państw, szefów rządów za zbrodnie: ludobójstwa, wojenne, przeciw ludzkości i ewentualnie agresji, niezależnie od tego, kiedy zostały popełnione

36. Dyplomacja w ramach ONZ.

- przykład dyplomacji wielostronnej, kolektywnej, urzeczywistnianej przez państwa poprzez ich uczestnictwo i działalność

- bezpieczeństwo personelu ONZ i personelu współdziałającego, określa Konwencja ONZ z 1994 - wprowadziła ona zasadę karania przestępstw i określiła ich katalog oraz procedurę ścigania i stawiania przed sądem osób podejrzanych o dopuszczenie się zamachów na bezpieczeństwo i życie członków wojskowych, policyjnych lub cywilnych jednostek biorących udział w operacjach ONZ lub też funkcjonariuszy i ekspertów organizacji międzynarodowych przebywających służbowo na obszarze, gdzie prowadzona jest operacja ONZ

- zasady precedencji określa się według alfabetycznej kolejności nazw państw, używanych w organizacji

- dla przedstawicieli państw akredytowanych przy organizacji stosuje się uprzednie uzyskanie agrément

- obowiązuje zasada suwerennej równości państw, stąd też respektowany jest obowiązek wyrażania uprzedniej zgody na nawiązanie stosunków oficjalnych i ustanowienie stałego przedstawicielstwa przy danej organizacji

- przedstawicielstwa są akredytowane jednostronnie, bez wzajemności

- organizacja ONZ wystawia laissez-passer swoim funkcjonariuszom, władze państw członkowskich zobowiązane są do uznawania i honorowania laissez-passer jako dokumentu podróży; państwa członkowskie zobowiązane są do niezwłocznego udzielenia wiz posiadaczom tego dokumentu, jeżeli podróżują oni w sprawach organizacji

- Delegacje do organów i na konferencje organizacji międzynarodowych.

Status delegacji jest określany każdorazowo w aktach założycielskich org. m., lub w innych umowach np. konwencjach o statusie prawnym, przywilejach i immunitetach org. m.

Państwo może wysłać delegację do organu lub na konferencję, ale tylko zgodnie z przepisami danej organizacji. Jeśli przepisy na to zezwalają, dwa lub więcej państw może wysłać wspólną delegację do organu lub na konferencję.

Swoboda mianowania przez państwo wysyłające swych delegatów, delegatów liczbie w granicach rozsądku. W skład delegacji oprócz jej szefa, mogą wchodzić też inni delegaci, personel dyplomatyczny, administracyjny, techniczny i służby. Jest obowiązek powiadamiania o składzie delegacji, o przybyciu i ostatecznym wyjeździe jej członków, o tytułach i porządku pierwszeństwa członków delegacji, o pełnomocnictwach. Głowa państwa i osoby wysokie rangą, prócz ułatwień, przywilejów i immunitetów maja także prerogatywy.

Wszystkie zasady dotyczące delegacji państw członkowskich mają zastosowanie do delegacji obserwatorów.

- Są to członkowie aparatu urzędniczego stałych organów organizacji międzynarodowych. Znajdują się oni w służbie organizacji międzynarodowej. Zatrudniani są na kontraktach bezterminowych lub na oznaczony w nich okres. Ich obowiązki są określane na podstawie umów międzynarodowych. Personel org. m., zatrudniany jest według różnych kryteriów.

W ONZ przestrzega się tzw. klucza geograficznego celem niedopuszczenia do dominowania funkcjonariuszy będących obywatelami jednego państwa lub grupy państw albo państwa siedziby danej org. m. Zasada ta nie dotyczy pracowników usług ogólnych i fizycznych, którzy są zatrudniani spośród obywateli państwa siedziby org. m. lub siedziby jej przedstawicielstw w innych państwach.

- Funkcjonariusze międzynarodowo korzystają ze statusu oraz prerogatyw przyznanych im przez państwa członkowskie danej org. m. Nie reprezentują oni bezpośrednio państw, lecz daną org. m. Uprawniony jest do pełnienia swych funkcji na terytoriach wszystkich państw członkowskich bez konieczności uzyskiwania każdorazowo zgody np. w formie akredytacji,

- karta ZN głosi, że organizacja korzysta na terytorium każdego ze swych członków z przywilejów i immunitetów koniecznych dla osiągnięcia jej celów

37. Dyplomacja w ramach NATO.

- dla przedstawicieli państw akredytowanych przy organizacji stosuje się uprzednie uzyskanie agrement

- obowiązuje zasada suwerennej równości państw, stąd też respektowany jest obowiązek wyrażania uprzedniej zgody na nawiązanie stosunków oficjalnych i ustanowienie stałego przedstawicielstwa przy danej organizacji

- przedstawicielstwa są akredytowane jednostronnie, bez wzajemności

- Podstawy przywilejów i immunitetów - - umowa między państwami stronami traktatu północnoatlantyckiego, dotycząca statusu sił zbrojnych (SOFA), Londyn 1951

- umowa dotycząca statusu organizacji traktatu północnoatlantyckiego, przedstawicieli narodowych i personelu międzynarodowego, Ottawa 1951

- protokół dotyczący statusu międzynarodowych dowództw, ustanowionych na podstawie traktatu północnoatlantyckiego, Paryż 1952

i używać nadajnik radiowydemm ndencję urzędową ą urzędami konsularnymi państwa wysyałajacego - umowa w sprawie statusu przedstawicielstw i przedstawicieli państw trzecich przy organizacji traktatu północnoatlantyckiego, Bruksela 1994

