[CZYM JEST SOCJOLOGIA?]

Kim jest socjolog?

Socjolog - taki przedstawiciel dyscypliny naukowej, który jest przede wszystkim bezstronnym obserwatorem, ktoś kto dąży do poznania społeczeństwa w sposób zdyscyplinowany, nie może kierować się własnym systemem wartości, bo dyscyplina ta ze swej istoty jest naukowa. Socjolog zajmuje się np. problemem posłuszeństwa syna ojcu, społeczną organizacją pracy, powstańczą działalnością członków ujarzmionej narodowości. Dla socjologa ważne są zachowania o znaczeniu społecznym.

Jaki jest przedmiot badań socjologii?

Przedmiot badań socjologii, czyli społeczeństwo posiada wiedzę o sobie. Jeżeli ludzie definiują jakąś sytuację rzeczywistą, to staje się ona rzeczywista: „samospełniające się przepowiednie” i „samoniszczące się przepowiednie”. Dystans wobec potocznego doświadczenia jest wymogiem uformowania się dyscypliny naukowej. Dylematem socjologii jest wybór między byciem dziedziną ściśle naukową i „obok” problemów społ. lub wrażliwą na nie, czyli niemal publicystyką społeczną.

Co to jest Społeczeństwo?

Jest to zbiór ludzi o współnej kulturze, która przekazują kolejnym pokoleniom, wspólnym terytorium i wspólnej tożsamości, ludzie ci oddziałują na siebie w społecznie ustrukturalizowanej sieci wzajemnych stosunków.

Specyfika poznania socjologistycznego.

Na socjologiczną metodę składa się całokształt zasad, którymi kieruje się ta nauka w gromadzeniu wiedzy o społeczeństwie.

-Zasada empiryzmu (doświadczenia):

oznacza ona, że w trakcie badań rzeczywistości społecznej kryterium prawdziwości gromadzonych faktów jest ich empiryczne sprawdzanie tj. doświadczenie. W ramach badań empirycznych wykorzystywane są różnorodne metody: obserwacja, ankietowanie, analiza dokumentów, eksperyment.

-Zasada interpretacji:

czyli teoretycznego uzasadnienia otrzymywanych danych empirycznych.

Trzecia zasada socjologiczna polega na neutralności wartościowania, tj. niezależności od ideologicznych i moralnych oddziaływań.

Socjologia wśród innych nauk społecznych i humanistycznych.

Na nauki społeczne składa się całokształt dyscyplin, które zajmują się systematycznym badaniem zjawisk społecznych. Do nich zaliczamy filozofię społeczną, nauki polityczne, ekonomię i prawo, antropologię, etnografię, demografię, psychologię, socjologię.

FILOZOFIĄ I SOCJOLOGIĄ:

Filozofia społeczna rozpatruje społeczeństwo jako szczególną część wszechświata, tj. w bardziej szerokim rozumieniu.

Opisuje społeczeństwo za pomocą najbardziej ogólnych pojęć i prawidłowości, Socjologia zaś rozpatruje społeczeństwo używają bardziej specyficznych pojęć i porównuje z empirycznie sprawdzalnymi faktami.

SOCJOLOGIĘ I NAUKI POLITYCZNE nazywane politologią:

Polityka przejawia się we wszystkich sferach życia społecznego, określa i ukierunkowuje ich współdziałanie. Działalność polityczna jest jedną z podstawowych form funkcjonowania ludzi mających odpowiednie zachowanie, nastrój, oczekiwania. Socjologia polityki bada politykę w kontekście i przez pryzmat analizy społeczeństwa.

SOCJOLOGIA I PSYCHOLOGIA:

Socjologia skupia się na poznaniu społeczeństwa w całości i całokształcie stosunków społecznych istniejących w nim, psychologia zaś zajmuje się badaniem wewnętrznych subiektywnych przeżyć jednostki pobudzających ją do tego czy innego zachowania.

EKONOMIA A SOCJOLOGIA:

Ekonomia skupia się na poznaniu sfery produkcji materialnej, rynku, działalności organizacji finansowych, działalności gospodarczej ludzi. Ekonomia bada wewnętrzne specyficzne prawa sfery ekonomicznej. W stosunku do nauk ekonomicznych socjologia jest bardziej ogólną nauką rozpatrującą tę sferę jako jeden z podsystemów na równi z politycznym, kulturowym, edukacyjnym i innymi podsystemami społecznymi.

Cztery nurty rozwoju myśli socjologicznej:

- klasyków pozytywizmu - społeczeństwo jako system

- badaczy dramaturgii dziejów - życie społeczne to ścieranie się sprzecznych interesów grupowych i nieustanna oraz nieuchronna walka o ich maksymalizowanie

- antropologów kultury - systemy zbiorowych wierzeń, wyobrażeń i tworzonych przez ludzi instytucji zwyczajowych

- „interakcjonistów” - istota życia społecznego nawzajem na siebie zorientowane zachowania jednostek, będących jedynymi realnymi bytami.

Twórcy socjologii pozytywnej;

-August Comte, Herbert Spencer:

-August Comte:

myśl ludzka rozwija się ewolucyjnie, przechodząc przez fazy: teologiczna, metafizyczna i pozytywistyczną. Tak się rodzi filozofia pozytywna. (socjologia) Społeczeństwo należy badać w dwóch aspektach: statycznym i dynamicznym. Podstawowymi prawami statyki społecznej są; prawo strukturalnej współzależności oraz prawo consensusu moralnego (uczuciowej zgodności społeczeństwa) zaś głównym prawem dynamiki społecznej jest prawo sukcesji (następstwa) zdarzeń. Organizm kolektywny - rzeczywistość społeczna stanowi całość.

