Temat 1: RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA I PROCES JEJ POZNANIA

Rzeczywistość - to wszystko co jest prawdziwe, co dokonuje się, coś faktycznego, autentycznego, niezmyślonego; wszystko co dokonuje się, przeciwstawia się fikcji, autentyczny, niezmyślony.

Cechy rzeczywistości:

• Właściwości przestrzenne

• Trwanie w czasie

• Jest przedmiotem naszego sądu, jest uchwytna dla rozumu ludzkiego

• Rzeczywistość jest niezależna od nas.

Czym jest rzeczywistość?

Rzeczywistość - To realnie istniejący, czasowo i przestrzennie usytuowany układ idei, obiektów, ludzi oraz relacji między nimi, dostępny i możliwy do ogarnięcia przez ludzki rozum, który jest w znacznej mierze jego wytworem ( człowiek nadaje charakter rzeczywistości)

Czym jest rzeczywistość społeczna?

Rzeczywistość społeczna - część dostępnej człowiekowi rzeczywistości obejmującej swym zakresem znaczenia określonych procesów, zjawisk, procesów, idei, sytuacji, przedmiotów, przy czym znaczenia te powstały dzięki nadaniu im cech nabytych w trakcie wzajemnych oddziaływań jakie zachodzą między jednostkami a grupami społecznymi.

1. Koncepcje bytu społecznego

KONCEPCJE BYTU SPOŁECZNEGO

• Koncepcje przyrodnicze

• fiskalna

• biologiczna

• psychologiczna

Uważają rzeczywistość społeczną za kontynuację procesów przyrodniczych i nie odróżniają zjawisk, procesów i faktów społecznych od zjawisk przyrodniczych.

Wspólne cechy:

- są w pewnym sensie materialistyczne, przynajmniej w zakresie koncepcji

- przyjmują, a także integrują w swych rozważaniach tezę ewolucjonistyczną

- zmierzają do sformułowania podstawowych praw ewolucji

- w niedostatecznym stopniu uwzględniający znaczenie jednostek w życiu społecznym

- traktują rzeczywistość społeczną, jako całość bytową, której przypisują wymiar ponadczasowości

- owa ponadczasowość i ewolucyjność nadaje tylu koncepcją charakter filozoficzny

• Indywidualizm i liberalizm

Tezy indywidualizmu

Człowiek jest zdany na siebie i powinien przede wszystkim troszczyć się o siebie ( to jego prawa a zarazem obowiązek)

Człowiek jest dla siebie miarą i celem działania i wg tej miary może i powinien pojmować oraz porządkować świat.

A społeczeństwo?

,, Społeczeństwo ludzkie nie jest (...) tworem naturalnym, lecz zostało stworzone przez ludzi i nie może ono powstać inaczej, jak tylko w wyniku ugody ( Hobbes, Locke, Rousseau)

Umowa społeczna nie może zmuszać pierwotnej suwerenności osobowości człowieka, nie jest zrzeczeniem się wszystkich jej uprawnień i powinna gwarantować każdej jednostce bezwzględną wolność `'

Hasła liberalizmu

Głosi hasła mówiące, że wolność jest naturalnym atrybutem, istotną cechą jednostki, bowiem to właśnie ona konstytuuje człowieka, bez niej nie mógłby istnieć.

• Socjologizm

Społeczeństwo, jako rzeczywistość składa się z faktów społecznych. Fakt ,, (...) polegają one na sposobach działania, myślenia i odczuwania, zewnętrznych wobec jednostki, a zawdzięczających swoje istnienie potędze przymusu, za której pomocą jednostce się narzucają. Nie można ich wtedy mieszać ani ze zjawiskami organizacyjnymi, gdyż polegają na wyobrażeniach i działaniach, ani ze zjawiskami psychologicznymi, które istnieją wyłącznie w świadomości intelektualnej i dzięki niej.''

Fakty społeczne są zewnętrzne, a więc niezależne od świadomości jednostki oraz obiektywne i powszechne, a także samoistne.

Więź społeczna to szczególny rodzaj integracji różnych grup społecznych, od których zależą działania i zachowania jednostki. Więź społeczna przyczynia się do rozwoju rzeczywistości społecznej, który ma charakter ewaluacyjny.

• Materializm historyczny

Społeczeństwo jest produktem ewolucji materii, stanem jej wyższej organizacji, która znajduje się w ciągłym ruchu, zmianie i rozwoju powodowanym czynnikami materialnymi, które należy traktować, jako ostateczne.

Zasadnicza teza materializmu historycznego

,, nie świadomość określa byt społeczny ludzi, lecz przeciwnie, ich byt społeczny określa ich świadomość''

Byt społeczny to materialne warunki życia społeczeństwa.

Człowiek, czyli jednostka ludzka, jest rezultatem układów społecznych ,,całokształtu stosunków społecznych'', które go kształtują, a nawet istotnie tworzą. Człowiek sam tworzy swoją historię i do tego tworzenia konieczne jest świadome i celowe oddziaływanie ludzi.

• Humanistyczna

Budowana jest na fenomenologii, która jest krytyką klasycznej metafizyki, a wraz z hermeneutyką, pozwala na jej gruncie ,,interpretować'' i rozumieć badane zjawiska.

Jej podstawowym celem jest rozumienie, a nie wyjaśnienie w sensie przyczynowym tego wszystkiego, co ma wymiar i charakter bytu społecznego, w przeciwieństwie do bytów przyrodniczych.

Rzeczywistość społeczna jest sensownym działaniem człowieka posiadającym określoną intencję. W oparciu o takie działania społeczne wyrastają formy życia społecznego: stosunki społeczne i wytwory społeczne. Stosunki społeczne, to zachowania, których treści znaczeniowa wskazuje na reakcje międzyosobowe, zaś wytwory społeczne, to instytucje typu kościół, państwo, małżeństwo.

Rzeczywistość społeczna to postawy i działania ludzi zmierzające do realizacji określonych wartości kulturowych mających jakieś dla nich znaczenie. Rzeczywistość społeczna jest wytworzona przez człowieka, jako podmiot działający. Ma charakter aksjologiczny, a zarazem moralny ( Znaniecki)

Społeczeństwo jest, (...) rzeczywistością duchową i dynamiczną, jest przepływem zdarzeń i faktów, których uczestnikami są ludzie, jako elementy składowe tej całości ( Dilthey)

Warunkiem koniecznym społeczeństwa, jako określonego sensu związku człowieka z człowiekiem jest komunikacja. (...) Bez komunikacji żadne życie społeczne nie byłoby możliwe, komunikacja otwiera sensowny horyzont życia społecznego ( Husserl)

2. Struktura świata społecznego

Struktura świata społecznego wg Szmatki jest układem trzech poziomów integracji zjawisk społecznych:

- poziom działających jednostek

- poziom ponad indywidualnych struktur jakościowo odmiennych od działań i zachowań indywidualnych, a jednocześnie zachowujących spójność cech i wartości

- poziom makrostruktur społecznych

Świat społeczny -to inaczej rzeczywistość społeczna, która jest wielopoziomowym układem, niejednorodnym wewnętrznie oraz zróżnicowanym ilościowo i jakościowoPoziomy te przenikają się, determinują, warunkują.

Rzeczywistość - to realnie istniejący czasowo i przestrzenie usytuowany układ idei, obiektów, ludzi, zjawisk, relacji miedzy nimi, który jest dostępny i do ogarnięcia przez ludzkim rozum będący w znacznej wierze jego wytworem.

Rzeczywistość wychowawcza - to ta część rzeczywistości, która odnosi się do wychowania jest ona jedną z form wyrażania się człowieka, oznacza pewien fakt, stan naszego życia społecznego, indywidualnego, który jest umieszczony w konkretnej perspektywie czasowej, kulturowej.

Poznanie - proces zdobywania szeroko rozumianej wiedzy, która odnosi się do określonego fragmentu, rzeczywistość wraz z rezultatami poznania tej rzeczywistości. Rezultaty: teorie naukowe, twierdzenia, hipotezy.

Charakter poznania:

- świadomościowy

- refleksyjny

- asymilacyjny ( podmiot przyswaja sobie przedmiot)

- intencyjny ( podmiot odnosi się do przedmiotu)

- aspektywność ( podmiot ujmuje przedmiot pod jakimś kątem)

Elementy wchodzące w akt poznania:

- podmiot poznający - człowiek poznający wraz z narzędziami, które pomagają poznać

- przedmiot poznawczy - to, co podmiot poznaje

- punkt widzenia - aspekt, w jakim dany przedmiot jest poznawany

Rodzaje poznania

• Poznanie przednaukowe

Poznanie ściśle związane z poznaniem zmysłowym. Rezultatem jest wiedza potoczna (zdroworozsądkowa), celem jest: uzyskanie wiedzy ocenianej wg kryterium skuteczności. Wiedza ta służyć będzie realizacji konkretnych działań, jest mocno obciążona subiektywizmem. Wiedza ta ma charakter odtwórczy, który niejednokrotnie zdeterminowany doświadczeniami wcześniejszych pokoleń. Nie wymaga odpowiedniego przygotowania, kwalifikacji, nie stosuje jednorodnej terminologii, nie wymaga krytycznego myślenia zdeterminowana jest doświadczeniem wcześniejszych pokoleń. Wiedza potoczna uzyskuje w ramach tzw. habitusu pierwotnego - pierwotne wyposażenie, które wyniesione zostało z domu rodzinnego, środowiska rówieśniczego.

Habitus - ogół właściwości, które składają się na wygląd człowieka, zachowania, postawy człowieka, które świadczą o byciu człowiekiem na danym etapie rozwoju.

• Poznanie naukowe

Poznanie ogólniejszych zjawisk, wychodzące poza poznanie zmysłowe.

FORMY

W poznaniu naukowym wyróżniamy 2 zespoły faktów według Pilcha:

• Zabiegi instrumentalne

• Dyspozycje psychiczne ( postawa intelektualna )
  

Czynności poznania naukowego powinny być:

- muszą być zgodne z metodami naukowymi

- stosowany język powinien pozwolić na ścisłe, jednoznaczne formułowanie wyników poznania

- stosowane twierdzenia powinny być dostatecznie uzasadniane, sprawdzane, spójne, niesprzeczne, uporządkowany w logiczny system.

Cechy dobrego badacza:

- intelektualna dociekliwość i sztuka wyszukiwania owocnych tematów

- śmiałość i inwencyjność

- krytycyzm i ostrożność

- systematyczność, ścisłość, precyzja

- wszechstronność i bezstronność

- rozległa wiedza o przedmiocie badań

Efekt poznania naukowego:

Powinien mieć charakter twórczy i otwarty, aby móc poddawać go weryfikacji.

Rezultatem poznania naukowego jest wiedz potoczna :

Wiedza w maksymalnym stopniu ścisła, pewna, prosta, ogólna o znacznej zawartości informacyjnej.

Struktury wiedzy naukowej

Typy orientacji

Namysł nad rzeczywistością- orientacje

(rozeznanie w tym, co)

Temat1a: WYCHOWANIE W RAMACH NAUKI I TEORII NAUKOWYCH

Nauka potrzebna jest do:

- poznawania rzeczywistości

- rozumienia rzeczywistości

- przekształcania rzeczywistości

- przekształcania nas samych

Dwojaki sposób rozumienia terminu „nauka” według Kotarbińskiego i Ajdukiewicza

Nauka:

1. ,,wszelka całość godna tego by być podmiotem nauczania intelektualnego w szkolnictwie wyższym w charakterze odrębnej specjalności'';

2. ,, pewien zespól czynności badawczych zmierzających do poznania istniejącej rzeczywistości (przyrodniczej, społecznej), wytworów tych czynności ( system twierdzeń, system hipotez ), które dotyczą badanej rzeczywistości'' ( wg T. Kotarbińskiego )

Nauka :

1. ,,to tyle, co rzemiosło uczonych, czyli ogół czynności wykonywanych przez uczonych, jako uczonych'' 2. ,,wytwór tych czynności, czyli system twierdzeń, do których uznania doszli uczeni w swoim dążeniu do poznania rzeczywistości ( wg Ajdukiewicza)

Wg Johana Bernal'a naukę można jedynie opisać. Nauka jest:

- narastająca historycznie tradycją poznawczą

- metodą poznania rzeczywistości

- pewien układ instytucjonalny

- ważny czynnik utrzymania i rozwoju produkcji

- pewna forma światopoglądu

wg T. Pilcha, W. Okonia

Sens

Dydaktyczny Treściowy Instytucjonalny

Historyczno - socjologiczny Funkcjonalny

Nauka przybiera sens (Pilch):

1. dydaktyczny - czynności nauczania i uczenia się, np. nauka szkolna, o prowadzeniu nauki w szkole, o nauczaniu problemowym,

