1.Przedstaw i scharakteryzuj podstawowe zasoby
Zasoby - czyli czynniki produkcji to praca, ziemia i
kapitał. W nowoczesnym modelu jako osobny zasób
wymieniania się także przedsiębiorczość.
Podstawowe zasoby:
a)Ludzkie - ludzie + ich umiejętności i doświadczenia,
b)Naturalne - dobra naturalne nie wytwarzane przez człowieka,
c)Kapitałowe - kapitał rzeczowy i finansowy.
2. Krzywa możliwości produkcyjnych a inwestycje
Krzywa możliwości produkcji - przedstawia
wszystkie kombinacje dóbr i usług, które mogą być
produkowane przy posiadanych zasobach oraz
istniejącej technice produkcji.
3.Cena i wielokrotność równowagi rynkowej
Cena - jest sygnałem rynku - kierowanym w stronę
producentów i konsumentów skłaniających ich do
podjęcia odpowiednich decyzji, mających doprowadzić
do stanu równowagi rynkowej między uczestnikami
gry rynkowej.
Cena równowagi - to cena, w kierunku której będzie
zmierzał rynek konkurencyjny i na poziomie, której
będzie pozostawał po jej osiągnięciu przy założeniu,
że nic w otoczeniu nie ulegnie zmianie.
Ilość równowagi - to poziom produkcji, do której
rynek będzie zmierzał i na poziomie, której pozostanie,
gdy ją osiągnie, jeśli w otoczeniu nic się nie zmieni.
4.Pojecie i elementy składowe rynku
Rynek -to zespół warunków które doprowadzają
do kontaktu miedzy kupującymi i sprzedającymi
w procesie wymiany.
Rynek - to proces przy pomocy którego kupujący
i sprzedający określają co chcą sprzedać lub kupić
i na jakich warunkach.
5.Istota i determinanty popytu.
Popyt - to ilość dobra jaką nabywcy gotowi są zakupić
przy różnym poziomie cen.
Popyt - to złożona odwrotna reakcja między ceną dobra
lub usługi a ich ilością, którą konsumenci są skłonni i
są w stanie nabyć w danym odcinku czasu, przy
założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące
sytuacje rynkową pozostają bez zmiany.
Popyt jest funkcją wielu zmiennych zależy głównie od:
a)ceny,
b)dochodów,
c)gustów i preferencji nabywców.
Prawo popytu - mówi że gdy cena rośnie to popyt maleje
i odwrotnie.
Determinanty popytu:
a)gusty i preferencje konsumentów,
b)ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych,
c)cena danego dobra,
d)liczba ludności - konsumentów,
e)dochody ludności i ich podział,
f)oczekiwania dotyczące przyszłych cen i dochodów,
g)efekty naśladownictwa i demonstracji.
6.Prawo popytu i krzywa popytu
Prawo popytu - mówi że gdy cena rośnie to popyt
maleje i odwrotnie. Jest ono odzwierciedleniem ogólnej
tendencji w zachowaniu nabywców względem ceny dobra.
Obrazem graficznym prawa popytu jest Krzywa Popytu
o nachyleniu ujemnym przedstawia wykres ilustrujący
rozkład popytu tzn. ilość produktu kupowanego przez
nabywców przy różnych cenach.
7.Elastyczność cenowa popytu
Popyt elastyczny - jest przejawem stosunkowo dużej
wrażliwości reakcji konsumentów na zmiany ceny.
Jeśli cena idzie w górę lub w dół, konsumenci zareagują
silnym zwiększeniem lub zmniejszeniem wielkości popytu.
Popyt nieelastyczny jest przejawem stosunkowo niskiej
wrażliwości reakcji konsumentów na zmianę ceny.
Cenowa elastyczność popytu - stanowi o intensywności
reakcji konsumentów przejawiająca się skalą zmiany
wielkości zakupów na zmianę ceny.
Cenowa elastyczność popytu: Ecp= Q /Q : P/P
Popyt doskonale elastyczny - w punkcie A elastyczność
przybiera wartość oo oznacza to, że dla danej ceny popyt
może przybierać dowolne rozmiary.
Popyt doskonale sztywny - oznacza to , ze jakakolwiek
k zmiana cen nie wywołuje zmiany popytu, cenowa
elastyczność popytu wynosi 0, oznacza to, że konsument
nie reaguje na zmianę ceny.
Popyt jednostkowy - zmienia się odwrotnie proporcjonalni
e do zmiany ceny. Procentowa zmiana popytu jest taka
sama jak procentowa zmiana ceny. (45o)
Popyt elastyczny - przy wysokiej elastyczności popytu,
procentowa zmiana popytu jest wyższa niż procentowa
zmiana ceny.
Popyt nieelastyczny - przy elastyczności niskiej
procentowa zmiana popytu jest niższa niż procentowa
zmiana ceny.
8.Elastyczność dochodowa popytu
Dochodowa elastyczność popytu (Edp.) - wyraża
stopień reakcji popytu na zmiany dochodu. Wskaźnik
elastyczności dochodowej popytu wylicza się jako
stosunek względnej zmiany ilości popytu do względnej
zmiany dochodu konsumenta (gospodarstwa domowe)
Dochodowa elastyczność popytu: Edp= Q/Q: Y/Y
Q- popyt w okresie bazowym,
Q - przyrost lub spadek popytu w okresie badanym,
Y - dochód w okresie bazowym
Y - przyrost dochodu w okresie badanym.
Wskaźnik elastyczności dochodowej popytu jest dodatni dla:
a)dóbr normalnych, gdyż zwiększenie dochodu gospodarstwa
domowego powoduje zwiększenie popytu na takie dobro
b)dóbr luksusowych i większy od wskaźnika dla dóbr
naturalnych.
W przypadku dóbr niższego rzędu wskaźnik elastyczności
dochodowej popytu ma znak ujemny, gdyż zwiększenie
dochodu gospodarstwa domowego powoduje substytucje
(w ekonomi zjawisko zastępowania w procesie produkcji
lub konsumpcji jednych dóbr lub usługi innymi)
nabywanych i konsumowanych dóbr. Następuje
zmniejszenie nabywania dóbr gorszej jakości lub
gorszego gatunku na korzyśc dóbr naturalnych lub luksusowych.
9.Prawo Engla a dochodowa elastyczność popytu
Prawo Engla - przedstawia zależność między zmianami
dochodu a zmianami popytu dla różnych grup dóbr i usług.
Przebieg krzywych Engela pozwala na określenie rodzaju
dóbr czy usług wyróżnianych z punktu widzenia elastycznośc
i dochodowej popytu. Pełna klasyfikacja tak wyodrębnionych
dóbr przedstawiamy za pomocą jednej ciągłej krzywej Engela
dla danego dobra, a wiec zakładamy, że wraz ze zmianą się
elastyczności dochodowej popytu na dane dobro X
10.Istota i determinanty podaży
Podaż - to ilość dobra jaka sprzedawcy są gotowi
zaoferować, przy różnym poziomie ceny.
Podaż - to złożona relacja między ilością dobra, którą
producenci są skłonni oferować w danym odcinku
czasu a cena, przy założeniu, że inne zjawiska na
rynku nie ulegają zmianie.
Prawo podaży - wyraża dodatnią relację miedzy
ilościową podaży a ceną danego dobra, tzn. że zawsze
ze wzrostem ceny danego dobra jego podaż na rynku
wzrasta i odwrotnie - przy jego spadku podaż maleje.
Determinanty podaży:
1.zmiany produktywności wywołane zmianami technologii prod
2.zmiany opłacalności produkcji innych dóbr,
3.zmiany dostępności różnych zasobów produkcyjnych,
4.ilość przedsiębiorstw w gałęzi, branży.
5.polityka podatkowa państwa i władz lokalnych, subsydia
, ulgi inwestycyjne.
11.Prawo podaży i krzywa podaży
Prawo podaży - wyraża dodatnią relację miedzy ilościową
podaży a ceną danego dobra, tzn. że zawsze ze wzrostem
ceny danego dobra jego podaż na rynku wzrasta i odwrotnie
- przy jego spadku podaż maleje.
Obrazem graficznym prawa podaży jest Krzywa Podaży
o nachyleni dodatnim przedstawiająca wykres ilustrujący
rozkład podaży tzn. ilość produktu sprzedanego przez
sprzedawców przy różnych cenach.