-Herbert Spencer:

Dostrzegał konieczność stworzenia naukowej wiedzy o społeczeństwie. Źródłem poznania może być tylko doświadczenie.

Badacze dramaturgii dziejów (nurt przemysłowy) - zajęli się zjawiskami zachodzącymi w obszarze relacji miedzy wielkimi grupami społecznymi.

-Karol Marks:

zachowania ludzi są kształtowane przez ich świadomość, która z kolei kształtuje się w ramach konkretnego historycznie ukształtowanego społeczeństwa.

-Gumplowicz:

Socjologia ogólna i socjologie szczegółowe.
Socjologię ogólną - bada ona podstawowe zjawiska i procesy społeczne odnoszące się do wszystkich dziedzin życia społecznego, przybiera ona postać różnych teorii wyjaśniających te zjawiska na podstawie badań empirycznych.

Można wyróżnić tu dwa kierunki:

- teorię struktur społecznych - które zajmują się różnymi typami i formami życia zbiorowego, zbiorami i zbiorowościami społecznymi oraz więziami je łączącymi te zbiorowości

- teorię zmian społecznych - które dążą do wyjaśnienia źródeł, form i następstw rozwoju społecznego - postępu a także rozkładu i upadku zbiorowości

Socjologię szczegółową - zwaną empiryczną, która polega na tym, że z jednej strony analizuje się oddziaływanie na relacje międzyludzkie, a z drugiej - wpływ różnych form owych relacji na funkcjonowanie instytucji i przebieg procesów społecznych np. bada się socjologię kultury, socjologie prawa, socjologię rodziny.

[PROBLEMY METODIOLOGICZNE BADAŃ SPOŁECZNYCH]

Metody, typy i techniki badań socjologicznych.

Metody badań socjologicznych:

WYWIAD - polega na tym, że źródłem informacji jest człowiek jako bezpośredni uczestnik zjawisk i procesów. Wywiad zakłada pytanie i odpowiedź. pytany człowiek nazywa się w socjologii respondentem.

Wywiad może mieć dwie postacie: ankietową (wywiad pisemny) i interview (wywiad ustny).

ANKIETY - przeprowadza się na podstawie specjalnie opracowanego kwestionariusza, którego sporządzenie wymaga przestrzegania wielu reguł i zasad formułowania i konstruowania pytań oraz odpowiedzi (kafeterii). pytania w ankietach różnią się przede wszystkim merytorycznie. Są to pytania o fakty świadomości takie, jak opinie, życzenia, oczekiwania i oceny, o fakty zachowań, osobowość respondenta.

Pytania ankiety są różne co do formy. Mogą być zamknięte i otwarte, bezpośrednie i pośrednie. Zamknięte pytania zawierają pełny zestaw wariantów odpowiedzi. Otwarte nie zawierają odpowiedzi i nie narzucają wariantu odpowiedzi.

INTERVIEW - (wywiad) zakłada bezpośredni kontakt badacza i pytanej osoby. Pytający zadaje pytania i notuje odpowiedź. Taki rodzaj wywiadu wymaga więcej czasu i środków niż ankietowanie.

Mamy trzy typy interview:

- sformalizowane - to kontakt respondenta na podstawie ściśle opracowanego kwestionariusza i planu;

- ukierunkowane - zakłada mniejszy stopień standaryzacji zachowań badacza i pytanej osoby. Jego celem jest zbieranie opinii, ocen konkretnej sytuacji, zjawiska, jego przyczynach i skutkach;

- wolne interview (wywiad swobodny) - przeprowadza się na z góry określony temat, bez opracowanego wcześniej kwestionariusza i planu. Ma ono charakter bezpośredniej rozmowy.

OBSERWACJA - jest metodą ukierunkowania, usystematyzowana i bezpośredniego gromadzenia danych.

W zależności od stopnia udziału obserwatora w badanej sytuacji obserwacja może być bezpośrednia (uczestnicząca) i pośrednia. Najważniejsza wartość obserwacji polega na tym, że badanie dokonuje się równocześnie z rozwojem badanego zjawiska co pozwala badaczowi bezpośrednio i na bieżąco je rejestrować. Pomaga to w obiektywnym badaniu problemu, chociaż metoda obserwacyjna nie pozwala na wszechstronne ogarnięcie zjawiska i wymaga dużo czasu i wysiłku.

ANALIZA DOKUMENTÓW - do dokumentów zaliczamy w danym przypadku drukowane i odręczne materiały, filmowe, wideo, audio, oraz inne materiały na nowych nośnikach informacji. Wg swojego statusu dokumenty bywają oficjalne (urzędowe) i nieoficjalne (prywatne, osobiste) a wg formy zapisu pisemne, werbalne, statystyczne.

Dwa typy analizy dokumentów:

- analiza jakościowa lub tradycyjna - polega na dogłębnym logicznym badaniu treści dokumentów;

- sformalizowana analiza dokumentów - przeprowadzana wg szczególnych zasad i pozwala szybko przetwarzać dużą ilość informacji.

