Logistyka jest procesem panowania, realizacji i kontroli wydajnego i oszczędnego przepływu i magazynowania surowców, półfabrykatów i gotowych wyrobów oraz związanych z tym informacji od punktu dostawy do punktu odbioru, odpowiednio do wymagań klienta.
Logistyka powinna dbać o to, aby dostawa do punktu odbioru nastąpiła zgodnie z zapotrzebowaniem i by dostarczony został właściwy produkt (pod względem ilości i gatunku), we właściwym stanie, we właściwym czasie i we właściwym miejscu przy minimalnych kosztach.
Jednym z efektów globalizacji działalności gospodarczej oraz dynamicznego rozwoju technologii jest wzrost znaczenia minimalizacji kosztów (presja kosztów).
By uzyskać obniżenie kosztów, przedsiębiorstwo musi być w stanie stosować takie strategie jak:
przewaga czasu i wykorzystanie szybkości działania
przewaga wynikające z elastycznej struktury firmy
Elastyczność w logistyce i produkcji polega na strategii odraczania w procesie produkcji do czasu zaistnienia pełnej wiedzy o żądanym przez kupującego produkcie oraz na:
wykonywaniu mniejszych partii produkcji
obniżaniu kosztów przezbrojenia
optymalizacji środków produkcji
bardziej racjonalnym wykorzystaniu pracowników
odkładaniu zapasów magazynowych do czasu wyraźnego zarysowania się popytu
centralną gospodarkę magazynową, połączoną z szybką i niezawodną ekspedycją
specjalizacji przedsiębiorstwa
Zintegrowane zarządzanie przepływami obejmuje trzy podstawowe fazy:
Pomimo iż fazy przebiegów strumieni rzeczowych w przedsiębiorstwach przemysłowych są takie same, mogą w nich występować różne modelowe rozwiązania organizacyjne, zakładające różny stopień centralizacji. W praktyce spotyka się rozwiązania:
scentralizowane, w których występuje jedno centrum decyzyjne zarządzające całym procesem przepływu strumieni rzeczowych przez przedsiębiorstwo
zdecentralizowane, w których następuje podział funkcji decyzyjnych zgodnie z trzema fazami działania przedsiębiorstwach
pośrednie (np. łączenie magazynów zaopatrzenia i zbytu)
Sterowanie, to działania zmierzające do uzyskania pożądanej zmiany jednego stanu układu w obiekcie sterowania na inny, bardziej odpowiadający sterującemu , z uwagi na postawione cele.
Jednym z podstawowych pojęć cybernetyki jest pojęcie układu względnie odosobnionego (od otoczenia), mającego - w przeciwieństwie do układu bezwzględnie odosobnionego - co najmniej jedno wyjście z zewnątrz i jedno wyjście na zewnątrz (może nim być magazyn, wydział produkcyjny, przedsiębiorstwo, urząd, miasto, gospodarka narodowa). Każdy układ względnie odosobniony ma wejście i wyjście informacyjne i zasileniowe oraz sieć kanałów o podobnym charakterze.
Zasilaniem określamy czynnik materialny, będący tworzywem przetwarzanym przez dany układ lub środkiem umożliwiającym to przetwarzanie bądź nośnikiem informacji. Przykładami mogą być wyroby walcowe dla fabryki samochodów lub maszyny do obróbki metali bądź zamówienia nadchodzące do odbiorców.
Przedmiotem sterowania jest wyróżnione w danym układzie zasilanie, do czego jest niezbędna odpowiednia informacja. Aby osiągnąć za pomocą sterowania cel stawiany danemu układowi muszą w nim zachodzić transformacje informacji i zasileń. Przez te pojęcia można rozumieć opracowanie planu produkcji na najbliższy miesiąc (transformacja informacji) czy wykonanie pewnej liczby odlewów skrzyni biegów (transformacja zasilenia), zapewniającej wykonanie tego planu.
Układy względnie odosobnione cechuje występowanie pewnych związków między bodźcami, pojawiającymi się na wejściu układu, a jego reakcjami na wyjściu. Bodźcami mogą być np. nadchodzące z otoczenia przedmioty pracy, zaś reakcjami - wytworzone wyroby gotowe. Istota cybernetyki, czyli sterowanie, polega na wyznaczeniu wartości normy sterowania (pożądanego stanu układu), a następnie korygowaniu wszelkich od niej odchyleń na drodze regulacji.
Przedsiębiorstwo jest układem wzajemnie na siebie oddziałujących zmiennych materialnych (rzeczowych) i informacji. Wśród tych pierwszych wyróżnia się:
produkty (dobra materialne)
W przedsiębiorstwie na procesy logistyczne składają się produkty (surowce, materiały, półfabrykaty, wyroby gotowe itp.) i informacje. Pozostałe zmienne, a zwłaszcza środki trwałe, tworzą infrastrukturę tych procesów. Stopień złożoności procesów logistycznych zależy przede
5.klimatyzacja, urządzenia przeciwpożarowe
Budowle magazynowe możemy podzielić na:
otwarte, przystosowane do składowania produktów odpornych na działanie czynników atmosferycznych (np. place składowe)
półotwarte, częściowo zasłonięte, przeznaczone do magazynowania produktów o ograniczone odporności na warunki atmosferyczne (np. wiaty, otwarte zbiorniki)
zamknięte, służące do magazynowania produktów, które muszą być chronione przed wpływem warunków atmosferycznych i wymagają odpowiedniej temperatury czy wilgotności (np. budynki, silosy)
Podstawowymi rodzajami technicznych środków manipulacji i transportu wewnętrznego są:
dźwignice, czyli urządzenia techniczne służące o przemieszczania ładunków w pionie i poziomie np. suwnice czy wciągarki
przenośniki, środki o ograniczonym zasięgu, służące do przemieszczania ładunków w pionie, poziomie i pod kątem np. przenośniki taśmowe, łańcuchowe itp.
wózki i inne pojazdy kołowe, mogą być nienapędzane lub napędzane silnikami spalinowymi lub elektrycznymi, służą do przemieszczania ładunków na bliskie odległości.
Możemy wyróżnić następujące, podstawowe grupy urządzeń magazynowych:
Urządzenia do składowania (regały, stojaki itp.)