12.Rynkowy mechanizm powstawania ceny towaru
Podmiotami rynku są sprzedający i kupujący, przedmiotami
rynku i towaru i usługi. Niezależnie od formy, na każdym
rynku mają miejsce transakcje kupna - sprzedaży po określonej
cenie. Na rynku, powstają ceny produktów i usług, a także
kształtuje się relacja między nimi. W konsekwencji, rynek
decyduje o systemie cen. Ważnym aspektem funkcjonowania
rynku jest poziom istniejącej na nim konkurencji.
Konkurencja to proces przy pomocy którego uczestnicy
rynku dążą do realizacji swych interesów, próbują przedstawić
korzystniejsze od innych ofert pod względem ceny, jakości
lub innych charakterystyk wpływających na decyzję
zawarcia transakcji
13.Elastyczność cenowa podaży
Elastyczność cenowa podaży wyraża stopień reakcji
ilości podaży dobra na zmianę ceny tego dobra.
Wskaźnik elastyczności cenowej podaży Es wylicza
się jako stosunek względnej zmiany ilości podaży do
względnej ceny rynkowej tego dobra: Es= Qs /Qs: P/P
Q- popyt w okresie bazowym,
Q - przyrost i spadek popytu w okresie badanym,
P - cena w okresie bazowym,
P - przyrost lub spadek ceny w okresie badanym.
Elastyczność cenowa podaży jest zwykle dodatnia,
gdyż w miarę wzrostu ceny rośnie podaż, a w przypadku
spadku ceny na rynku podaż danego dobra maleje. W
zależności od wielkości wskaźnika elastyczności cenowej
podaży wyróżnia się takie same stopnie elastyczności
jak w przypadku elastyczności cenowej popytu.
Podaż sztywna (elastyczność zerowa) - gdy podaż nie
reaguje na zmianę ceny,
Podaż doskonale elastyczna - gdy przy cenie P0 wzrost
podaży jest nieograniczony, natomiast przy cenie niższej
od P0 występuje całkowity brak podaży.
Podaż o elastyczności jednostkowej - gdy podaż rośnie
w takim samym stopniu jak cena dobra.
Podaż elastyczna - gdy względna zmiana podaży jest
większa od względnej zmiany ceny dobra.
Podaż nieelastyczna - gdy względna zmiana podaży
jest mniejsza od względnej zmiany ceny dobra.
14.Funkcje cen w gospodarce
1.Funkcja rachunkowo - informacyjna - ceny
rynkowe staja się narzędziem rachunku ekonomicznego
prowadzonego przez sprzedawców i nabywców,
oraz mierniki nakładów i wyników przedsiębiorstwa.
2,Funkcja dystrybucji, rozdzielcza - w gospodarce
rynkowej udział poszczególnych jednostek w dochodzie
zależy od wkładu posiadanych przez nie czynników
produkcji (pracy, kapitału, bogactw naturalnych).
3.Funkcja alokacyjna - polega na stworzeniu bodźców
przez ceny do racjonalnego rozdzielenia ograniczeń
zasobów na rożne ceny ( gdy cena rośnie, powoduje
to wzrost produkcji, zatrudnienie, kapitału).
15. Istota i cechy gospodarstw domowych
Gospodarstwo domowe - jest to podmiot gospodarczy
lub jednostka konsumpcyjna w systemie gospodarczym
, gdyż jej celem jest głównie konsumpcyjna. Z
gospodarką narodową gospodarstwo to powiązane
jest wieloma nićmi, poprzez rynek dóbr, rynek
pracy i rynek pieniężno - kredytowy, gdyż podejmuje
następujące decyzje, dotyczące:
a)Popytu na określone dobra konsumpcyjne w
b)granicach posiadanych środków,
c)Podaż pracy - stosowanie do własnych możliwości
d)lub predyspozycji oraz stosowanie do
e) zaopatrzenia gospodarki,
f)Wyboru proporcji między wydatkową i oszczędzaną
g) częścią osiągniętego dochodu.
16. Funkcje gospodarstw domowych
1)Funkcja konsumpcyjna ( pierwotna ) - zasopkajanie
potrzeb ludzkich poprzezużywanie i zużywanie dóbr
konsumpcyjnych. Konsumpcja dzieli się na:
-Indywidualną - poszczególni członkowie społeczności
krajowej,
-Ogólnospołeczna - całego społeczeństwa jako
zorganizowanej zbiorowości.
2)Funkcja produkcyjna - jest to świadoma i celowa
działalność człowieka zmierzajaca do przekształcenia
zasobów i sił przyrody na dobra służące do zaspokajania
potrzeb ludzkich. Działalność ta może polegać na
wydobywaniu zasobów, przemieszczaniu w przestrzeni
oraz przechowywaniu w czasie. W procesie produkcji, ze
względu na spełniabe funkcje, wyróżnia się dwa rodzaje
dóbr i usług:
-Nakłady - czyli dobra i usługi zużywane na wytworzenie
pożądanych dóbr i usług,
-Efekty - czyli dobra i usługi będące wynikiem procesu
produkcji i służce bądź do konsumpcji, bądź do dalszego
procesu produkcji.
17.Zachowanie gospodarstwa domowego na
rynku dóbr i usług.
Gospodarstwo domowe w granicach posiadanych
zasobów dokonuje wyboru i spośród ogromnej
ilości dóbr na rynku kształtując odpowiednią
strukturę konsumpcji tzn, koszyk dóbr. Gospodarstwo
domowe jest podmiotem postępującym racjonalnie
. Dokonując wyboru gospodarstwa domowe dążą
do osiągnięcia maksymalnej korzyści jakie w
dawnych warunkach może uzyskać z konsumpcji
dóbr. Zachowani racjonalne to wewnętrznie
spójne i logiczne postępowanie zmierzające
do maksymalnej satysfakcji gospodarstwa
domowego. Każde gospodarstwo domowe
wybierając jakieś dobro lub usługę posiada
swoje preferencje.
18.Założenia teorii wyboru konsumenta
Teoria wyboru konsumenta - konsument
potrafi porównać użyteczności i gdy stanie
przed koniecznością wyboru potrafi zdecydować,
którą kombinacje dóbr preferuje. Teoria wyboru
konsumenta opiera się na założeniach
dotyczących preferencji. Najważniejsze z tych
założeń, to:
1.zasada kompleksowości preferencji, co oznacza
porównywalność kombinacji dóbr i zdolności
konsumenta do określania swoich preferencji
przy wyborze jednej z kombinacji, tzn. wyraźnego
zdeklarowania się , że któraś z dwóch kombinacji
dóbr jest dla niego lepsza lub że obydwie są
jednakowo cenne, czyli obojętne w wyborze,
2.zasada przechodniości (zgodności) preferencji,
polega na tym że porównywania i wybór dokonywane
są zgodnie z logiką, tzn. że jeżeli kosz A jest
preferowany przez kosz B (A>B) a kosz B jest
preferowany przez kosz C (B>C), to koszt A jest
tym samym preferowany przez kosz C (A>C),
3.zasada racjonalności, zgodnie z którą konsument
stara się maksymalizować swoją użyteczność,
dokonując wyboru takiej kombinacji dóbr, która
daje mu największe zadowolenie.
19.I i II Prawo Gossena
I Prawo Gossena - prawo malejącej użyteczności
krańcowej mówi nam, iż w miarę wzrostu konsumpcji
danego dobra, jego użyteczność krańcowa spada.
II Prawo Gossena - prawo równowagi konsumenta
mówi, iż konsument osiąga maksymalną satysfakcję
w ramach dochodu, którym dysponuje i w ciągłości
wydatkuje w momencie przecięcia się krzywej
użyteczności krańcowych dwóch dóbr
(dwóch koszyków dóbr).
20. Krzywe obojętności jako sposób
prezentacji gustów konsumenta
Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje
konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta
obojętne. Każda z tych kombinacji daje konsumentowi
takie samo zadowolenie. Oznacza to, że dana krzywa
obojętności charakteryzuje się stałym poziomem
zadowolenia. Krzywa obojętności posiada nachylenie
ujemne, które zmniejsza się w miarę zwiększania
konsumpcji dobra. Krzywych obojętności może
być nieskończenie wiele a ich wzajemne położenie
wskazuje na różnice w poziomie zadowolenia konsumenta
Mapa gustów (preferencji) konsumenta - wyraża
jego indywidualne upodobania w obojętnej proporcji
konsumowanych dóbr
21.Prawo malejącej marginalnej (krańcowej)
stopy substytucji
Krańcowa stopa substytucji - ilość jednego dobra
zastępowanego jednostką dobra drugiego, gdy
zmieniają się ich proporcje ilościowe, ale poziom
satysfakcji całkowitej nie zmienia się. Konsument
pozostaje na tej samej krzywej obojętności. Inaczej
jest to stosunek spadku ilości dobra Y do wzrostu
ilości dobra X przy utrzymaniu użyteczności całkowitej
na tym samym poziomie.