Podstawowe kroki badacza: zdefiniowanie problemu, selekcja materiału, zdefiniowanie kluczowych pojęć, sformułowanie hipotez, wybór metody badawczej-zależy od konkretnego problemu, zbieranie danych, analiza danych, wyciąganie wniosków i podsumowanie wyników badan

Jakościowe metody badań:

-obserwacja: jako narzędzie badan + metoda badan, systematyczna jako badanie ilościowe, niesystematyczna badanie jakościowe;

obserwacja uczestnicząca (jawna i ukryta)obserwacja nieuczestnicząca

-badania jakościowe powinny być oparte na 2 metodach:

obserwacjach i wywiadzie

eksperyment - dwie grupy: badana i kontrolna, musi być bodziec w jednej grupie potem porównać wyniki;

analiza treści: nie ma kontaktu z żywymi osobami np. analiza pamiętników nie żyjących ludzi, interpretuje ,bada zawarte w treści przekazy, analizuje się np. komiksy;

wywiad: swobodny wywiad otwarty, zaleta to unikanie narzucania własnej siatki pojęciowej

Problem adekwatności metod w badaniach wybranych problemów społecznych.

Wybór konkretnej metody badawczej zależy tego, co chcemy uzyskać poprzez przeprowadzenie danych badań i jaki problem dzięki nim rozwiązać.
Podczas przeprowadzania jakichkolwiek badań istotna jest nie tylko ich strona techniczna, lecz także podejście samego badacza. Badania socjologiczne przeprowadza się na zbiorowościach ludzkich, czy też pojedynczych osobach więc duże znaczenie ma etyka przeprowadzającego badania. Między innymi przeprowadzający badania powinien mieć zgodę respondenta na udział w badaniach, powinien zapewnić mu poufność uzyskanych informacji, zabezpieczyć go przed negatywnym wpływem badań, nie nakłaniać do badań. Istotne jest również pogodzenie interesów zlecających przeprowadzenie badań z podejściem socjologa, jako przedstawiciela nauki i jego obiektywizm.

Problemy etyczne w badaniach społecznych.

Wady (błędy):

-sytuacyjne (niewłaściwy dobór miejsca, czasu i sposobu prowadzenia wywiadu)

-o podłożu psychologicznym (niekorzystne oddziaływanie prowadzącego wywiad na respondenta - skrępowanie odpowiadającego w udzielaniu informacji)

-o podłożu socjologicznym (wynikające z tzw. rozbieżności ról społecznych prowadzącego wywiad i respondenta)

-błędy w konstrukcji wywiadu (niejasność pytań, niekonkretność, operowanie stereotypami, deformowanie wypowiedzi respondenta)

-w każdej zbiorowości istnieje odsetek osób, które:

-nie potrafią wypełniać ankiety w sposób właściwy

-nie chcą wypełniać ankiety (nie są dość motywowane); badacz nie ma możliwości ustalić jednoznacznie, dlaczego respondent nie odpowiedział na ankietę

-w ankiecie mogą wystąpić różnice w interpretacji pytań przez różnych respondentów

-w porównaniu z wywiadem ankieta stwarza mniejsze możliwości oceny prawdziwości wypowiedzi

-brak ścisłości spostrzeżeń

-mylna interpretacja

Wady:

-wady pamięci obserwatora

-nie daje obrazu przeszłości

[WIĘŹ KONTROLA SPOŁECZNA, OSOBOWOŚĆ I POSTAWY]

Wzajemne relacje człowiek-społeczeństwo.

„Człowiek rodzi się dwukrotnie: w sensie biologicznym i w sensie społecznym.”

- Socjalizacja:

zespół działań dla zachowań związanych z wprowadzeniem jednostki w życie społeczne (tzw. uspołecznienie). Wpływy którym ulegamy zarówno dobre jak i złe.

-Wychowanie:

przemyślane założenie dotyczące tego jakim człowiek ma być, dziecko; te które mają przekazać pozytywne zachowania.

Więź społeczna, mechanizm, jej powstawania i czynniki ją osłabiające.

Więź społeczna :

-Jest to ogół związków i zależności zachodzących między jednostkami igrupami społecznymi

-L. Krzywiński jako pierwszy w Polsce użył wyrażenia więzi społecznych

-Integracja solidarność identyfikacja koherencja kompatybilność spójność

perspektywa szeroki perspektywa

grupowa ale jednocześnie jednostkowa

dotyczy zawężających

związków zakres

między dużymi

zbiorowościami

Rodzaje więzi:

-spontaniczna (naturalna) np. między krewnymi

-zrzeszeniowa (stanowiona dobrowolnie) przystępowanie do grup zbiorowości

-przymusowa (stanowiona z zewnątrz narzucona) np. służba wojskowa

Analiza więzi społecznych:

-perspektywa dynamiczna

-perspektywa statystyczna

-Perspektywa dynamiczna

styczność przestrzenna

-bezpośrednia

-pośrednia

styczność i łączność psychiczna:

jest to pewien rodzaj zainteresowania a później na tej podstawie może powstać łączność psychiczna (nie zawsze są to emocje pozytywne )

styczność społeczna:

-co najmniej dwie osoby

-wartość (materialna lub idealna)

-akty czynności (elementarnej)

Styczność można rozważać jako:

Prywatne:

-publiczne(np. wykładowca i studenci )

-osobiste (duchowe ) dotyczy osoby:

rzeczowe (materialne)

-trwałe:

przelotne

-bezpośrednie:

pośrednie

wzajemne oddziaływanie (interakcje)

Dwa zespoły działania społeczne:

-met. pozytywnego nakłaniania np. prośba zachęta obietnica nagroda

-met. negatywne przymusu np. groźba szantaż przemoc fizyczna

Różnice w preferowaniu jednej z metod zależą od osobowości. Ludzie o zaniżonej samoocenie częściej stosują metody negatywne przymusu. Różnicowanie metod działań społecznych zależy od zdefiniowania sobie przez nią systemu wartości drugiej osoby (jeżeli obydwu stronom zależy na tym samym to stosują metodę pozytywnego nakłaniania)

Kontrola społeczna: jej mechanizmy i prawomocność.