- konwencja między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Królestwa Danii i rządem Republiki Federalnej Niemiec, dotycząca Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego, Szczecin 1998

38. Przywileje i immunitety funkcjonariuszy międzynarodowych.

- określane są na podstawie umów bilateralnych, multilateralnych lub jednostronnych aktów lub na podstawie zasad prawa zwyczajowego i kurtuazji międzynarodowej ( przypadku konferencji ad hoc)

- przywileje i immunitety funkcjonariuszy międzynarodowych:

immunitet sądowy w zakresie czynności dokonanych w charakterze urzędowym, włączając w to ich wypowiedzi ustnych i pisemnych

ich wszystkie pisma i dokumenty są nietykalne

zwolnieni są od obowiązku służby narodowej

zwolnieni są od ograniczeń imigracyjnych i formalności rejestracyjnych dla cudzoziemców

korzystają z ułatwień przy wymianie pieniędzy

mają prawo wwieźć przy obejmowaniu swego stanowiska w danym państwie, bez opłaty cła, swoje mienie służące do osobistego użytku

funkcjonariusze międzynarodowi, niezależnie od ich obywatelstwa, są przeważnie zwolnieni od wszelkich podatków od pensji i uposażeń wypłacanych im przez daną organizację międzynarodową

funkcjonariusze korzystają z przywilejów i immunitetów także w swoich państwach

- płacą podatki tzw. tax assessment, zasila on Podatkowy Fundusz Wyrównawczy ONZ i jest uzależniony od wysokości pensji, na jego podstawie państwa członkowskie ściągające podatek od pensji swoich obywateli płacą składkę podwyższoną o kwotę, która nie została pobrana formie podatku, na koniec okresu rozliczeniowego kwota ta zostaje zwrócona przez ONZ państwom tych funkcjonariuszy, którzy zapłacili swoim państwom podatek od pensji

- emeryci i renciści tych organizacji są zwolnieni podatków

39. Prawo legacji Wspólnot Europejskich/Unii Europejskiej.

Nie ma podmiotowości prawno-międzynarodowej, bo wiąże się to z przyjęciem konstytucji, ale realizuje prawo legacji w imieniu Wspólnot Europejskich, chociaż używana jest nazwa Unia Europejska.

Państwo członkowskie, na którego terytorium znajduje się siedziba UE, przyznaje przedstawicielstwom państw trzecich akredytowanych przy UE zwyczajowe immunitety i przywileje dyplomatyczne. Szefowie tych przedstawicielstw podlegają procedurze akredytacji. Przedstawicielstwa te noszą nazwę stałych przedstawicielstw przy UE. Na ich czele znajdują się stali przedstawiciele w randze ambasadorów. Mają następujący oficjalny tytuł: Stały Przedstawiciel, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny (oficjalna nazwa reprezentowanego państwa). Przedstawicielstwa dyplomatyczne przy UE działają nie tylko według instrukcji swych rządów, ale także pełnią funkcje na rzecz Unii. Każdy obywatel państwa członkowskiego Unii, na terytorium państwa trzeciego, gdzie jego kraj nie ma przedstawicielstwa, korzysta z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych państw członkowskich, na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa.

Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) - ciało pomocnicze Rady UE, przygotowuje jej uchwały. W skład Komitetu wchodzą szefowie wszystkich stałych przedstawicielstw dyplomatycznych akredytowanych przy UE w randze ambasadorów oraz ich zastępcy, przeważnie w randze ministrów pełnomocnych. Komitet działa w dwóch grupach:

COREPER I, w skład której wchodzą zastępcy stałych przedstawicieli (Komisja Zastępców Ambasadorów), zajmujący się głównie technicznymi sprawami oraz COREPER II, w skład której wchodzą stali przedstawiciele w randze ambasadorów (Konferencja Ambasadorów). Grupa ta zajmuje się sprawami ogólnymi i m.in. związanymi z problemami z zakresu polityki zagranicznej i Rady Europejskiej. COREPER zapewnia łączność i przepływ informacji między rządami reprezentowanymi przez stałych przedstawicieli a Radą Unii i innymi organami UE.

40. Rodzaje i krótka charakterystyka przedstawicielstw WE/UE w państwach i przy ONZ.

- Państwa WE rozważają możliwość otwierania wspólnych przedstawicielstw dyplomatycznych, przy ONZ i w państwach powstałych w wyniku rozpadu ZSRR

- nie doszło jeszcze do otwierania wspólnych przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych UE mimo idei, to traktat o UE i inne zobowiązują państwa do ścisłej współpracy między przedstawicielstwami państw członkowskich w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

- art. III 230 projektu traktatu konstytucyjnego UE, wg którego delegacje Unii w państwach trzecich i do organizacji międzynarodowych reprezentujące UE zobowiązane są do ścisłej współpracy z misjami państw członkowskich UE

- deklaracja do utworzenia Europejskiej Służby do Spraw Działań Zewnętrznych, jako aparatu wykonawczego przyszłego ministra spraw zagranicznych UE, może stanowić krok ku tworzeniu wspólnych przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych UE w państwach trzecich- ministerstwo ma zresztą prowadzić wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa unii oraz odpowiadać w Komisji za stosunki zewnętrzne oraz koordynować inne aspekty działań zewnętrznych Unii.

7

---