Teoria i praktyka pedagogiki specjalnej oraz wyjaśnienie podstawowej
terminologii. Ewolucja pedagogiki specjalnej i jej interdyscyplinarny charakter.
cele i zadania oraz obiektywny i subiektywny wymiar norm i normalności.
Podmiotowość i egalitaryzm osób niepełnosprawnych. Kierunki badań i
poszukiwań w pedagogice specjalnej. Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym.
Ewolucja pedagogiki specjalnej i jej interdyscyplinarny charakter. Cele i zadania
oraz obiektywny i subiektywny wymiar norm i normalności. Podmiotowość i
egalitaryzm osób niepełnosprawnych. Kierunki badań i poszukiwań w
pedagogice specjalnej. Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym.
Co to jest pedagogika specjalna?
jest to nauka, która zajmuje się problematyką osób niepełnosprawnych.
Pedagogika specjalna jest nauką, ponieważ spełnia kryteria naukowe:
(ma swój cel, problem, metody i techniki, którymi się posługuje)
posiada swój przedmiot (niepełnosprawność, edukacja, wychowanie,
terapia, itd.) oraz swój podmiot (osoba niepełnosprawna i jej rodzina)
Przedmiotem badań jest przede wszystkim wszelka, celowa, intencjonalna i
spontanicznie podejmowana działalność na rzecz osób niep. i ich rodzin.
posiada swoją metodologię, należy do nauk społeczno-humanistycznych,
interdyscyplinarnych, posługuje się metodami i technikami nauk
socjologicznych, psychologicznych, dydaktycznych oraz ma swoją metodę: metoda
indywidualnych przypadków (wyparła metody ilościowe)
Metody: obserwacja, eksperyment pedagogiczny, rozmowa (f-cja poznawcza i
terapeutyczna), techniki projekcyjne.
posiada swoją terminologie, a więc język naukowy,
posiada reprezentacje instytucyjną i osobową (nauczyciele, doktorzy,
profesorowie).
Nauka interdyscyplinarna jest to nauka, która ściśle współpracuje i
korzysta z innych nauk, na bazie których tworzy swoje teorie, oddaje swój
dorobek empiryczny i naukowy innym naukom.
Nauka praktyczna - weryfikuje swoja wiedzę na gruncie praktycznym.
Historia pedagogiki specjalnej
Wiek XIX przyjmuje się za okres tworzenia się PS jako nauki. Inaugurujący
jest rok1861 kiedy to ukazały się pierwsze pozycje naukowe tłumaczące
podstawy tej pedagogiki - autorami byli Georgens i Deinhard. Pedagogika ta
istniała pod nazwą "pedagogika lecznicza" , która to dominowała do II wojny
światowej w krajach europejskich. Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie
w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej
zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi. W Czechosłowacji nazwa ta oznacza
praktyczną działalność terapeutyczną.
Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z
lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią
stosowaną, pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i
XX wieku stosowana była nazwa "psychiatria dziecięca" rozumiana jako
pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie "psychiatria nieletnich",
"psychiatria dzieci i młodocianych" w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.
Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z
coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora
(Heilpädagogik), że pedagogika specjalna jest przede wszystkim "pedagogiką i
niczym innym". W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie
międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich
nazwa: "pedagogika specjalna". Nazwę tę stosowano także w krajach
niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.
U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści
ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę "ogólna
pedagogika specjalna", potem proponuje wprowadzenie nazwy "pedagogika
ograniczonych", obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania
ograniczonych w rozwoju.
W Związku Radzieckim wprowadzono określenie "defektologia", której
przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defektywnych.
W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę "ortopedagogika" (z greckiego
orthos - prosty, słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika
"prostująca", "wyrównująca", "korygująca". W Polsce coraz bardziej przyjmuje
się określenie "ortodydaktyka" dla dydaktyki specjalnej stosowanej w
szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym
niż pedagogika specjalna. "Orto" występuje zresztą w wielu wyrazach
złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia,
ortopedia.
Niektórzy teoretycy uważają, że stosowanie określenia "pedagogika
specjalna" nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo "specjalna" sugeruje
podział dzieci na "normalne" i "specjalne", a stosowane środki wychowawcze
i kształcenia także na środki "normalne" i "specjalne". Tym samym,
pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy,
przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a
wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne
W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa
"pedagogika rehabilitacyjna". Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają, gdyż
rehabilitacja rozumiana jest także szerzej - jako rehabilitacja medyczna,
społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.
Cele pedagogiki specjalnej?:
Celem naczelnym jest:
przygotowanie osób niep. na miarę ich indywidualnie maxymalnych
możliwości do życia samodzielnego w środowisku
zapewnienie maksymalnego i wszechstronnego rozwoju, na miarę możliwości
psychofizycznych .
A. Hulek wyróżnia 2 cele:
- rewalidacyjny (rehabilitacyjny) - odnosi się do osób
niepełnosprawnych;
- poznawczy - odnosi się do osób sprawnych, akcje edukacyjne, propagandowe
- spektrum wiedzy o osobach niep.
M. Grzegorzewska wyróżnia 3 rodzaje celów:
humanistyczny - podkreśla podmiotowość osób niep., traktowanie osób
niepełnosprawnych z należytą im godnością;
wychowawczy - jest bardziej priorytetowy, umiejętności jakie osoby niep.
są bardzo istotne, nacisk na kształcenie umiejętności znalezienia się w
różnych sytuacjach życiowych.
utylitarny (ekonomiczny) - powinien uwzględniać osoby niep. jako
potencjalnych pracowników ( jeszcze w większości wypadków pozostaje celem
teoretycznym)
Klasyfikacja uwzględniająca podmiot pedagogiki specjalnej:
są to osoby , u których procesy poznawcze przebiegają w sposób
nieprawidłowy, na skutek uszkodzonej aparatury percepcyjnej (węch, słuch, wzrok,
dotyk, itd.)
są to osoby, u których postrzegany obraz poznawczy jest nie adekwatny do
rzeczywistości, mają nieograniczoną zdolność do działania, ekspresji i
rozumowania - możemy uznać, że są to osoby poniżej normy i wykazują
duże problemy adaptacyjne (przystosowawcze)
są to osoby mające w wyniku uszkodzenia narządu ruchu lub przewlekłej
choroby ograniczoną zdolność do działania i ekspresji oraz trudności
adaptacyjne w środowisku szkolnym, rodzinnym, w życiu społecznym i pracy
zawodowej.
są to osoby, które podlegają resocjalizacji, czyli niedostosowane
społecznie w skutek zaniedbań i błędów wychowawczych, zarówno przez szkołę,
jak i dom, rodzinę, są to osoby wchodzące w konflikt z normami prawnymi i
społecznymi
są to osoby znacznie przekraczające poziom normy intelektualnej i
zdolności, które wymagają specjalistycznego ukierunkowania, stymulacji i
specjalnego kształcenia.
PS wspiera się kilkoma kierunkami poszukiwań i badań:
etiologia - nauka, która próbuje dochodzić przyczyn, wyjaśnia, analizuje
te czynniki, które zdeterminowały obniżenie sprawności psychicznej,
nieprawidłowy rozwój, dysfunkcjonalność.
fenomenologia - nauka, która pomaga zrozumieć zjawisko towarzyszące
upośledzeniu fizycznemu i psychicznemu, interpretuje objawy i opisuje objawy
współwystępujące w danym przypadku.
profilaktyka - nauka, która próbuje zapobiegać, działania, które
zmierzają do uniknięcia danego zjawiska ( patologii, dewiacji, schorzenia czy
niepełnosprawności)
terapia pedagogiczna - koryguje, usprawnia i leczy pewne odchylenia
integracja - jest to idea, ruch zmierzający do zespolenia osób sprawnych i
niep., (normalizacja - idea głoszona przez osoby niep.)
Różnice wśród samych osób niepełnosprawnych:
Norma jest to zbiór przepisów, zespół ogólnie przyjętych zasad
ustalone przez większość.
Nienormalność występuje wówczas gdy zagraża normom, wartościom,
bezpieczeństwu, przekonaniom ideologicznym czy religijnym.
Norma - kanon, standard.
Normy są tworzone przez ludzi. Modyfikują się w zależności od rodzaju.
Zmiany norm powodują np. zmiany ustrojów politycznych, przemiany
gospodarcze.
Dla wszystkich ale zwłaszcza dla niepełnosprawnych bardzo ważna jest
praca.
Normy dzielimy na: 3 rodzaje norm Maever`a
norma statystyczna - to ta norma, która zostaje wyrażona cyfrą; daje
ustalić średnią badanej populacji
Jedną z form statystycznych jest inteligencja. Iloraz inteligencji jest
jednym z wyznaczników upośledzenia umysłowego. Kiedy na początku XX wieku
wynaleziono test na inteligencję. Odchylenie standardowe: 16, norma 100.
Krzywa Gauza:
do 20, głębokie upośledzenie
20-36, znaczne
36-52, umiarkowane
52-68, lekkie
68-84, pogranicze normy, kiedyś ociężałość umysłowa; te dzieci nie
pasują do żadnej z grup i to stanowi ich problem
84-116, norma
wartościująca (oceniająca) - dotyczy oceny wyglądu; oceniamy na
podstawie zaobserwowanych walorów i subiektywnej oceny; należy uwrażliwiać
rodziców na wygląd zewnętrzny i higienę
Społeczeństwo wykazuje tendencję do wychwytywania rzeczy odbiegających
od normy (lubimy oceniać)
Pedagodzy pedagogiki specjalnej również poddają się temu i oceniają,
wartościują, co jest karygodne.
Estetyka wyglądu - dorośli infantylizują dorosłe niepełnosprawne
dziecko (poprzez sposób ubierania). Poprawa wizerunku dziecka powoduje poprawę
społecznego odbioru.
?Często osoby niepełnosprawne są nastawione roszczeniowo, konsumpcyjnie,
tak, jak działają rodzice dziecka upośledzonego. Jest to wynikiem polityki
państwa.
idealna
Idealna - każda nauka wyznacza ideał.
Dla upośledzonego - norma, dla głuchego - słuch, itp.
Osoba niepełnosprawna jak najbardziej samodzielna, nie widoczna w tłumie,
nie naznaczona "S" - specjalna.
Jak i dlaczego zmieniają się normy?