Urządzenia kontrolne i pomiarowe tj. przyrządy do kontroli warunków przechowywania (np. termometr) oraz ilości i jakości składowanych zapasów (np. wagi)
Urządzenia klimatyzacyjno - wentylacyjne, do ogrzewania, schładzania, osuszania lub nawilżania powietrza
Urządzenia przeciwpożarowe, instalacje alarmowe, gaśnicze, osprzęt gaśniczy
Urządzenia pomocnicze do składowania i manipulacji, np. palety, pojemniki, urządzenia do mocowania ładunków
Urządzenia techniczno - organizacyjne, znajdujące zastosowanie w procesach informacyjnych tj. kalkulatory, maszyny księgujące, kartoteki, katalogi, komputery itp.
Logistyka produkcji obejmuje wszystkie czynności związane z zaopatrzeniem procesu produkcji w stosowne towary (surowce, materiały pomocnicze i eksploatacyjne oraz półwyroby i części z zakupu) i z przekazywaniem półwyrobów oraz wyrobów gotowych do magazynu zbytu. Według faz przepływu produkcji jest ona zlokalizowana między logistyką zaopatrzenia i logistyką dystrybucji.
System produkcyjny jest celowo zaprojektowanym układem materialnym, energetycznym i informacyjnym, eksploatowanym przez człowieka i służącym do wytwarzania określonych wyrobów lub usług w celu zaspokojenia potrzeb konsumentów. System produkcyjny jest pewnym uporządkowanym zbiorem elementów i relacji między nimi. Można to zapisać jako:
SP =< {X, Y, T, Z}, R> gdzie:
X = elementy wejścia (materiały, części, urządzenia itp.)
Y = elementy wyjścia (wyroby gotowe, usługi itp.)
T = elementy procesu przetwarzania wektora wejścia w proces wyjścia (operacje technologiczne, transportowe, magazynowe itp.)
Z = elementy procesu zarządzania (planowanie itp.)
R = sprzężenia (relacje) materiałowe, informacyjne pomiędzy elementami (X, Y, T, Z) systemu.
Najczęściej przyjmowanymi elementami wejścia i wyjścia systemu produkcyjnego są:
elementy wektora wejścia X
elementy wektora wyjścia Y
Elementami wektora wejścia X są:
środki techniczne produkcji
wyposażenie technologiczne (maszyny i urządzenia)
sieci energetyczne, sieci informatyczne
ciepło i czynniki oziębiające
personel inżynieryjno - techniczny
personel administracyjno - biurowy
prognozy i informacje rynkowe
informacje o konstrukcji wyrobu i funkcjach użytkowych
informacje o jakości i koszcie własnym
decyzje związane z programem produkcji
wiedza i doświadczenia produkcyjne załogi
kapitał zamrożony w technicznych środkach produkcji
kapitał zamrożony w materiałach, półwyrobach i wyrobach gotowych
kapitał finansowy w kasie, bankach, u klientów
|
wszystkim od branży przemysłowej. Determinuje to rodzaj występujących procesów produkcyjnych i stosowanych technologii, a w konsekwencji:
liczbę zakupywanych asortymentów materiałowych (wejścia zasileniowe)
różnorodność operacji produkcyjnych, transportowych i manipulacyjnych (transformacje zasileń)
wolumen zbywanych wyrobów finalnych (wyjścia zasileniowe) oraz złożoności ich z struktury
Z uwagi na rodzaj procesów produkcyjnych i stosowanych technologii można wyróżnić:
branże obróbcze-montażowe
Przepływy materiałowe mogą odbywać się w sposób:
szeregowy (sprzężenia szeregowe np. w przemyśle metalurgicznym)
równoległy (sprzężenia równoległe np. narzędziownia obsługująca różne wydziały przedsiębiorstwa)
zwrotny (w pewnych przedsiębiorstwach mogą występować sprzężenia zwrotne np. złom odpadowy)
Wyróżnia się następujące zasady filozofii logistyki
Myślenie o całości, czyli podejście systemowe oznaczające, że wszystkie działania przedsiębiorstwa w zakresie fizycznego przepływu i składowania surowców, półproduktów i wyrobów gotowych powinny być traktowane jako całość. Oznacza to, że w trakcie podejmowania decyzji logistycznych niezbędne jest rozpatrywanie wszystkich pozycji kosztowych.
Logistyka ma charakter interdyscyplinarny, ponieważ łączy ze sobą wiedzę z zakresu:
nauk o organizacji i zarządzania
ekonomiki przedsiębiorstw
Logistyka znalazła swoje miejsce:
w przedsiębiorstwach przemysłowych, handlowych i usługowych
w dużych gospodarstwach rolnych, ogrodniczych i leśnych
w przedsiębiorstwach spedycyjnych i turystycznych
w gospodarce wspólnot gospodarczych
W zależności od przedmiotu zainteresowania zawężone obszary logistyki przybierają różne nazwy, np. logistyka:
przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych , usługowych
transportu i magazynowania
usuwania odpadów (ekologistyka)
Przepływy towarów oraz związane z nimi przepływy informacji zachodzą w łańcuchach i kanałach logistycznych. W modelu przepływu dóbr materialnych wyróżnia się następujące łańcuchy logistyczne:
łańcuch dostaw - procesy zaopatrzenia w surowce, wytwarzania i przemieszczania
łańcuch konserwacji - dotyczący utrzymania dób we właściwym stanie
łańcuch usuwania - obejmujący proces gromadzenia, a następnie recyrkulacji lub utylizacji odpadów.