-Kontrola społeczna:

(sterowanie, kierowanie, nadzór, sprawozdanie)

Najważniejsze są dwa mechanizmy kontroli społecznej

Mechanizm materjalno :

społeczny (ma wstosunku do jednostki charakter zewnętrzny, jest uruchamiany przez instytucje społeczne)

Mechanizm psycho - społeczny (ma charakter wewnętrzny uruchamiany na poziomie osobościowym)

Sankcje społeczne:

każda reakcja zbiorowości na zachowania jednostek bądź grup społecznych w sytuacjach ważnych. Sankcje mogą być stosowane tylko przez instytucje.

Sankcje - pozytywne(nagrody) - formalne/nieformalne

Sankcje - negatywne (kary) formalne/nieformalne

Etyczno moralna - ci którzy sankcjonują wersje kryterium dobra i zła

-Religijna - ekskomunika (pochodzą od instytucji religijnych )

-Prawna - funkcjonują w postaci zapisu standaryzują zapisy regół prawnych

-Satyryczna - wyśmiewanie

W historii najpóźniej pojawiły się sankcje prawne, sankcje etycznebyły utożsamiane z religijnymi

Osobowość społeczna i jej typy.

Socjologiczna struktura osobowości:

-Zespół elementów biogennych (biologicznych) cechy dziedziczone (wzrost, budowa organizmu itp.)

-Zespół elementów psychogennych (psychologicznych) - wyobraźnia, talent, inteligencja temperament (zdolność do zmieniania nastrojów ) wola.

Zespół elementów socjogennych (społecznych)

PODSTAWOWE SOCJOGENNE ELEMENTY OSOBOWOŚCI:

/Jaźń subiektywna (ja)/

wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi. Musi być poczucie odrębności (tożsamości). Poprzez jaźń subiektywną kształtuje się nasze poczucie własnej wartości, poziom samooceny i samoakceptacji. Względna niezależność naszych sądów od sądów innych ludzi. Należy uwzględnić trzy elementy składowe:

-Poczucie własnej wartości sami dla siebie jesteśmy atrakcyjni-

-Poziom samooceny-

ma charakter relacyjny, jest to ogólna ocena własnych możliwości- przeświadczenie o tym na co nas stać. Może być trojaka ocena naszych własnych możliwości zawyżona , adekwatna (rzeczywista), zaniżona. Musimy odnieść ją do innych ludzi żeby powiedzieć jaka ta samoocena jest 40% młodzieży w Polsce ma zaniżoną samoocenę, natomiast 40% młodzieży w USA ma zawyżoną samoocenę.

-Poziom samoakceptacji-

jest to ocena oparta na porównaniu swoich osiągnięć ze stawianymi sobie wymaganiami w zakresie tych właściwości, które człowiek uważa za szczególnie ważne. Ma również charakter relacyjny ale tu dokonujemy jej samej. Relacja miedzy naszymi zamierzeniami do efektów. Poziom samoakceptacji może być synonimem naszego „ja” idealnego.

/Jaźń odzwierciedlona (odbita)/

-oznacza (self- osobowość) przeglądać się w lustrze Cooley stwierdził że życie społeczne przebiega w myśl pewnych zasad ale skąd umieją dostosowywać się do innych. Nasze wyobrażenie na temat tego, jak wyobrażają nas sobie inni ludzie. Twierdził że to co kształtuje osobowość to gra wyobrażeń. Jest traktowana jako czynnik konformizujący. Działa na zasadzie ujednolicania naszych zachowań postaw.

/Rola społeczna/

Pojęcie to wprowadził G.H.Mead który powiedział że najważniejszym czynnikiem w osobowości jest rola społeczna. Jest to pewien zespół zachowań względnie stały system zachowań będący reakcjami na zachowanie innych ludzi i przebiegający wg mniej lub bardzie ustalonego wzoru. Ma ona charakter zewnętrzny.

Typy osobowości:

-Flegmatyk, choleryk, sangwinik, melancholik

-introwertyk - hermetyczna postawa życiowa;

-ekstrowertyk - przeciwieństwo introwertyka.

/Kulturowy ideał osobowości/

W każdym społeczeństwie funkcjonują pewne wzory osobowe. Przybliżanie się do niego jest społecznie nagradzane, a oddalanie jest negatywnie traktowane. Akceptowana jest przedsiębiorczość. Propagowany wzór osobowy w danym społeczeństwie i danym czasie.

Postawy społeczne, ich klasyfikacje i cechy.

postawa - to pojęcie, które miało oznaczać pewne naśladownictwo; to pewien stan umysłu wobec pewnych wartości społecznych.

Postawa zawiera w sobie 3 dyspozycje:

- postawa to integracja poznawcza,

- postawa to integracja emocjonalna,

- postawa to chęć działania.