?Pojęcie normy zależy od kryteriów oceny i wartościowania, które są
zmienne i zależne od wielu czynników, m.in. od postępu wiedzy, techniki,
czynników społecznych i ekonomicznych.
?Na przykład w Polsce dzieci z ilorazem inteligencji poniżej 75 zaliczono
do grupy upośledzonych umysłowo. Po przyjęciu w 1968r. nowej klasyfikacji
Międzynarodowej Organizacji Zdrowia, za upośledzone umysłowo uznaje się
dzieci, u których iloraz inteligencji jest niższy od 68.
?Innym przykładem jest: po wprowadzeniu protez słuchowych (aparatów
elektroakustycznych) dzieci, które z tych protez z pożytkiem mogą korzystać z
ubytkiem słuchu w granicach 80 db, określa się jako dzieci
niedosłyszące. Przed wprowadzeniem tych zdobyczy techniki dzieci z takim samym ubytkiem
słuchu przyjmowano do szkół dla głuchych jako praktycznie głuche.
Niepełnosprawność - ustalenie terminologiczne. klasyfikacja osób
niepełnosprawnych. dziecko niepełnosprawne - wyjaśnienia terminologiczne i
pojęciowe. Bariery społeczne i psychologiczne wynikające z niepełnosprawności.
System orzecznictwa rentowego i pozarentowego - ustalenia legislacyjne.
Definicja osoby niepełnosprawnej
(w ujęciu Hulka - uważana za matkę innych definicji):
?Według Deklaracji Praw Osób Niepełnosprawnych z dnia 9.12.1975 roku
pojęcie osoba niepełnosprawna oznacza człowieka nie mogącego samodzielnie,
częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia,
indywidualnego lub społecznego na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia
sprawności fizycznych lub psychicznych.
?Według A. Hulka za osobę niepełnosprawną "uważa się jednostkę,
która z powodu fizycznych, somatycznych, umysłowych lub psychicznych
właściwości i warunków napotyka na poważne trudności w życiu osobistym, w
rodzinie, w szkole, w zakładzie pracy i w czasie wolnym".
Niepełnosprawność:
czasowa, okresowa
wrodzona, nabyta
stała, progresywna
może wymagać opieki osoby drugiej (czasowo lub na stałe)
Trzy stopnie niepełnosprawności:
znaczny - tutaj zalicza się osoby mające naruszoną osoby mające
naruszoną sprawność organizmu, które są niezdolne do podjęcia zatrudnienia
bądź zdolne do wykonywania pracy w zakładzie pracy chronionej albo w
zakładzie aktywizacji zawodowej; są to osoby wymagające niezbędnej stałej lub
długotrwałej opieki lub pomocy osoby drugiej w celu pełnienia ról
społecznych, w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej
egzystencji;
umiarkowany - do którego zalicza się osoby o naruszonej sprawności
organizmu, które jednak zdolne są do pracy na stanowisku pracy przystosowanym do
potrzeb i możliwości jakie wynikają z niepełnosprawności. To osoby,
które wymagają częściowej lub okresowej pomocy innej osoby do pełnienia ról
społecznych w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej
egzystencji;
lekki - tu zaliczamy osoby o naruszonej sprawności organizmu, lecz zdolne
do pracy bez konieczności pomocy innej osoby w celu pełnienia ról
społecznych.
Przez dziecko niepełnosprawne uważamy taką osobę, która na skutek
ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym lub psychicznym ma znaczne
trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie
stawiają przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny.
Przez specjalne potrzeby edukacyjne rozumie się potrzeby, które w procesie
rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub
powstałe z innych przyczyn trudności w uczeniu się.
Klasyfikacja M. Grzegorzewskiej (uwzględniała stopnie
niepełnosprawności, na tej pdst. stworzono system edukacji, wychowania oraz subdyscypliny PS):
1.?oligofrenopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń umysłowych
2.?surdopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń słuchu i mowy
3.?tyflopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń wzroku
4.?resocjalizacyjna - pedagogika dotycząca zaburzeń w zachowaniu, na tle
czynników
organicznych i środowiskowych
5.?terapeutyczna z rehabilitacyjną - pedagogika dotycząca kalectwa i
schorzeń
przewlekłych
6.?praca socjalna
7.?pedagogika korekcyjna
8.?logopedia
Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych - powstała na bazie
klasyfikacji Marii Grzegorzewskiej, a autorem jest Zofia Sękowska:
niewidomi i niedowidzący:
niewidomi od urodzenia lub przed piątym rokiem życia
ociemniali
niewidomi i ociemniali z dodatkowym kalectwem
niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym
niedowidzący
słabo widzący w wysokim stopniu
głusi i niedosłyszący:
głusi od urodzenia
głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem
ogłuchli mówiący
głusi z upośledzeniem umysłowym
głusi z resztkami słuchu
niedosłyszący
głucho - niewidomi
upośledzeni umysłowo:
w stopniu lekkim
w stopniu umiarkowanym
w stopniu znacznym
w stopniu głębokim
5. przewlekle chorzy:
ze względu na rodzaj schorzenia
ze względu na formę leczenia
6. osoby z uszkodzonym narządem ruchu:
wady, choroby, urazy i uszkodzenia kręgosłupa
wady postawy, deformacje, amputacje, dysfunkcje kończyn
porażenia, atropia (zanik mięśni)
7. niedostosowani społecznie:
z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności układu nerwowego oraz na tle
endokrynologicznych (psychopaci, neuropaci, charakteropaci)
przy braku wyraźnych zaburzeniach centralnego układu nerwowego przy
istniejących zaniedbaniach środowiskowych (młodzież moralnie zaniedbana)
8.?osoby z trudnościami w uczeniu w skutek mikro uszkodzeń dysharmonii
rozwojowych i mikro deficytów
Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych Z. Sękowskiej
wyróżnia:
niewidomi i niedowidzący:
niewidomi od urodzenia lub przed 5 rokiem życia
ociemniali
niewidomi i ociemniali z dodatkowymi kalectwami
niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym
niedowidzący
słabo widzący w wysokim stopniu
głusi i niedosłyszący:
głusi od urodzenia
głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem
ogłuchli mówiący
głusi z upośledzeniem umysłowym
głusi z resztkami słuchu
niedosłyszący
głucho - niewidomi
upośledzeni umysłowo:
w stopniu lekkim
w stopniu umiarkowanym
w stopniu znacznym
w stopniu głębokim
5. przewlekle chorzy:
ze względu na rodzaj schorzenia
ze względu na formę leczenia
6. osoby z uszkodzoną aparaturą ruchową:
wady, choroby, urazy i uszkodzenia kręgosłupa
wady postawy, deformacje, amputacje, dysfunkcje kończyn
porażenia, atropia (zanik mięśni)
7. nieprzystosowani społecznie:
z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności U.N. oraz na tle
endokrynologicznym (psychopaci, neuropaci, itp.)
przy braku wyraźnych zaburzeń O.U.N. przy istniejących zaniedbaniach
środowiskowych - młodzież moralnie zaniedbana
8. osoby z trudnościami w uczeniu w skutek dysharmonii rozwojowych i mikro
deficytów
Klasyfikacja dzieci (osób) o specjalnych potrzebach edukacyjnych:
Uczniowie z uszkodzeniami sensorycznymi, do których należą:
a.?osoby niewidome i słabowidzące
b.?osoby niesłyszące i słabosłyszące
Uczniowie z uszkodzeniami motorycznymi, do których należą:
a. osoby z niepełnosprawnością motoryczną - z uszkodzeniem
narządu ruchu
b. osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych
Uczniowie z upośledzeniem umysłowym, z niesprawnością intelektualną,
Uczniowie z zaburzeniami komunikacji językowej,
Uczniowie ze złożonymi niepełnosprawnościami, do których należą:
a. dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi - niep. wzajemnie się
warunkującymi,
b. dzieci z niepełnosprawnościami dodatkowymi - nakładającymi
się.
Uczniowie z zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania,
Uczniowie z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi zaburzeniami (zespól
Aspergera, mutyzm)
Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dyslalia,
dysgrafia, dysleksja, itd.)
Uczniowie z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi - które cierpią na
chorobę nieuleczalną albo nawracającą lub postępującą, trwającą jeden
rok lub więcej.
Problem dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych był bardzo szeroko
omawiany na Światowej Konferencji w Salamance (Hiszpania) w 1994 r.
Obecnie wprowadzono kodyfikację i symbolikę zaburzeń DSM IV:
01U - up. umysłowe
02P - choroby psychiczne
03L - wady, choroby, zaburzenia słuchu, głosu i mowy
04O - wady, choroby, zaburzenia narządu wzroku
05R - wady, choroby, zaburzenia narządu ruchu
06E - epilepsja
07S - wady, choroby, zaburzenia układu oddechowego
08P - wady, choroby, zaburzenia układu pokarmowego
09M - wady, choroby, zaburzenia układu moczowo-płciowego
10N - wady, choroby, zaburzenia układu neurologicznego
11 I - inne w skład, których wchodzą choroby układu neurologicznego,
enzymatycznego, endokrynologicznego, immunologicznego, odzwierzęce,
zeszpecenia, AIDS, metaboliczne.
Zasady pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych:
zasada sukcesu realnego optymizmu jako różnicowanie wymagań programowych
adekwatnych do aktualnych potrzeb i możliwości dziecka (myślenie
pozytywne), najbardziej motywujące są sytuacje, w których dziecko ma możliwość
podniesienia własnej samooceny.
zasada ścisłej integracji doświadczeń percepcyjnych, ruchowych i
językowych, treningu różnych funkcji praktycznych, ma zintegrować wszystkie
sfery zmysłowe.
zasada aktywnego, wielostronnego mobilizowania i wzmacniania osiągnięć
dziecka (dorosłego), przy wykonywaniu zadań poprzez stosowanie różnorodnych
działań, które są związane z zainteresowaniami, potrzebami dziecka.
zasada doboru odpowiednich metod i technik oraz środków specjalistycznej
terapii uwzględniając stopień i rodzaj upośledzenia, choroby, itd.
zasada wyzwolenia otwartości, bezpośredniości i spontaniczności w
komunikowaniu się z najbliższym otoczeniem rodzinnym, sąsiedzkim,
rówieśniczym,
zasada pełnej akceptacji i tolerancji,
zasada przyjmowania różnych zakresów wolności i autonomii osób
niepełnosprawnych - to znaczy możliwości wyboru i dobrowolności podjęcia oferty
współpracy.
zasada stopniowego, ewolucyjnego i regularnego osiągnięcia zamierzonych
celów,
zasada uczenia się dla życia w środowisku, poprzez uczestnictwo,
działanie i przeżywanie oraz dopasowywanie wymagań do
poziomu rozwoju i jego następnych etapów,
zasada całościowego, komplementarnego, wszechstronnego i zintegrowanego
podejścia do dziecka niepełnosprawnego jako całości fizycznej, psychicznej
i społecznej, żyjącego w konkretnym lokalnym
środowisku.
zasada niezbędnego optymalnego wykorzystania oprzyrządowania i
oprotezowania,
Rewalidacja i rehabilitacja - wyjaśnienie pojęć. Kierunki, drogi i zasady
rewalidacji. Autorewalidacja. Dyrektywy pracy rewalidacyjnej. Podstawowe
założenia procesu rewalidacyjnego. Cele i zadania rehabilitacji. Rodzaje i
formy rehabilitacji. Wybrane metody rehabilitacyjne w pracy z osobami
niepełnosprawnymi. Polski Model Rehabilitacji. Zasady rewalidacji indywidualnej.