Całość zintegrowanych ze sobą procesów logistycznych oddziałujących na siebie i pozostających w określonym związku z otoczeniem tworzy system logistyczny. Każdy system logistyczny jest określony poprzez:
sposób, w jaki przebiegają procesy logistyczne
zbiór technik, przeprowadzania procesów logistycznych
zbiór środków, za pomocą których realizuje się procesy logistyczne
ze względu na usytuowanie przestrzenne, systemy logistyczne możemy podzielić na:
makro-logistyczne - odnoszące się do całej gospodarki
mikro-logistyczne - odnoszące się do określonych podmiotów gospodarczych
Ze względu na różne fazy przepływu materiałów w łańcuchach logistycznych systemy logistyczne możemy podzielić na:
logistykę zaopatrzenia - (obszar przepływu dóbr fizycznych do dostawców materiałów zaopatrzeniowych do magazynu zaopatrzeniowego przedsiębiorstwa produkcyjnego);
logistykę produkcji - (obejmuje zakresem obszar przepływu materiałów z magazynu zaopatrzenia poprzez procesy przetwarzania i magazyny produkcyjne do magazynu wyrobów gotowych);
logistykę dystrybucji - (obejmuje zakresem obszar przepływu towarów z magazynu wyrobów gotowych producenta do magazynów centralnych lub Elementami wektora wyjścia Y są:
produkty gotowe według oferowanego asortymentu produkcji
wybraki produkcyjne i surowce wtórne dla innych
szkodliwe odpady zanieczyszczające środowisko
o rzeczywistym koszcie własnym
o stanie procesu produkcyjnego
inne informacje wyjściowe z systemu bądź pozostające w systemie dla następnych cykli produkcyjnych
Relacje, sprzężenia, powiązania materiałowe, energetyczne i informacyjne umożliwiające funkcjonowanie systemu produkcyjnego w odniesieniu do fizycznego przepływu materiałów i części od magazynów wejściowych (logistyka zaopatrzenia) do magazynu wyrobów gotowych (logistyka dystrybucji):
zsynchronizowanie w czasie wszelkich dostaw, aby skrócić do minimum czas oczekiwania materiału na dalsze przetwarzanie lub montaż
zapewnienie właściwych środków transportu i innych ułatwiających magazynowanie oraz wyszukiwanie potrzebnych w danej chwili materiałów, czy półwyrobów
obniżenie do minimum strat transportowych i magazynowych tj. zaprojektowanie takiej struktury przepływu, która minimalizuje: długość dróg transportowych, przeładunki i pracochłonność przeładunków
W odniesieniu do instalacji energetycznych i innych instalacji przemysłowych:
zapewnienie dostawy czynników (mediów) zgodnie z wymaganiami procesu produkcyjnego, poprzez właściwe sieci i instalacje
zneutralizowanie i utylizacji odpadów ciekłych, gazowych i stałych, aby uniknąć zanieczyszczenia środowiska
zapewnienie stałego pomiaru zużycia i automatycznego sterowania natężenia strumieni czynników energetycznych
w odniesieniu do systemu informacyjnego
selekcja informacji i wyodrębnienie informacji istotnych z punktu widzenia podstawowych celów zarządzania
zaprojektowanie powiązań informacyjnych (kanałów przepływu informacji) właściwych dla wymagań logistyki procesu produkcyjnego i procesu podejmowania decyzji w obrębie wszystkich poziomów i funkcji zarządzania we właściwym czasie
dobór sprzętu komputerowego i oprogramowania stosownie do liczby przetwarzanych informacji, zakresu i wymaganego czasu
Funkcjonowanie każdego systemu produkcyjnego odbywa się w podwójnym otoczeniu:
bliskim (otoczeniu pierwszego stopnia) - jest to system przedsiębiorstwa, w którym wyodrębniono system (podsystem) produkcyjny
dalekim (otoczeniu drugiego stopnia) - jest to system w ramach którego działa przedsiębiorstwo (region)
Cele działania systemu produkcyjnego
jakość i nowoczesność produktów
obniżka kosztów własnych wytwarzania produktów
Definicja obsługi klienta: Obsługę klienta można postrzegać jako coś, co firma dodatkowo, przy okazji zakupu, zapewnia nabywcom jej produktów lub usług.. Z punktu widzenia marketingu istnieją trzy poziomy produktu:
korzyść lub usługa podstawowa, która stanowi cel zakupu nabywcy
produkt rzeczywisty albo fizyczny lub usługa
produkt rozszerzony, wzbogacony
W tych kategoriach można rozpatrywać logistyczną obsługę klienta jako własność produktu rozszerzonego, będącą dodatkową korzyścią dla nabywcy. Obsługę Klienta możemy zatem zdefiniować:
Proces zapewnienia przewagi konkurencyjnej i tworzenia dodatkowych korzyści przez łańcuchy dostaw w celu maksymalizacji wartości całkowitej dla ostatecznego klienta.
Elementy obsługi klienta:
Z logistycznego punktu widzenia obsługę klienta można rozpatrywać według czterech głównych elementów:
Czas - mówiąc o czasie w logistyce dystrybucji mamy na myśli zazwyczaj czas realizacji zamówienia - z punktu widzenia sprzedawcy - lub czas dostawy albo cyklu uzupełniania zapasów - z punktu widzenia nabywcy.
|
dalej do odbiorców na rynku);
logistykę serwisu - (ma za zadanie utrzymywanie w pełnej sprawności towarów użytkowanych przez odbiorców. Na system ten składają się dostawcy części zamiennych, magazyny części zamiennych, zakłady serwisowe);
logistykę usuwania odpadów - (gromadzenia, sortowania, demontażu, odzysku materiałów, składowania, usuwania, recyrkulacji oraz likwidacji odpadów pochodzących z systemów zaopatrzenia, produkcji, dystrybucji i serwisu);
Logistykę zagospodarowania odpadów definiuje się jako system, który:
umożliwia zintegrowane planowanie, zarządzanie i sterowanie przepływem odpadów od miejsc ich powstania do miejsc składowania, recyklingu i likwidacji.
Posiada zdolności techniczne do przetwarzania surowców, odpadowych na materiały możliwe do wykorzystania w procesach produkcyjnych
zapewnia gotowość i zdolność unieszkodliwienia względnie likwidacji odpadów.
Charakterystycznymi cechami potoków informacyjnych procesów logistycznych, wymagającymi stosowania odpowiednich środków i technik przetwarzania (czyli odpowiedniej infrastruktury) są:
konieczność bieżącego przetwarzania (w czasie realnym)
wielokrotność wykorzystania tych samych informacji i ich nośników w procesie zarządzania.