/Cechy postaw:
-treść przedmiotową (to czego dotyczy)
-zakres (zasięg, liczba przedmiotów postawy)
-kierunek (poz., neutr, neg.)
-siła
-złożoność (obecność wszystkich 3 składników)
-zwartość
-trwałość (czy ulega zmianie czy nie)
Siła postawy jest większa gdy postawa jest wyraźniej ukierunkowana.
/Klasyfikacja:
-pozytywne i negatywne
-ogólne i specyficzne
-publiczne i prywatne
-indywidualne i zbiorowe
-personalne (odnoszą się do osób intrapersonalne do siebie samych i interpersonalne), rzeczowe
(dotyczą przedmiotów materialnych i innych elementów kultury materialnej) i ideowe (odnoszą się
do instytucji, norm społecznych, doktryn filozoficznych, moralnych i naukowych światopoglądów).

Stygmatyzacja, dyskryminacja, uprzedzenia i wykluczenie społeczne:

Dyskryminacja - często występująca forma wykluczenia społecznego, objawiająca się poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę (np. płeć, tożsamość seksualna, wiek, niepełnosprawność, religia lub przekonania czy pochodzenie etniczne lub rasowe).

Objawy dyskryminacji mogą przybrać formę:

Dyskryminacja bezpośrednia - tzn. osoba traktowana jest mniej przychylnie niż traktuje się lub traktowano by inną osobę w porównywalnej sytuacji wyłącznie z powodu "odmienności" (np. różnica płacowa kobiet i mężczyzn na tym samym stanowisku pracy, jeżeli wydajność ich pracy jest porównywalna);

Dyskryminacja pośrednia - czyli występująca w przypadku, gdy pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki stosowane są na równi wobec wszystkich, lecz w sposób szczególny dotykają konkretną grupę społeczną (np. brak rozwiązań prawnych dotyczących statusu par jednopłciowych). Pojęcie dyskryminacji pośredniej w wielu przypadkach stanowi uzasadnienie uprzywilejowania danej grupy.

[ANALIZA STRUKTURY SPOŁECZNEJ]

Przyczyny zróżnicowania społecznego oraz różne sposoby jego definiowania i opisywania.

Max Weber - stwierdził, że istnieje kryterium kulturowe (styl życia) tzn. że podział na warstwy (stany) społ. wynika ze statusu, prestiżu życia. Istnieje również kryterium polityczne - duże grupy połączone celami i interesami (partie polityczne).

POLSKA:

Występują tu znaczne trudności w wyróżnieniu klas. Cechy charakterystyczne to:

-Obciążenie przeszłością komunistyczną

-Brak klasy średniej

-Rola klasy chłopskiej - liczna klasa, zróżnicowana

Podział (elementy struktury społecznej)

-Robotnicza klasa - utrzymuje się z pracy rąk, liczna, silna np. górnicy, hutnicy

-Chłopska - zróżnicowana

-Inteligencja - wolne zawody: lekarze, nauczyciele

-Rządzący - mała, ale ma dużą władzę

-Prywatni producenci - obecnie warstwa maleje

-Spółdzielcy

-Handlowcy - obecnie maleje

Pozycja i status społeczny.

Każda osoba ma miejsce i status w grupie. Status to wypadkowa pozycji i prestiżu. Prestiż wynika z cech np. umiejętności, wiedzy. Pozycja to miejsce w strukturze.

Stratyfikacja społeczna. Społecznego. Grupa społeczna.

Stratyfikacja społeczna - to strukturalna nierówność między różnymi grupami ludzi. Są to warstwy społeczne (uwarstwienie społeczne).

Systemy stratyfikacji:

-Niewolnictwo - czasy starożytne, skrajna forma nierówności, system, który zezwala na to aby jedna osoba mogła posiadać drugą osobę. Niewolnik to osoba pozbawiona praw.

-Kastowość - związana z kulturą hinduską, związany z wiarą. Bramini - stoją najwyżej, Nietykalni - stoją najniżej w hierarchii. Wiara w reinkarnację. Kasty nie można zmienić. Trzeba przez całe życie być w kaście, w której się urodziło.

-Feudalizm (system stanowy) - Folwark szlachecki charakteryzował się silnymi więziami emocjonalnymi, niezależnie o tego czy jest się panem, czy parobkiem.

Folwark jest typowo europejskim systemem, ale istnieje np. w Australii. Feudalizm zakłada istnienie warstw społecznych, każda posiada prawa i obowiązki:

-arystokracja

-kler - więcej przywilejów niż arystokracja np. zwolnienie z podatków

-stan III - handlarze, kupcy, rzemieślnicy, chłopi

Obecnie taki system nie istnieje. Nie powoduje on segregacji, można przemieszczać się z warstwy do warstwy.

-Klasowość - klasy nie są ustalane prawnie, ani religijnie, członkostwo nie jest dziedziczone, jest płynne (nie regulowane), brak granic między klasami, pozycja nie jest dana z urodzenia. Jednostka sama decyduje o swojej klasie.

System ten jest bezosobowy - nierówności dotyczą czynników ekonomicznych, ale nie można go rozróżnić na I rzut oka. Po wyglądzie nie można wyróżnić klasy.

Czynnik ekonomiczny wyróżnia podział na klasy.

Klasa społeczna - Karol Marks - duża grupa społeczna, którą charakteryzuje określony stosunek własności do środków produkcji.

-robotnicza (proletariat) - nic nie posiada oprócz siły pracy swoich rąk.

-kapitaliści (burżuazja) - duża grupa, właściciele środków produkcji.

Grupy pośrednie

- inteligencja (nie jest klasą społeczną)

Tersten Werbler

- próżniacza

- pracująca

• Grupy społeczne

• Podział ze względu na ilość członków

-małe - w których wszyscy mogą spotkać się osobiście.