Terapia kreatywna w rewalidacji. Fazy i formy terapii kreatywnej. Proces adaptacji
w rewalidacji.
Rewalidacja (ponownie silny, mocny, sprawny) - są to działania skierowane
na dzieci i młodzież. Przywrócenie dzieciom całkowitego
zdrowia, więc całkowita rewalidacji jest dostępna tylko w stosunku do
dzieci przewlekle chorych (nie we wszystkich przypadkach). W stosunku do
pozostałych dzieci specjalnych, pojęcie "rewalidacja" należy rozumieć
w znaczeniu przenośnym. Celem wychowania specjalnego jest
przywrócenie im "zdrowia" w dostępnych dla nich zakresach, a w innych,
znalezienie środków kompensacyjnych. Rewalidacja jest to, więc wychowanie
specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich
rozwoju.
W latach 50-tych nastąpił rozłam, w wyniku, którego wyodrębniono z
rehabilitacji (wrócić komuś godność), która jest skierowana na osoby
dorosłe - rewalidację.
Kierunki działania rewalidacyjnego wg Lipkowskiego:
Maksymalne wzmacnianie czyli usprawnianie tych sił, cech i zadatków
wrodzonych, które są najmniej uszkodzone. Więc zadaniem najważniejszym jest,
aby nieuszkodzone siły biologiczne, wykazujące najbardziej podatne
możliwości rozwojowe zaktywizować i ukształtować najpełniej.
Wzmacnianie (fortioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych
lub fizycznych. Jeżeli uszkodzenie organów poznawczych nie jest całkowite,
należy dążyć do maksymalnego wykorzystania pozostałych możliwości
rozwoju w każdej dziedzinie upośledzeń, np. resztki słuchu - przy prawidłowym
zastosowaniu protez słuchowych i wcześnie podjętych ćwiczeniach
audiologicznych i logopedycznych, mogą przyczynić się do usprawnienia lub poprawy
komunikatywności jednostki niedosłyszącej ze środowiskiem, a przez to do
lepszego rozumienia rzeczywistości i dostosowania się do niej.
Wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów
biologicznych i rozwojowych. Kompensacja to zastąpienie jakiegoś braku innym
czynnikiem lub funkcją:
kompensacja wewnątrzpochodna: biologiczna, samorzutna, pozaświadoma;
kompensacja zewnętrzna: techniczna, medyczna, farmakologiczna, społeczna,
pedagogiczna
psychologiczna i zawodowa.
nadkompensacja (pozytywne) - wybicie się osoby niepełnosprawnej w
dziedzinie dla siebie najstarszej
hiperkompresacja (negatywne) - stawianie sobie celu z góry skazanego na
porażkę, który z
racji ograniczeń fizycznych, psychicznych i społecznych nie jest w
stanie zrealizować
Drogi rewalidacji Wg M. Grzegorzewskiej:
1.?kompensacja
2.?korektura
3.?usprawnianie
4.?dynamizowanie
o charakterze kompensacyjnym to zastąpienie jakiegoś braku innym
czynnikiem lub funkcją.
o charakterze korekcyjnym - poprawa korygująca wady postawy, wzroku,
słuchu u osób niepełnosprawnych, trzeba również korygować obraz świata i
samego siebie
o charakterze usprawniającym - podejmowanie działań mające na celu
wyćwiczenie pewnych partii mięśniowych układu ruchowego jak również organów
niedomagających
o charakterze dynamizującym - wzbudzanie dynamizmu pozytywnego nastawienia
Główne zasady rewalidacji:
Akceptacji:
Akceptuje się dziecko takim jakie ono jest. Szkoła i społeczeństwa
zobowiązane są wspierać je w rozwoju i wymagania dostosować do sił i
możliwości wychowania. Pozbycie się błędu atrybucji - czyli oceniania dziecka
przez pryzmat jego niedoskonałości.
Pomocy:
Każde dziecko ma prawo do pomocy w procesie rozwoju. Zasada pomocy w
wychowaniu dziecka niepełnosprawnego ma na celu pomóc dziecku w aktywizacji jego
sił biologicznych, w usamodzielnieniu go, w przezwyciężeniu trudności
rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia. Stosunek do dziecka
upośledzonego jest często niewłaściwy; przyczyną nie tylko jest
zniechęcenie wynikające z konieczności zapewnienia mu większej opieki, ale także
często nadmiar troskliwości. Z reguły doprowadza to do osłabienia
aktywności dziecka i hamuje tendencje samo rozwojowe.
Indywidualizacji:
Zasadę tę trzeba rozpatrywać w dwu różnych aspektach:
jako zasadę ortodaktyczną zmierzającą do dostosowania procesu nauczania
do indywidualnych potrzeb
jako zasadę mającą na uwadze indywidualny cel kształcenia, wychowania,
rozwoju
Terapii pedagogicznej:
Rewalidacja dziecka upośledzonego, które często jest także dzieckiem
chorym lub znajdującym się na pograniczu choroby psychicznej lub somatycznej,
musi uwzględniać problem leczenia. Terapia pedagogiczna stosowana jest w
przypadkach zaburzeń funkcjonalnych, na tle dewiacji środowiskowych i
niepowodzeń szkolnych, które szczególnie ostro występują u dzieci z lekkim
niedorozwojem intelektualnym i u dzieci z różnymi przejawami niedostosowania
społecznego. Terapia pedagogiczna realizowana jest w 3 fazach:
wstępna: przygotowawcza, zmierzająca do ustalenia możliwie dokładnej
diagnozy trudności wychowawczej, gromadzenia informacji wykorzystanych do
IPETu
profilaktyka na rzecz środowiska: oddziaływania na środowisko wychowawcze
drogą poradnictwa, zmierzającego do korekty i polepszenia sytuacji
wychowawczej, w której dziecko przebywa
stosowania środków i metod terapeutycznych przez odpowiednią organizację
pracy w grupie wychowawczej, rozmowy indywidualne, terapię zabawowe
Współpracy z rodziną:
Zasada terapii pedagogicznej zakłada ścisłe współdziałanie pedagoga z
lekarzem specjalistą i psychologiem, a w stosunku do dziecka społecznie
niedostosowanego, także z opiekunem społecznym i kuratorem sądowym.
Współpraca szkoły z rodziną upośledzonego ma szczególne znaczenie. Rodzina, w
której jest dziecko upośledzone, obarczona jest większym niż normalnie
ciężarem materialnym i moralnym. Konieczność zaopiekowania się dzieckiem
ogranicza możliwości zarobkowej pracy zawodowej, ponadto dziecko nie spełnia
nadziei rodziców, a złe często prognozy rozwoju wpływają
przygnębiająco na atmosferę rodzinną. Rodzice potrzebują pomocy ze strony szkoły, a
przede wszystkim porady dotyczącej sposobu postępowania z dzieckiem
"specjalnej troski". Dziecko upośledzone ma z reguły trudniejszą sytuację w
rodzinie aniżeli dziecko normalne. Przyczyny są różne: wynikają z
trudniejszych możliwości adaptacyjnych, utrudnionego kontaktu, a przede wszystkim ze
swoistego stosunku rodziców do dziecka upośledzonego. Rodzice chcieliby
często za wszelką cenę, aby dziecko z objawami lekkiego upośledzenia
sprostało wymaganiom szkoły. Dziecko jest nadmiernie obciążane obowiązkami,
którym podołać nie może i to powoduje narastające niepowodzenia,
zniechęcenie i rezygnację. Inni rodzice uważają, że upośledzenie przekreśla
możliwości pomyślnego rozwoju, a więc nie podejmują starań o kształcenie
dziecka, z którego i tak "nic nie będzie". Współdziałanie nauczyciela -
specjalisty z rodziną może więc przyczynić się do zmiany form postępowania
z dzieckiem i do poprawy warunków rozwojowych.
Rewalidacja upośledzonych oparta jest na zasadach:
Zasada akceptacji - akceptuje się dziecko nie jako "specjalne" ale jedynie
jako dziecko, które obarczone jest większymi trudnościami rozwojowymi.
Zasada pomocy - ma na celu przede wszystkim pomóc dziecku w aktywizacji
jego sił biologicznych, w usamodzielnieniu go, w przezwyciężeniu trudności
rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia
Zasada indywidualizacji - w dwu aspektach: a) jako zasadę dydaktyczną
zmierzającą do dostosowania procesu nauczania do indywidualnych właściwości
dziecka, b) jako zasadę mającą na uwadze indywidualny cel kształcenia
Zasada terapii pedagogicznej - wspiera działania terapeutyczne lekarza, lub
współdziała z psychoterapeutą, ale także jest terapią prowadzoną
niezależnie od innych form leczenia.
Zasada współpracy z rodziną - ścisłe współdziałanie pedagoga z
lekarzem specjalistą i psychologiem, w stosunku do dziecka społecznie
niedostosowanego także z opiekunem społecznym i kuratorem sądowym.
W rewalidacji i rehabilitacji kierujemy się dyrektywami (wytycznymi).
Pierwotnie było ich 8 (M. Grzegorzewskiej, obecnie jest 16):
Gruntowne poznanie każdej jednostki, historii jej życia, warunków
środowiskowych i o ile to możliwe, dotarcie do przyczyn, które spowodowały
upośledzenie.