Na infrastrukturę procesów logistycznych składają się głównie następujące grupy środków technicznych:
Środki transportu i manipulacji, służące do przemieszczania produktów między przedsiębiorstwami oraz wewnątrz przedsiębiorstwa
Budynki i budowle magazynowe, umożliwiające składowanie i ochronę zapasów, oraz niezbędne wyposażenie magazynów umożliwiające realizację ich podstawowych funkcji
opakowania, stanowiące ochronę produktów oraz służące do transportu i manipulacji
środki przetwarzania informacji (urządzenia, systemy i programy użytkowe)
Warunkiem sprawności procesów fizycznego przepływu produktów jest wzajemne dostosowanie dużej liczby parametrów technicznych w całym łańcuchu transportowo-magazynowym, którego ogniwami są:
jednostki ładunkowe i związane z nimi opakowania
budowle magazynowe oraz budynki produkcyjne
fronty załadunkowo - wyładunkowe
urządzenia do składowania produktów
środki transportu zewnętrznego i wewnętrznego
środki manipulacji ładunkami
Infrastrukturę transportową procesów logistycznych tworzy pięć gałęzi transportu:
wodny śródlądowy i morski
Podstawowym miernikiem przewozu ładunków z wykorzystaniem różnych gałęzi transportu są:
masa przewożonych ładunków w tonach
praca przewozowa w tonokilometrach
Podstawowe zjawiska jakie zachodzą w infrastrukturze transportowej logistyki w Polsce to:
zmiana struktury własnościowej transportu samochodowego, wzrost udziału przewozów przez przewoźników sektora prywatnego
zmniejszenie udziału w przewozach ładunków w transporcie kolejowym, na korzyść transportu samochodowego
wzrost udziały specjalistycznych środków transportowych do przewozów towarowych (chłodnice, kontenery itp.)
wzrost przeciętnej ładowności wagonów i samochodów przy jednoczesnych ich różnicowaniu oraz dostosowaniu do wymogów przewożonych ładunków
wzrost znaczenia profesjonalnych firm transportowych
dywersyfikacja usług związanych z transportem świadczonych przez firmy transportowe
Na infrastrukturę magazynowania i manipulacji składa się:
techniczne środki manipulacji i transportu wewnętrznego
urządzenia magazynowe do składowania, kontroli, pomiarów itp.
informatyczne środki techniczne, niezbędne do sterowania operacjami magazynowymi.
Budowle magazynowe stanowią stałą infrastrukturę procesów magazynowania i manipulacji, charakteryzują się takimi cechami jak:
parametry konstrukcyjne takie jak długość, szerokość, wysokość, rozstaw elementów nośnych, dopuszczalne obciążenie itp.
parametry użytkowe np. powierzchnia całkowita, składowa, manipulacyjna, transportowa, pojemność, przepustowość itp.
inne szczególne elementy takie jak wyposażenie,
Opracowywanie zamówienia obejmuje takie czynności jak:
sprawdzenie zdolności kredytowej klienta
przekazanie informacji do działu sprzedaży
przekazanie zamówienia do działu zajmującego się gospodarką zapasami
przygotowanie dokumentów wysyłkowych
Niezawodność - Dzięki niezawodności dostaw klient może zminimalizować poziom zapasów. Jeśli czas cyklu realizacji zamówień jest stały, to wielkość utrzymywanych przez niego zapasów odpowiada przeciętnemu zużyciu w tym czasie. Nie ma wówczas konieczności utrzymywania zapasu bezpieczeństwa na wypadek nieregularnych dostaw. Dotrzymanie przez dostawcę czasu dostawy pozwala nabywcy zminimalizować całkowite koszty zapasów i ich wyczerpania , opracowywanie zamówień i harmonogramu produkcji.
Niezawodność odnosi się do dostarczenia klientowi zamówionych towarów:
zgodnie z wymaganym typem
zgodnie z wymaganą jakością
Komunikacja - Jedną z najważniejszych czynności przy realizacji zamówień jest przekazywanie informacji o zamówieniu klienta do działu realizacji zamówień. Zastosowanie elektronicznej wymiany danych na etapie zbierania informacji dotyczących zbierania zamówienia może ograniczyć błędy w trakcie przekazywania informacji do magazynu. Zmniejszenie liczby błędów podczas kompletowania zamówienia można osiągnąć stosując uproszczoną identyfikację produkt np.. kody kreskowe. Połączenie metody EDI z wykorzystaniem kodów kreskowych może poprawić poziom obsługi oferowanej przez sprzedawcę i doprowadzić do obniżki kosztów. Komunikacja z klientem ma bardzo duże znaczenie w monitorowaniu niezawodności obsługi klienta. Kanał komunikacyjny powinien być ciągle otwarty i łatwo dostępny dla wszystkich klientów, ponieważ ułatwia to sprzedawcy spełnianie rygorystycznych wymagań jakie nakłada na niego klient. Idealnym rozwiązaniem jest kanał umożliwiający komunikację w obu kierunkach.
Wygoda - logistyczne potrzeby klientów różnią się pod względem:
Sprzedawca może dokonać klasyfikacji klientów według takich czynników jak:
Łańcuch dostaw rozumie się jako całą działalność związaną z przepływem materiału (towarów) od jego oryginalnego źródła, poprzez wszystkie jego zmiany, aż do postaci, w której jest konsumowany przez ostatniego klienta.
Łańcuch logistyczny może być zatem zdefiniowany jako: zespół pewnej liczby jednostek (przedsiębiorstw i instytucji), które działają wspólnie w sposób zintegrowany w celu dostarczenia właściwego produktu we właściwe miejsce, we właściwym czasie, zachowując odpowiednią jakość przy możliwie najniższym koszcie.
Łańcuchy logistyczne mogą obejmować różne etapy działalności, w związku z tym różna jest ich długość i stopień skomplikowania. W praktyce funkcjonują więc łańcuchy makro (długie i skomplikowane), składające się z łańcuchów pośrednich, na które z kolei składają się łańcuchy mikro, zwane łańcuchami działania.
Opracowanie sieci łańcuchów uwzględniającej wszystkie działania relacje występujące między nimi jest zadaniem niezwykle skomplikowanym.
Łańcuch logistyczny w ujęciu przedmiotowym, składa się z surowców i materiałów pozyskiwanych na rynku zaopatrzenia oraz wyrobów gotowych przekazywanych do odbiorcy.
W łańcuchu logistycznym występują zjawiska powiązania i rozdziału np.:
w sferze zaopatrzenia występuje zjawisko powiązania strumienia materiałów i elementów kooperacyjnych, polegające na podjęciu działań, których celem jest dostarczenie wielu różnych materiałów i elementów kooperacyjnych- w określonym terminie po najniższym koszcie - do procesu produkcji;
w sferze dystrybucji występuje natomiast rozdział strumieni wyrobów gotowych w sieci dystrybucji do końcowych odbiorców
W łańcuchu logistycznym każda zmiana położenia miejsca materiałów i wyrobów gotowych oraz związanego z nim przepływu strumieni informacyjno-decyzyjnych odbywa się w określonym czasie i przestrzeni.
Aspekt czasowy jest związany z koniecznością uzyskiwania jak najkrótszego czasu przepływu materiałów i wyrobów gotowych w poszczególnych ogniwach i w całym łańcuchu logistycznym.