2. instytucjonalny - kryje się pod określoną dyscypliną naukową, która uprawiana jest na poziomie wyższym lub innej placówce naukowo - badawczej, np. nauki pedagogiczne, prawo, historia,

3. treściowy - kompletny system uzasadnionych twierdzeń i hipotez odzwierciedlających określony wycinek rzeczywistości, sposobu jego poznawania, przekształcania. Zespól obiektywnej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, człowieku, związkach miedzy nimi, genezie, rządzących jego prawidłowościami, np. pedagogika, psychologia, chemia,

4. historyczno - socjologiczny - nauka to dziedzina nauki, która obejmuje:

- całokształt historycznie rozwijającej się działalności poznawczej prowadzonej przez uczonych, jako odrębną grupę społeczną

- wytwory tej działalności w postaci określonych systemów rzeczywistości regulujących ludzkie działania i wytwarzanie,

- narzędzia i środki tej działalności, np. aparatura, źródła, czasopisma,

- instytucje badawcze, które są powołane do uprawiania nauki (akademie nauk, instytuty, uczelnie)

- upowszechnienie wyników badań, wdrażanie wyników badań do praktyki

- funkcjonalny - ogół czynności składających się na działalność badawczą prowadzącą do tworzenia i rozwijania się nauki w sensie treściowym zgodnie z metodami naukowymi, które mają zapewnić uzyskanie uporządkowanej, zasadnej, obiektywnej wiedzy o rzeczywistości

„Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych” 4podejścia do terminu nauka:

- funkcjonalne- zorganizowany proces poznawczy prowadzi do konstruowania teorii, czyli nauka w sensie podmiotowym

- przedmiotowe- zespół teorii dotyczących określonej dziedziny rzeczywistości i spełniają warunki co do precyzji pojęć, uzasadniania twierdzeń, tak rozumiana nauka jest wytworem nauki w sensie funkcjonalnym,

- podmiotowe- umiejętność prowadzenia badań naukowych lub posiadana wiedza naukowa

- socjologiczne- nauka, jako dziedzina kultury, obejmuje: naukę w sensie funkcjonalnym, przedmiotowym, podmiotowym i osoby, które prowadzą badania naukowe, odpowiednie urządzenia i instytucje, które prowadzą lub organizują badania (procesy badacza)

Różne dziedziny zajmujące się nauką według Teresy Hejnickiej - Bezwińskiej:

- epistemologia - teoria poznania naukowego,

- metodologia nauk - zajmuje się poznawaniem od strony formalnej,

- filozofia nauki - prowadzi rozważania dotyczące teoretycznych podstaw nauki (pojęcia, założenia, reguły metodologiczne),

- naukoznawstwo - podejmuje zagadnienia psychologiczne i socjologiczne związane z nauką, problemy ekonomii, nauki, polityki naukowej na podbudowie teoretycznych nauk, np. historii i filozofii.

Temat 2: TEORIA, JAKO NARZĘDZIE POZNANIA RZECZYWISTOŚCI

Pojęcie „teoria” pochodzi od greckiego słowa „theore”, które oznacza tyle co oglądam. Teoria jest rodzajem poznania umysłowego, który jest ponad bezpośrednim poznaniem zmysłowym.

S.Nowak

1. terminy „teoria” lub „wiedza teoretyczna” odróżnia się, a niekiedy i przeciwstawia praktyce (rolnik - student UTP),

2. w innym rozumieniu teoria bywa przeciwstawiana faktom, a fakty to tyle, co zdarzenia, lub własności niewątpliwe, chodzi o fakty opisane przez twierdzenia.

W innym znaczeniu mówi się o teorii na gruncie logiki i metodologii nauk, gdzie odróżnia się pojęcia „języka obserwacji” od pojęć „języka teorii” (Przełęcki).

J. Such teorią jest:

- Zbiór logicznie uporządkowanych praw odgrywających w nauce najważniejsza rolę

- Zbiór luźno powiązanych ze sobą stwierdzeń, które dotyczą danej dziedziny

- Zbiór luźno powiązanych ze sobą stwierdzeń na oznaczenie jakiejś mniej lub bardziej szczegółowo opracowanej koncepcji

- Zbiór luźno powiązanych ze sobą stwierdzeń na oznaczenie praw o wyraźnym charakterze teoretycznym

Nowak

Teoria to zespół praw uporządkowanych w taki sposób, aby stanowiły one pewne wewnętrznie spójne konstrukcje logiczne bez względu na to czy twierdzenia zawarte w tych teoriach dotyczą zjawisk mniej lub bardziej obserwowanych.

Tchorzewski teoria to:

- Usystematyzowana wiedza, na którą składają się prawa oraz definicje

- Zbiór zdań empirycznych wyjaśniających za pomocą praw, hipotez i twierdzeń, a także sądów klasyfikujących fakty, w tym te które należą do rzeczywistości społecznej

Fakt:

- baza wszystkich nauk społecznych, widać to szczególnie w naukach empirycznych

- każde pojęcie, zdarzenie lub stan rzeczy, który jest zlokalizowany w czasie i przestrzeni

Poziomy dojrzałości rozważań teoretycznych:

- Refleksje teoretyczne - Najniższy poziom

- Koncepcje - Wyższy poziom

- Teorie naukowe - Najwyższy poziom

Teoria naukowa według Sztopmki - to taki i tylko taki rezultat badawczy, który pełni funkcję eksploatacyjną (odpowiada na pytania, dlaczego pewne zjawiska przebiegają tak, a nie inaczej).

W teorii zawarte są:

- Teorie naukowe - suma praw naukowych, ogólnych hipotez i prawidłowości oraz innych twierdzeń o pewnym wyodrębnionym obszarze rzeczywistości,

Różny poziom rozważań teoretycznych :

1. Teoria naukowa (najwyższy poziom),

2. Koncepcja naukowa,

3. Refleksja teoretyczna.

- Ogólne orientacje teoretyczno - metodologiczne

Zespół założeń na temat charakteru rzeczywistości, szans i możliwości poznania rzeczywistości, badanie tej rzeczywistości

- Model pojęciowy

Tzn. powiązanych ze sobą kategorii analitycznych, które tworzą wizję współczesnego świata, odnoszą się do mechanizmów funkcjonowania tego świata, ich zmian w świecie

- Warstwa empiryczna

Zbiór twierdzeń o związkach i zależnościach pomiędzy zjawiskami i procesami, które stanowią przedmiot obserwacji

Rodzaje teorii ze względy na zasięg:

1. Ogólne (orientacji) - teorie o najszerszym zasięgu i charakterystyczne dla orientacji filozoficzno - metodologicznej. Teorie te zawierają zespół twierdzeń.

Struktura:

* zespół założeń ontologicznych (teorie bytu) tezy ontologiczne na temat rzeczy społecznych, określają badaną rzeczywistość,

* założenia epistemologiczne (teorie poznania) - odnoszą się do granic i możliwości poznania rzeczywistości, poznania naukowego w szczególności,

* założenia metodologiczne - dyrektywy, które odnoszą się do sposobu gromadzenia materiału empirycznego, sposobu przetwarzania jego, sposobu uzasadniania twierdzeń, budowania teorii naukowych

2. Średniego zasięgu (modele) - system twierdzeń, hipotez, które opisuj i wyjaśniają pewnie fragment rzeczywistości, np. związek miedzy rozwojem jednostki, a społecznym. Struktura:

- możliwe do sformułowania w jej ramach pytania, problemy badawcze

- stosowane uporządkowane hierarchicznie pojęcia

- kryteria klasyfikacji i typologii zjawisk

- twierdzenia i hipotezy tworzące system

3.Empiryczne (szczegółowe) - mają najwęższy zasięg. Charakterystyczne właściwości:

- Wykrywanie zależności miedzy zmiennymi (określonym zjawiskami, cechami, procesami), może przyjmować postać zależności przyczynowe, funkcjonalnej, korelacyjnej

- Tymi zmiennymi są pewne zjawiska, cechy, procesy a zależności mogą być potwierdzone lub oddalone

- Teorie prakseologiczne - określone są tak, ponieważ dotyczą praktycznego, celowego działania człowieka związane są bezpośrednio z działaniem edukacyjnym

Funkcje teorii wychowania:

1. Eksplanacyjna - wyjaśnianie rzeczywistości, dążenie do określenia zależności i związków między badanymi zjawiskami, do uogólnienia sądów.

2. Heurystyczna- istnieje możliwość formułowania nowych problemów i hipotez na podstawie przyjętych.

Temat 3: GENEZA I RZWÓJ TEORII WYCHOWANIA, JAKO SUBDYSCYPLINY PEDAGOGICZNEJ I JEJ MIEJSCE W STRUKTURZE NAUK O WYCHOWANIU

1. Rozwój teorii wychowania

Nowak

• I poziom - wiedzy i poznania potocznego- wynik intuicji, przekonań, poglądów, cechy poznania potocznego rozpoznawania konkretnej sytuacji wychowawczej

• II poziom - otwarcie na kontekst społeczny, otwarcie na poglądy i doświadczenia innych osób, wymiana myśli, zapisywanie myśli w bieżących przewodnikach, spisywane w księgach dydaktycznych, pogadankach o wychowaniu, przewodnikach dla rodziców i wychowanków, język literacki, poetyckim, emocjonalnym, mitycznym

• III poziom- refleksje naukowe związanej z gruntownym badaniem nad wychowaniem, opisem tych badań, wyjaśnianiem rzeczywistości wychowawczej przy zastosowaniu metod badawczych, systematyzacją

Prof. M. Łobocki wyróżnił kilka etapów rozwoju teorii wychowania w powojennej Polsce.

1. 1945 - 1948

Następuje korzystanie z dorobku pedagogiki międzywojennej, ale z drugiej strony podaje krytyce niektóre założenia pedagogiki międzywojennej, np. pajdocentryzm

2. 1949 - 1956

Teoria wychowania tego okresu jest obiektem ideologicznym manipulacji, następuje nacisk ideologiczny na teorię wychowania. Słuszne poglądy to poglądy pedagogiki radzieckiej,. Mówiła ona o potrzebie urabiania osobowości jednostki wedle ścisłych celów. Pedagogika rodzicielska, sprowadzająca wychowanie do kształtowania zaprogramowanej świadomości politycznej wychowanków oraz urabianie ich osobowości wg ściśle założonych celów.

3. po roku 1956 do 1989

Teoria wychowania przestaje od tego czasu (uwalnia się) od uprawniania ogólnikowych haseł na temat wychowania. Przyziemne sprawy. Teoria wychowania pełni nadal funkcję ideologiczną do lat 70. Cechą charakterystyczną jest to, że myśl o wychowaniu wyzwoliła się częściowo od uprawiania ogólnikowych poglądów na wychowanie, podjęła natomiast szereg interesujących badań dotyczących np. samorządności w szkole, pracy wychowawczej z uczniami nieprzystosowanymi społecznie. Nadal jednak pełniła funkcję ideologiczną. Lata 60. i 70. przyniosły szereg interesujących badań empirycznych nad wychowaniem wzbogaconych aspektami teoretycznymi dotyczącymi różnych dziedzin wychowania.

4. po 1989r. - teoria wychowania zorientowana humanistycznie

Prof. H. Muszyński wyróżnił 4 etapy w rozwoju teorii wychowania:

1. Empiryczno - doświadczalnego podejścia w badaniach nad wychowaniem - etap ten stanowi wyraz tendencji do przezwyciężania abstrakcyjnych (ogólnikowych, destrukcyjnych) rozważań nad teorią wychowania.

2. Projektująco - innowacyjne podejście - koncentruje się na poszukiwaniu sposobów i warunków skutecznego realizowania celów.

3. Integralne podejście wyjaśniająco - optymalizacyjnego - o zjawiskach, procesach, celach, zasadach, skutkach, uwarunkowaniach społecznych, szansach i ograniczeniach wychowania. Wiedza spełnia równocześnie funkcję utylitarne

4. Spekulatywnego myślenia o wychowaniu

Prof. B. Śliwerski

Wskazuje on na historyczne granice rozwoju pedagogiki ogólnej i teorii wychowania w XX w

1. Okres do 1945r

Intensywny rozwój pedagogiki ogólnej, jako pedagogiki teoretycznej

2. 1946 - 1989

Następuje powstanie, rozwój i dominacja w toku rozwoju deferencji nauk pedagogicznych teorii wychowania, w tych latach intensywny rozwój. To lata ideologii socjalistycznej.