Prawo malejącej końcowej stopy substytucji - mówi
, iż w miarę ubytku jednego z dóbr jednostka dobra
drugiego rekompensuje coraz mniejsze ilości
dobra ubywającego.
22.Krzywe obojętności a optimum konsumenta
Krzywa obojętności - przedstawia wszystkie
kombinacje 2 dóbr, które są dla konsumenta obojętne.
Każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie
same zadowolenie, oznacza to, że dana krzywa
obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowolenia.
Mapa gustów (preferencji) konsumenta - wyraża
jego indywidualne upodobania w obojętnej
proporcji konsumowanych dóbr
Optimum konsumenta - punkt stycznej linii
ograniczenia budżetowego z możliwością do
osięgnięcia. Krzywa obojętności wyznacza strukturę
spożycia, przy której konsument maksymalizuje
użyteczność całkowitą. Sytuacja taka oznacza
równowagę konsumenta - optimum.
23.Cele działalności przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwo - jest wyodrębnionym pod
względem ekonomicznym, prawnym, technicznym
i organizacyjnym podmiotem prowadzącym
działalność produkcyjną, handlową lub usługową.
W klasycznej teorii ekonomii, podstawowym
celem jego działania jest zysk, rozumiany w
kategoriach chęci jego maksymalizowania.
Dążąc do realizacji tego celu, przedsiębiorstwa:
a)określają optymalną wielkość produkcji,
b)określają niezbędne czynniki produkcji,
c)decydują o strukturze asortymentowej,
d)określają wielkości ponoszonych nakładów
inwestycyjnych itp.
Zysk związany jest bezpośrednio z istotnymi
funkcjami działalności przedsiębiorstwa:
a)zysk wpływa na możliwości inwestycyjne,
b)zysk wywiera wpływ na wielkość
zatrudnienia,
c)zysk spełnia rolę motywacyjną dla kadry
menedżerskiej i pracowników,
d)zysk przyciąga do firmy potencjalnych
inwestorów
Cele przedsiębiorstw:
a)wzrost poziomu technicznego,
b)ilościowy i jakościowy wzrost produkcji,
c)poprawa efektywności gospodarowania
posiadanymi zasobami,
d)ekspansja eksportowa,
e)wzrost kwalifikacji załogi,
f)poprawa warunków pracy,
g)powiększenie majątku produkcyjnego,
h)minimalizowanie rozbieżności w
interesach akcjonariuszy i kadry zarządzającej.
24.Scharakteryzuj różne rodzaje funkcji
produkcji
Funkcja produkcji - stanowi techniczno -
bilansowy związek między strumieniem
nakładów czynników produkcji a uzyskiwanym
strumieniem produkcji. W zapisie matematycznym
funkcja produkcji stanowi wyrażenie relacji
między ilością nakładów a wytworzonym produktem.
Wzór : (1) Q= f (F1, F2, F3,… Fn)
Gdzie: Q - wielkość produkcji,
F - czynniki produkcji.
Jednoczynnikowe funkcje produkcji:
Wzór: (2) Q= f1 (L),
(3) Q = f2 (K).
Gdzie: L - siła robocza,
K - kapitał.
W funkcji (2) wielkość produkcji zmienia się
tylko w wyniku zmiany liczby zatrudnionych
pracowników rozmiary nakładów pozostałych
czynników np. kapitału rzeczowego, nie
ulęgają zmianie.
W funkcji (3) rozmiary produkcji zmieniają
się tylko na skutek zmian nakładu kapitału, przy
czym liczba pracowników, powierzchnia ziemi itp.
. pozostają niezmienne.
Wieloczynnikowa funkcja produkcji:
Wzór: (4) Q = f3 (L,K)
25.Pojęcie produkcji całkowitej, produktywnośc
i przeciętnej i krańcowej (marginalnej) oraz
zależności między nimi
Pojęcie produkcji całkowitej, produktywności
przeciętnej i krańcowej (marginalnej) można
zastąpić pojęciami:
a)produkt całkowity (TP = total product),
czyli całkowita wielkość Q wytwarzanego
produktu w jednostkach fizycznych (sztukach
, metrach, kilogramach),
b)produkt przeciętny(AP = average product),
czyli średnia wielkość produktu otrzymywaną
z jednostki nakładu lub całkowity produkt
podzielony przez całkowitą ilość jednostek
nakładu: AP = Y/X,
c)produkt krańcowy (MP = marginal product),
czyli dodatkowy produkt otrzymany w wyniku
zwiększenia jednostki określonego nakładu
przy niezmienności pozostałych nakładów:
MP = ΔY/ΔX.
Zależność między nimi przedstawia prawo
malejących przychodów, które mówi nam,
że jeżeli nakład danego czynnika produkcji
X będzie powiększany, a pozostałe czynniki
pozostaną bez zmian, to od pewnego punktu
każda dodatkowa jednostka tego czynnika X
będzie dawała coraz mniejsze przyrosty
produkcji Y. Oznacza to równocześnie, że
produkt krańcowy czynnika X będzie się zmniejszał MPx↓
26.Funkcja produkcji a etapy rozwoju firmy
Ekonomiści często wykorzystują zależności między
produktem całkowitym Pc, produktem przeciętnym
Pp do podziału procesu produkcyjnego na 3 etapy:
Etap I - nakład czynnika zmiennego rośnie od zera
do takiej wielkości, dla której Pp jest maksymalny.
W etapie I produkt przeciętny rośnie.
Etap II - stanowi go taki przedział nakładu czynnik
a zmiennego, w ramach którego Pp spada, również
Pm spada, lecz pozostaje ciągle dodatni,
Etap III - Pp ciagle spada, Pm przybiera wartość
ujemne - spada również PC.
27.Optymalizacja produkcji przy dwóch
czynnikach produkcji
Dwuczynnikowa funkcja produkcji Q = f (K, L)
wyraża matematyczną zależność ilości produktu
od wielkości nakładów dwóch czynników produkcji
: kapitału i pracy. Jest ona długookresową funkcją
produkcji, w której obydwa czynniki produkcji
są zmienne. Można ją przedstawić umownie na
trójwymiarowym wykresie, na którym mamy
trzy osie, odpowiadające nakładom dwóch
czynników produkcji K i L oraz ilości produktu
Q, a także dwie płaszczyzny ilustrujące zależność
ilości produktu QK do nakładu kapitału K oraz
zależność ilości produktu QL do nakładu pracy L.
Izokwantami - nazywamy powiązania (zależności)
między krzywymi QK i QL w postaci krzywych
jednakowego produktu. Można je przedstawić na
dwuwymiarowym wykresie z osiami współrzędnych
K i L, pamiętając przy tym, że obydwie zmienne SA
zmiennymi niezależnymi. Każda izokwanta lub
krzywa jednakowego produktu składa się z punktów
, wyrażając efektywne kombinacje nakładów
czynników produkcji K i L, oznaczających różne
technologie produkcji, dające taką samą ilość produktu Q.
Czynniki produkcji są wobec siebie nie tylko
komplementarne, ale można je wzajemnie zastępować
, nie zmieniając przy tym ilości produkcji. Pozwala to
zwiększać nakład czynnika posiadanego w nadmiarze
lub tańszego, a równocześnie zmniejszać nakład czynnika
deficytowego i droższego, czyli tak zmieniać
technologię, aby w efekcie osiągnąć optymalny wariant
. Substytucja jest niemożliwa, gdy technologia
produkcji wymaga stosowania stałych proporcji
czynników produkcji.
28.Scharakteryzuj podstawowe rodzaje
kosztów w krótkim okresie czasu
Koszty produkcji:
Koszty zmienne,
Koszty zmienne - płace pracowników
produkcyjnych; koszty surowców, materiałów
, półfabrykatów; koszty energii, wody.
Koszty stałe - płace pracowników administracji
i obsługi; koszty zużywania się budynków,
maszyn, urządzeń; koszty użytkowania ziemi,
wynajem lokali; koszty kredytów, niektóre podatki.