Zorientowanie się w charakterze zahamowanych przez upośledzenie
potrzebach.
Zorientowanie się w charakterze oddziaływania środowiska na osobę
niepełnosprawną.
Uwzględnienie w metodzie pracy typu układu nerwowego osoby
niepełnosprawnej.
Organizowanie sytuacji podnoszących próg tolerancji na frustrację.
Organizowanie sytuacji tworzących (kreujących) nowe motywacje.
Dostosowanie pracy do sił i możliwości osoby niepełnosprawnej.
Stosowanie w całej pełni metod kompensacyjnych, korekcyjnych,
usprawniających i dynamizujących.
Dyrektywy pracy rewalidatora:
gruntowne poznanie każdej osoby rewalidowanej, historii jej życia,
warunków jej rozwoju, na poznaniu charakteru i stopnia kalectwa (upośledzenia)
definicja środowiska - zorientowanie się w charakterze oddziaływania
środowiska na osobę rewalidowaną, postawy rodzicielskie, możliwości rozwoju,
f-cjonowanie w środowisku
rozpoznanie typu układu nerwowego dziecka, osoby niepełnosprawnej
rozpoznanie potrzeb dziecka - zorientowanie się w zachowanych przez
upośledzenie potrzebach, oraz tych, które są najbardziej zaburzone.
podnoszenie progu tolerancji na frustrację, wzmacnianie sfery psychicznej
dostosowanie tempa pracy oraz poziomu wymagań indywidualnych predyspozycji,
sił i możliwości dziecka
organizowanie i stwarzanie sytuacji, które będą dawały dziecku nowe
możliwości, nowe motywacje i impuls do działania
wdrażanie w praktykę w całej pełni i rozciągłości metod
kompensacyjnych, korekcyjnych, usprawniających, dynamizujących
Twórcami polskiej szkoły rehabilitacji są Dega i Weiss, którzy
wyróżnili 4 typy rehabilitacji:
medyczna;
pedagogiczna;
społeczna (psychologiczna);
zawodowa.
Cechy polskiego modelu rehabilitacji: DEGA - lekarz rehabilitacji, który
wywindował polską rehabilitację na światowe wyżyny poprzez zwrócenie
szczególnej uwagi na :
wczesność - rehabilitacja będzie przynosić pozytywne efekty kiedy
będzie przeprowadzona najwcześniej
kompleksowość - komplementarne działania prowadzone przez odpowiedni
sztab ludzi TEAM (lekarz - specjalista, terapeuta, psycholog, średni personel
medyczny, inna osoba niepełnosprawna)
ciągłość - rehabilitacja powinna tak długo trwać, jak długo osoba
niepełnosprawna wymaga usprawnienia psychicznego i wymaga pomocy w zaspokojeniu
potrzeb (pierwotna i wtórna)
powszechność - ogólny dostęp, każdy ma prawo do korzystania z usług
rehabilitacyjnych i medycznych
Integracja - cele i zadania. Rodzaje integracji. Ustalenia legislacyjne
integracji. Warunki prawidłowego przebiegu procesu włączania osób
niepełnoprawnych w nurt życia społecznego. Zjawisko ekskluzji społecznej wobec osób
niepełnosprawnych i ich rodzin. Postawy wobec osób niepełnosprawnych.
Normalizacja życia osób niepełnosprawnych. Postawy społeczne wobec osób
niepełnosprawnych.
Integracja - w pedagogice specjalnej w znaczeniu wąskim i szerokim. Tak
więc w pedagogice specjalnej termin integracja w znaczeniu szerokim wyraża
umiejętność harmonijnego współżycia i współdziałania osób
niepełnosprawnych we wszystkich formach i sytuacjach życia społecznego - w szkole, w
pracy, w czasie wolnym, czyli sprowadza się do integracji społecznej.
Natomiast wąskie znaczenie tego terminu dotyczy integracji szkolnej, czyli
włączenia niepełnosprawnych uczniów do nauki w ogólnodostępnych
szkołach i placówkach kształcenia masowego razem z uczniami pełnosprawnymi. Oraz
umożliwienia im korzystania ze środków pomocniczych stosownie do
indywidualnych możliwości.
Integracja obejmuje osoby niepełnosprawne niezależnie od wieku i dotyczy
wszystkich sytuacji życiowych człowieka, tzn.: życia rodzinnego,
kształcenia ogólnego i zawodowego, zatrudnienia, spędzania wolnego czasu, życia w
społeczności lokalnej.
Tak więc głównym celem społecznej integracji osób niepełnosprawnych
jest tworzenie w naturalnym środowisku społecznym warunków dla ich rozwoju,
nauki, pracy i spędzania wolnego czasu.
Już w latach 70 - tych A. Hulek upowszechnił pojęcie integracyjnego
systemu kształcenia i wychowania, który polega na mksymalnym włączeniu dzieci
i młodzieży z odchyleniami od normy do zwykłych szkół i innych placówek
oświatowych, umożliwiając im - w mirę możliwości - wzrastanie w grupie
zdrowych rówieśników.
W szkole specjalnej wszystkie oddziały są integracyjne. I tak klasa
integracyjna 3 - 5 osób niepełnosprawnych na 15 - 20 osób w klasie.
Niepełnosprawni chcą, by NORMALIZOWAĆ, nie integrować!
Bariery społecznej integracji:
Architektoniczne (konstrukcja tras komunikacyjnych, w obiektach
architektonicznych, a środkach komunkacji oraz w różnych urządzeniach technicznych)
Społeczne - negatywne postawy oraz przesądy w stosunku do osób
niepełnosprawnych
Kulturowe - to oddziaływania kulturowe, którym od wczesnych lat życia
podlegają dzieci w swoim środowisku
Edukacyjne - tkwią w procesie dydaktycznym tradycyjnej szkoły oraz w
stosowanych przez nauczycieli zabiegach organizacyjno - wychowawczych : stosowana
w szkole strategia motywowania uczniów do osiągnięć nie sprzyja
kształtowaniu pozytywnych więzi między dziećmi pełnosprawnymi i
niepełnosprawnymi, a raczej deprecjonuje w społeczności szkolnej do dzieci
niepełnosprawne. Podobnie strategia ocenia uczniów.
Tyflopedagogika - klasyfikacja osób niewidomych i niedowidzących.
Przyczyny uszkodzeń wzroku. Wpływ braku wzroku na psycho-społeczny rozwój
dziecka. Teorie zastępstwa zmysłów. Zjawiska specyficzne występujące u osób
niewidomych i niedowidzących. Funkcjonowanie I i II układu sygnałowego u
osób niewidomych. Kompensacyjna rola dotyku i słuchu. Teorie ujmowania
dotykowego. Hipotetyczny zmysł przeszkód. Szkolnictwo dla osób niewidomych i
niedowidzących. Możliwości rehabilitacyjne osób z wadami wzroku.
Tyflopedagogika - Jest nauką o wychowaniu i kształceniu jednostek z wadami
wzroku.
Przyczyny wad wzroku są bardzo różne, ale można je podzielić na trzy
zasadnicze zespoły czynników etiologicznych:
dziedziczne i wrodzone - zniekształcenia, niedorozwój
chorobowe - bakteryjne i alergie
traumatyczne - performacje, uciski, uszkodzenia organu wzrokowego lub
mózgu.
Ślepota - całkowity brak wzroku
Widzenie stroboskopowe - połowiczne, tzw. kurza ślepota
Teoria Wikariatu - stworzona przez M. Grzegorzewską - uważała ona, że
kompensacja zmysłu uszkodzonego powinna odbywać się z kompensacją zmysłu
innego.
Teoria ta została wyparta przez Teorię Jąder i Elementów Rozsianych:
kompensacja powinna odbywać się w obrębie zmysłu uszkodzonego poprzez
wykorzystanie zmysłów zapasowych.
Wiodącymi zmysłami w kompensacji wzroku są słuch i dotyk.
Hipotetyczny zmysł przeszkód - umieszczony w części czołowej, rzadziej
policzkowej, pozwala wyczuć przeszkodę. Składa się z czterech członów:
człon zmysłowy, intelektualny, emocjonalny, reakcja ruchowa.
Im wcześniej zaczniemy dostarczać bodźce, tym większa pewność, że
rozwój będzie prawidłowy. Zaburzone jest myślenie abstrakcyjne.
BLAIDISIMY - świadome dziecku rozprężenie lub nieświadome ruchy dające
dziecku rozprężenie, pozwalające wyładować nadmiar energii - dzieci
kołyszą się, odrzucają głowę, miny, głosy, postawa.
Niewidomi - od urodzenia.
Ociemniali - zostali niewidomi w trakcie życia.
BLAIDISIMY - 4 rodzaje:
kołysanie się, potrząsanie głową, unoszenie się z nogi na nogę,
kręcenie się w kółko - wyładowanie energii, brak aktywności ruchowej
postawy i ruchy odbiegające od obyczajów: brak rytmicznego kołysania
przedramion przy chodzeniu, chód na sztywnych nogach, brak gestykulacji, mimika
przy mówieniu
odruchy obronne przy omijaniu przeszkód: chodzenie na palcach, rozstawianie
nóg w celu poznawania terenu, podnoszenie nóg dla zbadania nierówności
terenu pod stopą, ochrona dużego palca przed uszkodzeniem, podawanie
tułowia do tył, aby ochronić twarz, wyciąganie ramion przed siebie, przyciskanie
ich do boków - ochrona łokci
miny, pozy - są ochronną na cierpienie, mrużenie oczu, przecieranie,
odwracanie ich od światła, opuszczanie głowy, nie oznacza niedorozwoju
Specyfika zjawiska występująca w rozwoju dzieci niewidomych: dziecko nie
jest pobudzana bodźcami świetlnymi do ruchów głowy, później siada, stoi,
chodzi, jest mniej aktywne, brak bodźców wzrokowych utrudnia naukę
jedzenia, higieny, zabawy, koordynacji ruchów. Mała aktywność ruchowa i
ubóstwo wrażeń powodują zaburzenia snu i łaknienia, wolniej uczy się mówić -
ograniczone naśladownictwo. Odczuwa te zjawiska, które znajdują się w
zasięgu ręki, słuchu, otoczenie jest dla niego nieruchome, dźwięk, ludzki
głos, budzą w nim świadomość dziecka niewidomego - tak jak światło dla
widzącego.