3. 1990 - 1995

Następuje rewitalizacja pedagogiki ogólnej (ożywienie, powrót) i zanik teorii wychowania

IV. 1995- równoważny rozwój zarówno teorii wychowania jak i pedagogiki ogólnej.

Pojawiają się badania w zakresie:

- metateorii wychowania

- meta pedagogiki

Następuje integracja wiedzy o wychowaniu

2. Znaczenia terminu teoria wychowania - ze względu na znaczenie

K. Wołoszko:

• Pojmowanie teorii wychowania, jako zbioru przesłanek teoretycznych, funkcjonowanie rzeczywistych systemów wychowawczych. Te przesłanki to zdania uzasadniające przyjęty model praktyki wychowawczej, bądź też zadań, które są uogólnionym opisem modelu(teorie wychowania tak pojmował Kazimierz Sośnicki)

• Określanie mianem teorii wychowania usystematyzowanego zbioru wypowiedzi na temat wychowania pojawiającego się poza pedagogiką w ramach innej dyscypliny nauk społecznych

(np. socjologiczna teoria wychowania Florian Znaniecki)

• Odnoszenie terminu wychowania w znaczeniu integracyjnym, której głównym zadaniem jest zbieranie i scalanie teoretycznych wyników badań nad wychowaniem, które prowadzone są przez różne dyscypliny pedagogiczne i poza pedagogiczne

(integracyjna teoria wychowania Krzysztofa Konarzewskiego

• Ujmowanie teorii wychowania w znaczeniu najszerszym. Utożsamiano teorię wychowania z pedagogiką ( A. Danysz )

• Ujmowanie teorii wychowania, jako samodzielnej nauki o wychowaniu (J. Filek)

• Odnoszenie terminu „teoria wychowania” do zbioru aksjonormatywnych założeń postulujących pewien wzorzec praktyki pedagogicznej ( np. marksistowska, chrześcijańska teoria wychowania, teoria wychowania Socjalistycznego, personalistycznego )

Ze względu na przedmiot badań, jakim jest wychowanie

• Teoria wychowania w rozumieniu samodzielnej dyscyplinie naukowej zajmującej się istotą aktu wychowawczego rozumianego, jako jedność działania, doznawania. (Filek)

• Teoria wychowania, jako dyscyplina naukowa, której przedmiotem badań jest wychowanie rozumiane, jako wprowadzenie w życie wartościowe (Ruciński)

• Przedmiotem badań teorii wychowanie jest wychowanie, jako byt społeczny, który jest wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu w ramach, którego podmiot wychowujący kierując się powszechnie uznanym dobrem, umożliwia podmiotowi wychowywanemu dążyć do określenia swojej tożsamości (Tchorzewski)

• Teoria wychowania której przedmiotem zainteresowań jest wychowanie jako byt społeczny

Ze względu na kategorię dobra - wartości

• Dobro - czynnik sprawczy wychowania (Tchorzewski)

Nawiązując do uniwersalistycznej filozofii Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu wyróżnia się trzy dobra:

- dobro pożyteczne (bonum utile)

- dobro przyjemne (bonum delectabile)

- dobro godziwe, zacne (bonum honestum)

Wprowadzone z nich wartości stanowią podstawę wyodrębnienia bardziej szczegółowych teorii wychowania, które mogą przybierać postać o ograniczonym zasięgu. Np.:

- piękno - teoria wychowania estetycznego

- prawda - teoria wychowania umysłowego, intelektualnego

- dobro - teoria wychowania moralnego

- życie i zdrowie - teoria wychowania zdrowotnego

Ze względu na dziedziny działalności ludzkiej (cele, rozwój jednostki, społeczności, przeciwdziałanie zagrożeniom):

której celem jest rozwój człowieka i społeczności oraz przeciwdziałanie pojawiającym się zagrożeniom np. :

- wychowanie ekologiczne

- wychowanie w perspektywie globalizacji

- wychowanie przez sztukę

- teoria wychowania przez pracę

Ze względu na inne kryteria (Thorzewski):

Koncepcje - w oparciu nich mówi się o wielości teorii wychowania

• Aspektywności - pozwala na wyodrębnienie wiele teorii wychowania z uwagi na fakt, odmiennego skonstruowania się przedmiotu poznania, który stanowi jeden z możliwych aspektów przyjętego przedmiotu badania, jakim jest określony fragment rzeczywistości społecznej

• Emergencja - tłumaczy istnienie wielu teorii ze względu na odnoszenie się ich do różnych poziomów rzeczywistości społecznej, np. teoria wychowania w rodzinie, teoria wychowania w klasie szkolnej

3. Współczesne teorie wychowania wg Christiana Calko

• Teorie wychowania jako próby wyjaśnienia i zrozumienia wychowania:

1. Teorie wychowania, które powstały na bazie obserwacji, diagnoz i eksperymentów; opierają się na metodologii nauk przyrodniczych, na faktach, konkretach

2. Teorie powstałe na bazie hermeneutyki, których troska jest rozumienie, a nie wyjaśnienie wychowania - problemy wychowawcze są zestawione w oparciu o analizę tekstów

3. Teorie wyprowadzone w sposób dialektywny w oparciu o krytykę przeciwnych punktów widzenia. Porównywane są różne wypowiedzi na temat wychowania, wypracowane są różnice w podejściach i poglądach. Rodzi się krytyka, która próbuje weryfikować dotychczasowe sposoby myślenia o wychowaniu ( metadyskurs )

4. Teorie fenomenologiczne określają intuicyjną istotę fenomenów, mają strukturę odkrywczą

5. Teorie wychowania jako moduły wiedzy ( moduł to system poddany procesom i wymiana z innymi systemami cząstkowymi np. teoria integracji czy teoria działania komunikacyjnego)

• Teorie wychowawcze jako językowy zbiór myśli: język jest medium wychowania, jest środkiem przekazu myśli o wychowaniu, komunikatów w wychowaniu. Język pozwala wyjaśnić sens wychowania, określić jego efekty, sprecyzować stany idealne w wychowaniu, ustalić aprioryczne zasady wychowania

• Teorie wychowania jako system wypowiedzi:

- empiryczne ( zależne od doświadczenia ) np. wychowanie konkretnym procesem interakcji

- logiczne ( zależne od rozumu ) wychowanie jest nieodzownym proc interakcji

- krytyczne ( zależne od etyki ) psychologiczny proces wspierany przez humanitaryzm

- metafizyczne (zależne od transtendentnych cech istoty)

- normatywne (zależne od warunków ramowych)

- konstruktywne (zależne od przemyśleń )

- pragmatyczne (zależne od celów i interesów)

- systemowe (zależne od procesów wymiany)

- komunikacyjne ( zależne od kulturowej i językowej interpretacji sensu)

• Teorie wychowania jako konstrukty etyczne - koncepcje wychowania zawierają zawsze roszczenia do działania, do bezpośredniej realizacji celów i ideałów wychowawczych. Ramy tego działania wyznaczają to co jest uznawane na poziomie obyczajowym, a mimo to wychowanie ludzi powszechnie uznaje się za ogólne dobro.

4a) TEORIA WYCHOWANIA ZORIENTOWANA HUMANISTYCZNIE I SPOSOBY JEJ UPRAWIANIA - 9.11.2010r.

1) 1989 - Teoria wychowania miała charakter ideologiczny - teoria wychowania socjalistyczna

Po 1989 - Teoria wychowania nie ma charakteru ideologicznego - teoria wychowania zorientowana humanistycznie

Humanizm - prąd umysłowy epoki odrodzenia lub postawy intelektualnej i moralnej, która nawiązuje do dziedzictwa odrodzenia wyrażający troskę o potrzeby jednostki, szczęście, rozwój, godność człowieka.

Wyrażenie, które odnosi się do jednej z podstawowych dyscyplin pedagogicznych - zorientowania humanistyczne.

2) Cechy teorii wychowania zorientowanej humanistycznej ( M. Łobocki ):

Od ideologizowanie teorii wychowania

- uwolnienie teorii wychowania od podporządkowania jej problematyki, jej sposobu poznawania rzeczywistości wychowawczej od założeń ideologicznych

- zrezygnowanie z powielania jedynie słusznych poglądów na takie kwestie jak: cele, źródła wychowania, ideału wychowania, zrezygnowanie z dogmatyzmu i sztampowości w wyjaśnianiu zagadnień dotyczących wychowania człowieka

Umacnianie wiarygodności teorii wychowania

- zwiększanie wiarygodności naukowej teorii wychowania poprzez stosowanie do badań zjawisk i procesów wychowania rzetelnych procedur badawczych, metod badawczych

- sięganie nie tylko do procedur ilościowych, a także jakościowych

Otwarcie teorii wychowania na dorobek innych nauk

- teoria wychowania powinna odwoływać się w szczególności do filozofii, ale także psychologii, socjologii pedagogiki

Otwarcie się teorii wychowania na wartości

- ustosunkowanie się teorii wychowania do wartości (wartości moralnej)

- chodzi tu przede wszystkim o wartości moralne, otwarcie się na wartości jest jednym z trudniejszych problemów teorii wychowania, przez wiele lat bazując na założeniach aksjologii marksistowskiej teoretycy wychowania nie mieli dylematów związanych z koniecznością ustosunkowania się do wartości, dziś stają wobec dylematu : o jakie wartości w wychowaniu chodzi, czym są wartości

3) Sposoby uprawiania teorii wychowania zorientowanej humanistycznie polegają na (Łobocki):

• Refleksji poszukującej nad wychowanie

Np. dotyczącego wiedzy pedagogicznej, psychologicznej, różnych wartości, koncepcji człowieka powstałych na gruncie filozofii, religii, socjologii, sprecyzowanie używanych w teorii wychowania

- uporządkowanie wiedzy o wychowaniu, poznanie, poszerzenie jej

- chodzi tu przede wszystkim o sprecyzowanie używanych w teorii wychowania pojęć, uporządkowanie wiedzy o wychowaniu, poszerzanie

- ukazanie złożoności procesu wychowania łącznie z metodami, celami wychowania

- musi odwoływać się do psychologii wychowania, społecznej, rozwojowej, osobowości, socjologii edukacji, antropologii filozoficznej

- poszukiwanie zasadności twierdzeń głoszonych w obrębie teorii wychowania, zgodnie z określonym jej paradygmatem jej uprawiania

- korzystanie z literatury obcojęzycznej

• Sięganie do własnych doświadczeń pedagogiczny

Jest najbardziej zaniedbane, rzadko odwołuje się do własnych doświadczeń pedagogicznych (Łobocki)

Najsilniej są zakorzenione teorie wychowania oparte na praktyce.

• Prowadzenie badań empirycznych

Jest istotnym sprawdzianem naukowego charakteru tj. dyscypliny

Jaki typ badań powinien być preferowany?

- niebagatelne znaczenie mają badania weryfikacyjne, celem ich jest ustalenie różnego rodzaju zależności miedzy zmiennymi zależnymi i niezmiennymi, skrupulatny ich opis, potrzeba odwoływania się do obserwacji, eksperymentu pedagogicznego

- nie sposób w teorii wychowania zrezygnować z badań diagnostycznych - dotyczą tylko opisu określonych cech bądź dynamiki funkcjonowania, określonych zjawisk bez specjalnego wnikania w istniejące miedzy nimi relacje

- badań ilościowych i jakościowych

4) Funkcje teorii wychowania zorientowanej humanistycznie - T. Tchorzewski :

• Poznawcza- poszukiwanie prawdy o świecie, o człowieku, który w nim żyje, przekształca go, współtworzy

• Generalizująca- porządkowanie, systematyzowanie, łączenie wchodzących w skład teorii wychowania twierdzeń i sądów w pewną logiczną całość

• Deskryptywna- rzetelny opis badanej rzeczywistości wychowawczej, którą obejmujemy pojęciem wychowania i jego pochodnymi oraz jej wyjaśnianiem

• Komunikatywna- dzięki której teoria wychowania dostarcza ważnych informacji o badanym fragmencie rzeczywistości za pomocą języka, aparatury pojęciowej, która jest zrozumiała przynajmniej tym, którzy uprawiają teorię wychowania lub inne nauki o wychowaniu

• Praktyczna- głoszone w ramach teorii wychowawczej twierdzenia charakteryzują się społeczną użytecznością

• Heurystyczna- istnieje możliwość formułowania nowych problemów i hipotez na podstawie przyjętych ustaleń i twierdzeń teoretycznych

• Prognostyczna- pozwala w obrębie teorii wychowania na różnego rodzaju przewidywania dotyczące zjawisk, faktów, którymi ona się zajmuję,

• Ewaluatywna- wyraża się w tym, że na gruncie teorii wychowania poddaje się ocenie zjawisk i fakty badane przez teorię wychowania z punktu widzenia określonego systemu wartości

5. Zadania teorii wychowania - Tchorzewski

1. określenie przedmiotu poznania poprzez ukazywanie jego aspektywnego charakteru

2. ustalenie podstawowych założeń ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych w oparciu o które dokonuje się na gruncie teorii wychowania opisów i wyjaśnień przedmiotu poznania

3. definiowanie, klasyfikowanie, typologizacja oraz ustalenie poprzez eksplikację wzajemnych powiązań pomiędzy podstawowymi pojęciami tak, aby tworzyły określoną strukturę charakteryzującą się koherencyjnością i logiczną całością

4. formułowanie problemów badawczych w ustalonym polu epistemologicznym

5. Ustalenie i przyjęcie określonej strategii i instrumentarium badawczego w celu gromadzenia i opracowania danych empirycznych, konstruowania sądów i twierdzeń wchodzących w skład budowanej teorii

4b) SYSTEMOWE MYŚLENIE O WYCHOWANIU - 9.11.2010

1. Systemowe myślenie o wychowaniu- założenia:

1. Wychowanie to system składający się z różnych obszarów, w których cele, metody, środki, koncepcje człowieka, instytucje, organizacje, subiektywne i obiektywne warunki spełniają wobec siebie tak samo funkcje jak i przesłanki etyczne, kulturowe i społeczne.