Rodzaje kosztów:
Koszty stałe całkowite, Ksc - obejmują wszystkie
wydatki, które związane są z funkcjonowaniem
przedsiębiorstwa i nie zależą od wielkości
wytworzonej produkcji, ponoszone są przez
przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji,
Koszty zmienne całkowite, Kzc - obejmują
przedewszystkim koszty zużytych surowców,
materiałów, maszyn urządzeń
Koszty całkowite, Kc = Ksc + Kzc - krzywa
Kc rozpoczyna się zawsze w punkcie krzywej Ksc
. Następnie krzywa rośnie w identyczny sposób jak
krzywa Kzc,
Koszty stałe przeciętne, Ksp = Ksc/Q - zmniejszają
się nieustannie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji,
nie osiągają wielkości równej zero,
Koszty zmienne przeciętne, Kzp = Kzc/Q - zmniejsza
się wraz ze wzrostem produkcji a nastepnie po
przekroczeniu przez produkcje pewnej wielkości rośnie,
Koszty całkowite przeciętne, Kcp = Kc/Q - krzywa
kształtuje się podobnie jak krzywa Kzp przy czym
w stosunku do tej ostatniej jest przesunięta w dół,
Koszty marginalne - Km = Kc/Q - (krańcowe)
jest to przyrost kosztów całkowitych (Kc) w
stosunku do przyrostu produkcji (Q).
30. Relacje między kosztami zmiennymi :
całkowitymi, przeciętnymi i krańcowymi
Rysunek przedstawia reakcje między
poszczególnymi rodzajami kosztów zmiennych
(Kzc), natomiast dolna kształt krzywych
przeciętnych kosztów zmiennych (Kzp) i
kosztów końcowych (Km)
=Relacje miedzy całkowitymi kosztami zmiennymi
(Kzc), a kosztami krańcowymi (Km);
-Przy malejących całkowitych kosztów zmiennych
(Kzc) koszt końcowy maleje, a krzywa Km ma
nachylenie ujemne,
-W punkcie A - przegięcia krzywych Kzc, koszt
krańcowy jest niższy, a krzywa Km osiąga punkt
minimum,
-Przy rosnących przyrostach całkowitych kosztów
zmiennych Kzc koszt krańcowy rośnie, a krzywa
Km ma nachylenie dodatnie.
=Relacje miedzy całkowitymi kosztami zmiennymi
(Kzc)a przeciętnym kosztem zmiennym (Kzp);
-Dodatnie przyrosty całkowitych kosztów zmiennych
na odcinku 0-B krzywej Kzc odpowiadają
malejącym przyrostom przeciętnych kosztów
zmiennych Kzp, a krzywa Kzp ma nachylenie
ujemne,
-Punkt B - stycznej, wprowadzonej z punktu 0
, do krzywej Kzc, odpowiada punktowi C, w
którym przeciętny koszt jest najniższy,
-Od punktu C przeciętny koszt zmienny (Kzp
) rośnie, a krzywa Kzp ma nachylenie dodatnie,
podobnie jak krzywa Kzc.
=Relacje miedzy przeciętnym kosztem zmiennym
(Kzp) a kosztem krańcowym (Km);
-Gdy przeciętny koszt zmienny jest większy od
kosztu krańcowego Kzp>Km, to przeciętny kosz
t zmienny zmniejsza się, a krzywa Kzp, ma
nachylenie ujemne,
-Gdy przeciętny koszt zmienny i koszt końcowy
w punkcie C są sobie równe, to przeciętny koszt
zmienny jest w tym punkcie najniższy,
-Gdy przeciętny koszt zmienny jest mniejszy od
kosztu krańcowego Km<Kzp, to przeciętny
koszt zmienny rośnie, a krzywa Kzp ma nachylenie dodatnie.
31.Wyjaśnij pojęcie i przyczyny, korzyści i
niekorzyści skali produkcji w długim okresie
W długim okresie czynniki produkcji, określające
zdolność produkcyjną przedsiębiorstwa mogą się
zmieniać. Oznacza to, że firma, w miarę swoich
potrzeb i możliwości finansowych, może podzielić
swój potencjał produkcyjny. W długim okresie
występuje proces dostosowawczy firm, które w
konkurencji doskonałej wykorzystują możliwość
wejścia do gałęzi o wyższym zysku ekonomicznym,
a w przypadku ponoszenia straty opuszczają
nierentowną gałąź produkcji. W długim okresie
podstawą decyzji jest porównanie kosztów
produkcji przy różnej skali produkcji. Kształt
krzywej długookresowego kosztu przeciętnego
przedsiębiorstwa zależy od skali produkcji. Są
3 warianty wpływu skali produkcji na długookresowy
całkowity koszt przeciętny.
-Rosnące przychody względem skali, gdy
długookresowy całkowity koszt przeciętny maleje,
-Stałe przychody względem skali, gdy
długookresowy całkowity koszt przeciętny
nie ulega zmianie,
-Malejące przychody względem skali, gdy
długookresowy całkowity koszt przeciętny rośnie.
Korzyści lub niekorzyści skali, czyli rodzaj
zależności kosztów produkcji od wielkości
produkcji, ma przeważnie charakter technologiczny.
Korzyści skali produkcji:
Wewnętrzne - produkcja rośnie w miarę
zwiększenia się jej skali, wyróżnia się:
-Rosnące przychody - zwiększenie skali
produkcji jest niepodzielność potencjału
produkcyjnego nastawionego na produkcje
większej ilości produktów, np. taśmy montażowe
samochodów.
-Stałymi przychodami - konkurencja szybko
doprowadza do adopcji najbardziej korzystnej
w danych warunkach - optymalnej
Zewnętrzne - związane są z obniżeniem
długookresowych kosztów przeciętnych, w wyniku
pojawiają się rozwój nowoczesnych gałęzi
gospodarki np. przemysł elektroniczny
Niekorzyści skali produkcji:
Wewnętrzne - wzrost kosztów w miarę zwiększenia
produkcji, wiąże się najczęściej z trudnościami
zarządzania w dużych przedsiębiorstwach
Zewnętrzne - wzrost długookresowych kosztów
przeciętnych, są wynikiem odnawiania i rozwoju
tradycyjnych gałęzi gospodarki.
32.Scharakteryzuj podstawowe modele rynków
(konkurencji)
Rynek -to zespół warunków które doprowadzają
do kontaktu miedzy kupującymi i sprzedającymi
w procesie wymiany.
Rynek - to proces przy pomocy którego kupujący
i sprzedający określają co chcą sprzedać lub
kupić i na jakich warunkach.
Rodzaje konkurencji:
1.Doskonała
2.Niedoskonała
**monopolistyczna
**oligopol
3. Monopol pełny
33.Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach
doskonałej konkurencji
Złota zasada : Firma która chce osiągnąć maksimum
zysku w warunkach doskonałej konkurencji (oraz w
każdym możliwy model) powinna przerwać produkcje
zgodnie ze złotą zasadą. W punkcie przecięcia się
przychodu marginalnego z kosztem marginalnym.
34.Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach monopolu
Celem monopolu jest maksymalizacja zysku,
wówczas nie może on wyznaczyć ceny i wielkości
produkcji w sposób dowolny.Fakt że przedsiębiorstwa
posiadają pozycje monopolu pełnego nie gwarantuje
osiągania zysku pozytywnego. Monopol pełny może
być nierentownym, czyli przynosi straty a nie zyski
ekonomiczne ze swojej działalności.
Złota zasada : Firma która chce osiągnąć maksimum
zysku w warunkach pełnego monopolu (oraz w
każdym możliwy model) powinna przerwać produkcje
zgodnie ze złotą zasadą. W punkcie przecięcia się
przychodu marginalnego z kosztem marginalnym.
35.Podstawowe monopolistyczne zrzeszenia
przedsiębiorstw
Monopol- stanowi skrajny przypadek struktury
rynku, będący całkowitym przeciwieństwem
konkurencji doskonałej, na którym występuje
tylko jedno przedsiębiorstwo.
Podstawowe monopolistyczne zrzeszenia przedsiębiorstw:
-Kartel - stanowi formę porozumienia na podstawie
umowy, według której przedsiębiorstwa zachowują
produkcyjną, handlową i finansową niezależność.
Kartele, jako najprostsza forma zrzeszenia
przedsiębiorstw, przekształcają się stopniowo w
wyższe formy porozumień. Kartele mogą być
krajowe i międzynarodowe, mogą zrzeszać nie
tylko przedsiębiorstwa, ale i kraje np. Organizacja
Krajów Eksportujących Ropę Naftową.
-Syndykat - jest forma porozumienia, w ramach
którego przedsiębiorstwa zachowują w znacznym
stopniu swoją niezależność prawną i produkcyjną,
ale pozbywają się niezależności handlowej.