-duże - członkowie nie są w stanie się poznać osobiście.

Podział zależy od ilości kontaktów, a to zależy od tego dlaczego ta grupa powstała. Nie ma wskaźników jednoznacznych.

II. Podział

-formalne - wynikają z przepisów, regulaminów, istnieją kryteria członkostwa np. wiedza, musimy przejść rekrutację, często członkami zostajemy nie dobrowolnie.

-nieformalne - jesteśmy dobrowolnie, bo członkostwo jest nam potrzebne np. dla przyjemności. Rekrutacji nie ma, albo jest łagodna.

III. Podział Charlesa Cooley'a

-pierwotne - dominują więzi o charakterze pierwotnym, bezpośrednie, całkowite, zostajemy członkami ze względu na nasze cechy lub cechy innych członków grupy. Spotykamy się tylko twarzą w twarz. Więzi są całkowite - członkowie poznają się całkowicie (wady i zalety), niczego nie ukrywamy. Wynika to z tego, że są to małe grupy np. rodzina.

-wtórne - więzi pośrednie, rzeczowe i częściowe. Pośrednio istnieje instytucja lub coś, co sprawia, że należymy do tej grupy. Rzeczowe, bo nie atrakcyjność osobowa decyduje o należności do grupy. Częściowe, bo nikt nie ujawnia swoich osobistych cech, ujawniamy to co jest istotne w danej grupie.

Grupa społeczna to pewien złożony układ społeczny wynikający z powiązania osób wokół wspólnych wartości.

Ważnym elementem istnienia grupy jest świadomość grupowa - wypadkowa identyfikacji z grupą. Od niej zależy trwałość grupy, relacje z innymi grupami.

Każda grupa społeczna wyznacza jednostce rolę społeczną, czyli zespół praw i obowiązków, których trzeba przestrzegać, żeby być w tej grupie. Grupa istnieje dzięki wypełnianiu tych ról przez członków.

[ORGANIZACJE I INSTYTUCJE SPOŁECZNE]

Socjologiczne spojrzenie na organizację.

Socjologia organizacji jest opisem i wyjaśnieniem wpływu :

-wzrastającej liczby organizacji na życie społeczne w cywilizacji przemysłowej,

-całego społeczeństwa, jego struktury, kultury i ustroju na przebieg procesów wewnątrzorganizacyjnych,

-obiektywnych czynników organizacji, a więc jej celów, struktury, hierarchii, podziału zadań, procedur na zachowanie się ludzi wewnątrz organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną zależną),

-postaw, motywacji i wzajemnych oddziaływań między ludźmi na charakter i efektywność wymienionych wyżej obiektywnych elementów organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną niezależną).

Między ładem a konfliktem - różne modele analizy organizacji.

Podział organizacji społecznych:

-organizacja formalna - sformalizowany system przepisów, stanowisk, ról, sankcji i instytucji formalnych ustalonych na drodze prawnej, który zapewnia podział pracy i koordynację czynności sformalizowanych;

-organizacja nieformalna - wytwór spontaniczny, wzór działań przekazanych tradycją instytucji nieformalnych, obyczajów, sankcji, które też porządkują codzienne życie ale poza układami sformalizowanymi i który uzupełnia luki w organizacji formalnej.

Problem zmiany.

-Zmiana społeczna to każde przeobrażenie, które jest postrzegane jako znaczące dla życia społecznego. Ważnym kryterium jest zasięg zmiany, który pozwala wyróżnić zmiany o charakterze rewolucyjnym i ewolucyjnym, globalnym i marginalnym czy dokonującym się wewnątrz grupy i zmieniającymi całe społeczeństwa, kultury, cywilizacje. Inne kryteria dotyczą regularności, powtarzalności i incydentalności zmian.

- Zmiany możemy wartościować w kategoriach postępu lub regresu. Kolejny problem to interpretacja przeobrażeń. Teorie ewolucji opisują proces przechodzenia od niższych stadiów rozwoju do wyższych.

We współczesnych organizacjach nie da sie uniknąć zmian mogą one mieć charakter intencjonalny zaplanowany przez liderów oraz być narzucony. Aby nastąpiły zmiany być zapewnione kryteria twórców zmian i musi sie cos zmienić w sposób znaczący i istotny

Organizacje społeczne to np kościół szkoła państwo praca

Kultura a organizacje.

Pierwotnie słowo kultura oznaczało uprawę roli. Obecnie kultura jako zjawisko społeczne ma trzy znaczenia:

-dobre wychowanie, maniery, moralność

-wiedza, oświata, instytucje oświatowe

-sztuka, twórczość artystyczna, środki masowego przekazu

• Definicje kultury w naszej literaturze

Kultura jest to ogół wytwórczej działalności ludzkiej - materialnej i niematerialnej, wartości, sposoby postępowania, zobiektywizowane i przyjęte na stałe w społecznościach; przenikanie kultury do innych zbiorowości i pokoleń.

Kultura - pewna całość, która obejmuje zachowania wyuczone w trakcie oddziaływania ludzi na siebie, procesie uczenia się, a dopiero potem powstają wytworzy kultury.

Co to jest proces społeczny?