Aspekt przestrzenny jest związany z niedogodnymi czynnikami przemieszczania materiałów i wyrobów
|
gotowych od jednego ogniwa łańcucha do następnego.
Podmiotowość łańcuchów logistycznych wynika z charakteru rozstrzygania problemów, do których należą:
ogólne uwarunkowania, takie jak: rozwiązania prawne, system ekonomicznych, sytuacja na rynku, otoczenie
funkcjonowanie uczestników łańcucha, których ilość zależy od rozpatrywanej sfery
polityka łańcucha (kredytowa, zapasów, cenowa)
funkcje regulacji łańcucha (kierowanie planowanie, koordynowanie, kontrola)
Związane ze strukturą łańcucha logistycznego linie przepływu można podzielić na
Wśród linii prostych można wyróżnić:
jednostopniowe, występujące w łańcuchach prostych jednoasortymentowych i jednozadaniowych
wielostopniowe, powstałe w wyniku połączenia wielu łańcuchów prostych
Linie przepływu wielościeżkowe, wskazują na różne możliwe drogi (ścieżki) przepływu danego towaru od źródła do odbiorcy.
Linie przepływów złożone (kombinowane), stanowią splot kilku linii prostych o rozbudowanej i wielostopniowej kooperacji. Liczba linii i stopień ich współzależności wynika ze skali (zakresu) realizowanego zadania logistycznego.
W łańcuchach logistycznych występują punkty styczności i miejsca przecięcia oznaczające styk linii przepływu systemów lub przejście od jednego do drugiego systemu.
Miejsca przecięcia występują głównie w sieci złożonych linii przepływów dóbr fizycznych, informacji i usług. Punkty styczności odnoszą się do każdej linii przepływu. Liczba przecięć i punktów styczności zależy od stopnia złożoności linii przepływów łańcucha logistycznego.
Przyczynami powstawania przecięć i punktów styczności są:
specjalizacja głównych funkcji systemu ((przedsiębiorstwa), tj. zaopatrzenia, produkcji, magazynowania , sprzedaży, prowadząca do współzależności w łańcuchu logistycznym
podział zakresów kompetencji i odpowiedzialności, sprzyjający tworzeniu „grupowych” interesów, prowadzących do powstania konfliktów.
Najczęściej pojawiają się w łańcuchach logistycznych konflikty:
celów, mające miejsce wówczas, gdy przez osiągnięcie celów przez jednego z partnerów, utrudnia się lub uniemożliwia osiągnięcie celów przez innego partnera
ról, mające miejsce wówczas, gdy nie są zgodne z wyobrażeniem o partnerskiej roli, które powinny być spełniane przez poszczególnych uczestników w kanałach logistycznych. Uwidaczniają się głównie miejscach przecięcia i punktach styku
władzy, polegający na tym, że uprzywilejowany podmiot łańcucha logistycznego może wywierać nacisk na inny podmiot zmuszające go do podjęcia określonej decyzji. Wykorzystywanie uprzywilejowanej pozycji w wielu wypadkach ma aspekt pozytywny. W przypadku partnera działającego zachowawczo skłania go do mobilizacji swojego potencjału i zainicjowania niekonwencjonalnych rozwiązań:
komunikacyjne, najczęściej mające miejsce w sytuacjach, gdy uczestnicy jednego łańcucha logistycznego korzystają z informacji pochodzących z różnych źródeł
Konflikty powstają najczęściej w miejscach:
przecięcia procesów planowania logistycznego z innymi planami przedsiębiorstwa (finansowymi, zatrudnienia)
synchronizacji systemów logistycznych współpracujących z przedsiębiorstwem
między sprzedażą z planowaniem produkcji
między gospodarką magazynową, a zarządzaniem zapasami
między produkcją, a transportem
między decyzjami dostawców, a decyzjami nabywców
Jednym z podstawowych instrumentów eliminowania konfliktów jest integracja logistyczna, którą można rozpatrywać zarówno w ujęciu podmiotowym jak i przedmiotowym.
W ujęciu podmiotowym polega ona na:
tworzeniu całości z części, stanowiących coś więcej niż ich sumę, tzn. system
tworzeniu całości z wzajemnie uzupełniających się części, ściśle współpracujących ze sobą w ramach funkcji celu
włączaniu elementów w istniejącą całość i wiązaniu ich więzami kooperacyjnymi
Integracja dąży zatem do łącznego kształtowania i rozpatrywania przedsięwzięć, w ramach określonych problemów, a tym samym do wykorzystania efektów wynikających z systemu, podejścia systemowego i synergii podmiotów w procesie produkcji oraz zarządzania łańcuchami dostaw.
Integracja w ujęciu podmiotowym polega między innymi na korzystaniu z jednolitej sieci informacyjnej, Koszty sensu stricto - znajdują wyraz w rachunku kosztów przedsiębiorstwa, jakkolwiek ich wyodrębnienie wymaga dodatkowych zabiegów ewidencyjnych i rachunkowych
Koszty zdarzeń nadzwyczajnych - odnoszone do pozycji kształtujących wynik finansowy przedsiębiorstwa
Utracone potencjalne przychody pieniężne - nie znajdujące odzwierciedlenia w rachunku wyników przedsiębiorstwa
Podejście do rachunku i analizy kosztów logistyki jest uproszone, dostosowane do obowiązujących zasad ewidencji, kalkulacji kosztów oraz wyników finansowych
W ujęciu modelowym koszty logistyki możemy podzielić na :
koszty przepływu materiałów
koszty utrzymania zapasów
Koszty logistyki - to wyrażone w pieniądzu zużycie pracy żywej, środków i przedmiotów pracy,m wydatki finansowe oraz inne ujemne skutki zdarzeń nadzwyczajnych, które są spowodowane przepływem dóbr materialnych, surowców, materiałów, wyrobów, towarów) w przedsiębiorstwie i między przedsiębiorstwami, a także utrzymaniem zapasów.
Przekroje strukturalne kosztów logistyki
Podział strukturalny kosztów może mieć cele poznawcze jak i praktyczne.
Cele poznawcze powinny pozwalać na ustalenie:
związku kosztów z podstawowymi rodzajami procesów logistycznych: przepływów fizycznych, informacyjnych, utrzymania zapasów itp.
struktury rodzajowej kosztów
zmienności poszczególnych grup kosztów w stosunku do wielkości przepływu materiałów lub utrzymywanych zapasów
wykorzystania kosztów w szczegółowych decyzjach logistycznych
miejsc powstawania kosztów i wykorzystania tej informacji w budżetowaniu kosztów
Podział kosztów logistyki według faz polega na wyodrębnianiu faz:
Fazowy przekrój kosztów może być dostosowany do przekroju kosztów według miejsc powstawania.