Utrudnienia w procesie adaptacyjnym i poznawczym.
Schoeffler - konsekwencje braku wzroku - najważniejszego zmysłu:
niemożliwość odbioru wrażeń wirtualnych, które są podstawą odbioru
spostrzeżeń i postępu myśli
ograniczone możliwości uczestnictwa w przyjemnościach i możliwościach
życiowych
ograniczenie samodzielności w różnych okolicznościach, w osiągnięciu
celów, własnych upodobań i zamiłowań
zawężenie możliwości rozwoju własnej osobowości w życiu zawodowym i
społecznym.
Klasyfikacja dzieci z inwalidztwem wzroku, klasyfikujących się do
szkolnictwa specjalnego:
Niewidomych i ociemniałych
Niewidomych z upośledzeniem umysłowym
Niedowidzących - ostrość wzroku 0,04 - 0,20
Niedowidzących z upośledzeniem umysłowym
Niewidomych z dodatkowymi kalectwami - głuchoniewidomych, po amputacji, z
porażeniem
Niedowidzących z dodatkowym kalectwem
Każda z grup, to inne problemy pedagogiczne - punktu: 2, 4, 5 i 6 - szkoły
mają charakter podwójnie specjalny.
Nawiązanie kontaktu
MATKA - DZIECKO
Dotknięcie rączek, głaskanie główki przemawianie do niego modulując
głos, noszenie na rękach, prowadzenie za rączkę, podawanie różnych
przedmiotów w celu odbioru zróżnicowanych wrażeń dotykowych, sby pobudzić je
do działania. Dziecko powinno się czołgać, raczkować, chodzić -
sprawność fizyczna i doświadczenie. 2 - 3 rok życia dziecko musi się bawić -
ćwiczenie pozostałych zmysłów, wyobraźnia ruch i działanie.
Trzeba dać dziecku maximum samodzielności, aby nauczyło się pokonywać
bariery, które stawia ślepota. Dziecko niewidome jest znacznie ograniczone w
ruchu i orientacji przestrzennej. Nie są pobudzone do działania przez
wrażenia optyczne i łatwiej przyjmują postawę bierną. Dziecko niewidome musi
wykonywać wiele mozolnych czynności, aby dostrzec te same cechy
przedmiotów. W ten sposób wyrabia sobie pogląd na rzeczy na podstawie procesów
intelektualnych, wyobrażeniowych i myślowych. Wyraz twarzy niewidomego jest
pozbawiony mimiki, bo nie widząc nie naśladuje jej. Szczególne znaczenie dla
niewidomego mają doznania dotykowe i akustyczne, zwłaszcza słowo. Ślepota
powoduje trudności w prawidłowym rozwoju emocjonalnym i społecznym.
Dziecko niewidome bez dodatkowych upośledzeń może uczęszczać do szkoły
normalnej.
Tyflopedagogika - podział (Sękowska):
Niewidomi - nie widzą od urodzenia, albo stracili wzrok do 5 roku życia
Ociemniali - utracili wzrok po 5 roku życia
Dziecko niewidome jest dzieckiem normalnym, jeżeli przyczyna nie
uszkodziła także kory mózgowej (Grzegorzewska)
Schoeffler - niewidomym jest człowiek, który posiada nie więcej niż 1/25
normalnej ostrości wzroku w lewym oku, przy użyciu jak najlepszych
środków pomocniczych.
Komisja PZN - definicja
Do niewidomych zalicza się: dzieci, dorosłych, którzy nic nie widzą od
urodzenia lub od tak wczesnego dzieciństwa, że nie pamiętają, czy coś
kiedyś widzieli
Do ociemniałych - wszyscy bez względu na wiek, którzy kiedyś widzięli,
lecz utracili wzrok nagle lu stopniowo
Do szczątkowo widzących - bez względu na wiek , którzy:
mają bardzo dużą lecz nie całkowitą utratę wzroku - odróżniają
tylko światło od ciemności i nie mogą poprawić widzenia szkłami
z odległości 1 metra rozpoznają zarys słupa, drzewa, itp. ale nawet przy
zastosowaniu szkieł nie mogą się posługiwać wzrokiem przy zabawie,
nauce, pracy.
W chwili urodzenia dziecko niewidome przychodzi z takimi samymi dyspozycjami
jak ludzie zdrowi.
U niewidomych zaburzone są:
poznanie zmysłowe
oreintacja przestrzenna
doznania uczuciowe
ograniczenie uczenia się, naśladownictwa i przystosowania społecznego
Lowenfeld - niski IQ spowodowany jest:
dziedzicznością
ubogim środowiskiem
chorobami
konfliktami uczuciowymi
późnym przyjęciem do szkoły
Nie można uznać ślepoty za bezpośrednią przyczynę obniżenia poziomu
umysłowego.
Przyczyny wad wzroku (Sękowska):
Czynniki genetyczne
Wady wrodzone analizatora wzroku i uszkodzenia okołoporodowe
Choroby analizatora wzroku
Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą oraz nowotwory
Zatrucia
Urazy - mechaniczne, termiczne, chemiczne
Awitaminoza
Zmiany starcze
Przyczyny wrodzonej ślepoty lub znacznego uszkodzenia wzroku:
Zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną - trwałe
zbliznowacenie rogówki, jej zmętnienie - znaczne lub całkowite upośledzenie
wzroku
Ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki, nerwu wzrokowego
Zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym na skutek zaburzeń
rozwojowych soczewki lub jej otoczenia
Zapalenie rzeżączkowe
Stany regeneracyjne różnych części np. siatkówki, soczewki, rogówki
Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki
Wady refrakcji
Wg. O. Lipkowskiego - w zależności od stopnia utraty wzroku wyróżnia
się:
jednostki niewidome
jednostki z resztkami wzroku
jednostki niewidzące
Z punktu pedagogiki specjalnej istotne jest to, czy w nauczaniu trzeba w
większej mierze oprzeć się na metodach optycznych, czy taktycznych. Jednostka
ociemniała, która utraciła wzrok w późniejszych latach życia wymaga
innych metod kształcenia niż dziecko niewidome od urodzenia lub wczesnego
dzieciństwa - nie zna lub nie pamięta świata widzialnego: kształtów, barw,
perspektywy
Pedagogika terapeutyczna - cele i zadania. Teoretyczne podstawy terapii
pedagogicznej. Pojęcie zdrowia i choroby. Socjologiczny i psychologiczny model
choroby. Choroba jako sensor. Mechanizmy obronne w stresie i frustracji.
Trudności z zaspokajaniu potrzeb dziecka przewlekle chorego. Psychoemocjonalne
problemy dzieci przewlekle chorych. pomoc dziecku choremu i jego rodzinie.
Wybrane choroby - etiologia i fenomenologia. Choroba jako zjawisko społeczne.
Psychologiczne oraz socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby. Terapeutyka i
diagnostyczna rola zabawy. Patogeneza przemęczenia u dzieci przewlekle
chorych. Diagnoza pedagogiczna.
Pedagogika terapeutyczna - pełni swoistą funkcję. W swoim zakresie
obejmuje osoby notorycznie, przewlekle chore, fizycznie niepełnosprawne (węższy
zakres) i przewlekle chore, fizycznie niepełnosprawne, sensorycznie,
psychicznie i intelektualnie chore (szeroki zakres). Każda choroba rzutuje na
każdego człowieka i na poszczególne narządy.
Zdrowie - stan dobrego, pełnego samopoczucia fizycznego, psychicznego,
społecznego.
Choroba - dynamiczna reakcja organizmu na działanie czynników
chorobotwórczych , która wyraża się zaburzeniami we współżyciu narządów i
tkanek.
Choroba przewlekła - choroba, która trwa dłużej niż 4 tygodnie. Cechą
jest jej długi okres trwania. Może być: łagodna - powolna, ostra - nagła
i bardzo silna. Nie są uleczalne (zazwyczaj), ale mogą być złagodzone
lub przygaszone. Jeśli atakuje organizm dziecka może wywołać ujemne skutki
we wszystkich sferach rozwojowych, może niekorzystnie wpłynąć na rozwój
społeczny i psychologiczny.
Model choroby - socjologiczny - związany z socjologią. Talcot Pearsons -
stworzył teorię ról, mogą one wzajemnie się uzupełniać bądź być
sprzeczne z osobowością.
Fazy choroby:
depresja
bunt
agresja
godzenie się z losem
psychiczny - podejścia:
somatopsychiczne - może odbić się na psychice, zmienić osobowość
(trwałe choroby somatyczne)
psychosomatyczne - w psychice, myślach człowieka siedzą choroby na
przykład hipochondrycy
Negatywny stres ma działalności niszczące, pozytywny - motywuje.
Frustracja - przykry stan organizmu spowodowany długotrwałą
niemożliwością i niemożnością zaspokajania potrzeb.
Hospitalizacja - chorzy żyją życiem szpitalnym, po wyjściu muszą
przejść okres readaptacji (osoba powoli wraca do swych ról społecznych,
wyrównuje zaległości itp.)
Frustracje - dwa typy i mechanizmy:
negatywne:
agresja - rozładowanie energii
fizyczna - np. uderzenie
werbalna - np. krzyk
* męska
* żeńska - plotkowanie, plucie, kłamstwo
autoagresja - agresja na siebie, szczytem jest samobójstwo
regresja - obniżenie poziomu intelektualnego, moralnego, społecznego
rezygnacja - zaprzestanie walki
represja - wyparcie do podświadomości rzeczy złych, przykrych,
nieprzyjemnych. Jeśli jest to mocny czynnik stresujący to może skończyć się
depresją, a od tego blisko do załamania. Zaczynamy żyć w fantazji, zaczynają
się lęki. Należy znaleźć słuchacza i wyrzucić problem z siebie.
projekcja - zrzucanie winy, obarczanie winą inne osoby za swoje problemy.