-Trust - stanowi forme zrzeszenia przedsiębiorstw
jednej lub kilku gałęzi, podporządkowanych
wspólnemu związkowi. Wskutek tego przedsiębiorstwa
te tracą całkowicie swoją niezależność handlową,
produkcyjną i prawną, stając się udziałowcami trustu.
-Koncern - to zrzeszenie wielkich przedsiębiorstw
przemysłowych, handlowych i innych,
podporządkowanych jednemu centrum finansowemu,
skupiającemu akcje różnych przedsiębiorstw.
-Konglomerat - stanowi formę współczesnego
przedsiębiorstwa wielogałęziowego, obejmującego
całe kompleksy przemysłowo - handlowe i finansowo
- kredytowe. Wiąże je jedynie wspólny zarząd i
wspólna kontrola finansowa. Tworzone są
poprzez łączenie potężnych przedsiębiorstw
kosztem wchłaniania słabszych.
36.Równowaga przedsiębiorstwa w
warunkach niedoskonałej konkurencji
W konkurencji niedoskonałej firmy mogą wchodzić
i wychodzić z rynku gałęzi. Jeżeli na rynku w dane
j gałęzi w krótkim czasie osiągalny jest zysk ekonomiczny
to stanowi on skuteczny bodziec do wchodzenia na ten
rynek nowych firm ze swoimi substytutami i podejmowania
walki konkurencyjnej z istniejącymi na tym rynku firmami.
Wejście nowych firm na rynek gałęzi spowoduje
spadek popytu na produkty firmy w tej gałęzi, a tym
samym konieczność obniżenia ceny. Nowe firmy
będą wchodzić na rynek tak długo, aż zostanie
zlikwidowana nadwyżka zysku
37. Pojecie oligopolu i zachowanie firm w oligopolu
Oligopol - jako struktura rynku gałęzi w konkurencji
niedoskonałej charakteryzuje się tym, że rynek
zdominowany jest przez kilka firm na tyle dużych,
że mogą wpływać na cenę. Szczególnym przepadkiem
oligopolu może być duopol, ma on miejsce, gdy na
rynku gałęzi działa tylko dwie firmy.
2 typy oligopolu:
-Oligopol wytwarzający jednorodny produkt, np.
ołówek, miedz,
-Oligopol wytwarzający zróżnicowany produkt np.
samochody, komputery.
Zachowanie firm w oligopolu jest bardzo trudne do
określenia z powodu stosowanych przez firmy
strategii postępowania w konkretnych przypadkach
. Strategia firmy, ma na celu maksymalizację zysku,
zależy od reakcji pozostałych firm na rynku gałęzi.
Na strategie firmy składa się szereg decyzji, takich jak:
=Ilość produkcji,
=Cena produktu,
=Reklama,
=Czy i kiedy wprowadzić nową linie produkcji.
Zachowania firm w oligopolu:
=Kartel - gdy kilka firm pozostaje w zmowie co do
warunków produkcji lub sprzedaży w celu
maksymalizacji zysków,
=Rynek kontekstowy - firmy konkurują i bez większych
przeszkód wchodzą na rynek gałęzi o wysokich
zyskach ze swoim kapitałem .
38.Scharakteryzuj podstawowe czynniki produkcji
Czynniki produkcji - (zwane również nakładami) to
wszelkiego rodzaju dobra lub usługi wykorzystywane
w procesie produkcji. Dzielą się na:
Zasoby naturalne - dary przyrody używane w procesie
produkcji i obejmujące - ziemie rolnicza i użytkową
w innych gałęziach gospodarki, zasoby energetyczne
i surowce oraz środowisko naturalne,
Zasoby pracy - podejmujące potrzeby w procesie
produkcji czas pracy ludzi różnych zawodów i różnych
kwalifikacji,
Zasoby kapitału - składających się z wytworzonych
przez gospodarkę dóbr gospodarczych, służących do
produkowania innych dóbr.
39. Scharakteryzuj ogólna tendencję
rozwojową gospodarki
Pojęciem wyrażającym ogólną tendencję rozwojową
gospodarki jest rozwój społeczno-gospodarczy -
wyraża on wzrost produkcji, siłach wytwórczych,
poprawę w stosunkach społecznych, w środowisku
naturalnym oraz w systemie gospodarczym i społecznym
. Rozwój ten dokonuję się w wyniku akumulacji tj.
przeznaczenia części dochodu narodowego na inwestycje
produkcyjne i nieprodukcyjne, przyrost środków
obrotowych i rezerw oraz obsługę ujemnego salda
bilansu handlowego. Na rozwój społeczno-gospodarczy
składa się rozwój gospodarczy i społeczny.
40. Istota i czynniki wzrostu gospodarczego
Wzrost gospodarczy - jest podstawowym składnikiem
rozwoju gospodarczego. Oznacza zmianę strumieni
dóbr i usług, zasobów gospodarczych oraz poprawę
relacji ilościowych produkcji podziału dóbr i usług,
wyrażających wzrost ilości przypadających na każdego
członka społeczeństwa.
Najważniejsze elementy wzrostu gospodarczego :
-Czynniki sprawcze powodujące zwiększenie
strumieni dóbr i usług,
-Stopa wzrostu gospodarczego, jako podstawowa
wielkość strategiczna określającą tempo zmian,
-Suma dóbr i usług przypadająca na jednego
mieszkańca w danej gospodarce.
Najbardziej znanym formalnym wyrażeniem
zależności miedzy efektem produkcji a
czynnikami produkcji jest funkcja produkcji
Comba-Douglasa: Y = a*K*L1-
Wzrost na tempo (stopę) wzrostu gospodarczego:
dY/Y=d(dL/L
Gdzie:
Y- produkt,
K -kapitał,
L - praca,
a - czynnik stały, określający stan postępu technicznego,
udział nakładu kapitału w wytworzeniu produktu Y,
1- udział nakładu pracy w wytworzeniu produktu Y.
41.Praca - jako czynniki wzrostu gospodarczego
Wzrost gospodarczy kraju (PKB) zależy przede
wszystkim od:
ilości wykonywanej pracy - uzależniona jest od
liczby ludności danego kraju, determinowanej
przyrostem naturalnym i saldem migracji, a także
od struktury wiekowej ludności.
Stopa przyrostu naturalnego - jest różnicą miedzy
stopą urodzeń (to przeciętna ilość urodzeń na tysią
c mieszkańców w danym kraju w ciągu roku) a stopa
umieralności (to przeciętna ilość zgonów na tysiąc
mieszkańców w danym kraju w ciągu roku) w
danym kraju w ciągu roku
Struktura wiekowa - przedstawia liczebność
poszczególnych roczników w danym roku z podziałem
na mężczyzn i kobiety, z których składa się cała
ludność kraju. Ludność w wieku produkcyjnym to
mężczyźni w wieku 18-64 lat i kobiety w wieku 18-59 lat.
wydajności pracy - wielkość fizyczna produktu lub jego
wartość na jednostkę pracy. Stwarza możliwość
uzyskania w tym samym czasie pracy zwiększonego
produktu albo wytworzenie tej samej wielkości
produktu nakładem krótszego czasu pracy.
42.Kapitał jako czynnik wzrostu gospodarczego
Kapitał - czynnik wzrostu gospodarczego (PKB)
wytworzony w ramach systemu gospodarczego.
Dobra kapitałowe obejmujące w wyrażeniu
rzeczowym maszyny, urządzenia produkcyjne,
budynki, budowle, a także zapasy materiałów i
wyrobów gotowych. Zasoby kapitałowe mogą
być powiększone w wyniku inwestycji, a
zwiększenie produktywności kapitału osiąga się
przez postęp techniczny oraz zmiany technologii
produkcji. Oznacza to, że kapitał jest głównym
czynnikiem wzrostu gospodarczego, który może
zostać powiększony w wyniku działalności wytwórczej.
43. Zasoby naturalne jako czynnik
wzrostu gospodarczego
Zasoby naturalne - dary przyrody używane w
procesie produkcji i obejmujące - ziemie rolnicza
i użytkową w innych gałęziach gospodarki, zasoby
energetyczne i surowce oraz środowisko naturalne,
-Odnawialne - np. lasy
-Nieodnawialne - np. ropa naftowa,
Jeżeli zapotrzebowanie na dany surowiec jest
niewielki w porównaniu do jego złóż, to zwykle
eksploatuje się tylko złoża dostępne, umożliwiające
ponoszenie niższych kosztów wydobycia. Przy
analizie zasobów naturalnych jako czynniki wzrostu
gospodarczego trzeba brać pod uwagę to, że:
-Z jednej strony istnieje duże zapotrzebowanie,
które może w kilka lat doprowadzić biedne kraje
do olbrzymiego bogactwa np. Arabia Saudyjska,
-Istnieją kraje, które pod względem PKB na
jednego mieszkańca są najbogatszymi krajami świata,
a nie posiadają prawie żadnych bogactw naturalnych,
kraje te zawdzięczają swój rozwój postępowi
technicznemu, od którego zależy wielkość PKB
możliwa do uzyskania przy niezmiennej ilości
wykorzystanej pracy, kapitału i bogactw naturalnych.
