Wykład 4

21.11.2010

Lokalizacje procesów psychicznych w mózgu

Frenologia

Franz Joseph Gall

Lezje - uszkodzenie fragmentu mózgu

System, który odpowiada za emocje

Badania dot. lezji

Lezje - brak czegoś, uszkodzenia

Uszkodzona struktura:

Ważne są struktury, które ….. przez usunięte struktury.

Badamy u ludzi lezik, np. gdy ktoś ma guza, wycinamy lezik, badamy jakie są efekty usunięcia czegoś. Badamy funkcje białek przez usunięcie genów

Nokaut - pozbawienie jakiegoś genu / białka (ko)

Neuroobrazowanie

Stereotaksja - sposób, technika docierania do określonego miejsca w mózgu.

Poprzez badanie genów - dideoksyloglukoza (Sadowski)

geny		białka
c-fos	→	CFOS	}
zif268	→	Zif268			TFs
arc	→	Arc

*Arc pojawiają się w miejscach, które są aktywne

Układ limbiczny (rąbkowy, brzeżny)

Jest to miejsce biologicznej oceny doznań zmysłowych wg kryterium przyjemne - nieprzyjemne, kierowane czynnościami popędowo - emocjonalnymi.

Ciało migdałowate jest najważniejsze (pamięć związana z emocjami) - pamięć emocjonalna.

Wzgórze, podwzgórze

kora mózgu	→	układ limbiczny (rąbkowy, brzeżny)	→	podwzgórze, pień mózgu
↑
główna, przedczołowa, asocjacyjna

Krąg Papeza (1937)

• zakręt obręczy

• formacja Hipokampa

• ciałka siateczkowate

• jądro przednie wzgórza

1952 Paul D. McLean (pojęcie „układ limbiczny”)

- przegroda

- podwzgórze

Inne włączone struktury:

- ośrodki korowe

- ciałko migdałowate

- jądro półleżące

- jądro podstawy

- ośrodki pnia mózgu (pole brzuszne nokrywki, miejsca sinawe, istota szara wodociągowa, śródmózgowie)

Ośrodki korowe układu limbicznego

- opuszka węchowa

- guzek węchowy

- pole okołomigdałowate

- kora śródwęchowa (formacja hipokampa - niewielka rola w stanach emocjonalnych)

- zakręt obręczy

- zakręty oczodołowe

- biegun płata skroniowego

Lokalizacja - przyśrodkowa powierzchnia półkuli mózgu nad ciałem migdałowatym

Pola Brodmana

Funkcja - sterowanie reakcjami emocjonalnymi z silnymi elementami lękowymi.

Zakręty oczodołowe

Cytoarchitektonika

Zakręty

Funkcja: wygaszenie asocjacji między bodźcami warunkowymi i czynnikami wzmacniającymi reakcje warunkowe. Uszkodzenie powoduje zahamowanie ….

Ciało migdałowate to zbiór różnych jąder.

Części ciała migdałowatego:

- jądro środkowe - wyjście

- jądra podstawno - boczne: wejście do ciała migdałowatego

- jądro przyśrodkowe

- jądro korowe

Połączenie ciała migdałowatego

Układy sensoryczne

Narządy wewnętrzne

Połączenie ciała migdałowatego najważniejsze z podwzgórzem:

ciało migdałowate		podwzgórze
część korowa przyśrodkowa	↔	jądro brzuszno - przyśrodkowe
jądro środkowe	↔

Jądro środkowe - kojarzenie bodźca warunkowego z aktualną wartością motywacyjną wzmocnienia.

Jądro podstawno - boczne: ośrodek wykonawczy, koordynacja funkcji podwzgórza; struktur podstaw mózgu.

Badanie funkcji ciała migdałowatego:

- uszkodzenie ciała migdałowatego

- drażnienie ciała migdałowatego

- badanie aktywności ciała migdałowatego

- warunkowanie strachu / opóźnione

Uczenie się reakcji emocjonalnej ciało migdałowate:

• przed uczeniem

ciało migdałowate - defekt uczenia się; warunkowanie strachu na bodziec ciągły i bodzie wyodrębniony.

• Tuż po uczeniu się - ……… defekt uczenia się

• Kilka tygodni po uczeniu się

Podwzgórze:

- część przednia (wzrokowa)

- część pośrednia (guzowa)

- część tylna (siateczkowa)

Połączenia podwzgórza:

- drogi aferentne

- drogi eferentne

Drogi przechodzące przez podwzgórze - pęczek przyśladkowy przodomózgowie

Jądro półleżące: modyfikacje reakcji ruchowej.

Przegroda (przegroda przezroczysta)

Twór siatkowaty przegroda formacja hipokampa

Istota szara okołowodociągowa śródmózgowia.

Drażnienie (glutaminian) powodowało:

- ucieczkę

- ….

- wzrost ciśnienia

- przyspieszenie pulsu

Systemy o jednolitym neurochemicznym podłożu transmisji synaptycznej

- w obrębie pnia mózgu.

Systemy noradnenergiczne

MFB

Droga dopaminergiczna

System serotoninergiczny

Systemy cholinergiczne (acetylocholina)

Nastrój - stan psychiczny wynikający z emocjonalnej oceny sytuacji, komfort psychiczny; nieprawidłowo podwyższony - mania; dyskomfort psychiczny; długotrwały - depresje.