Najczęściej pojawia się u osób uzależnionych.
ucieczka - świadome lub podświadome unikanie miejsc, osób, gdzie
spotkało nas coś niebezpiecznego
pozytywne:
kompensacja - wyrównanie
racjonalizacja - ulepszanie, zrobienie bilansu swojego życia; co straciłem
w czasie choroby? Jakie mam jeszcze silne punkty?
transformacja - przemiana, zmiana swojego życia na cel realny, możliwy do
osiągnięcia
Skutki choroby:
spowolnienie możliwości rozwojowych dziecka
długi pobyt w szpitalu wywiera negatywny wpływ na rozwój intelektualny,
psychiczny, społeczny. Dzieci boją się opuścić rodziców, stają się
nieufne, lękliwe
potrzeba kontaktów społecznych
u dzieci długo przebywających w szpitalu powstaje choroba szpitalna,
hospitalizm (nadmierne zainteresowanie swoją chorobą, dziecko przesycone
tematyką szpitalną)
Okres readaptacji:
pozwala na wyrównanie zaległości dydaktycznych
w razie potrzeby nauczyciel powinien zmienić wymagania, co do chorego
Grupy dyspanseryjne według Radintewicza:
Dzieci z ryzyka okołoporodowego: nieprawidłowy poród, w wyniku którego
może dojść do mechanicznego uszkodzenia noworodka; zbyt szybki lub zbyt
wolny poród (za długie niedotlenienie) , ciąża bliźniacza, zatrucie
ciążowe, żółtaczka fizjologiczna, poród kleszczowy
Wady wrodzone - embriopatie
Przewlekłe stany zaburzenia odżywiania i stany niedoborowe
Wady i choroby narządu wzroku
Zaburzenia w układzie somatycznym i psychicznym (klasyfikowane jako
upośledzenie umysłowe)
Wady i choroby jamy gardłowo nosowej i uszu
Wady i choroby układu oddechowego
Wady i choroby układu krwionośnego oraz tkanki łącznej
Wady i choroby układu moczowo - płciowego
Trwałe uszkodzenia narządu ruchu
Inne uszkodzenia i choroby wymagające czynnej opieki zdrowotnej
Cukrzyca
Pedagogika osób niepełnosprawnych intelektualnie. Ewolucja podejścia do
niepełnosprawności umysłowej. Zasadnicze rozniecę pomiędzy upośledzeniem
umysłowym a chorobą psychiczną. Zmiana z podejścia statycznego na
dynamiczne. Etiologia i fenomenologia niepełnosprawności intelektualnej.
Nieograniczony Zespół Opóźnienia Rozwojowego. Warunki i jakość życia osób
upośledzonych umysłowo. Kreowanie tożsamości osób upośledzonych umysłowo.
Funkcjonowanie osób upośledzonych umysłowo w rolach społecznych.
(oligofrenopedagogika)
Przedmiotem oligofrenopedagogiki jest jednostka upośledzona umysłowo a
zadaniem oligofrenopedagogiki jest ustalenie takich metod i form rewalidacji,
które jednostce upośledzonej umysłowo zapewniłyby optymalny wszechstronny
rozwój i maksymalne przystosowanie do warunków społecznych.
Pojęcie upośledzenia umysłowego nie jest jednoznaczne. Obejmuje nie tylko
szeroki zakres upośledzenia intelektualnego, od głębokiego upośledzenia
aż do pogranicza normy (ociężałość umysłowa) ale także zaburzenia i
zahamowania motywacyjne, emocjonalne, zaburzenia w rozwoju społecznym, a
często i osłabienie sprawności fizycznej.
Upośledzenie umysłowe odnosi się więc nie tylko do sfery poznawczej, ale
obejmuje całą osobowość.
M. Grzegorzewska wyróżniła dwa terminy dotyczące upośledzenia
umysłowego - oligofrenia i otępienie i wyraźnie je rozgranicza.
Trzy subdyscypliny oligofrenopedagogiki:
Teoria specjalnego nauczania
Teoria specjalnego wychowania.
Oddziaływanie interwencyjne na odchylenia dodatnie oraz ujemne.
W historii zarysowało się podejście statystyczne. Emil Kraeplin,
psychiatra, jako pierwszy użył słowa oligofrenia na opisanie zaburzenia rozwoju
intelektualnego. Zinterpretował oligofrenię jako zaburzenie ogólnego rozwoju
psychicznego, uwarunkowane czynnikami organicznymi. Jako swoiste cechy
podał następujące właściwości tego zaburzenia:
wczesność wystąpienia
organiczne uwarunkowanie
globalny charakter
nieodwracalność.
Podejście to zaważyło na kierunku badań. Suchariewa zawęziła wczesne
występowanie do 3 roku życia; przed poczęciem, do rozwoju płodu i do 3
roku życia. Anglosascy przesunęli tę granicę do 6 roku życia (Clarc)
twierdząc, że rozwój kory mózgowej jest nie zakończony, a mózg ma duże
właściwości plastyczne.
W latach 50 - tych w Stanach Zjednoczonych opracowano definicję.
Zmianie ze statystycznego na dynamiczny przyczyniło się:
Odkrycie i rozszerzenie zakresu czynników sprawczych, etiologicznych
upośledzenia umysłowego.
Dynamiczne ujęcie rozwojowych i przystosowawczych możliwości i
przystosowania społecznego osób upośledzonych umysłowo.
Dostrzeżenie indywidualnych różnic w osobowości osób upośledzonych
umysłowo poza różnicami wynikającymi ze stopnia upośledzenia umysłowego.
Przyjęcie nowej, bardzo wnikliwej klasyfikacji z jednoczesnym odrzuceniem
starych, pejoratywnych terminów
Szeroko rozwijająca się idea integracji.
Poza nawias wyłączono lekkie upośledzenie umysłowe (stan aktualny,
tymczasowy, możliwy do odwrócenia). Taka myśl spowodowała to, że lekkie
upośledzenia, które są typu organicznego, we właściwym momencie zapewnić
stymulację i pomoc, nie byłoby szkół specjalnych.
NZOR - Nieorganiczny Zespól Opóźnienia Rozwojowego.
Składają się nań sytuację:
deficytu
deprywacji
dewiacji (pozytywnej i negatywnej) - prowadzi do ubóstwa materialnego i
duchowego.
Oligofrenia - czynniki przed urodzeniem (stan stały)
Demencja - w trakcie życia (wylewy krwi do mózgu, zapalenie opon
mózgowych, niedotlenienie, alzheimer, choroby zakaźne).
Upośledzenia wyleczyć nie można. Demencji również, jednak możliwe jest
jej przyhamowanie przez rehabilitację.
Wyróżnia się trzy ogólne grupy oligofrenii:
Oligofrenia pierwotna uwarunkowana czynnikami dziedzicznymi, genetycznymi.
Oligofenia wtórna:
Spowodowana przez czynniki wrodzone
Spowodowana przez czynniki nabyte
Oligofrenia uwarunkowana czynnikami endogennymi i egzogennymi.
Przyczyny oligofrenii:
embiopatie jajowe
embiopatie płodowe
embiopatie zarodkowe
toksoplazmoza
Rodzina dziecka niepełnosprawnego i przewlekle chorego jako swoiste
środowisko wychowawcze. Wpływ niepełnosprawności i choroby dziecka na
funkcjonowanie rodziny. Postawy rodzicielskie wobec dziecka chorego i
niepełnosprawnego. Fazy akceptacji dziecka niepełnosprawnego przez rodziców. Rodzaje
miłości macierzyńskiej. Syndrom "wypalania się sił" rodzicielskich. Pomoc i
wsparcie społeczne rodziny dziecka niepełnosprawnego. Rodzaje wsparcia.
Rodzina dziecka niepełnosprawnego jako dawca i biorca społecznego wsparcia.
Współczesne rozumienie roli rodziny w rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego.
Aktualne tendencje we wczesnej interwencji u dzieci zagrożonych
niepełnosprawnością. Teoretyczne i praktyczne aspekty wczesnej interwencji. Rola i
znaczenie zabawy w rozwoju dziecka. Ucznie się poprzez sytuację i
naśladownictwo.
Rodzina dziecka niepełnosprawnego jako biorca i dawca społecznego
wsparcia.
Według Rembowskiego - rodzina jest dla dziecka modelem społeczeństwa.
Stosunki między rodzicami są źródłem informacji o tym, jak rodzice odnoszą
się do siebie i relacje te przenoszą na świat ludzi dorosłych. Stosunki
w rodzinie są źródłem kształtowania postaw dziecka; rodzina spełnia
rol? modela społecznego.
W ostatnich latach znacznie rozwija się nowa subdyscyplina - pedagogika
rodziny pozostająca w związku z socjologią i psychologią rodziny. Głównym
jej przedmiotem jest wychowanie rodzinne.
Zasadą pomocniczości społeczeństwa i państwa wobec rodziny jest, aby
społeczeństwo - państwo nie wyręczało i nie pozbawiało rodziny tych
zadań, które sama może dobrze wypełniać.
Obecna rzeczywistość, to krytyczna sytuacja wielu rodzin i wymaga
pomocniczości i ingerencji państwa, aby inspirować podnoszenie się poziomu
jakości życia całego społeczeństwa. Niestety państwo pochłonięte sprawami
społeczno - gospodarczymi nie rozwija takiej działalności.
Wieloletnie doświadczenie związane z instytucjonalną opieką,
aktywnością w czasie wolnym, pomocą społeczną itd. utrwaliło postawę intercyjną
i roszczeniową, która nie sprzyja dążeniu do samodzielności.
Kryzys gospodarczy pogłębił już i tak trudną sytuację osób
niepełnosprawnych i ich rodzin.
Obciążenie psychiczne rodziców związane są z:
ograniczeniem potencjału ich aktywności zawodowej - czas opieki nad
dzieckiem
kłopoty finansowe
trudne warunki mieszkaniowe, brak wyposażenia
są czynnikami steresogennymi.
Bariery ekonomiczne zamykają drogę tym rodzinom do możliwości leczenia i
rewalidacji dziecka. Badania lat 90 - tych unaoczniły jak wiele dzieci
żyje w ubóstwie. Rodziny nie zaspokajają ich podstawowych potrzeb. Według
badań środowisko rodzinne dzieci lekko upośledzonych umysłowo jest mało
zróżnicowane, ma niski poziom materialny i intelektualny, co powoduje, że
panuje ubóstwo. Zmaganie się rodziny z podstawowymi niedostatkami wyczerpuje
nadwątlone siły rodziców, czego skutkiem jest zniechęcenie lub rezygnacja
z pełnej rehabilitacji dziecka. Traktując taką rodzinę jako biorcę
wsparcia społecznego trzeba stwierdzić, że dla większości podstawowym i
jedynym wsparciem jest pomoc specjalna, która w zależności od rodziny będzie
racjonalnie spożytkowana oraz pomoc od osób, grup społecznych, instytucji
wspierających. Wsparcie socjalne często jest powiązane ze wsparciem
rehabilitacyjnym - fundusze na wyjazd do sanatorium, kolonie czy sprzęt i pomoc
rehabilitacyjna. Wiele dzieci niepełnosprawnych umysłowo jest dotkniętych
sprzężonymi zaburzeniami rozwoju - wady organów, przewlekłe choroby.