44.Postęp techniczny jako czynnik wzrostu gospodarczego
Postęp techniczny - to zastosowanie w produkcji
odkryć naukowych, wynalazków i innowacji
organizacyjno - technicznych, powodujących
obniżenie kosztów własnych lub społecznych
albo podniesienie jakości produktu, aż do
stworzenia nowego, lepiej zaspokajającego potrzeby
odbiorcy. Rozróżniamy 2 podstawowe rodzaje
postępu technicznego, a mianowicie:
-Postęp techniczny w dziedzinie procesu produkcji -
udoskonala sam proces produkcji poprzez oszczędność
na czynnikach produkcji, powodując zmniejszenie
kosztów społecznych wynikających z zanieczyszczenia
środowiska. Postęp ten oznacza zmniejszenie wartości
sumy nakładów czynników produkcji na wyprodukowanie
określonej ilości danego wyrobu, albo tez możliwość
wyprodukowania większej ilości wyrobu przy tej samej
wartości sumy nakładów czynników produkcji.
-Postęp techniczny w dziedzinie produktu - ma na
celu udoskonalenie samego produktu, podnoszącego
jego wartość użytkową, żeby bardziej odpowiadał
wymaganiom odbiorców niż wyroby dotychczasowe,
a jeśli chodzi o przedmioty lub narzędzia
użytkowe, żeby zwiekszał ich ergonomiczność.
44.Udowodnij teorię kosztów komparatywnych
i wskaż możliwości jej stosowania we współczesnym
funkcjonowaniu polskiej gospodarki.
Teoria kosztów komparatywnych - to teoria
ekonomiczna wyjaśniająca mechanizm obustronnie
korzystnej międzynarodowej wymiany handlowej.
Zgodnie z ta teoria decydujące znaczenie dla korzyści
czerpanych przez obydwu partnerów handlowych z
wymiany ma względny stosunek kosztow produkcji
dóbr, będących przedmiotem wymiany w krajach
partnerów, a nie bezwzględny poziom nakładów, jakie
w poszczególnych krajach należy ponieść na wytworzenie
tych dóbr. Teoria ta opiera się na następujących założeniach:
-Jedynym czynnikiem produkcji jest praca,
-Doskonała konkurencja, pełne zatrudnienie,
-Niezmienność warunków produkcji wpływających
na różnice w kosztach wytwarzania,
-Pełna różnorzędność krajów,
-Pełna swoboda decydowania o strukturach wymiany.
46.Podstawowe mierniki oceny gospodarki w
skali makroekonomicznej.
Produkt krajowy brutto (PKB) - obejmuje wartość
dóbr finalnych i usług wytworzonych w gospodarce
danego kraju, niezależnie od obywatelstwa
właściciela czynników produkcji.
Produkt narodowy brutto (PNB) - obejmuję całą
wartość rynkową dóbr finalnych i usług wytworzonych
w gospodarce w danym okresie przez czynnik
produkcji będące własnościa obywateli danego
kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia
usług przez czynniki produkcji. PNB= PKB
powiększonemu o dochody netto z tytułu własności
zagranicą, które wydatkowane są w kraju.
Produkt narodowy netto (PNN)- jest obliczany
przez odjęcie amortyzacji od PNB. Amortyzacja
oznacza wartość zużycia kapitału trwałego
odpowiadająca wartości niezbędnej do jego
odtworzenia. Do amortyzacji dolicza się ponadto
różnice zapasów tj. dóbr nagromadzonych na
potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
Dochód narodowy (DN)- stanowi sumę dochodów
obywateli kraju w postaci płac, zysków, rent procentów
i innych tego rodzaju dochodów z tytułu usług
świadczonych przez czynniki produkcji. DN=PNN
pomniejszonemu o podatki pośrednie (np. podatek
VAT lub akcyzy) i powiększonemu o subsydia
(dopłaty od państwa)
Dochód osobisty (DO)- obejmuję całkowitą sumę
dochodów gospodarstw domowych przed
opodatkowaniem. Oprócz dochodów z tytułu usług
świadczonych przez czynniki produkcji wlicza się
do niego dochody w postaci odsetek od kapitałów
lokowanych w instytucjach państwowych i prywatnych
oraz płatności transferowe (emerytury, renty, stypendia)
równocześnie odlicza zysk korporacji pomniejszony o
dywidendy oraz składki na ubezpieczenie społeczne.
Rozporządzalny lub dyspozycyjny osobisty
(RDO lub DDO)- dochód osobisty pomniejszony
o podatek bezpośredni. Stanowi sumę, które
gospodarstwo domowe może wydać na konsumpcję
lub przeznaczyć na oszczędności. Zrealizowane
wpływy mogą odbiegać od wpływów przewidywanych,
który zaplanowane po stronie wydatków wyznaczają
górne granice których nie wolno przekraczać. Nie
można dobrowolnie zmieniać przeznaczania
planowanych wydatków.
47. Budżet państwa i jego struktura
Budżet państwa - jest zestawieniem dochodów
i wydatków na ustalony z góry okres, natomiast
w rozumieniu ustawowym budżet państwa jest
rocznym planem dochodów i wydatków oraz
przychodów i rozchodów:
-Organów władzy państwowej, kontroli i ochrony państwa,
-Sądów i trybunałów,
-Administracji rządowej.
Deficyt budżetowy -wydatki przekraczają
wielkość wpływów budżetowych.
Nadwyżka budżetowa - wpływy podatkowe
przewyższają wydatki .
Budżet zrównoważony - wydatki budżetowe
pokrywają się z dochodami.
Budżet jest zestawieniem dwustronnym jednak
liczby występujące w nim po stronie
dochodów i po stronie wydatków
49. Funkcje pieniądza
Pieniądz jako środek wymiany - występuje
przy transakcjach kupna - sprzedaży wówczas,
gdy sprzedawca za przekazany nabywcy towar
otrzymuje zapłatę w pieniądzu. Niegdyś takie
transakcje dominowały w procesie wymiany
towarów - obecnie coraz rzadziej występują w
obrocie gospodarczym gdyż zaczynają
dominować transakcje bezgotówkowe.
Transakcje gotówkowe występują w krajach
o rozwiniętej gospodarce tylko przy sprzedaży
detalicznej towarów oraz przy świadczeniu
usług klientom indywidualnym, coraz częście
j wypierane są przez transakcje kredytowe. Z
tego względu pieniądz pełni funkcję środka
wymiany w coraz mniejszym zakresie obrotu
towarowego.
Pieniądz jako miernik wartości - wartość
wszystkich towarów przeliczona jest na pieniądz.
Pełniąc tę funkcję pieniądz staje się „wspólnym
mianownikiem dla wyrażania wartości towarów
pozwalającym przejść od systemu cen relatywnych
do systemu cen absolutnych (np. l kg winogron
= 6,0 zł, l kg bananów = 3,0 zł), co pozwala ustalić
wartość realną towarów. Pieniądz w tej funkcji
staje się jednostką obrachunkową. Z funkcji miernika
wartości można wyprowadzić pochodną funkcji
pieniądza jako "środka wyrażania cen". Ze względu
na fakt, że za pomocą pieniądza można mierzyć ceny
wszystkich dóbr, jest on również przydatny przy o
kreślaniu realnej wartości dóbr oraz systemu cen.
Pieniądz jako środek płatniczy - za jego pomocą
można bowiem regulować zobowiązania. Niektóre
z nich są regulowane równocześnie z nabyciem
towaru lub usługi, a inne z opóźnieniem. Pieniądz
służy także do zapłaty zobowiązań nie wynikających
z nabycia towaru, ale z innych tytułów, np. z tytułu
umowy o pracę, podatków i opłat publicznych,
kredytów bankowych i pożyczek.
Pieniądz jako środek przechowywania
wartości (czyli tezauryzacji) - pieniądz może
być gromadzony w postaci oszczędności, pod
warunkiem, że nie traci zbyt szybko na wartości
w wyniku wzrostu cen.