Koszty logistyki można również podzielić z punktu widzenia podstawowych składników procesów logistycznych na:
koszty fizycznego przepływu materiałów
koszty procesów informacyjnych.
Rodzajowy przekrój kosztów dzieli je według zużycia podstawowych czynników produkcji na następujące grupy:
amortyzacje majątku trwałego zaangażowanego w procesach logistycznych
zużycie materiałów i energii w procesach logistycznych tj, transporcie, magazynowaniu, manipulacji czy przetwarzaniu informacji
usługi obce - transportowe, remontowe, łączności itp.
koszty pracy oraz narzuty na wynagrodzenia
podatki obciążające koszty działalności przedsiębiorstwa (od nieruchomości, środków transportowych)
koszty zaangażowanych kapitałów obcych (oprocentowanie kredytów finansujących zapasy, opłaty leasingowe)
Powyższe koszty wynikają z realizacji normalnych procesów logistycznych, noszą więc nazwę kosztów normalnych. Oprócz nich wyróżnia się także koszty wynikające ze zdarzeń losowych i innych czynników trudnych do przewidzenia, czyli tzw. koszty nadzwyczajne.
kary, wynikające z zakłóceń w funkcjonowaniu procesów logistycznych (np. z tytułu nieterminowej realizacji dostaw czy uszkodzenia towaru podczas transportu)
koszty starzenia się zapasów wyrażające częściową lub całkowitą utratę wartości użytkowej produktów (ubytki naturalne, przeceny zapasów, upusty cenowe)
Koszty logistyki można również podzielić na zmienne i stałe:
Do grupy kosztów zmiennych należą te składniki kosztów, które zmieniają się proporcjonalnie do wielkości działalności logistycznej np. koszty zużycia paliwa w transporcie, zaangażowanego kapitału w finansowaniu zapasów.
Koszty stałe procesów logistycznych to te składniki kosztów, które nie zależą od wielkości działalności logistycznej.
Praktyczne doświadczenie wskazuje, że większość kosztów logistyki, to koszty stałe, których redukcja może nastąpić przez:
przyspieszenie przepływu dóbr materialnych
usprawnienie procesów logistycznych
zwiększenie szybkości rotacji zapasów
Dla potrzeb sterowania wybranymi procesami logistycznymi (np. transportem, zakupami czy zapasami) może mieć znaczenie taki przekrój kosztów, który
|
badań prognostycznych i marketingu.
Integrację w ujęciu przedmiotowym należy rozumieć jako proces obejmujący przepływ wszystkich strumieni rzeczowych. W praktyce polega ona na korzystaniu wspólnych źródeł zaopatrywania, magazynowania, transportu itp.
Pomiar skuteczności zarządzania logistyką w przedsiębiorstwie opiera się na funkcji kierowania, organizacji i planowania. Podstawowe wskaźniki umożliwiające ocenę zarządzania logistycznego w przedsiębiorstwie przemysłowym to:
Stopień wydajności przepływu
Stopień fluktuacji personelu:
Stopień nieobecności w pracy
Istotnym elementem pomiaru przyjętej strategii logistycznej jest przeprowadzenie kontroli jej realizacji. W praktyce stosuje się do tego celu następujące wskaźniki:
średni czas realizacji dostaw
odchylenie standardowe od średniego czasu dostawy
liczba lub wartość dostaw realizowanych w określonym czasie
liczba lub wartość dostaw realizowanych w określonym czasie do liczby lub wartości zgłaszanych zamówień ogółem
liczba lub wartość zwrotów do liczby lub wartości zgłaszanych zamówień ogółem
średnia wartość całkowitych kosztów logistyki
wartość całkowitych kosztów logistyki o wartości obrotów lub kosztów ogółem
wartość kosztów logistyki w wartości kosztów zaopatrzenia i dystrybucji
wartość kosztów logistyki według miejsc powstawania
wartość kosztów transportu, magazynowania, utrzymania zapasów i pozostałych kosztów logistyki w wartości kosztów logistyki ogółem
optymalizacja poziomu zapasów
średnia wartość zapasów ogółem
średnia wartość zapasów surowców i materiałów, produkcji nie zakończonej, wyrobów gotowych i części zamiennych w wartości zapasów ogółem
średnia wartość zapasów bieżących sezonowych, rezerwowych i nieprawidłowych w wartości zapasów ogółem
wskaźnik obrotowości zapasów
wskaźniki szybkości rotacji zapasów
minimalizacja czasu przepływu produktów
średni czas przemieszczania, składowania i przetwarzania grup zapasów w czasie ich przepływu przez system logistyczny przedsiębiorstwa
liczba pracowników na stanowiskach kierowniczych i wykonawczych
wartość nakładów na podwyższanie kwalifikacji pracowników
wskaźnik wydajności pracy
poziom dostosowania struktury organizacyjnej oraz organizacji procesów przepływu produktów i i informacji do wymagań realizowanej strategii logistycznej
wartość nakładów na rozwój materialnej bazy systemu logistycznego
wskaźniki techniczno-eskploatacyjne transportu, infrastruktury magazynowej i jej wyposażenia
wartość, ilość, masa lub objętość dostarczanych materiałów do poszczególnych miejsc produkcji i magazynów w określonym czasie
wartość kosztów logistyki w jednostkowej cenie sprzedaży produktów
średni czas oczekiwania na dostawy
wartość minimalnej partii dostawy
wartość zakupów poszczególnych klientów w określonym czasie
opłacalność poszczególnych grup klientów
oczekiwania w zakresie standardów obsługi logistycznej
oferowane standardy jakości obsługi logistycznej
poziom nowoczesności i efektywności organizacyjno-technologicznej rozwiązań logistycznych
wykonawcy usług logistycznych
ceny jednostkowe za wykonanie poszczególnych usług logistycznych
poziom zdolności przewozowo-magazynowych
oferowane standardy jakości obsługi logistycznej
umożliwia optymalizację pewnych decyzji np.:
przy ustaleniu optymalnej partii dostawy niezbędna jest znajomość:
kosztów tworzenia zapasów lub kosztów zamawiania
kosztów utrzymania zapasów
Przy ustaleniu poziomu zapasu rezerwowego (gwarancyjnego) koniczna jest znajomość
Kosztów wyczerpania zapasów
kosztów utrzymania zapasów
Przy wyborze środków transportowych niezbędna jest znajomość kosztów transportu przy zastosowaniu różnych środków transportowych
Wyodrębnienie i podział strukturalny kosztów logistyki w przedsiębiorstwie muszą służyć celom praktycznym, a w szczególności:
poznaniu poziomu i struktury kosztów logistyki i ich wpływu na całokształt działalności przedsiębiorstwa
ocenie racjonalności kształtowania się kosztów
planowaniu i budżetowaniu kosztów
Optymalnym rozwiązaniem może być następujący przekrój kosztów logistyki:
Koszty rodzajowe, wynikające z odpowiedniej ewidencji kosztów, uwzględniające:
zużycie podstawowych czynników produkcji
koszty zaangażowania kapitału
pozostałe koszty w tym także bezpośrednio kształtujące wynik finansowy przedsiębiorstwa.