2. Nawet najmniejsze zmiany, interwencje i ingerencje wpływają zawsze na całość systemu

3. Jedne konsekwencje mogą spowodować inne

2. W systemie tym wyróżnia się 5płaszczyzn:

1. Normatywna (cele i treści wychowania)

2. Konstruktywistyczna (modele myślenia, koncepcje człowieka, podstawy teoretyczne, naukowe systemy odniesienia)

3. Medialna (przekazu) - metodyka, metody, techniki, środki

4. Pól- obszar lub płaszczyzny sytuacyjne (kontekst praktyczny określający warunki sytuacji i działań wychowawczych, kierunki praktyki wskazują główne „bolączki” i sukcesy wychowania, koncepcje praktyczne obejmujące konkretny obraz wychowania w danej instytucji)

5. Przedsięwzięć (miejsce i instytucje wychowania, formy praktycznych działań wychowawczych, problemy w praktyce wskazujące główne punkty i pola konfliktu)

3. Ujmując rzeczywistość wychowania możemy zastosować podejście:

1. Analityczne- koncentracja na poszczególnych elementach, dokładność, szczegółowość, jednokierunkowość, sposób działania zaprogramowany w szczegółach, tworzenie szczegółowych modeli, których nie da się zrealizować, dobra wiedza szczegółowa, ale słabo zdefiniowane cele

2. Systemowe- koncentracja na wzajemnych oddziaływaniach elementów, uwzględnienie wyników wzajemnych oddziaływań, postrzeganie całości, porównywanie modeli z rzeczywistością i na tej podstawie ocena faktów, interdyscyplinarność, działanie określone przez cele, dobra wiedza o celach

4. W systemowym myśleniu o wychowaniu:

- Opuszcza się główną zasadę przyczynowości-, czyli myślenie charakterystyczne dla nauk przyrodniczych

- Analiza problemów nie jest jednowymiarowa- nie ogranicza się do łańcucha przyczyna skutek

- Przyjmuje się założenie, że skutki, (jeśli nawet identyczne) mają coraz więcej przyczyn pochodzących z różnych obszarów, drogę do odpowiedzialności otwiera nie bliskość, ale dystans do różnych elementów systemu i jego samego, jako całości (najtrudniej zobaczyć belkę we własnym oku)

5. Główną cechą systemowego myślenia w praktyce wychowania jest wielowymiarowość, oznacza to, że badacza wychowania i wychowawcę cechuje:

- Wielowymiarowe skupienie się na problemie, np. problemy dzieci dt. akceptacji w rodzinie mogą zależeć od: wewnętrznych stosunków w rodzinie, zewnętrznych wpływów np. kolegów z klasy szkolnej, kontaktów z rówieśnikami spoza szkoły, nastawienia rodziców do kwestii politycznych, religijnych, być może od tapety w salonie, która przyczynia się do określonej atmosfery

- Wielowymiarowe rozumienie i rekonstruowanie- konfrontowanie i porównywanie doświadczeń z zewnątrz z wewnętrznymi przekonaniami, np. dotyczącymi motywów krzywdzenia dzieci przez rodziców. Jest to spojrzenie jak i myślenie o różnych problemach w kategorii zarówno… jak i …

- Wielowymiarowe skutki interwencji- oznacza to, że każdorazowy wpływ wychowawcy(zewnętrzny) „uruchamia” interwencję wewnętrznych sil człowieka, co jest podstawą takich czy innych przemian. Nawet brak interwencji bezpośredniej(przy systemowym myśleniu i działaniu wychowawczym) może oznaczać wspieranie zdolności człowieka do przemiany w sposób pośredni

- Unikanie jednowymiarowego przypisywania winy dzięki wielowymiarowemu sposobowi patrzenia.

16.11.2010r.

Jak postępować w sytuacji wielości teorii wychowania - teoretycznej wiedzy o wychowaniu?

Można wybrać sposoby proponowane przez socjologów:

1. analizując pluralistyczną mozaikę ogólnych i szczegółowych teorii wychowania można przyjąć prostą diagnozę i pozostawić kwestie wyboru otwartą i uznać za niemożliwą do rozstrzygnięcia

2. analizując teorię można odwołać się do źródeł historycznych lub filozoficznych i zakorzenienie jakiejś teorii odczytać dwojako:

• jeśli jest zakorzeniona w tradycji, to oznacza jej pewną słabość z perspektywy aktualnych wyzwań i oczekiwań w kwestii podmiotu pozostają, brak nowoczesności ujęć i oryginalności

• zakorzenienie tradycji, przeszłość, możliwość odczytania „starej” teorii świadczy o jej nauce

1. można szukać podobieństw między teoriami próbując wykazać, że można podjąć próbę ustalenie kryteriów wyboru tych, które są bardziej trafne, lepiej wyjaśniają dany obszar rzeczywistości. Kryteriami tymi mogą być:

• możliwość empirycznego potwierdzenia istniejących teorii - nie wydaje się ono możliwe do zastosowania w przypadku teorii wychowania, ponieważ nie są one teoriami konkurencyjnymi względem siebie, a ponadto mają ten sam przedmiot badań ujmowany z różnych perspektyw

• formalna koherencja, czyli wewnętrzna niespójność, precyzja, oszczędność, wysoka zawartość informacyjna - to kryterium również zachodzi w przypadku teorii wychowania, ponieważ część istniejących teorii jest nimi z nazwy, a nie funkcji przypisanych teoriom naukowym

• alternatywa dogmatyzmu lub eklektyzmu tzn. wyboru jednej teorii na podstawie preferencji i światopoglądów filozoficznych, ideologicznych lub też wyboru z różnych teorii istniejących tych elementów, które wydają się użyteczne dla sformułowania, pogłębiania wiedzy o istniejącym przedmiocie badań

Bogusław Śliwerski - inny sposób podejścia wobec wielości teorii:

Orientacja na metateorię i/lub metadyskurs

Meta - w założeniach: późniejszy, następny, przewyższający, wykraczający poza, wyższego stopnia.

Metateoria - to teoria, której przedmiotem analiz jest jakaś inna teoria wraz z jej podstawowymi założeniami, metodami, wnioskowaniami, właściwymi jej tematami, uzyskiwanymi wynikami.

W znaczeniu szerokim metateoria zajmuje się interdyscyplinarnym badaniem teorii w ogóle.

W znaczeniu wąskim metateoria zajmuje się badaniem określonej teorii, w ramach jednego tylko paradygmatu czy podejścia np. hermeneutycznego, fenomenologicznego, krytycznego itp.

Bogusław Śliwerski, Stanisław Palka

Wskazują na potrzebę skonstruowania metateorii, która stając się subdyscypliną pedagogiki wyprowadziłaby tę dyscyplinę z chaosu badawczego i nadała jednolity naukowy charakter.

Przedmiot badań metateorii koncentrowałby się wokół:

• analizy teoretycznej różnych teorii, nurtów, kierunków, prądów pedagogicznych

• odkrywania i systematyzacji prawidłowości dotyczących wychowania, kształcenia i samokształcenia człowieka, które nie są ograniczone czasowo i przestrzennie

• analizy i porządkowania dorobku pedagogicznego zorientowanego praktycznie oraz projektowania kierunków głównych badań

• …

Wolfgang Brezinka

Wskazuje na niezależność swojej metateorii i wychowania.

Zadaniami metateorii wychowania byłyby:

• zbadanie istoty teorii

• ustalenie przesłanek i intencji ich konstruowania

• ustalenie sposobów budowy tych teorii

Bogusław Śliwerski

Skonstruował metateorię teorii wychowania (pedagogiki). Wyróżnił w niej dwa poziomy badań metateoretycznych:

1. obejmujący metaanalizę teorii wychowania w ogóle (metapedagogika)

2. obejmujący szczegółową metateorię w obrębie jednego nurtu o wychowaniu (emancypacyjny, naturalistycznego, legimistycznego itp.)

Od metateorii ogólnej do metateorii szczegółowej

Metateorie naukowe






metateorie nauk metateorie nauk metateorie nauk

naturalistycznych hermeneutycznych dialektycznych






M E T A P E D A G O G I K A






metateoria pedagogiki metateoria pedagogiki metateoria pedagogiki

behawiorystycznej humanistycznej krytycznej

Metoda teorii Metoda teorii Metoda teorii

wychowania wychowania wychowania

1) H. Muszyńskiego 1) S. Hessena 1) J. Korczaka

2) W. Breizinki 2) R. Rucińskiego 2) R. Łukasiewicza

3) K. Konarzewskiego 3) K. Sosnickiego 3) Neilla

Orientacja metadyskurs w teorii wychowania

Lech Witkowski

Metadyskurs oznacza otwarcie się na wielość teorii na zdecentralizowany świat kultury.

Metadyskurs to nieodrzucenie żadnej z teorii i nieoferowanie ocen co do ich ostatecznej wartości.

Bogusław Śliwerski - trzy modele podejścia badawczego w metadyskursie:

1. Rekonstrukcja pozytywna teorii wychowania rozumiana jako otwarcie się na nowe teorie, nowe znaczenia i sposoby doświadczania świata przy założeniu, że nie ma konieczności wykluczania żadnej z nich. Takie podejście pozwala zrozumieć dane teorie, dostrzegać ich sens, interpretować je, nie jest to równoznaczne z bezkrytycznym uznawaniem teorii, ale też krytyka nie musi oznaczać każdorazowo odrzucenia jakiejś teorii.

2. Rekonstrukcja hermeneutyczna, w której chodzi nie tyle o reprodukcję jakiejś teorii wychowania, ale o jej rekonstrukcję. Badacze danej teorii streszczają ją, opisują jej język wzbogacając teorię o własną podmiotowość, badacz analizuje teorię starając się o ich rozumienie (celem rekonstrukcji hermeneutycznej jest zdemaskowanie wiedzy milczącej, mistyfikacji i złudzeń, jakie noszą ze sobą teorie wychowania.

3. Badania porównawcze (komparatystyczne) teorie wychowania, których podmiotem powinno być sporządzenie mapy współczesnych teorii wychowania pozwalając spostrzegać ich wzajemne usytuowanie względem siebie i otoczenia, rekonstrukcja ich treści oraz odnoszenie ich do uwarunkowań społeczno-kulturowych.