50.Metody oddziaływania banku centralnego
na gospodarkę
W gospodarce rynkowej bank centralny pełni
pięć zasadniczych funkcji:
1.jest odpowiedzialny za emisje pieniądza
papierowego i jego ilości,
2.reguluje podaż pieniądza w obiegu
3.reguluje stopę procentową
4.wpływa na kurs wymiany walut
5. kontroluje działalność innych banków.
Rola banku centralnego w życiu ekonomicznym
kraju polega przede wszystkim na:
1.regulowaniu podaży pieniądza
2.regulowaniu stopy procentowej
Operacje banku centralnego w gospodarce polegają na:
-Sprzedaży na rynku pieniężnym obligacji państwowych
- występują wtedy, gdy bank centralny chce
zmniejszyć podaż pieniądza (MS), a to z kolei
podwyższenie realnej stopy procentowej. W tym
celu bank centralny musi zaoferować niższą
cenę obligacji niż obecnie obowiązująca.
-Kupno na rynku pieniężnym obligacji państwowych
- występuje wtedy, gdy bank centralny chce
zwiększyć podaż pieniądza (MS), a to z kolei
obniżenie stopy procentowej.
51.Podstawowe rodzaje bezrobocia i ich wpływ
na funkcjonowanie polskiej gospodarki
Bezrobocie jawne - zjawisko ekonomiczne
polegające na tym, ze część osób w wieku
produkcyjnym, zdolnym do pracy i gotowych do
podjęcia pracy odpowiadającej typowym warunkom
w gospodarce z różnych przyczyn nie pracuje i
poszukuje pracy.
Bezrobocie ukryte - obejmuje ludzi niepełno
zatrudnionych i zniechęconych do pracy, którzy
przestali szukać pracy po dłuższym otrzymywaniu
odmów i w związku z tym nie są uznane za
bezrobotnych, ponieważ nie próbują aktywnie
poszukiwać pracy.
Bezrobocie klasyczne (płacowe) - nie dopuszcza,
ewentualności istnienia bezrobocia, bo u podstaw
mechanizmu ustalania się pełnego zatrudnienia
stoją pewne zasady postępowania pracodawców
i pracowników.
bezrobocie naturalne - dopuszcza istnienie równowagi
na rynku pracy. Wyrażają oni pogląd, że jeśli
bezrobocie nie przekracza naturalnej stopy bezrobocia,
to na rynku pracy realizuje się tendencja do równowagi
oraz istnieje pełne zatrudnienie.
Bezrobocie keynesowskie - upatrują przyczyn bezrobocia
w niedostatecznym popycie na dobra i usługi. W związku
z tym, że popyt jest niewystarczający do zakupienia całej
wytworzonej produkcji, to przedsiębiorcy zmuszeni są
obniżać poziom produkcji i zwalniać pracowników do
poziomu wyznaczonego przez efektywny popyt, jeśli nie
chcą zbankrutować.
Bezrobocie dobrowolne - występuje w warunkach,
gdy rynek pracy jest w równowadze, a część osób nie
wyraża zgody na podjęcie pracy za płacę równoważącą
rynek pracy. Do bezrobocia dobrowolnego zalicza się
bezrobocie frykcyjne i strukturalne.
Bezrobocie przejściowe (frykcyjne) - występuje wtedy
gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy na drugie
, wymagające podobnych kwalifikacji.
Bezrobocie strukturalne - spowodowane jest potrzeba
znacznych zmian kwalifikacji pracowników,
wywołanych innowacjami technologicznymi lub
zmianami względnej konkurencji danej gałęzi przemysłu
Bezrobocie przymusowe - występuje w warunkach
, gdy osoby bezrobotne są skłonne podjąć prace za
ukształtowaną na rynku płace, lecz nie mogą
znaleźć zatrudnienia.
Bezrobocie koniunkturalne - jest związane z
cyklicznymi zbyt regularnymi, przemianami
okresami ożywienia i recesji
52.Źródła i przyczyny bezrobocia
Wyróżnia się 2 podstawowe źródła bezrobocia:
Niedopasowanie strukturalne jako źródło bezrobocia -
może występować zarówno w sytuacji równowagi
na rynku pracy, jak też w sytuacji braku
równowagi na rynku pracy
-Bezrobocie dobrowolne: frykcyjne, strukturalne.
Nadwyżka podaży nad popytem na sile
robocza jako źródło bezrobocia.
-Bezrobocie klasyczne: naturalne,
-Bezrobocie keynesowskie.
53. Pojęcie i sposoby mierzenia bezrobocia
Stopa bezrobocia - to stosunek liczby ludzi
uznanych za bezrobotnych do liczby ludzi
wchodzących w skład sil roboczych, wyrażony
w procentach.
Naturalna stopa bezrobocia - minimalny
procent siły roboczej, którzy nie znajdują
zatrudnienia z powodu strukturalnych problemów
gospodarki i przechodzenia miedzy poszczególnymi
miejsca pracy
Występują rożne rodzaje bezrobocia, w których
najczęściej przyjmuje się ze o istocie bezrobocia
decydują 3 cechy charakterystyczne osób w
wieku produkcyjnym:
1.bezrobocie odnosi się do osób zdolnych do pracy
i gotowych do jej podjęcia na typowych warunkach
występujących w gospodarce,
2.bezrobocie odnosi się do osób pozostających
bez pracy, a więc nie wykonujących pracy
najemnej i nie pracujących na własny rachunek
3.bezrobocie odnosi się do osób poszukujących
pracy, co w praktyce oznacza, że są one zarejestrowane
w urzędzie pracy jako bezrobotni
Bezrobocie jawne - zjawisko ekonomiczne
polegające na tym, ze część osób w wieku produkcyjnym,
zdolnym do pracy i gotowych do podjęcia pracy
odpowiadającej typowym warunkom w gospodarce
z różnych przyczyn nie pracuje i poszukuje pracy.
Bezrobocie ukryte - obejmuje ludzi niepełno
zatrudnionych i zniechęconych do pracy, którzy
przestali szukać pracy po dłuższym otrzymywaniu
odmów i w związku z tym nie są uznane za
bezrobotnych, ponieważ nie próbują aktywnie
poszukiwać pracy.
Miarą poziomu bezrobocia w gospodarce jest
stopa bezrobocia wyrażająca procentowy stosunek
liczby osób bezrobotnych do zasobów siły roboczej,
co można ująć w postaci wzoru:
Stopa bezrobocia= U/Z*100=U/P+U*100
Gdzie:
Z -zasoby siły roboczej
P -osoby zatrudnione
U -osoby bezrobotne
Oznacza to, ze na poziom bezrobocia w
gospodarce wpływają takie czynniki jak:
-relacja między zasobami siły roboczej a liczbą
ludności w wieku produkcyjnym
-liczba ludności w wieku produkcyjnym
-wielkość zatrudnienia
54. Koszty i korzyści bezrobocia
Społeczne koszty bezrobocia - jest przede
wszystkim utrata realnego produktu na skutek
niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych
gospodarki. Miarą tych kosztów jest różnica między
wielkością PKB osiąganą przy pełnym zatrudnieniu,
a wielkością PKB osiąganą w danej chwili przy
istniejącym niedobrowolnym bezrobociu.
Do społecznych kosztów bezrobocia trzeba także zaliczyć:
-zahamowanie inwestycji, prowadzące w efekcie do
ograniczenia wzrostu gospodarczego w długim okresie
oraz do spowolnienia postępu technicznego
-nieefektywną alokację zasobów, stanowiącą skutek
zwiększenia płatności transferowych (zasiłki dla
bezrobotnych, wszelkiego rodzaju pomoc społeczna)
, nie dających efektów ekonomicznych.
-różne negatywne zjawiska społeczne, jak: strajki,
lokauty, a nawet rozruchy społeczne.
Społeczne korzyści bezrobocia - wiążą się przede
wszystkim z regulacyjną rolą rynku pracy. Mimo
pewnych ograniczeń spowodowanych sztywnością
płac, bezrobocie sprzyja naturalnej realokacji siły
roboczej, wymuszonej przez postęp techniczny, rozwój
gospodarczy i zmiany strukturalne. Ponadto w krótkim
czasie zjawisku nasilenia bezrobocia z reguły
towarzyszy osłabienie inflacji.