Koszty w przekroju fazowym powiązane jednocześnie z miejscami ich powstawania
koszty w podziale na podstawowe kompleksy logistyki w przedsiębiorstwie tj.:
Koszty fizycznego przepływu materiałów
koszty procesów informacyjnych
Projektowanie i modelowanie systemów logistycznych.
projektowanie systemu jest procesem wieloetapowym i bardzo złożonym. Obejmuje ono czynności:
Często wykorzystywanym narzędziem do projektowania i badania systemów jest inżynieria systemów.
Zadanie badawcze w odniesieniu do rzeczywistych systemów technicznych można podzielić na trzy etapy:
Obejmuje identyfikację i ocenę stanu systemu w chwili porządkowej t1. W etapie tym należy zidentyfikować i sformułować przedmiot zadania, a następnie dokonać jego analizy i syntezy. Aby to uczynić należy:
zidentyfikować elementy i relacje
dokonać badań diagnostyczno - ocenowych
przeprowadzić ocenę systemu
Obejmuje modernizację systemu. Na podstawie wyników uzyskanych w etapie I oraz analizy systemu w chwili t1 ustalany jest czas zakończenia modernizacji systemu t2
syntezę optymalizacyjną systemu w wersji pierwotnej S1 na wersję ulepszoną SII
syntezę procesu przebudowy systemu z wersji S1 na SII
Obejmuje fizyczną przebudowę systemu z wersji pierwotnej S1 na wersję realizowaną SII
Wynikiem identyifkacji jest sformułowanie modelu matematycznego opisującego zachowanie się systemu rzeczywistego zgodnie z przyjętym kryterium oceny.
Identyfikacja obejmuje następujące czynności:
określenie struktury układu (wielkości wejściowe, wyjściowe, stan) oraz zależności funkcyjne pomiędzy wielkościami
dobór wskaźników identyfikacji
wyznaczenie algorytmu identyfikacji
W procesie identyfikacji można wyodrębnić cztery fazy:
wyodrębnienie przedmiotu badań
określenie otoczenia (bliskiego) obiektu badań
określenie otoczenia (dalszego) i systemu realizującego cel działania
charakterystykę ilościową przedmiotu działania, otoczenia i systemu działania
określenie istoty relacji otoczenia i systemu działania (konkurencja, kooperacja)
Dotyczy określania granicy systemu i obejmuje m.in.:
określenie celu konkurencji oraz korelacji systemu i otoczenia
określenie elementów granicznych systemu, ich nazwanie oraz zdefiniowanie atrybutów
określenie elementów wewnętrznych systemu
charakterystyki ilościowej elementów wewnętrznych
określenia istoty relacji między elementami (np. przekaz informacji)
antycypacji relacji matematycznych, energetycznych i informatycznych
|
Ocena sprawności operacyjnej i strategicznej przedsiębiorstwa
Rozwój przedsiębiorstwa przebiega na ogół dwukierunkowo - zmierzając do ekonomizacji swych działań tj. doskonalenia sprawności operacyjnej, bądź zwiększanie skuteczności czyli doskonalenie swej sprawności strategicznej.
Sprawność organizacyjna wyraża się w działaniach, dzięki którym przedsiębiorstwo może dostarczać klientom:
większą wartość przy danych kosztach
określoną wartość przy niższych kosztach
czyli wykonywać podobne czynności lepiej niż robią to rywale.
Większa sprawność organizacyjna (operacyjna) jest możliwa do osiągnięcia poprzez lepsze wykorzystanie swoich zasobów tzn.:
lepszą organizację działań przedsiębiorstwa
stosowanie nowocześniejszych technologii
wykorzystanie sprawniejszych maszyn i urządzeń
Sprawność strategii dotyczy:
działań wykonywanych lepiej niż konkurencja
wyróżnia się na tle konkurencji
Do rozwoju przedsiębiorstwa niezbędna jest zarówno wysoka sprawność operacyjna jak i strategiczna, Skrzyżowanie obu wymiarów sprawności zarządzania pozwala otrzymywać macierz, zawierającą możliwe kierunki i szanse rozwoju przedsiębiorstwa
Z macierzy tej wynika, że przedsiębiorstwo musi jednocześnie doskonalić swą sprawność operacyjną i strategiczną i ciągle zwiększać skuteczność nieustannych udoskonaleń.
Wynikiem tego spojrzenia jest konieczność dostosowania systemów pomiaru i oceny działalności przedsiębiorstw, które powinny charakteryzować się następującymi cechami, jak:
troska o równoważenie udziału mierników finansowych i niefinansowych, miar wskazujących na stopień realizacji celów, jak i tzw. czynników sukcesu
koncentracja na wskaźnikach jako wielkościach sterujących, wskazujących na sposób, w jaki powinny być realizowane w firmie podstawowe procesy
integracja miar wskazujących na sprawność operacyjną z miarami charakteryzującymi sprawność strategiczną
przydatność stosowanych miar i wskaźników w procesach decyzyjnych, dotyczących alokacji zasobów i rozwoju firmy
Koszty procesów logistycznych
Procesy logistyczne, obejmujące zarówno procesy rzeczowe, informacyjne jak i pewne elementy procesów finansowych, powodują powstawanie określonych kosztów, nie zawsze w praktyce identyfikowanych z kosztami w ścisłym tego słowa znaczeniu, mających jednak wpływ na ogólny rezultat finansowy działalności przedsiębiorstwa. Kompleksy zdarzeń gospodarczych związanych z procesami logistycznymi, które znajdują ostateczne odzwierciedlenie w kształtowaniu wyniku finansowego są następujące:
zużycie pracy żywej oraz środków i przedmiotów pracy, a także usług obcych związanych z realizacją procesów logistycznych.