Niepełnosprawność dziecka jest dla rodziców stresem wywołującym
przykre przeżycia emocjonalne. Rodzice odczuwają w związku z tym:
poczucie niespełnionej samorealizacji - rozbieżność
konflikt macierzyństwo - niechęć do dziecka
poczucie winy wynikające z przeświadczenia, że upośledzone dziecko, to
kara za wcześniejsze postępowanie
lęk, że upośledzenie wywołane jest przez wstydliwą chorobę
uważanie urodzenie się upośledzonego dziecka za fakt haniebny.
Czynniki te powodują często dewiacyjne zachowania się rodziców -
społeczne izolowanie się, porzucenie rodziny - zazwyczaj przez ojca, skrajne
zaniedbywanie dziecka, nieprawidłowe postawy wobec dziecka - ich oczekiwania nie
pokrywają się z rzeczywistością. Gałkowski uważa, że każde kalectwo
występujące u dziecka we wczesnym okresie jest ciosem, który powoduje silny
wstrząs uczuć, zaburzających stan emocjonalny rodziców, ich wzajemne
stosunki. Dlatego rodzice także powinni być pod stałą opieką specjalistów,
gdyż wymagają oni wsparcia psychoemocjonalnego. Każda rodzina dotknięta
nieszczęściem na swój indywidualny sposób przeżywa i radzi sobie z taką
sytuacją. Psychoemocjonalne wsparcie rodziców konieczne jest już w
momencie diagnozy o niepełnosprawności dziecka.
Negatywne emocje to:
lęk - o zdrowie i życie dziecka
niepokój o jego rozwój
zagubienie i niepewność co do zasad postępowania
osamotnienie
jednostajność życia
wrażenie napiętnowania
poczucie winy.
poczucie krzywdy i straty
stan nieustannej gotowości do nietypowych sytuacji
zmęczenie powyższymi odczuciami
Fazy w przeżyciach rodziców:
faza szoku - wstrząs psychiczny
faza kryzysu emocjonalnego - rozpaczy
faza pozornego przystosowania się
faza konstruktywnego przystosowania się do niepełnosprawności dziecka
Wsparcie jest szczególnie ważne i potrzebne w pierwszych trzech fazach.
Nieustanne obowiązki przy nikłej nadziei na poprawę sytuacji
niepełnosprawnego mogą prowadzić do powstania u wielu osób tzw. zespołu wypalenia się
sił - 3 poziomy:
fizyczny - zmęczenie, bóle głowy, wzmożona podatność na zachorowania
behawioralny - łatwość wpadania w złość, duża zmienność w
zachowaniu
psychologicznym - uczucie znudzenia, złości, zniechęcenia.
Syndrom wypalenia się sił to: wyczerpanie się sił fizycznych i
psychicznych będące wynikiem przeciążenia długotrwałą, intensywną opieką nad
dzieckiem. Społeczne wsparcie odgrywa ogromne znaczenie w profilaktyce
wypalenia. Polega ono na odciążeniu rodziców od nadmiaru obowiązków
związanych z dzieckiem - szczególnie z głębokim upośledzeniem. Pomoc udzielana im
przez inne osoby w ośrodku wychowawczo - rehabilitacyjnym, wspieranie
psychiczne, samopomoc psychoemocjonalna między rodzicami dzieci
niepełnosprawnych pozostającymi we wzajemnych kontaktach, wymiana doświadczeń i wzajemne
wchodzenię w rolę biorcy i dawcy wsparcia, wsparcie ze strony specjalistów,
wychowawców, wzajemne wspieranie się rodziców na turnusach wczasowo -
rehabilitacyjnych, lu w innych formach organizacyjnych. Bycie biorcą jak i
dawcą wsparcia dla innych rodziców, to dzielenie się doświadczeniami,
przeżyciami i sposobami radzenia sobie z traumą - ułatwia wspólne kontakty i ich
uczestnictwo w różnych stowarzyszeniach społecznych, instytucjach. W
ramach działalności samopomocowej, tzw. grupach wsparcia.
Cele i zadania grup wsparcia - pomoc w wychodzeniu z poczucia odrzucenia,
izolacji społecznej, niespełnienia, osamotnienia, beznadziei - wymiana
poglądów, doświadczeń, osobistych refleksji. W grupie wsparcia mogą znaleźć
ujście negatywne emocje, przeżycia rodziców, można odzyskać wiarę we
własne rodzicielstwo.
Reguły w grupach wsparcia:
Zasada wszystko albo nic - to kontrakt dotyczący całości cyklu zajęć,
rodzaju grupy ( otwarta czy zamknięta ), ilość zajęć, itd.
Zasada dyskrecji.
Zasada wzajemnej tolerancji.
Zasada kierowania swoim poziomem otwartości ( swoboda w wyrażaniu swoich
sądów )
Zasada samodzielności w podejmowaniu decyzji - podwyższa to poziom
własnej aktywności.
Wspólne życie z dzieckiem niepełnosprawnym przekształca system wartości
rodziców.
Akceptacja dziecka jest jednym z głównych warunków czynnej troski
rodziców o właściwą rehabilitację. Muszą dostrzec i dążyć do rozumienia
potrzeb dziecka, docenić potrzebę rehabilitacji, przeciwdziałać trudnościom
dziecka wynikającym z niepełnosprawności. Aby tę rolę prawidłowo
wypełniać, rodzice muszą być do niej przygotowani poprzez wyposażenie w
specjalne dyspozycje, wiedzę i umiejętności. Muszą otrzymywać specjalne
wsparcie specjalistów, którzy uczestniczą w procesie rehabilitacji dziecka.
Funkcje rodziny dziecka niepełnosprawnego są pogłębione i poszerzone w
porównaniu z rodzicami dziecka zdrowego. Dziecko upośledzone odczuwa takie
same potrzeby jak normalne, zdrowe dziecko i pragnie być otaczane
troskliwością i miłością rodziców.
Często rodzice dzieci dotkniętych większym stopniem przejawiają
niewłaściwe postawy ponieważ, występuje u nich frustracja oczekiwać związanych
z niepełnosprawnością, a w wyniku tego przesadna ochrona np. przed każdym
wysiłkiem polegająca na zastępowaniu w różnych czynnościach, a wręcz
odtrącaniu. Wówczas dziecko, które w zaspokajaniu wszystkich swoich
potrzeb jest całkowicie zależne od otoczenia rozwija się w poczuciu całkowitej
bezradności.
F. Wojciechowski badał postawy takich rodziców, występują u nich postawy
niepożądane wychowawczo szczególnie w zakresie górowania, dystansu i
bezradności. Matki: stosunek do dziecka serdeczny, opiekuńczy, ale z
nadmierną koncentracją ( i bezradność). Ojcowie: umiarkowana skłonności do
kierowania dzieckiem z pozycji podporządkowania, skłonność do wycofywania się
z bezpośredniego kontaktu z dzieckiem. Dzieci nieakceptowane przejawiają
nerwowość i agresję.
Twardowski: pozytywy konsekwencji akceptacji dziecka niepełnosprawnego w
rodzinie:
Pozytywny wpływ na:
percepcję i ocenę dziecka, na zachowanie się względem niego
sposób porozumiewania się z dzieckiem
ułatwia dziecku ukształtowanie pozytywnego obrazu samego siebie i
samoakceptację.
Dzieci akceptowane są: silniejsze emocjonalnie, pogodne, prawdomówne,
szczere, zgodne, przyjacielskie, komunikatywne, uspołecznione, pozwalające na
rozwój.
Odrzucone dziecko zrywa lub osłabia więzi emocjonalne, patologizuje
rozwój, rodzi w nim frustrację uczuciową, zwłaszcza gdy nie zaspokaja
emocjonalnego kontaktu z matką.
Reakcjami obronnymi u psychicznie i fizycznie nieakceptowanych dzieci są:
bierność, apatia, agresja na zewnątrz i wobec samych siebie. Stąd też u
wielu rodziców należy kształtować prawidłowe postawy rodzicielskie
zwłaszcza w okresie przeżywanych kryzysów.
Negatywne zjawiska społeczne częściej dotykają rodziny o niskim statucie
społecznym i niskim poziomie kulturalnym. Wówczas dzieci tych rodziców
trafiają do ośrodków szkolno - wychowawczych. Dlatego w dzisiejszej
rzeczywistości oprócz norm prawnych, instytucji i służb specjalnych, należy
wzbudzać inicjatywy społeczne oraz uwrażliwiać człowieka na problemy
człowieka słabego w wymiarze społecznym, podmiotowym, egzystencjonalnym.
WSPARCIE
Jest reakcją między dwiema osobami, która ma charakter jednostronny,
bezinteresowny, ale wymaga współdziałania z podmiotem będącym w trudnej
sytuacji.
Wspieranie - wspomaganie, bycie z drugą osobą, empatia, własny dyskomfort
w obliczu cierpienia drugiego;
Struktura ja ( wiedza o sobie, samoocena ) - pozwala odróżnić informacje
o sobie i o innych oraz o strukturach działań własnych i innych.
Zadania wspierania: (psychiczne, humanitarne)
ułatwianie wspieranemu osiągnięcia celów rozwojowych, stworzenie
warunków do pełnego rozwoju człowieka
dla rodziny pomoc w przezwyciężaniu trudności (materialnych, kulturowych,
wychowawczych, emocjonalnych, społecznych).
Składniki procesu wspierania:
osobowość - cechy osobowościowe osoby wspierającej: świadomość
siebie i własnej wartości, przeżywanie i okazywanie uczuć, pełnienie roli
modela dla wspomaganego, zainteresowanie ludźmi, jasne zasady etyczne
(uczciwość, poufność, prywatność, szacunek)
umiejętności wspomagającego - wszystkie style wspierania mają prowadzić
do rozwiązania problemów, umiejętności ułatwiające ekspresję,
rozumienie uczuć, potrzeb i sytuacji tworzą dobre warunki sprzyjające rozwojowi
wspomaganego.
Rodzina biorcą wsparcia.