Prywatne koszty bezrobocia - wiążą się przede
wszystkim z obniżeniem dochodów, gdyż nawet
gdy bezrobotny otrzymuje zasiłek, to nie rekompensuje
on strat spowodowanych utrat a wynagrodzenia
za prace. Spowodowane bezrobociem obniżenie
dochodów prowadzi w konsekwencji do obniżenia
siły nabywczej i pogorszenia sytuacji materialnej
osób pozostających bez pracy. Kosztem bezrobocia
jest także to, że wywołuje ono stresy psychiczne
związane z poszukiwaniem pracy oraz pogorszenie
atmosfery rodzinnej jako skutku frustracji.
Prywatne korzyści bezrobocia - zwłaszcza
bezrobocia dobrowolnego, polegają na tym, że
osoby przebywające na bezrobociu mają więcej
wolnego czasu, który mogą przeznaczyć na pracę
w gospodarstwie domowym, na dokształcanie i
korzystanie z kulturalnego wypoczynku. Część tego
wolnego czasu przeznaczają na poszukiwanie nowej
pracy, mając więcej szans na znalezienie lepszej pracy
55. Bezrobocie w polskiej gospodarce
Cecha charakterystyczna dotychczasowego procesu
transformacji rynkowej polskiej gospodarki było
pojawienie się wysokiego, zwiększającego się
poziomu bezrobocia Polsce istnieje bezrobocie
które szacuje się na 1,3 mil osób. Wysoki poziom
bezrobocia w Polskiej gospodarce ma 3
podstawowe źródła
-Warunki startu, jakie miały miejsce na początku
rynkowej transformacji.\
-Konieczność zwalczania hiperinflacji przy
pomocy radykalnego „szokowego” pakietu antyinflacyjnego,
-Urzeczywistnienie kompleksowego programu
właściwych reform rynkowych.
56. Pojęcie, rodzaje i sposoby mierzenia inflacji
Inflacja - trwały wzrost ogólnego poziomu cen przy
uwzglednieniu zmiany jakości towarów w pewnym
okresie czasu powoduje zarówno straty jak i korzyści.
Inflacja - zjawisko ekonomiczne związane z
obiegiem pieniądza pierwotnego, polegające na
zwiększeniu ilości pieniędzy w obiegu w stopniu
silniejszym od wzrostu masy towarowej
Rodzaje inflacji:
inflacja umiarkowana - oznacza, ze powolny
wzrost cen, mniejszych niż 10% rocznie, w
związku, z czym da się ona kontrolować i nie
powoduje zbyt dużych zakłóceń w procesach
gospodarczych,
inflacja strukturalna - ogólnego poziomu cen,
gdy producenci nie mogą sprawnie zmieniać
struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany
struktury gospodarki,
inflacja krocząca występuje wtedy, gdy jej
poziom osiąga rozległe wartości dwucyfrowe
(od 10 do 99%); inflacja ta często umyka kontroli
i podlega dalszemu samo przyspieszeniu,
inflacja pelzajaca - charakteryzuje się najniższa
stopa wzrostu cen. Poniżej 1% maleje,
inflacja galopująca - mieści się w przedziale
wzrostu poziomu cen od 1 do 15% miesięcznie,
hiperinflacja - charakteryzuje się tempem wzrostu
cen przekraczających 50% miesięcznie,
inflacja nabywców (ciągniona przez popyt) -
występuje wtedy, gdy całkowita wielkość planowanych
wydatków wzrasta szybciej niż całkowita
wielkość produkcji.
Inflacja kosztowa (pchana przez koszty) - pojawia
się wtedy, gdy złożone sa ograniczenia na podaz
jednego lub kilku zasobow lub tez, gdy cena jednego
lub kilku zasobów zostaje zwiększona.
57. Inflacja a bezrobocie (krzywa Phillipsa)
Zależność pomiędzy bezrobociem a inflacja -
badania wykazały ze w okresie do II Wojny
Światowej bezrobocie i inflacja były zjawiskiem
substytucyjnymi, a wiec wzrost bezrobocia
ograniczał inflacje, a spadek bezrobocia nasilał
inflacje. Po II Wojnie Światowej istnieniu bezrobocia
towarzyszyła inflacja, albo też łączenie bezrobocia
i inflacji występuje recesyjnie.
Na przełomie lat 50 i 60 ekonomista Philips dokonał
próby skwalifikowania empirycznego związku
pomiędzy wielkością bezrobocia a tempem wzrostu
cen i płac. Teoria Philipsa głosi, że bezrobocie i
inflacja są wzajemnie od siebie zależne. Bezrobocie
jest wyższe niż inflacja i odwrotnie. Zależność
miedzy bezrobociem a inflacją występują w
krótkim i długim okresie czasu.
Bezrobocie a inflacja w krótkim okresie:
pokazuje możliwość wyboru miedzy większym
bezrobociem a mniejsza inflacja i większą
inflacja a mniejszym bezrobociem.
Bezrobocie a inflacja w krótkim okresie: nie
występuje substytucja miedzy stopa inflacji a
stopa bezrobocia. W przepadku pojawienia się
inflacji wszystkie wielkości nominalne dostosowują
się do niej i wzrastają w tym samym tempie. W długim
okresie inflacja nie obniża realnej podaż pieniądza,
ani realnych
58. Klasyczny cykl koniunkturalny
Klasyczny cykl koniunkturalny, obejmował
cztery fazy:
faza kryzysu przejawia się w postaci załamania
gospodarczego w wyniku zachowania proporcji
gospodarczych i pojawienia się względnej nadwyżki
produkcji, tj. przewagi globalnej i podaży nad
globalnym popytem.
faza depresji, następuje zrównanie globalnych wielkości
podaży i popytu na skutek ograniczenia produkcji
i dostosowywania podaży do niskiego efektywnego
popytu. Pojawia się stabilizacja przy niskich
wielkościach ekonomicznych, stwarzając przesłanki
do wzrostu produkcji.
faza ożywienia charakteryzuje się szybkim wzrostem
wszystkich wielkości gospodarczych, a przede
wszystkim inwestycji i zatrudnienia., popytu globalnego
i produkcji, która wkrótce przekracza poziom sprzed kryzysu.
faza rozkwitu charakteryzuje się wysokim
poziomem produkcji, inwestycji i zatrudnienia.
Stopniowe wyczerpywanie się tanich zasobów produkcji
powoduje wzrost cen i płac, a w ślad za tym kosztów
produkcji. Przy końcu tej fazy występują pierwsze
przejawy nadprodukcji i rozpoczyna się nowy
59.Istota i przebieg cyklu koniunkturalnego
w gospodarce
Cyklem koniunkturalnym - nazywamy powtarzające
się wahania istotnych składników życia gospodarczego
. Rytmiczność jest najważniejszą cechą cyklu, ponieważ
decyduje o uznaniu go za prawidłowość rozwoju. Niektórzy
ekonomiści, uważali ze cykl koniunkturalny jest
nieodłączną cechą dynamicznie rozwijającej się gospodarki.
60.Współczesny cykl koniunkturalny
Współczesny cykl koniunkturalny, składa się z 2 faz:
Ekspansji (boom) - odznacza się szybkim wzrostem
wielkości ekonomicznych, popytu konsumenckiego,
produkcji, inwestycji, zatrudnienia i plac, a także
poziomu cen. Wzrasta opłacalność produkcji.
Recesji - zaczyna się od spadku popytu konsumpcyjnego
, który powoduje wzrost zapasów i spadek
produkcji (dochodu). Następnie spadek popytu na
prace i wzrost bezrobocia, a w ślad za tym
tanieje kapitał, zmniejsza się zaopatrzenie na kredyt inwestycyjny.
Oraz 2 punktów zwrotnych:
Szczytu (pułapu),
Dna (depresji).
61. Podstawowe fazy cyklu koniunkturalnego
w gospodarce.
Na przebieg cyklu koniunkturalnego w gospodarce
najważniejszy wpływ ma polityka fiskalna i polityka
pieniężna banku centralnego. Polityka fiskalna rządu
, ograniczająca wahania koniunkturalne sprowadza się
do tego, że:
W fazie ekspansji (boom) - celem jest niedopuszczenie
do „przegrzania gospodarki”, rząd podejmuje działania
zwiększające dochody budżetowe i ograniczające wydatki
budżetowe, o przyczynia się do zmniejszenia popytu
inwestycyjnego i konsumpcyjnego, a to z kolei do obniżenia
poziomu zatrudnienia i produkcji oraz zahamowania wzrostu cen.
W fazie recesji - celem jest pobudzenie aktywności
gospodarczej, rząd realizuje stymulacyjną politykę
fiskalną, polegająca na obniżeniu podatków i zwiększeniu
wydatków budżetowych, w rezultacie czego następuje
wzrost inwestycji i konsumpcji oraz zatrudnienia