Wydatki pieniężne przedsiębiorstwa stanowiące część produkcji dodanej, a będące składnikiem kosztów działalności bądź elementem podziału zysku np.:
podatki od nieruchomości, od środków transportowych
opłaty wynikające z korzystania przez przedsiębiorstwo ze środowiska
koszty zamrożonego kapitału (np. oprocentowanie obcych kapitałów finansujących majątek przedsiębiorstwa)
nadzwyczajne ubytki majątku przedsiębiorstwa, wynikające z niesprawności procesów logistycznych takie jak:
kary, nałożone przez dostawców i nabywców, wynikające z niedotrzymania uzgodnionych parametrów procesów logistycznych (np. nieterminowe lub wadliwe pod względem jakości dostawy, nieterminowe regulowanie zobowiązań)
straty z tytułu złej jakości produkcji wynikającej z wadliwości procesów przepływu
straty z tytuły starzenia się zapasów (ubytki naturalne, cząstkowa lub całkowita utrata wartości użytkowej produktów), przeceny i przeszacowania zapasów
utracone potencjalne przychody wynikające z niesprawności procesów logistycznych np. braku zapasu wyrobów, na które jest popyt, bonifikaty i upusty cenowe, mające swe źródło w procesach logistycznych (nieterminowa dostawa, nie nieodpowiednia jakość lub asortyment)
Powyższe składniki kosztów oraz skutki finansowe procesów logistycznych znajdują zróżnicowane odzwierciedlenie w ewidencji oraz rachunkach kosztów i skutków finansowych w rachunku przedsiębiorstwa.
Podstawowe ujęcie tych kosztów, to:
obejmuje określenie stanów i zdarzeń elementów systemu, m.in.:
określenie wewnętrznego celu systemu
kryterialne określenie stanów i zdarzeń niezbędnych do realizacji celu systemu
charakterystykę ilościową stanów i zdarzeń elementów systemu
określenie łańcucha zdarzeń niezbędnych do realizacji celu systemu
Identyfikacja jest procesem budowy i przedstawiania obrazu badanego systemu. Celem jej jest:
wstępne poznanie i opis badanego obiektu
ustalenie miejsca obiektu w nadsystemie
ustalenie podstawowych elementów decydujących o działaniu systemu
poznanie nowoczesnych osiągnięć nauki i techniki możliwych do wykorzystanie w działaniu badanego systemu
wstępne ustalenie słabych ogniw („wąskich gardeł”) w funkcjonowaniu systemu
Usługa - to produkt logistyczny stanowiący zbiór zyczeń i oczekiwań klienta. Zarządzaniem usługami różni się od zarządzania produktami ze względu na takie cechy jak:
jednoczesność produkcji i konsumpcji usługi;
różnorodność miejsca i czasu świadczenia usługi.
Do ważniejszych przesłanek wyboru strategi zarządzania logistycznego w usługach zalicza się:
jedność pozycji rynkowej;
jedność wielkości produkcji;
wielkość firmy świadczącej usługi;
rodzaj i struktura firmy usługowej.
Zapasy to wartość lub ilość surowców komponentów, dóbr użytkowych, półproduktów i wyrobów gotowych, które są przechowywane lub składowane w celu zużycia w razie wystąpienia takiej potrzeby.
Zarządzanie zapasami odnosi się do metod umożliwiających utrzymanie zapasów surowców, części, półproduktów lub wyrobów gotowych w ilości pozwalającej zapewnić maksymalny poziom obsługi klienta przy minimalnych kosztach.
W przedsiębiorstwie produkcyjnym zapas powinien stanowić:
surowce (stal, drewno, tkaniny)
komponenty i podzespoły (łożyska kulkowe, skrzynia biegów)
wyroby użytkowe ( artykuły, które nie wchodzą w skład produkcji wytwarzanego przez przedsiębiorstwa np. środki czystości, materiały pisemne).
Do celów zarządzania zapasów należy:
Zapewnienie wymaganego poziomu obsługi klienta z uwzględnieniem jakości
Monitorowanie bieżącego i przyszłego zapotrzebowania na wszystkie potrzebne dobra w celu uniknięcia nadwyżek oraz wąskich gardeł z produkcji
Minimalizowanie kosztów poprzez zmniejszenie różnorodności zapasów, ustalenie ekonomicznych wielkości zamawianych partii i analizowanie kosztów tworzenia i utrzymywania zapasów.
Do czynników determinujących właściwą wielkości zapasów w przedsiębiorstwie należą:
Polityka zapasów w przedsiębiorstwie
Stosowane metody produkcji
Rodzaj popytu na daną pozycję zapasów
Czynniki determinujące optymalną partię dostawy
Niezależny (pierwotny) - powstaje poza przedsiębiorstwem tj. na rynku, zatem determinują go warunki rynkowe, a nie decyzje dotyczące produkcji
Zależny (wtórny) - to potrzeby materiałowe przedsiębiorstwa, wynikające z konieczności wytwarzania wyrobów gotowych i ich części zamiennych
W zarządzaniu zapasami można wyróżnić następujące grupy kosztów:
Koszty tworzenia zapasów (zamówienia)
Koszty złożenia zamówienia
Koszty ponoszone po złożeniu zamówienia
Koszty utrzymania zapasów
Koszty proporcjonalne do wartości zapasów
Koszty proporcjonalne w stosunku do fizycznych właściwości zapasów
Koszty składowania, koszty przestrzeni magazynowej, opłaty magazynowe, opłaty za ogrzewanie i energie
Koszty pracy, związane z czynnościami manipulacyjnymi i kontrolnymi
Koszty wyczerpania zapasów
Koszty związane z przestojami
Koszty działania podjętych w celu uzupełnienia zapasów, koszty zakupu dóbr, koszty przestawienia produkcji
Jakość jest to zdolność produktu do spełnienia oczekiwań nabywców. Zarządzanie jakością jest związane z wszelkimi aspektami jakości produktów.
Jakośc większości produktów może być oceniany w różnych kryteriów np. doskonałość, osiągi, niezawodność, trwałość, zastosowaną tech., wygoda użycia, atrakcyjny wygląd i styl, stosunki wyników do kosztów, dostawy na czas, serwis posprzedażowy.
|