TEMAT 6: ORIENCAJE BADAWCZE W TEORII WYCHOWNIA

Orientacje (Śliwerski):

1. Orientacja socjologiczna

Przedstawiciele: F. Znaniecki, Z. Mysłakowski, R. Miller

Koncentracja na - teorii społeczeństwa wychowującego

Zadania teorii wychowania:

- badanie społecznych warunków wychowania

- badanie procesu wychowania i jego wyników

- gromadzenie i uogólnienie wiedzy dotyczącej działalności wychowawczej

- ustalenie granic wychowania

Podstawowe pojęcia: WYCHOWANIE, ŚRODKOWISKO WYCHOWAWCZE, STOSUNEK WYCHOWAWCZY, SAMOWYCHOWANIE, PROCES WYCHOWAWCZY, WYNIKI WYCHOWANIA

Wychowanie to:

- działalność społeczna o funkcji adaptacyjnej, uwikłana w społeczne warunki życia jednostki w dobie historii, kultury

- interwencja w dialektyczny stosunek człowieka i świata

2. Orientacja normatywna

1. Orientacja normatywno - ideologiczna

Przedstawiciele: H. Krawczyk, H. Muszyński

Koncentracja na - ideologii socjalistycznej normatywnej

Zadania teorii wychowania:

- określenie ideału i celów wychowania

- badanie rzeczywistych procesów wychowania, wyjaśnianie ich i stawianie diagnoz wychowawczych

- wypracowanie sposobów działania wychowawczego

- gromadzenie, sprawdzanie i systematyzacja wiedzy na temat organizacji działań wychowawczych wychowania

- dostarczanie praktykom wiedzy dotyczącej działalności wychowawczej

Podstawowe pojęcia: WYCHOWANIE, SAMOWYCHOWANIE, IDEAŁ WYCHOWANIA, CELE WYCHOWANIA, PROCES WYCHOWANIA, SKUTECZNOŚĆ WYCHOWANIA

Wychowanie to:

- świadoma działalność jednych osób zmierzająca do wywołania poprzez interakcje społeczne trwałych zmian w osobowości innych osób (zmierza do trwałej modyfikacji, ukształtowania dyspozycji wolicjonalno - emocjonalnych)

2. Orientacja normatywno -filozoficzna

Przedstawiciele: S. Kunowski, W.Cichoń, K. Kotłowski

Koncentracja na - filozoficznych założeniach wychowania, antropologia filozoficzna i aksjologia

Zadania teorii wychowania:

- diagnozowanie istniejącego stanu wychowania

- formułowanie norm dla działalności wychowawczej

- planowanie, konstruowanie i realizowanie modeli osobowościowych funkcjonalnych dla społeczeństwa

- określenie prawidłowości i wypracowania sposobów działania wychowawczego

- gromadzenie, systematyzacja wiedzy o wychowaniu o wypracowanie założeń systemów wychowawczych

Podstawowe pojęcia: WYCHOWANIE, PROCES WYCHOWAWCZY, SYTUACJA WYCHOWAWCZA, SAMOWYCHOWANIE, AKT PEDAGOGICZNY, ODDZIAŁYWANIE WYCHOWAWCZE

Wychowanie to:

- społecznie ceniony system działań pokoleń starszych na dorastające celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem wg określonych ideału nowego człowieka przeszłości

- działalność, która ma na celu rozwój osobowości dziecka poprzez włączanie w służbę uznanych przez społeczeństwo wartości

3. Orientacja psychologiczna

Przedstawiciele: Z. Zaborski, M. Łobocki, K.Korzewski

Koncentracja na - psychologicznych koncepcjach człowieka, jego osobowości, zadaniach, charakterze

Zadania teorii wychowania:

- opis i klasyfikacja zjawisk wychowawczych oraz ich zależności

- gromadzenie i systematyzacja twierdzeń ogólnych o wychowaniu

- formułowanie dyrektyw praktycznych dotyczących realizacji wychowania

- konfrontacja różnorodnych teorii wychowania i formułowanie problemów badawczych

Podstawowe pojęcia: WYCHOWANIE, OSOBOWOŚĆ WYCHOWANKA, SYTUACJA WYCHOWAWCZA, METODY WYCHOWANIA, SKUTECZNOŚĆ WYCHOWANIA

Wychowanie to:

- celowa działalność, w której jeden człowiek stara się zmienić zachowanie innego przebiegająca we wspólnej sytuacji symbolicznej

- proces kształtowania osobowości dziecka, jego rozwoju ze względu na określone cele i wartości

4. Orientacja eklektyczna

Przedstawiciele: J. Górniewicz, P. Petrykowski, T. Kukułowicz, E. Kubiak - Szymborska, D. Zając, H. Kupiec, A. Tchorzewski

Koncentracja na - różnych źródłach wiedzy o wychowaniu bez ich wartościowania oraz wskazywania różnorodności dorobku na temat wychowania

Zadania teorii wychowania:

- pobudzenie refleksji metateoretycznej i wprowadzanie odbiorców tekstów o wychowaniu na drogę dyskursywnego myślenia o wychowaniu i rzeczywistości wychowawczej

- ukazanie stanu debaty nad teorią wychowania i wychowaniem, jako zjawiskiem i działalnością społeczną

Podstawowe pojęcia: WYCHOWANIE PODMIOTOWE (ku podmiotowości), METATEORIA, METADYSKURS, AKSJODEONTOLOGICZNE ASPEKTY WYCHOWANIA, ANTROPOLOGIA WYCHOWANIA, TELEOLOGICZNY, PRAKSEOLOGICZNY WYMIAR WYCHOWANIA, DEWIACYJOŚĆ WYCHOWANIA,

Wychowanie to:

- wspieranie, wspomaganie, wprowadzanie w życie wartościowe, pomoc w gromadzeniu społecznego doświadczenia, relacja dwupodmiotowa.




23.11.2010r.


KONTROWERSJE WOKÓŁ ISTOTY I WŁAŚCIWOŚCI WYCHOWANIA, JAKO ZJAWISKA SPOŁECZNEGO

• Wychowanie opisywane przez układ właściwości przypisanych mu jako zjawisku społecznemu charakteryzują :

1. Jako zjawisko społeczne występuje tylko w tym, co występuje w zbiorowości ludzkiej;

2. Jako funkcja życia społecznego- bez względu na stan, poziom świadomości społecznej, stan praktyki wychowawczej, wychowanie przenika codzienne życie człowieka, tkwi na stałe w rzeczywistości społecznej

3. Jako byt społeczny- cechą konstytutywną jest relacja międzyludzka, międzypodmiotowa

4. Jako fakt społeczny- niepowtarzalny, posiada indywidualny charakter, formę, treść, w sensie wytworów jak i działań.

5. Wychowanie podlega sytuacjom konfliktowym, kryzysowym ( wychowanie ma w sobie pozytywne i negatywne oblicza; różne instytucje stawiają na inne cechy wychowania)

6. Jako proces współdziałania, współpracy, partnerstwa, ale też z drugiej strony proces gry, rywalizacji, współzawodnictwa

7. Wychowanie rozgrywa się w psychice jednostki- rzutuje jednak na strukturę grup społecznych, wychowawczych, społeczeństwa jako całości

8. Wychowanie zmienia miejsce/pozycję człowieka w strukturze społecznej

9. Wychowanie zmienia organizację zbiorowości, buduje nowy porządek społeczny, buduje nowy system wartości, orientacji, dążeń; posiada swojego nosiciela- kogoś, kogo dotyczy

10. Towarzyszy człowiekowi przez całe życie ( wg Łobockiego złożoność, intencjonalność, interakcyjność, relatywność, długotrwałość)

• Właściwości wg J. Materne:

1. I grupa- właściwości związane z powstaniem i istnieniem wychowania, jako zjawiska

Herbart

Analizując źródła celów wychowania wymienia obok indywidualności ucznia ( wychowanka) również potrzeby otoczenia społecznego jako ważne źródło celów wychowania.

Dewey

Wskazuje na dwa zasadnicze źródła dążeń wychowawczych :

- przyrodnicze właściwości gatunku ludzkiego,

- życie społeczne - cele wychowania bierze się z podstawowej potrzeby zachowania ciągłości życia społecznego.

R. Miller, B.Suchodolski

Wskazując, że potrzeby wychowawcze wywodzą się z podstawowych potrzeb życiowych ludzi, z potrzeb biologicznych, z indywidualnych potrzeb jednostek, z potrzeb związanych z historycznym rozwojem społeczeństw, z potrzeb wynikających z „ aktualnego stanu świata”.

Wniosek

Wychowanie nie jest samoistne, wyrosło z podstawowych warstw życia jednostek i społeczeństwa; potrzeby wychowawcze i związane z nimi dążenia okazują się pochodną potrzeb biologicznych, bytowych, kulturowych, politycznych, zawodowych. To, że potrzeby wychowawcze są wtórne wobec bardziej pierwotnych, podstawowych potrzeb nie oznacza, że istniejące już fakty wychowawcze nie są samoistne.

* zależność istnienia i zmian wychowania od podstawowych dziedzin życia społecznego

Np. pierwotne formy wychowania jak wychowanie dzieci przez uczestnictwo , w niektórych działaniach dorosłych nie powstawały, nie wyodrębniały się same z siebie, ale pojawiały się w momencie kiedy złożoność podstawowych działań społecznych takich ja praca obronna wymagały bardziej złożonych umiejętności członków gromady. Takie umiejętności gwarantowały dalszy byt, rozwój społeczności. Powstała zatem konieczność bardziej systematycznego przekazywania członkom gromady informacji, ćwiczenia umiejętności.

Tak więc fakt wyodrębnienia wychowania jako nowej dziedziny działalności został wywołany przez zmiany podstawowych form bytowania.

W toku dziejów wychowanie uległo pewnym przemianom, zmieniały się ideały, dążenia wychowawcze jednostek i społeczeństwa.

Nie samo wychowanie było źródłem własnych przemian lecz inne dziedziny życia

* zależności wychowania od zjawisk poznawczych

Karpowicz

Odróżnia sztuczne oddziaływania wychowawcze szkoły od naturalnych wpływów wychowawczych przyrody, kultury, środowiska społeczne.

Prawidłowy rozwój jednostek wymaga zarówno oddziaływań składników naturalnych jak i sztucznych.

Znaniecki

Dostrzega zależności wychowania od ogólnych warunków społecznych i konkretnych warunków środowiska.

Wniosek

Trudno znaleźć przykłady jakiegoś samoistnego wychowania, częstego wychowania. Zwykle przemiany wychowawcze ludzi dokonują się w bezpośrednim sprzężeniu z ich pracą, działalnością kulturową, polityczną, oświatową. Udział człowieka w tych działaniach społecznych powoduje przemiany w jego poglądach, opiniach, przemianach, postępowaniu.

2. II grupa- właściwości dotyczące struktury wychowania

- Wielopodmiotowość- podmiotem wychowania mogą być profesjonalni nauczyciele, wychowawcy, nauczyciele - amatorzy; podmiotem wychowania jest natura, społeczeństwo, rodzice, kultura, księża, państwo

- Wielosystemowość- system wychowania(swoisty układ środków, celów; podstawowa struktura realizacyjna wychowania); uzyskuje się najbardziej pożądane wyniki wychowania; stąd tez system wychowania uważa się za podstawową strukturę realizowania wychowania

- Wieloprocesowość- wychowanie, jako proces polega na traktowaniu wychowania, jako zjawiska w ruchu, jako procesu świadomie, planowo, organizowanego, czyli pracy wychowawczej

3 schematy pracy wychowawczej:

I schemat- tradycyjno- autorytatywny

Zbudowany na rozumieniu wychowania, jako narzuconego z zewnątrz procesu planowego urabiania jednostek

II schemat- socjologiczno- spontaniczny

Wychowanie pojmowane, jako proces spontanicznego kształtowania osobowości poprzez codzienne sytuacje życia społecznego

III schemat- naturalistyczny

Wychowanie, jako wewnętrzny i samorzutny proces rozwoju poszczególnych jednostek

3. III grupa- właściwości dotyczące przebiegu wychowania

W życiu codziennym wychowanie może przebiegać w sposób prawidłowy(asocjacyjny) i nieprawidłowy(dysocjacyjny). Skrzywienia wychowania są nieuniknione. Mamy do czynienia z kolejną właściwością jaką jest dewiacyjność wychowania czyli najróżniejsze odstępstwa od obranych kierunków wychowania, od prawidłowości procesów wychowani.

Wyróżnia się 2rodzaje dewiacji wychowania :

1. Dewiacje nieszkodliwe dla wychowanka, wychowania, społeczeństwa

2. Dewiacje szkodliwe- patologiczne, znaczny stopień szkodliwości

4. IV grupa- właściwości dotyczące powstania oraz tworzenia się wyników wychowania

Istotna właściwość to wielowymiarowość skutków wychowania.

Są 2 możliwości aktualizowania skutków wychowania (skutki wychowania aktywizuje się w):

1. w osobowości człowieka- rzeczywiste efekty wychowawcze są pochodną całości wychowania, w jakim uczestniczy człowiek; rzeczywiste wyniki wychowania są pochodną interakcji jednostki z różnymi dziedzinami życia, w których uczestniczy;

2. w życiu społecznym- skutki wychowania najlepiej można zaobserwować w małych grupach społecznych, np. klasa, rodzina, zespół pracowników, w takich grupach daje się zaobserwować powstanie pod wpływem pracy wychowawczej przemiany stosunków międzyludzkich, obyczajów itd., nie można tego zaobserwować w większych strukturach takich jak: środowiska lokalne, społeczeństwo globalne, naród.

Reasumując

Wychowanie nie ulega ani szybko, ani łatwo przemianom. Jako zjawisko społeczne posiada właściwości powolnego zmieniania się poprzez wielowiekowe narastanie doświadczeń. Zmienianie wychowania w szybkim tempie nie dawało spodziewanych rezultatów, czego przykładem mogą być nieudane próby upowszechnienia różnych eksperymentów pedagogicznych.

30.11.2010r.

1. Antynomia-przeciwieństwo (działań, intencji, wytworów);

Przeciwieństwo działań-działania wychowania tylko z nazwy są działaniami wychowawczymi a w rzeczywistości są pseudodziałaniami;

Antynomie intencji-tylko z pozoru mogą być dobre dla wychowanka, społeczeństwa; są wyrazem egoistycznych nastawień, ambicji, przyznawanie sobie prawa do mądrości pewnych podmiotów;

Przeciwieństwo wytworu-z pozoru pozytywne, ujawniają się tylko w sytuacji sprawowania nadzoru przez podmiot dominujący w okolicznościach, w których istnieje możliwości uzyskania korzyści przez podmiot wychowawczy;

Pseudowychowanie:

-Arystoteles

-PSEUDOS oznacza byty, które przedstawiają się takimi, jakimi nie są a jednocześnie ukrywają tym, czym faktycznie są.