Zespół maniakalno - depresyjny: naprzemienne występowanie manii i depresji.

Depresja

Anhedonia - niezdolność odczuwania przyjemności

Hedonizm

Przyczyny depresji:

1. niedobór noradrenaliny (niewłaściwa równowaga przekaźników) i serotoniny

2. nadmiar CAMP i pochodzących fosfotydyhoinozytalu (PI) w komórkach.

3. uszkodzenie komórek nerwowych przez hormony stresu, głównie kortyzol - zmniejszenie formacji hipokampa; zahamowanie nomogenezy.

4. wzmożona aktywność:

- kory przedczołowej

- zakrętu obręczy

- wzgórza

- ciała migdałowatego

5. zmniejszenie:

- zakrętu skroniowego środkowego

- kory mózgu na granicy płatów skroniowego i potylicznego

6. Zahamowanie neurogenezy

Leki przeciwdepresyjne:

• inhibitory monoaminooksyglazy (zwiększenie ilości nemo…. MAO

• trójpierścieniowate leki (TLPD) (blokują neuroprzekaźniki)

• selektywne inhibitory wychwytujące …. Zwrotnego serotoniny (SSRI)

• leki normotyniczne solelitu (obniżają aktywność CAMP).

Depresja:

• leczenie farmakologiczne

• psychoterapia

• leczenie farmakologiczne i psychoterapia

• elektrowstrząsy

• głęboka stymulacja mózgu (eksperymentalna). Cel - np. część kory obręczy (pole 25 wg Brodmana - okolica zakrętu obręczy, położona pod kolanem (ciało ….)

Depresja - modele zwierzęce:

• agresja rezydenta przeciw intruzowi / stres socjalny (intruz będzie bardzo smutny)

• wyuczona bezradność

• długotrwały nieprzewidywalny stres / chroniczny łagodny stres

• stres około….. (np. odstawienie osesków od matki)

• test Porsolta / wymuszonego pływania

• test zawieszenia za ogon

JAMES OLDS, PETER MILNER (odkrycie przez przypadek) - chcieli zbadać efekt awersyjny drażnienia tworu siatkowatego.

Trafili nie w ciało siatkowate, a w przegrodę:

- preferencja miejsca

- zachowanie

Układ nagrody:

- mózgowy układ nagrody; drażnienie określonych struktur sprawiło zwierzętom przyjemność.

Samodrażnienie / samo…… / wzmocnienie w odruchu

Układ nagrody - główną rolę odgrywa układ dopaminergiczny i opioidergiczny

Samodrażnienie

Samopodawanie substancji psychoaktywnych.

Działanie narkotyku:

Uczenie się - proces powstawania śladów pamięciowych

Pamięć

Engram - ślad pamięciowy (nie wiemy, jaka jest struktura engramu)

Pamięć - zdolność do przechowywania i wykorzystywania śladów pamięciowych

Uczenie się:

• percepcyjne - zmysłowe (sensoryczne) zapoznanie z cechami przedmiotów (utworzenie jednostek gnostycznych czyli engramu) w korze mózgowej (teoria Konarskiego)

• utajone - wpajanie (imprinting): …. dziecka ……

• asocjacyjne

- metoda prób i błedów

- przez wgląd

- przez naśladowanie

Habituacja - stopniowe zmniejszanie się i zanik reakcji na często pojawiający się bodziec

Sensytuzacja - powtarzające się bodźce powodują, że reakcja jest zwiększona, np. tarcie ręki powoduje ból)

Torowanie

Ekspozycja na bodziec ułatwia uczenie się czegoś w przyszłości.

Odruch warunkowy:

- najprostsza forma uczenia się; nabyta reakcja organizmu na bodziec

Warunkowanie klasyczne - połączenie bodźca warunkowego i obojętnego / warunkowego (bodziec bezwarunkowy, np. jedzenie, bodziec warunkowy, np. dźwięk warunkowanie strachu)

Warunkowanie instrumentalne: klatka Skinera

Etapy procesu pamięci:

- zapamiętywanie

- pamiętanie

- przypominanie

Pamięć w zależności od czasu utrzymania się śladu pamięciowego:

- sensoryczne / operacyjne / wzrokowe i słuchowe

- krótkotrwałe

- długotrwałe

W zależności od:

	Pamięć
	↓		↓
	deklaratywna		proceduralna
	↓		↓
opisowa			nieopisowa (niedeklaratywna / nieuświadomiona)
↓	↓	↓
epizodyczna	autobiograficzna	semantyczna
↓	↓	↓
miejsca, fakty (np. zdarzenia, przestrzeń)	prospektywna (np. zamiary, plany	fakty i wyobrażenia, rozum

Procesy komórkowe - odpowiedzialne za tworzenie pamięci

Wykrywanie równoczesności - drogi sygnałowe w komórce kinezy

Konsolidacje

PHINEAS GAGE - ….

HENRY MOLAISON - u jego pacjenta wycięto ciało migdałowate i formację hipokampa epilepsja ustąpiła.

Biologiczne podstawy zachowań: genetyka zachowań

Dr Robert Filipkowski

Semestr 1

- 6 -

---