PROCES SPOŁECZNY:

względnie jednorodna seria zjawisk społecznych powiązanych zależnościami przyczynowymi lub strukturalno-funkcjonalnymi, które przebiegają wzdłuż jakiejś osi

Klasyfikacja procesów społecznych:

procesy intrapersonalne - zachodzące w osobowości człowieka;

procesy interpersonalne:

-między dwiema jednostkami - powstawanie lub zanikanie różnego rodzaju stosunków;

-między jednostką a grupą;

-między grupami;

procesy modyfikujące organizację i strukturę grup.

Typologia procesów społecznych.

PRZYSTOSOWANIE (adaptacja)

zachodzi w sytuacji, gdy jednostki, nie mogąc narzucić własnych wzorów działania innym osobom, muszą te odmienne wzory modyfikować i nawzajem przystosowywać; proces ten jest dwustronny, ale dysproporcjonalny.

Etapy przystosowania:

-reorientacja psychologiczna - wyuczenie nowych wzorców i stosowanie ich w sytuacjach koniecznych;

-tolerancja - stosowanie odmiennych wzorów przez obie strony (tolerancja staje się konieczna);

-akomodacja - tolerancja wzbogacona wzajemnymi ustępstwami i przyjęciem za własne podstawowych wartości istniejących w nowej sytuacji; pozbycie się dwoistości;

-asymilacja - całkowite przystosowanie; odrzucenie dotychczasowych wartości i wzorów oraz przyjęcie nowych.

WSPÓŁPRACA - proces pochodny podziału pracy; konieczność wykonywania czynności wspólnie przez kilka jednostek; działanie zharmonizowane, w którym poszczególne jednostki czy grupy wykonują zadania częściowe w osiąganiu jednego wspólnego celu; sensem każdej współpracy jest obustronna korzyść (niekoniecznie równomierna); zakłada ograniczenie swobody partnerów; jest możliwa dzięki sprawnym kanałom komunikacyjnym, wzajemnej znajomości i zaufaniu oraz ustaleniu wspólnych reguł.

KONFLIKT - proces, w którym jednostka lub grupa dążąc do osiągnięcia celu eliminuje, podporządkowuje lub niszczy innych, którzy zdążają do celów podobnych lub identycznych.

DEZORGANIZACJA - zespół procesów, których występowanie i intensywność zagraża kontynuacji procesów życiowych zbiorowości.

Konflikt i jego znaczenie.

Konflikt jest to układ skierowanych przeciwko sobie działań co najmniej dwóch stron, z których każda dąży do osiągnięcia tych samych pożądanych dóbr a jednocześnie neutralizuje, ogranicza lub eliminuje działania innej strony.

- Konflikt między jednostką a grupą

- Konflikty między jednostkami

- Konflikt między dwoma grupami

- Konflikty między kategoriami społecznym

[SOCJOLOGIA RODZINY]

Współczesna rodzina.

Model współczesny rodziny:

-kultura w tej rodzinie jest słaba

-słaba jest również rola rodzin małych (nuklearnych)

-koncentruje się tu sukces indywidualny - każdy realizuje swoje plany zawodowe

-dziecko poddane jest tu wpływom grup rówieśniczych, mas mediów

-rodzice nie mają czasu zajmować się swoim dzieckiem

rodzina jest mniej trwał - tzn. rośnie liczba rozwodów

Definicje rodziny.

rodzina - to podstawowa grupa społeczna, najliczniejsza w każdym społeczeństwie

Funkcje rodziny.

• Funkcje spełniane przez rodzinę:

-utrzymywanie ciągłości biologicznej społeczeństwa, wymaga płodzenia, pielęgnacji, kształcenia, wychowywania dzieci. Zaspokajanie popędu seksualnego jest intymna osobistą potrzebą małżonków.

-Utrzymanie ciągłości kulturalnej przez przekazywanie potomstwu języka, obyczajów, wzorów zachowań- słowem dziedzictwa kulturalnego dokonuje się w procesie socjalizacji noworodka.

-Rodzina nadaje pozycje społeczna swoim dzieciom wraz z przekazywanym dziedzictwem kulturalnym.

-Rodzina zapewnia jednostką zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, potrzeb intymnego współżycia, potrzeb zwierzania się z przeżyć konfliktowych, wyzbycia się doznanych upokorzeń.

Rodzina sprawuje także kontrole nad postępowaniem swoich członków, a przede wszystkim młodego pokolenia. Jest także silnym czynnikiem kontroli zachowań seksualnych.

Typy więzi rodzinnej.

• Typologia form małżeństwa

Monogamia jest związkiem miedzy jednym mężczyzną a jedna kobietą.

Poliginia może występować w postaci poligamii czyli małżeństwa jednego mężczyzny z kilkoma kobietami

Poliandria czyli małżeństwo jednej kobiety z kilkoma mężczyznami

Ze względu na zakres wyboru współmałżonków małżeństwa dzielimy na :

Endogamiczne zawierane w ramach własnej szerszej zbiorowości, np. klasy społecznej

Egzogamiczne zawierane z konieczności między partnerami należącymi do różnych grup.

Ze względu na sprawowanie władzy w rodzinie

Egalitarne żona i maż mają równe prawa.

Matriarchat jest formą rodziny, w której matka sprawuje władze, a pokrewieństwo liczy się po linii matki. Patriarchat jest formą rodziny, w której ojciec sprawuje władze, a pokrewieństwo liczy się po linii ojca

Sposoby zawierania małżeństw.

Cywilne i kościelne

[SOCJOLOGIA MEDYCYNY: ZDROWIE, CHOROBA, SPOŁECZŃSTWO]

Czym zajmuje się socjologia medycyny?