2. Definicje pseudowychowania

-A. M. de Tchorzewski

- zjawiska, które uzurpują sobie prawo do bycia wychowaniem, a które w swej istocie są temu wychowaniu przeciwne; występuje z innymi zjawiskami.

-L. Sałaciński

- nie odnosi się do istoty zaburzeń wychowania ile raczej do specyfiki następstw;

-działania podmiotów wychowawczych, które prowadzą do pozornych bądź też na pograniczu normy zmian wychowawczych. Tak rozumiane pseudowychowanie odróżnia się od antywychowania. Antywychowanie- działanie prowadzące do wyraźnie negatywnych efektów.

- B. Śliwierski - pseudowychowanie - wszystko to co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania, pozorności, wychowania

3. Kategoryzacja (postacie) pseudowychowania wg J. Filka:

1. Wychowanie nieadekwatne - niedostosowanie wychowanka do jego zadatków, talentów, aspiracji

- Nie rozpoznaje faktycznej sytuacji wewnętrznej wychowanka, ale dzieła się na oślep albo nawet często wbrew tkwiącym możliwościom;

- Polega na nieprzystosowaniu podejmowanych działań wychowawczych do określonego momentu historycznego, społecznego, kulturowego do wiedzy o człowieku;

- Nieprzystosowanie działań wychowawczych do konkretnego wychowanka; do poszczególnej sytuacji

2. Wychowanie fikcyjne:

- Kiedy nierzekomy wychowawca i nierzekomy wychowanek w swych interakcjach nie potrafią scharmonizować swego współdziałania doznawania współ

- Wyraża się w tworzeniu wychowawczej fikcji, działanie podmiotu wychowującego nie jest tożsame z doznawaniem podmiotu wychowywanego;

- Brak jest jedności działania podmiotu wychowującego z doznawaniem podmiotu wychowującego;

Aspekty:

-fikcyjność podmiotu działania;

-fikcyjność podmiotu doznawania;

-fikcyjność jedności działania, doznawania;

-fikcyjność scharmonizowania współdziałania współ. ( współdziałania - działania współ.)

3. Wychowanie wyobcowane:

- Nie bezpośredni podmiot doznawania jest odbiorcą, bo to nie dla niego jest inicjowany proces wychowania, stwarza się tylko takie pozory, podczas gdy faktycznym odbiorcą wytworu wychowania są pośrednie zupełnie inne osoby, instytucje;

- Występuje wówczas, gdy działalność wychowawcza trafia w podmiot doznający tylko ubocznie a głównie nakierowana jest na coś zupełnie innego; stąd też wytwór działalności podmiotu działania nie stanowi celu jego działalności.

1. Wychowanie zawładające:

- Sprowadza się do wykorzystania w wychowaniu nierówności zaangażowanych w nim podmiotów i panowania człowieka nad człowiekiem;

- Ma ono na celu utrwalanie nierówności między podmiotami, panowanie jednego podmiotu nad drugim; człowiek panujący tylko z pozoru troszczący się o wychowanie w rzeczywistości, troszczy się tylko o swoja władzę ;

- Rezygnuje się ze zdobywania autentycznego wpływu na wychowanka, ale wpływa się na niego wykorzystując rozmaite układy zależności dlatego środkiem jest zawsze jakiś przymus.

4. B. Śliwerski:

-uważa, że pseudowychowanie to wszystko to, co przyjmuje wymiar przeciwności, zakłamania, wynaturzenia, pozorności wychowania.

1. Manipulacja pedagogiczna

- Polega na zreifikowaniu (urzeczowieniu) wychowanka na uczynieniu z wychowania bezwolnego przedmiotu zabiegów wychowawczych; następstwem jest konformizm wychowanków, brak samodzielności myślenia, brak wrażliwości (moralnej), nie podejmowanie odpowiedzialności za własne postępowanie.

b) Wychowanie toksyczne

- system edukacyjny, który łączy chorobę moralna, zaraża podmioty edukacyjne czynnikami, które wyniszczają ich zdolność do akceptowania i nierealizowania norm społeczno - etycznych oraz do autonomicznego rozwoju.

Wychowanie toksyczne- krzywdzenie jednostek ludzkich w wyniku przekroczenia obowiązujących praw i lekceważenia wartości, a przez co naruszenie godności ludzkiej

Wychowanie toksyczne - wdraża do negowania postaw i zachowań, doprowadza do co najmniej jednego rodzaju szkód : moralnych, społecznych, fizycznych bądź psychicznych

K. Osińska - analizując uwarunkowania i symptomy chorób moralnych wyodrębniła 4 typy postaw wobec naczelnych wewnętrznych wartości na poziomie ich akceptacji i realizacji.

Rodzaje toksyczności ze względu na postawy wychowanków wobec norm i wartości moralnych:

REALIZACJA NORM I WARTOŚCI		AKCEPTACJA NORM I WARTOŚCI
			TAK	NIE
		TAK	Stan zdania moralnego	Stan relatywizmu postawy ( toksyna 1)
		NIE	Stan relatywizmu działania ( toksyna 2)	Stan choroby moralnej (toksyna 3)

c) Wychowanie błędne ( Błąd w wychowaniu)

- wg A. Guryckiej, ta takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę lub też ryzyko powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków, wpisując się na trwałe, negatywnie w jego pamięci;

d) Antywychowanie

- działanie, które prowadzi do wyraźnie negatywnych efektów


e) Wychowanie negatywne

- Wychowanie, które wdraża do negatywnych postaw, zachowań, doprowadza swoich

uczestników do różnego rodzaju szkód: moralnych, społecznych, fizycznych,

psychicznych.

5. J. Tarnowski - Co nie zasługuje na mino wychowania:


1. tresura- skłanianie dzieci (na wzór postępowania ze zwierzętami) do pewnych zachowań pod presją przymusu polegającego na groźbie kary oraz obietnicy nagrody; skutki takich zachowań są bardzo powierzchowne, ponieważ nie dotycz ą głębokich warstw psychiki człowieka.

2. administrowanie- łagodniejsza forma tresury, zlecany wychowankom do wykonania określonych zadań oraz na powierzeniu wychowawcom roli kontrolerów tego czy te zadania, które wykonują wychowankowie zostały właściwie wykonane; administrowanie charakteryzuje się przesadną oficjalnością, chłodem; celem: nie jest dobro drugiego człowieka, ale osiągnięcie jakiegoś celu zewnętrznego; prowadzi do manipulowania drugim człowiekiem.

3. trening (zaprawa)- zmierza do uzyskania maksymalnej sprawności w określonej dziedzinie za pomocą planowo powtarzanych ćwiczeń o wzrastającym stopniu trudności.

4. moralizowanie- polega na oddziaływaniu słownym bądź to przez sugestie, bądź też przez perswazje.

5. kształtowanie osobowości- traktowanie wychowanka jak przedmiotu, „martwej bryły”.

Pseudowychowawcy- faryzeusze wychowania, umniejszacze wartościowej edukacji; mimo otwartości czynią wszystko, aby nie dopuścić do wartościowej edukacji, starają się swoją obłudę ukryć.(Śliwerski).

Pseudowychowawcy pojawiają się w środowisku szkolnym wraz z pseudowychowaniem,

- pseudowychowawcy to faryzeusze wychowania, umniejszacze wartościowej edukacji,

- są niebezpieczni ponieważ naruszają wartości u podstaw proponowanych zmian czy relacji, także niszczą źródła wartości jakim może być nauczanie,

- pseudowychowawcy pomimo otwartości,zgody czynią wszystko aby do tego nie dopuścić

6. J. Materne:

- Dewiacyjność wychowania-odstępstwa od obranych kierunków wychowania, od prawidłowości przebiegów procesów wychowawczych;

• 2 rodzaje nieprawidłowości:

1. Dewiacje nieszkodliwe (dla wychowana, wychowanka, społeczeństwa):

- Cechą charakterystyczną jest to, że jeżeli nie przekraczają one pewnej granicy to mają one pozytywny wpływ na wychowanie; jest to: oryginalność, inność celów, niezwykłość dążeń wychowawczych;

- Odstępstwa od rozpowszechnionych sposobów oraz środków wychowania (surowe wychowanie spartańskie w domu); przydzielanie dzieciom poważnych obowiązków charakterystycznych dla ludzi dorosłych pod warunkiem, że nie przekroczy się pewnych granic

- Wybujała podmiotowość wychowanka polega na ciągłym zaznaczaniu swojej niezależności, indywidualności wobec dorosłych, rodziców; polega na decydowaniu o swoich sprawach.

2. Dewiacje szkodliwe (patologiczne):

- To takie odstępstwa od prawidłowego wychowania, które można określić, jako wynaturzenie wychowania, co oznacza całkowite zaprzeczenie istocie, naturze wychowania:

• Rodzaje:

a) Wyobcowanie wychowania-wyobcowanie, oderwanie wychowania od podstawowych potrzeb, dziedzin życia człowieka;

• Postacie alienacji wychowawczej:

I. Wyobcowanie celów i dążeń wychowawczych, które wyraża się w formułowaniu celów oderwanych od konkretnych potrzeb bytowych, zawodowych, kulturalnych, które mają charakter ogólnych haseł (np. porządne wychowanie); wychowanie i formułowanie jest jednostronne, odnoszą się do wybranej sfery osobowości człowieka

II. Izolowanie działań pracy wychowawczej od konkretnego życia; mamy do czynienia w tych instytucjach, które są w dużym stopniu sformalizowane, zamknięte w sobie, hermetyczne, gdzie działania wychowawcze opierają się na sformalizowaniu, są sztuczne; oparte na moralizowaniu

III. Samowola wychowawcza odnosi się do instytucji wychowawczych i do zawodowych wychowawców; jest najbardziej rozpowszechniona w szkołach, które przekształcają się z instytucji realizujących cele społeczeństwa w instytucje, które samodzielnie decydują o kierunku wychowania uczniów;

W. Nowak:

1. Alienacja od siebie- autoalienacja, osobowość ucznia w procesie dydaktyczno- wychowawczym ulega deformacji, uczniowie tracą swoją osobowość; tożsamości

2. Alienacja od innych = społeczna- powoduje zniszczenia naturalnych więzi międzyludzkich oraz traktowanie drugiego człowieka jako przeciwnika w walce o stopień, nagrodę, itp.

3. Alienacja od procesu rezultatu pracy- alienacja w procesie pracy; opiera się na abstrakcyjnych, destrukcyjnych programach dających uczniom wiedzę fragmentaryczną, uczniowie nie mają wpływu na programy, środki nauczania; cechy to brak współpracy w procesie wychowawczym, brak wpływu młodzieży na treści programowe

b . Totalizm wychowania -polega na podporządkowaniu jednemu podmiotowi wszystkich innych podmiotów lub na całkowitej redukcji działalności podmiotów konkurencyjnych wobec podmiotu dominującego (2 postacie):

1. Monizm systemowy- podmiot dominujący szczegółowo i skrupulatnie określa system celów wychowania, instytucji i środków wychowania oraz sposobów wychowania; organizuje sprawny system kontroli i represji, który ma nie dopuścić do odradzania się systemów konkurencyjnych;

2. Uprzedmiotowienie wychowanka- kiedy wychowanka czyni się bezwładnym przedmiotem zabiegów wychowawczych;

c. Schizoidalność wychowania- rozczepieniu, rozdwojeniu zabiegów wychowawczych, gdy określony wychowawca realizuje założenia dwóch przeciwstawnych systemów wychowania; dwulicowość wychowawcza

d. Wychowanie przestępcze- ma najbardziej negatywny charakter; najczęściej jest ono związane z marginesem społecznym, polega na świadomym wychowaniu do działalności przestępczej np. do złodziejstwa, oszustwa; forma tej dewiacji jest kształtowanie dzieci w normalnych rodzinach na osoby zaradne, czyli takie, które w sposób nielegalny bądź wpół legalny będą potrafiły gromadzić różne dobra materialne, może ono przybierać sformalizowane formy ogólnospołeczne, kiedy to wychowuje się specjalne grupy ludzi w nienawiści do społeczeństwa i wyrabia w nich umiejętność oraz sprawność walki fizycznej ze społeczeństwem.

07.12.2010

Temat 11: Wychowanie człowieka w perspektywie paradygmatu podmiotowości.

Paradygmat:

Kwieciński:

-zbiór ogólnych i dostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości przyjętych w społeczności uczonych - przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony, jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.