Nie można jej wyręczać, ale zwiększać jej zdolności do pełnienia
przez nią wielorakich funkcji, ku samodzielności.
Dawcy wsparcia - osoby spokrewnione, przyjaciele, sąsiedzi,
współpracownicy, członkowie stowarzyszeń, specjaliści różnych instytucji oferujący
pomoc danej społeczności lokalnej. Wsparcie możliwe jest, gdy istnieją
więzi społeczne i interakcje między jednostką, rodziną a społecznością -
zakorzenienie w środowisku. Osoby izolujące się społecznie oraz
dyskryminowane przez społeczeństwo nie uzyskują wsparcia. Skuteczność
społecznego wsparcia zależy od społecznej integracji jednostki (grupy) otrzymującej
wsparcie. Człowiek chce być traktowany jako pełnoprawny członek
społeczeństwa.
Rola żebraka - otrzymywanie pomocy bez możliwości jej odwzajemnienia
degraduje społeczeństwo i naraża jednostkę na regres poczucia własnej
wartości oraz desocjalizację.
Bardzo istotna dla wsparcia jest umiejętność jego przetwarzania i
wykorzystywania przez podmiot (biorcę wsparcia).
Funkcja socjalizacyjna i osobowotwórcza.
Wsparcie jest szczególnym rodzajem pomocy udzielanej rodzinie, osobom i
grupom, głównie w celu mobilizowaniu sił, potencjału które zachowały aby
osiągnąć zdolność samodzielnego rozwiązywania swoich problemów.
RODZAJE WSPARCIA
formalne - przez instytucję, stowarzyszenie, organizację, w statucie
których celem jest pomoc i wsparcie. Instytucje: pomoc społeczna, poradnie
psychologiczno - pedagogiczne, poradnictwo rodzinne, TPG wspomagające dzieci
niepełnosprawne, osierocone, ubóstwo rodziny.
nieformalne - w powiązaniach społecznych, w których dawanie i
przyjmowanie odbywa się w sposób naturalny i wzajemny.
Bywa też jednostronne - nierówność statusów społecznych dawcy i biorcy
- istotą wsparcia jest CEL WSPÓLNY - poprawa stanu osoby wspomaganej
(zmiana zachowań = zmiana samopoczucia, obrazu siebie, stylu życia). Odbywa się
w spójnych grupach społecznych (rodzinna, przyjacielska, sąsiedzka)
Wsparcie profesjonalne - realizują je specjaliści (lekarze, pedagodzy,
terapeuci, prawnicy zatrudnieni w instytucjach, w prywatnych gabinetach,
poradniach), którzy udzielają wsparcia w określonej dziedzinie.
Wsparcie nieprofesjonalne - (najczęściej nieformalne), spontaniczne -
dawcy są w interakcjach z biorcą; jest mało skuteczne w przypadku zaburzeń
zdrowia psychicznego, fizycznego. Biorcy, w trudnych konfliktach,
wykroczeniach, utraty kompetencji zawodowych.
Wsparcie samopomocowe - oparte na zasadach wzajemnej spontaniczności i
dobrowolności CEL - rozwiązanie wspólnych problemów ludzi działających z
pozycji bezsilności i dużej potrzeby pomocy.
Dają je grupy samopomocowe tworzone przez równoprawnych uczestników,
wzajemnie udzielających sobie pomocy w rozwiązywaniu problemów
egzystencjonalnych, wspierają się psychicznie, mobilizują do działań w celu poprawy
sytuacji członków grupy. Organizują się samorzutnie pozainstytucjonalnie,
nastawione neutralnie, bądź opozycyjnie wobec działań instytucjonalnych.
Grupy samopomocowe umożliwiają:
poszerzenie wiedzy o wspólnym problemie (mądrość zbiorowa)
emocjonalne i społeczne wsparcie
zapanowanie nad losem
samowystarczalność (wyjście z roli bezradnej ofiary losu)
poznanie i przyswojenie sposobów terapeutycznych w radzeniu sobie z
problemami
kontakt z osobami mającymi ten sam problem psychospołeczny jako substytut
utraty tego, co utraciło się w skutek swojej niepełnosprawności.
EFEKT: nowe relacje międzyludzkie oraz nowy sposób funkcjonowania w
społeczeństwie (współpraca i współzawodnictwo)
Zasada równości - wszyscy mają ten sam status
Wsparcie wolontariatowe - działalność tę charakteryzują:
dobrowolność, nieodpłatność, konstruktywność, dostrzeganie potrzeb innych ludzi.
Wolontariuszem może być każdy. Może on pełnić służbę ochotniczą
indywidualnie lub w ramach stowarzyszeń.
Stowarzyszenia wolontariuszy mogą mieć w zależności od rodzaju
organizacji charakter religijny, środowiskowy, lokalny. Najczęstsze akcje: pomoc
służbie zdrowia, wspomaganie ludzi starszych, niepełnosprawnych, wspomaganie
w ramach instytucji (szpitale), usługi środowiskowe, działalność
propagandowa na wrażliwość społeczną, wspomaganie rodzin patologicznych, opieka
nad ich dziećmi, nad dziećmi z ulicy, z rodzin nieprłnych,
wielodzietnych.
Wolontariat w ostatnich latach staje się w naszym kraju coraz
powszechniejszym elementem życia społecznego ze względu na kulturę i wartości, które
zawiera jego idea:
człowiek w centrum zainteresowania
zwrócenie uwagi na słabszych i najbardziej cierpiących
obywatelski sens odpowiedzialności i uczestnictwa w życiu społecznym,
szacunek dla innych - sens służby, bezinteresowaność w działaniach
solidarnościowych, dzielenie własnego istnienia z istnieniem innych.
W zależności od tego, kto jest biorcą - rodzaje wsparcia społecznego:
profilaktyczno - wychowawcze
kompensacyjne - (socjalne, wychowawcze, opiekuńcze, terapeutyczne - pomoc w
sytuacjach wyrównywania braków - niedostatków, które narażają rodzinę
na dezorganizację i deprywację potrzeb - szczególnie dzieci)
wsparcie psychologiczno - pedagogiczne - (pomoc rodzinie w sytuacji kryzysu
współżycia, w zaburzeniach emocjonalnych, niezaradności rodziców, pomoc
dzieciom w nauce - w poradniach, szkołach i ośrodkach specjalnych)
wsparcie ratownicze - ( w sytuacjach nagłego nieszczęścia, kataklizmu,
znacznego pogorszenia zdrowia, sprawności), pomoc w celu złagodzenia czy
zapobiegnięcia negatywnym skutkom
wsparcie informacyjne - udzielanie rad, porad prawnych, medycznych,
rehabilitacyjnych, w celu rozwiązania problemu (brak koordynacji działań
instytucjonalnych - chaos informacyjny)
wsparcie duchowe - pomimo wsparcia w innych formach, gdy rodzina lub dziecko
pozostaje nadal w sytuacji kryzysowej, co rodzi apatię, rezygnację, stąd
potrzeba zdynamizowania wiary we własne możliwości.
Maciarz - wsparcie rodziny w czterech zakresach:
wsparcie psychoemocjonalne - (wspomaganie psychiczne rodziców - zdolność
do wypełniania roli rodzica i podmiotowego udziału w rewalidacji dziecka,
przekształcenie niewłaściwych postaw)
wsparcie socjalno - opiekuńcze - (pomoc socjalno - usługowa przez
instytucje, stowarzyszenia, organizacje społeczne, ludzi dobrej woli)
wsparcie opiekuńczo - wychowawcze - (pedagogizowanie rodziców, udzielanie
realnej pomocy)
wsparcie rehabilitacyjne - w celu zorganizowania właściwego leczenia i
usprawniania dziecka.
Pomoc musi spełniać oczekiwania i potrzeby rodziny ale głównym celem
jest zwiększenie kompetencji rodziny w wypełnianiu funkcji wobec dziecka
niepełnosprawnego oraz uruchomienie zdolności regeneracyjnych (przywrócenie
równowagi funkcjonowania wszystkich jej członków, możliwości i zasobów).
Kawula - 3 źródła zasobów:
Osobiste - cechy osobowości, stan zdrowia psychicznego, poczucie kontroli
nad własnym życiem, własnej wartości, empatia
Zasoby systemu rodzinnego - spójność rodziny - wzajemne zaufanie,
wsparcie, integracja, szacunek dla indywidualności, adaptacyjność, organizacja
rodziny - zgodność, jasność, konsekwencja, spędzanie czasu wolnego
Zasoby społeczności - obejmujące pojedyncze osoby, grupy i instytucje,
np. ośrodek interwencji kryzysowej, grupy i wspólnoty
Zespół Downa. Podstawowe wiadomości o Zespole Downa. Odmiany, etiologia i
fenomenologia ZD. Funkcjonowanie psycho-społeczne osób z ZD. Rozwój
umysłowy, społeczny, fizyczny i intelektualny dzieci z ZD. Osobowość i
temperament. Postępowanie rehabilitacyjne z dziećmi z ZD.
ZESPÓŁ DOWNA (cechy):
Szeroka twarz, wąskie szpary oczne, fałda w wewnętrznym kącie oka
(fałda mongolska); nos jest krótki, szeroki, szczęka niedorozwinięta, żuchwa
nieco wystaje, warga dolna gruba, często wzmożone ślinienie, język długi,
szeroki, z głębokimi poprzecznymi bruzdami, uszy małe, asymetryczne,
często zdeformowane, żeby nieprawidłowo rozstawione, włosy suche, szorstkie,
skóra także sucha, szorstka na policzkach ostry rumieniec. Czaszka jest
mała, szczególnie w wymiarze przednio - tylnym, potylica spłaszczona; wzrost
niski, karłowaty. Na dłoni występuje charakterystyczna bruzda poprzeczna
(małpia bruzda). Ruchy są niezgrabne, mało precyzyjne, wybitna wiotkość
mięśni i stawów. Występują skłonności do infekcji górnych dróg
oddechowych, do stanów zapalnych śluzówek oczu, a przede wszystkim do wad
krążenia, których przyczyną są częste wady wrodzone serca (np.
niedomykalność zastawek). Głos jest ochrypły, gardłowy, rozwój mowy bardzo
upośledzony (wymowa wadliwa, zapas słów ubogi). Większość mongoloidów cechuje
spokój, apatia, lepkość uczuciowa. Posiadają duże zdolności
naśladowcze.