Socjologia medycyny zajmuje się problemami medycznymi z punktu widzenia społeczeństwa - aspekt socjomedyczny, badaniem przebiegu procesu leczenia jako układu stosunków pomiędzy chorymi a osobami leczącymi. Bada również interakcje społeczne pomiędzy osobami prezentującymi odmienny stan zdrowia, osobami posiadającymi odmienne poglądy na stan zdrowia, osobami różniącymi się postawami prozdrowotnymi. Przedmiotem jej zainteresowania są również funkcjonowanie różnych instytucji i organizacji służących ochronie zdrowia oraz społeczno-kulturowe uwarunkowania zawodów medycznych.

Na czy polega medykalizacja społeczeństwa.
-na rozciągnięciu medycyny na niemedyczne dziedziny życia społecznego. (wzrost znaczenia zawodu lekarza).

Społeczne funkcje medycyny.
Ochrona zdrowia- główna funkcja.

Badania naukowe i wprowadzanie nowych metod leczenia.- Prowadzenie badań nad schorzeniami i dolegliwościami, opracowywanie sposobów ich leczenia.

Funkcja kontrolna- wymaga udziału specjalistów, od których oczekuje się potwierdzenia stanu zdrowia danej osoby.

Zdefiniuj pojęcie „zdrowie” i „choroba”.
Zdrowie - jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie brak dolegliwości. Przeciwieństwem zdrowia jest choroba

Czym zajmuje sie socjologia medycyny

Prowadzi badania społeczne systemu szpitalnictwa i innych placówek leczniczych oraz społecznych ról zawodów medycyny lekarzy pielęgniarek i innych

Zdrowie, choroba i śmierć jako problemy społeczne

Światowa organizacja zdrowia definiuje zdrowie jako stan dobrego samopoczucia fizycznego i społecznego a nie jedynie brak schorzeń czy dolegliwości śmierć -- zjawisko społeczne

Niepełnosprawność i postawy wobec niej

Traktowana jest wiec w dwóch wymiarach indywidualnym i społecznym jako problem dotyczący szerokie wspólnoty ludzi przy czym nacisk kładzie sie na wymiar społeczny w którym podkreśla sie równość praw osób niepełnosprawnych .

Medycyna jako profesja i jej społeczne znaczenie

itp. w USA lekarze cieszą sie wysokim statusem społecznym. Jest to nie tylko skutek postępu w naukach medycznych ale także zorganizowanych wysiłków środowiska lekarskiego podejmowanych dla ochrony swoich interesów.

Medykalizacja życia społecznego

wzrost znaczenia zawodu lekarza wyraził sie w zjawisku które określa sie jako medykalizacja społeczeństwa. Polega na rozciągnięciu medycyny i modelu medycznego na nie medyczne dziedziny życia społecznego

Człowiek jako istota społeczna
Przychodzimy na świat jako potencjalne istoty społeczne. Po urodzeniu i przez kilka kolejnych lat jesteśmy całkowicie bezradni i zależni od innych, którzy zaspokajają nasze podstawowe potrzeby biologiczne. Dojrzała istota ludzka jest rezultatem nieprzerwanego procesu społecznej interakcji, który pozwoli jej rozwinąć tożsamość, przekonania i wiele umiejętności niezbędnych do aktywnego udziału w społeczeństwie. Jest to proces socjalizacji. Przekształca on organizm biologiczny w funkcjonującą istotę społeczną, w aktywnego członka społeczeństwa.
Istnieją dwa stanowiska:
-nasza tożsamość i zachowanie są zdeterminowane przez dziedziczność biologiczną
-doświadczenie społeczne.
Przeciwstawia się naturę wychowaniu.
NATURA
Po stronie natury opowiadają się instynktywiści, którzy twierdzą, że ludzkie zachowanie jest wynikiem działania instynktów, czyli wrodzonych niezmiennych, genetycznie zaprogramowanych wzorów działań, które są wspólne całemu gatunkowi i nie podlegają różnicowaniu ze względu na doświadczenia jednostki (np. instynkt agresji, afiliacji).
Przez naturę ludzką rozumie się zespół trwałych zdolności i sił motywacyjnych, działających w organizmie ludzkim i zmuszających go do zaspokojenia nie tylko potrzeb biologicznych, lecz także do aktywnego przystosowania do środowiska społecznego i kulturalnego, zdolności do tworzenia wartości społecznych i kulturalnych.
WYCHOWANIE
Dziedzictwo biologiczne (natura) jest w ogóle nie istotne i nasze zachowanie jest determinowane wyłącznie przez świat społeczny i wychowanie.
Obecnie twierdzi się, że zarówno natura jak i wychowanie przyczyniają się do rozwoju jednostki. Nie biologiczna natura, nie zespoły wrodzonych instynktów ani nawet wrodzona struktura ludzkiej psychiki jest podstawą jednolitości ludzkich zachowań, lecz trwałe podobieństwo małych grup, w których przebiega socjalizacja.
Osobowość człowieka jest wytworem społ. jest przejawem kultury. Człowiek jest istotą społeczną ukształtowaną przez kulturę w procesie socjalizacji.
Istnieją przypadki dzieci wychowywanych przez zwierzęta, które zachowywały się jak one. Są też przypadki dzieci wychowywanych w izolacji, które nie nauczyły się mówić, chodzić, zachowywać czystości. Były apatyczne, obojętne. Dzieci z sierocińców są też społecznie i emocjonalnie opóźnione w porównaniu z rówieśnikami wychowywanymi w domu.

1

---