Paradygmat:

1. Dotyczy bezpośrednio przedmiotu danej nauki. („Obszaru rzeczywistości”)

2. Jest zbiorem ogólnych przesłanek, czyli zdań stanowiących podstawę wnioskowania o jakimś przedmiocie.

Jeżeli przedmiotem pedagogiki jest edukacja to paradygmat w odniesieniu do pedagogiki będzie oznaczał zbiór ogólnych przesłanek (założeń)koniecznych do zdefiniowania edukacji stanowiących punkt wyjścia badań nad edukacją budowania teorii edukacji.

Na pojęcie paradygmatu składają się (T. Hejnicka - Bezwińska):

a. najogólniejsze, podstawowo ważne twierdzenia (założenia) ontologiczne, epistemologiczne, metodologiczne, przyjęte przez naukę w określonej fazie historycznej;

b. podstawowe kategorie pojęciowe, ich definicje tak są ze sobą powiązane, aby tworzyły określoną strukturę w całym systemie pojęć;

c. formułowane i możliwe do sformułowania problemy badawcze w polu epistemologicznym

d. typowe i uznawane metody i techniki gromadzenia i przetwarzania danych empirycznych;

e. twierdzenia i teorie średniego zasięgu, w ramach których są opisywane i wyjaśniane wyniki badań empirycznych.

Wymiary podmiotowości (E. Kubiak - Szymborska): 6 wymiarów podmiotowości:

1. Ontologiczny- w ramach, którego rozpatrywane są problemy natury eidetycznej (czym jest podmiotowość? Jaka jest jej istota?) a następnie oraz problemy natury egzystencjalnej (jaki istnieje podmiotowość? Kiedy? Z kim? Z czym?);

2. Opisowy- gdzie podmiotowość jest nie tylko pojęciem opisowym, ale staje się także środkiem do opisów stanów rzeczy (właściwości człowieka, grupy społecznej, społeczeństwa, instytucji lub też sposobów regulacji wzajemnych stosunków człowieka i świata);

3. Kreatywno - teleologiczny- podmiotowość staje się tu środkiem do kreowania pożądanych stanów rzeczy; jest ona analizowana z punktu widzenia stanów postulowanych, możliwych do osiągnięcia w perspektywie aktualnie podejmowanych działań;

4. Ewaluacyjnej- funkcją podmiotowości staje się ocena rzeczywistości człowieka i świata ich wzajemnych relacji dokonana z perspektywy aksjologicznej, w której jawi się, jako pewna wartość;

5. Ideologiczny- podmiotowość odgrywa rolę pewnego środka, argumentu wykorzystywanego w sporach i dyskusjach dotyczących przemian współczesnego świata i społeczeństwa;

6. Metodologiczno- badawczy - pojęcie z jednej strony spełnia funkcję zasady klasyfikująco- porządkującej i systematyzującej wiedzę o pewnym aspekcie, atrybucie bycia człowiekiem, a z drugiej pełni funkcje merytorycznej zasady teorio twórczej, które sprowadza się do zakreślenia problematyki badawczej, uzasadnienie sensu tej problematyki, określeniem procedur badawczych.

Pojmowanie podmiotowości w gruncie filozofii:

To w filozofii ma początek refleksja nad podmiotowością jako kategorią humanistyczną.

Maria Czerepaniak-Walczak:

-podmiotowość to idea fundamentalna, cecha człowieczeństwa;

-jest atrybutem gatunku ludzkiego, który umożliwia subiektywne doświadczenie i przeżywania świata, łączy się z kierowaniem własnym postępowaniem.

Sztompka:

• podmiotowość to przeciwieństwo reifikacji, przeciwieństwo uprzedmiotowienia jednostki, sprzeciw wobec fatalizmu i determinizmu;

• koncepcje filozoficzne zakładają z jednej strony, że człowiek jest wolny w swoich decyzjach i czynach., że ma swobodę działania, a z drugiej strony wskazuje na jego poczucie odpowiedzialnego funkcjonowania w rzeczywistości materialnej i społecznej

• filozoficzne koncepcje podmiotowości stanowią bazę teoretycznych rozważań nad podmiotowością prowadzonych na gruncie socjologii, psychologii i pedagogiki

Pojmowanie podmiotowości w gruncie socjologii:

Sztompka:

- podmiotowość to istotny, aktywny wpływ działań ludzkich na kształt struktury społecznej;

Od tego podstawowego sensu wywodzą się pewne znaczenia pochodne np.:

- podmiotowość jednostek, ruchów społecznych rozumiana jako zdolność do wywierania wpływu na kształt struktury społecznej

- podmiotowość społeczeństwa- podatność struktur społecznych na tego rodzaju wpływy;

Buczkowski:

Sens podmiotowości sprowadza się głównie do wymiaru jednostkowego, związanego z możliwością realizacji przez jej własnych preferencji zrealizowanymi nie tylko interesami jej samej, ale także interesami grupowymi

R. Cichocki:

Podmiotowość sytuuje w wymiarze grupy społecznej, w jej dążeniu do kształtowania porządku w systemie społecznym do którego przynależy

Maria Czerepaniak-Walczak:

Podmiotowość to fenomen społeczny dający się zaobserwować i opisać pod postacią działań podejmowanych przez jednostki ludzkie, grupy społeczne, które są ukierunkowane na realizację roszczeń;

Pojmowanie podmiotowości w gruncie psychologii:

-pewna cecha właściwości jednostki, zdolność do aktu sprawczego, szczególny stan świadomości warunkujący akty podmiotowe oraz wywieranie wpływu na otoczenie; podmiotowość jest to także typ popędu orientacji;

Konarzewski akcentuje trzy istotne momenty dla rozumienia podmiotowości:

1. przekształcenie świata (realne dokonywanie zmian);

2. świadomość tej działalności;

3. psychologiczna odrębność i autonomia;

Tomaszewski podkreśla, że na podmiotowość składają się:

1. specyficzna tożsamość człowieka;

2. wyraźna indywidualność różniąca go od innych ludzi;

3. fakt, że jego własna działalność zależy w dużym stopniu od niego samego;

Pojmowanie podmiotowości w gruncie pedagogiki:

Rozpatrywanie podmiotowości na gruncie pedagogiki ma nie tylko sens teoretyczny, ale przede wszystkim praktyczny.

Maria Czerepaniak-Walczak:

Podmiotowość to cel nadrzędny, warunek i czynnik rozwoju, postać stosunków społecznych w interakcji pedagogicznej;

E. Kubiak-Szymborska wskazuje cztery komplementarne względem siebie perspektywy odczytywania podmiotowości w kontekście wychowania:

1. zwraca uwagę na podmiotowy charakter wychowania, a ściśle zwraca uwagę na relację, jaka zachodzi między podmiotem wychowania:

Znalazł on odzwierciedlenie w rozważaniach A. Guryckiej:

- wychowanie podmiotowe to takie, które sytuacje wychowawczą wyznaczoną zawsze przez układ ludzi, rzeczy, zadań traktuje, jako sytuację dwupodmiotową;

- wychowawca i wychowanek są podmiotami, a o istocie wychowania przesądza relacja, jaka między nimi zachodzi;

Maria Czerepaniak-Walczak:

-być podmiotem to móc świadomie, zgodnie z uznawanym systemem wartości wywierać wpływ na siebie i otoczenie oraz ponosić konsekwencje własnej aktywności;

Lipiec:

1. człowiek nigdy nie jest w żadnym wymiarze podmiotem, bowiem pozostaje uzależniony od jakiś sił (radykalny determinizm)

2. człowiek czasem bywa podmiotem, a czasem funkcjonuje jak przedmiot (determinizm umiarkowany)

3. człowiek jest zawsze w każdej sytuacji podmiotem (interminizm)

Gurycka: wyznaczniki podmiotowego charakteru wychowania:

1. równoprawność i równoważność wychowanka w sytuacji wychowawczej;

2. prawo wychowanka oraz możliwość stawiania pytań, zgłaszania propozycji, samodzielnego wykonywania czynności

3. możliwość swobodnego wyboru zadań do wykonania

4. możliwość szukania na własną rękę sposobów rozwiązywania zadania;

5. możliwość wyrażania własnej oceny zarówno w kwestii sposobu wykonania danego zadania a także uzyskanego wyniku;

Wychowanie podmiotowe nie oznacza przedstawienia uczniom całkowitej swobody. Swoboda winna być ograniczona dobrem samego ucznia, jak też dobrem wspólnym.

Ewa Kubiak-Szymborska: koncepcja aktywistyczno - poznawcza:

- podmiotowość jest człowiekowi zadana, jest ona wytworem osobowości ludzkiej, ujawnia się ona w 3 warstwach:

A: warstwa poznawcza- w wiedzy człowieka, zdolności spostrzegania siebie, jako aktywnego sprawcy zmian;

B: warstwa sprawcza- podejmowania konkretnych działań, które są kierowane na różne cele, działań symbolicznych polegających na nadawaniu znaczeń i sensu

C: warstwa subiektywnych przeświadczeń- o sobie, o własnym sprawstwie;

Mamy tu do czynienia z wychowaniem ku podmiotowości:

-to relacja zachodząca między ludźmi, którzy obdarzając się nawzajem szacunkiem i zaufaniem otwierają się na siebie, pobudzając do aktywności będącej podstawą uzyskiwania podmiotowości;

-to uwalnianie przez wychowawcę w wychowanku a także siebie samym na miarę potrzeb, możliwości i zdolności względnie trwałego nastawienia do spełniania warunków do „bycia podmiotem”.

2. Podmiotowość jako cel wychowania

Podmiotowość sprowadza się do kształtowania orientacji podmiotowej.

Orientacja podmiotowa (M. Kofta) to nastawienie na aktywność sprawczą obejmującą następujące składniki:

-generatywność (to skłonność do spontanicznej emisji zachowań tendencje do wypróbowywania nowych schematów myślenia, działania);

-optymizm (to nastawienie na zachowania pozytywne, oczekiwanie sukcesu, powodzenia);

-zaufanie do siebie (manifestuje się w stosunku do własnych preferencji, możliwości, pomysłów, inteligencji, chodzi o wiarę we własne siły);

-selektywność (która wyraża się jednym zdecydowanym wartościowaniem ukierunkowanie uwagi na pewne aspekty otoczenia to selektywny odbiór oraz przetwarzanie informacji);

-poszukiwanie przyczynowości (nastawienie na wykrywania związków przyczynowo - skutkowych między różnymi zjawiskami, a w szczególności chodzi o wykrywania związków przyczynowo - skutkowych między własnym zachowaniem a możliwymi następstwami);

Podmiotowość jako cel wychowania można sprowadzić także do rozwijania u wychowanka poczucia podmiotowości.

Maria Czerepaniak-Warczak: korelaty poczucia podmiotowości:

• Moc sprawcza- wyraża się w poczuciu, że podmiot jest przyczyna bądź współprzyczyną zdarzeń

• realizacja własnych preferencji - wybór wartościowych subiektywnie stanów, zdarzeń, zjawisk

• gotowość do ponoszenia konsekwencji własnego sprawstwa.

Ewa Kubiak-Szymborska

Podmiotowość, jako cel wychowania sprowadza się do kształtowania podmiotowej tożsamości jest to względnie trwały konstrukt nastawień i odniesień do siebie, jako aktywnego i odpowiedzialnego sprawcy własnych czynów kreującego siebie i otaczającą rzeczywistość na poziomie wyższym od dotychczasowego.

3. Jako kategoria wartościująca

Podmiotowość jako wartość jest, gdy odniesiemy ją do indywidualnego wymiaru istnienia człowieka i kiedy odnosimy ją do płaszczyzny współistnienia uczestników relacji wychowawczych. Podmiotowość ujmuje się, jako podstawę, warunek wstępny, ale także, jako warunek istnienia takich wartości jak wolność, odpowiedzialność, godność. Podmiotowość jest pewną wartością w rozumieniu dążeń człowieka do tego żeby być podmiotem.

4. Podmiotowość ujmowana w perspektywie edukacyjnej gdzie postrzegana jest, jako wytwór człowieka

Chodzi o poszukiwanie i analizowanie warunków kształtowania podmiotowości.

Czerpaniak - Walczak wskazuje na namysł nad:

• istotą podmiotowości w sytuacjach edukacyjnych;

• warunkami doświadczania podmiotowości przez uczestników relacji edukacyjnej

• kryteriami oceny stanu podświadomości jako atrybutu człowieka, zbiorowości;

• ewolucją warunków rozwijania podmiotowości;

• rolą ukrytego programu instytucji edukacyjnych;

14.12.2010r.

ANTROPOLOGICZNE ASPEKTY WYCHOWANIA

1. Antropologia, jako nauka o człowieku;

- Antropologia całościowo spogląda na człowieka

- Greenberg - Antropologia- najrozleglejsza z dyscyplin naukowych, której przedmiotem jest rodzaj ludzki.

• Przedmiotem antropologii jest człowiek w jego wszystkich aspektach :

- społecznym,

- kulturowym,

- psychologicznym,

- fizycznym.

Wniosek

Antropologia zajmuje się wszystkimi specyficznie ludzkimi aspektami życia człowieka, którymi wyróżnia się on w świecie istot żywych.

- Antropologia bada biologiczne, kulturowe i społeczne osobliwości człowieka.

2. Rodzaje antropologii

1. Fizyczna- biologia porównawcza człowieka, nauka o zmiennościach cech anatomicznych i fizjologicznych człowieka w czasie i przestrzeni.
   Działy:
   - antropologia ras(populacyjna),
   - ontogenetyczna,
   - filogenetyczna.

b) Kulturowa- zajmuje się człowiekiem, jako twórcą kultury i istotą społ.; dąży do skonstruowania ogólnej teorii kultury i próbuje na jej podstawie zrozumieć i zinterpretować człowieka i jego dzieła, bada ona konkretne kultury poszczególnych grup etnicznych przez interkulturowe studia porównawcze nad różnorodnymi aspektami i zjawiskami kulturowymi oraz przez badanie funkcjonowania i rozwoju kultury całej ludzkości

Zadania antropologii kulturowej to- analizowanie podobieństw i różnic kulturowych

c) Społeczna- dział antropologii kulturowej, przedmiotem jej badań są zjawiska kulturowe, które wiążą się ze strukturą i organizacją społ.

d) Komunikacyjna- dziedzina antropologii kulturowej i społ., która zajmuje się badaniem systemu komunikacyjnego w kulturze

e) Psychologiczna- zajmuje się badaniem zakresu i rodzaju odrębności psychicznych, uwarunkowanymi specyfiką danej kultury i grupy etnicznej, a przejawiających się w skali społecznej

f) Filozoficzna- fil. Nauka o człowieku, jedna z dyscyplin filozofii obok ontologii, epistemologii, etyki, aksjologii, estetyki, filozofii społ.

Wypracowuje ona ogólną, filozoficzną koncepcję człowieka, koncentruje się ona na jego istotnych właściwościach(naturze człowieka) oraz stara się określić miejsce, jakie zajmuje człowiek w świecie przyrodniczym i społ.- kult.

g) Pedagogiczna- termin ten pojawił się w pedagogice niemieckiej pod koniec I poł. XXw. I pozostawał w ścisłym związku z niemiecką antropologią filozoficzną okresu sprzed II wojny światowej, głównie z nurtu fenomenologicznego i hermeneutycznego oraz z pedagogika kulturową, a także filozofią życia

Punktem wyjścia antropologii pedagogicznej jest rozumienie pedagogiki, jako nauki antropologicznej, łączącej w swojej problematyce zagadnienia z obszaru antropologii biologicznej, kulturowej, filozoficznej

Ogólnie:

Antropologia pedagogiczna uważana jest za dziedzinę badań o charakterze filozoficzno- teoretycznym, wchodzącą w skład pedagogiki ogólnej i jej przedmiotem badań jest człowiek rozumiany, jako istota zdolna do bycia wychowywanym i tego potrzebująca.

3. Antropologiczny obraz wychowania

Schulz:

- wywodzi się z tradycji badawczej etnologii, antropologii społ., kulturowej oraz socjologii

- na wychowanie spogląda się przez pryzmat ogólniejszej klasy zjawisk, tych, które składają się na powstanie, funkcjonowanie i rozwój społeczności ludzkiej

- wychowanie to szczególna forma inkulturacji człowieka polegająca na intencjonalnym komunikowaniu kultury w wymiarze międzypokoleniowym

- proces ten dokonuje się na dwóch płaszczyznach: makroskopowej(w relacjach „społ. dorosłych”- „społ. dorastających”) i mikroskopowej(relacje międzyjednostkowe) -

np. matka-dziecko

- Dewey- wychowanie jest procesem dzielenia się doświadczeniem, a partnerami w tym procesie mają być różne podmioty- społ., jako całość, poszczególne grupy społ., instytucje formalne, pojedyncze jednostki

- wychowanie jest formą przekazu kultury w wymiarze międzypokoleniowym, jest elementem szerszej klasy zjawisk informacyjnych, które warunkują genezę, trwanie i rozwój społ. ludzkich, pozostaje ono w związkach funkcjonalnych z tymi zjawiskami

- antropologia ujmuje wychowanie, jako element składowy ogólniejszej klasy zjawisk, które składają się na transmisję kulturową w społeczeństwie

- antropologia mniejszy nacisk kładzie na oddziaływanie jednej jednostki na drugą, a bardziej na całościowy wpływ, jaki społ. wywiera całym swym sposobem życia na tych, których pragnie włączyć do siebie

4. Pytanie o koncepcje człowieka

B. Suchodolski:

HOMO LABORANS - istotna właściwością człowieka jest udział w wykonywanej przezeń pracy (ograniczanie się do wykonywanej przez siebie działalności zawodowej); nie potrafi zrozumieć wartości kulturowych i społecznych; koncepcja ta nie jest traktowana jako prawidłowy typ;

HOMO FABER - wykorzystuje osiągnięcia nowoczesnej techniki, to ona kształtuje jego psychikę posługuje się maszynami, urządzeniami; podstawową wartością jest sprawne działanie na wzór nieomylnie działających urządzeń;

HOMO EUTYFRONICUS - *eutyfronika - nauka zajmująca się życiem ludzkim we współczesnym świecie automatyzacji oraz wysoko rozwiniętej techniki; koncepcja człowieka myślącego, starającego się zrozumieć cel i sens techniki, człowieka wrażliwego, otwartego na cudze poglądy, doceniającego różne wartości kulturowe, odpornego na frustracyjny, alienacyjny wpływ techniki; człowiek myślący

HOMO LUDENS - istotnym składnikiem życia jest udział w zabawach, rozrywkach, grach; nie może wykonywać pracy; ma swój odpowiednik w ideologiach dolce Vita - koncepcje słodkiego życia; prace uważa nie dla siebie - dla niższych sfer

HOMO AESTETICUS - źródłem pozytywnych doznań człowieka są przeżycia estetyczne, których dostarcza podziwianie piękna, które jest zawarte w dziełach sztuki i naturze;

HOMO OECONOMICUS - posiadanie najrozmaitszych dóbr materialnych; naczelną wartością jest posiadanie dóbr materialnych, nabycie ich uzależnione jest od wartości zgromadzonych kapitałów; pieniądze mają umożliwić osiągnięcie szczęścia, zadowolenia z życia; podstawową wartością jest posiadanie różnych rzeczy , stymulatorem działania jest dążenie do zdobycia korzyści finansowych umożliwiających nabycie dóbr materialnych;

HOMO CREATOR - występowania procesów twórczego myślenia, wyobraźni, które stymulują działalność artystyczną, innowacyjną, naukową, a także inne formy kreatywne człowieka; istotna właściwością jest występowanie u niego procesu twórczego myślenia i wyobraźni stymulujących działalność naukową, innowacyjną, artystyczna; jest to twórca samego siebie

HOMO COGITANS - występowanie zdolności twórczego myślenia; podobnie jak w homo creator;

HOMO PATENS - człowiek, jako istota cierpiąca; w tych kryteriach ujmują byt ludzki niektóre systemy religijne. Budda nauczał, że Narodzenie nie cierpieniem, połączenie z niekochanym, jest cierpieniem, rozłąka jest cierpieniem ponieważ cierpienie jest stałym składnikiem ludzkiego życia; człowiek powinien dążyć do wyzwolenia się od dolegliwości; zgodnie z założeniami buddyzmu jest to możliwe dzięki wyzbyciu się pożądań i potrzeb co prowadzi do przezwyciężania cierpienia oraz osiągnięcie pozbawionego stanu nirwany;

HOMO DEMENS - człowiek ulegający szaleństwom, dewiacjom; zgodnie z tą koncepcją istotną właściwością człowieka różniącego go od zwierząt jest to, że ulega on różnym dewiacjom - szaleństwu; objawiające się w podejmowaniu ryzyka działań, które są źródłem błędów i niepowodzeń lecz równocześnie źródłem rozwoju, postępu w różnych dziedzinach życia - takie zachowania nie raz przyczyniały się do tworzenia nowych teorii filozoficznych, naukowych, rozwoju twórczości literackiej

5. Inne koncepcje :

Suchodolski:

- koncepcja metafizyczna człowieka- człowiek określa się ze stanowiska wartości osobistych, ponadczasowych

- koncepcja empiryczna człowieka - aby odpowiedzieć na pytanie o istotę człowieka Należy poznać, jakim człowiekiem Rzeczywiście jest

- koncepcja materialistyczna człowieka - człowiek Jest istotą aktywną odtwarzającą swą własną rzeczywistość i siebie samego

Łukaszewicz:

- koncepcja „ wspinacza - zwycięzcy” - niewolnika wyróżnień, dążeń do sukcesów;

- koncepcja „ poszukiwacze aprobaty” - dostosowanego do reguł każdej grupy, konformistę

- koncepcja „ skutecznie zdziwionego” - nauka jest przez niego traktowana jako sięganie po wiedzę, nie rezygnuje on jednak z intuicji i wyobraźni, bowiem ich niedocenianie może prowadzić do zubożenia

6. Ideały i wzory osobowe w wychowaniu:

• Ideał wychowania

Leksykon PWN pedagogika

- najwyższy cel wychowania, któremu powinny być podporządkowane inne cele, treści i metody pracy wychowawczej

- ogół celów i norm regulujących działalność wychowawczą

- wzór osobowy określający cechy pożądane z punktu widzenia celów wychowania

Encyklopedia pedagogiczna

- przełożenie określonych celów wychowania i kształcenia na całościową wizję pożądanej osobowości, a nawet indywidualności, a więc osobowości szczególnie rozwiniętej o cechach niepowtarzalnych i właściwościach różniących daną jednostkę od innych

Trębicki

Ideał - doskonałość w czystej postaci.

7. Araszkiewicz

warunki prawomocności ideału wychowawczego(czynniki, które mają zapewnić mu moc sprawczą, a tym samym jego materializowalność):

- zgodność ideału z panującą ideologią

- stan zharmonizowania ideału wychowawczego z psychicznymi właściwościami i możliwościami jego adresata

- obiektywne determinanty stanowienia ideału wychowawczego

- układ cech konstytutywnych ideału, w którym rdzeń stanowić powinny akcentowane od dawna w polskiej teleologii wychowania idee narodu, państwa, pracy, wolności, godności, sprawiedliwości, szlachetności człowieka,

- autentyzm i realność desygnatów ideału, co oznacza związki zachodzące między poszczególnymi cechami wychowania, jakie wynikają z tego a preferowanymi i realnie funkcjonującymi wartościami

Spełnienie przez ideał tych warunków sprawi, że nie będzie on abstrakcyjną konstrukcją myślową, ale konkretnym myśleniem wartości, którego desygnaty są realnością i podlegają empirycznej weryfikacji.

8. Wzór osobowy

Encyklopedia pedagogiczna

- interesujące dawniej lub obecnie osoby lub ich wizerunki literackie, filmowe, telewizyjne i inne wyzwalające naśladownictwo

Trębicki

Wzór osobowy - konkretyzacja ideału wychowawczego, opis konkretnego człowieka, jego osobowości, postępowania, dokonań, ogniwo pośrednie pomiędzy ideałem a człowiekiem. Wzór osobowy to konkretne postać w przeciwieństwie do ideału, który jest opisem postaci, ale nie imiennie dającą się określić.

Humanistyczna

Przyrodnicze

Socjologizm

Materializm historyczny

Indywidualizm i liberalizm

Naukowe

Przednaukowe

Filozoficzne Naukowe Techniczne

Teoretyczne, myślowe

Filozoficzne

Najstarsza forma poznani, wyrasta z praktycznej działalności człowieka, z doświadczenia, obserwacji człowieka

Techniczne

Charakterystyczne dla nauk teoretycznych i praktyczno - teoretycznych, uzyskujemy wiedze technologiczną

Naukowe

Odkrywanie prawdy drogą indukcyjno - dedukcyjną, celem jest dokonanie opisu rzeczywistości, która jest przedmiotem poznania

Teorie naukowe

Suma praw naukowych, suma hipotez ogólnych i prawidłowości, a także twierdzeń o określonym obszarze rzeczywistości do których się odnoszą

Prawa nauki

Należnie uzasadnione i dostatecznie sprawdzone twierdzenia, które przybierają postać zdań ogólnych lub są nimi w przybliżeniu.

Prawidłowości

Obiektywne, stale powtarzające się związki bądź też relacje cech i zdarzeń, które mają miejsce w rzeczywistości

Inne

• Co oznacza inność?

• Jak ją rozumieć?

• Jakich kompetencji potrzebuje człowiek by zrozumieć inność?

Słuszne

Własne

Umiejętność zbudowania własnej przestrzeni, wykorzystywania inności drugiego człowieka dla samego siebie

---