1. Stopniowe ograniczanie sprawności fizycznej - stwardnienie rozsiane

1.1.Epidemiologia (w tym charakterystyczne cechy rozpowszechnienia SM), objawy, przebieg, leczenie.

• 
  epidemiologia

• najczęściej SM rozpoczyna się między 20 a 40/50 r.ż., rzadko objawy pojawiają się przed 10 i po 60 r.ż.

• średni wiek zachorowania: 30 r.ż.; wcześniej 5 lat u K - zwykle wiek rozrodczy;

• 1,5-3 razy częściej K chorują na SM niż M (K-częściej zapadają na wszystkie choroby o podłożu autoimmunologicznym)

• M-poważniejsze formy SM (takie jak postać przewlekle postępująca)

• charakterystyczne cechy rozpowszechnienia SM

• czynniki społeczno-ekonomiczne w krajach o wysokim standardzie życia zapadalność na SM jest największa, w krajach uboższych dużo mniejsza;

• czynniki geograficzne ryzyko zachorowania na SM zależy od miejsca, w którym się dorastało; mieszkańcy rejonów o klimacie umiarkowanym (np.: Am. Pn., Europy, Afryki Pd.) są bardziej narażeni na zachorowanie na SM niż mieszkańcy rejonów tropikalnych (np.: równikowych regionów Am. Pd. i Afryki);

• czynniki genetyczne nie znaleziono takiego genu, kt. można by bezpośr. powiązać z rozwojem SM; ci których rodzice lub rodzeństwo chorują na SM, są nieco bardziej zagrożeni tą chorobą niż cała populacja;

• czynniki etniczne osoby rasy białej częściej zapadają na SM niż przedstawiciele innych ras; najbardziej narażone na SM są osoby pochodzenia skandynawskiego;

Hindusi, Pakistańczycy - obarczeni są dużo mniejszym ryzykiem;

• Eskimosi, Romowie, Jakuci z Syberii czy ludy Bantu - nigdy nie chorują na SM

• objawy

Objawy mogą być przemijające i czasem wydają się dziwaczne. Chorzy miewają dziwne odczucia, które są dla nich trudne do opisania i niemożliwa jest ich obiektywna ocena. Cechą charakterystyczną jest ich różnorodność oraz skłonność do zmian natury i ciężkości. Chociaż nie ma typowego obrazu SM, choroba częściej zajmuje pewne rejony UN. Często zmiany patologiczne dot.: nerwów wzrokowych, pnia mózgu, móżdżku i rdzenia kręgowego (zab. widzenia, równowagi, koordynacji ruchów, nieprawidłowe czucie).

1. zaburzenia wzroku (pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, podwójne widzenie, oczopląs)

2. problemy z utrzymaniem równowagi i koordynacją ruchów (osłabienie kończyn - niedowład; niezborność chodu- „chodzi jak pijany”; drżenie)

3. zaburzenia napięcia mięśniowego - spastyczność (sztywność)

4. zmiany w odbiorze bodźców (parastezje -nieprzyjemne subiektywne odczucia np.: mrowienia, drętwienia; objaw Lhermitte'a - polega na przykrym wrażeniu przebiegania prądu elektrycznego wzdłuż kręgosłupa podczas przygięcia głowy do klatki piersiowej)

5. zaburzenia mowy (niewyraźna mowa-dyzartria, trudności w połykaniu - dysfagia)

6. męczliwość (nieproporcjonalna do stopnia niedowładu)

7. zaburzenia funkcji pęcherza moczowego i jelit (zaparcia)

8. zaburzenia w sferze seksualnej (utrata popędu płciowego i impotencja)

9. nadwrażliwość na ciepło

*zab. nastroju (w tym depresja; euforia);

*zab. pamięci, trudności w uczeniu się, rozwiązywaniu problemów - ustępują po wycofaniu się rzutu choroby

• przebieg

Do SM dochodzi na skutek uszkodzenia osłonki mielinowej, która normalne ułatwia przewodzenie w UN. Zniszczenie mieliny prowadzi do zaburzeń przekazywania inf., czyli pojawiają się objawy neurologiczne. Po latach u części pacjentów dołącza się trwałe uszkodzenie neuronów i nieodwracalne objawy. U większości pacjentów choroba początkowo przebiega rzutami i remisjami. We wczesnej fazie SM ustępowanie objawów rzutu jest prawie całkowite, ale w późniejszym okresie często po każdym rzucie „coś zostaje” i stopniowo narasta stopień niepełnosprawności pacjentów.

1. SM nawracająco-ustępujący (rzutowo [zaostrzenie objawów] - remisyjny [zanik objawów] )

2. SM wtórnie postępujące (stopniowe, mniej intensywne nasilanie choroby)

3. SM pierwotnie postępujący (nie ma rzutów i remisji; częściej u M i u osób, które później zachorowały)

4. SM łagodne

• leczenie

1. immunomodulujace

2. leczenie wzroku

3. rehabilitacja

4. dieta i ćwiczenia fizyczne

5. leczenie poszczególnych objawów (np.: leczenie psychiatryczne)

1.2.Napięcie związane z SM i innymi chorobami przewlekłymi.

• Wątpliwości związane z diagnozą

• Nieprzewidywalność dotycząca przebiegu choroby, możliwości leczenia co skutkuje trudnościami z planowaniem przyszłości

• Brak objawów zewnętrznych, przynajmniej na początku

• Niski stopień świadomości społecznej na temat choroby i ograniczeń z nią związanych

1.3. Etapy przystosowania się do choroby przewlekłej wg Sanford i Petajan

• Wyparcie (szczególnie podczas remisji)

• Gniew (do siebie i otoczenia)

• Targowanie się (rozpacz, szukanie lekarzy itd.)

• Przygnębienie (depresja, obawa przed odrzuceniem)

• Akceptacja (adaptacja do życia, przystosowanie się )

• Rozwój

Ile to może trawać? Równie dobrze może trwać rok lub 12 lat

1.4. Pomoc psychologiczna w początkowej fazie choroby przewlekłej

• Informacyjna

• Interwencja kryzysowa

• Budowanie wsparcia

• Psychoterapia poznawczo-behawioralna

• Wsparcie rodziny i bliskich chorego

• Nauka pełnienia dotychczasowych ról społecznych w inny sposób np. reorientacja zawodowa

1.5. Pomoc psychologiczna w przypadku zaostrzenia choroby przewlekłej

• Interwencja w okresie kryzysów sytuacyjnych

• Psychoterapia, poradnictwo w przypadku zaburzeń lękowych, depresyjnych, wykształcenia się wyuczonej bezradności

• Podtrzymywanie nadziei

2. Nagłe ograniczenie sprawności fizycznej - uszkodzenia rdzenia kręgowego

2.1.    Problemy psychologiczne u osób z niepełnosprawnością ruchową.

1. Niskie poczucie własnej wartości

Niepełnosprawność ruchowa zaburza piękno i harmonię ciała, uderzając w „fundament” poczucia własnej wartości człowieka, jakim jest „obraz jego ciała”, na którego składają się według Reykowskiego 1.wygląd i fizyczne właściwości, 2. Umiejętności i zdolności, 3. Postawy i potrzeby, 4. Pozycja wśród innych. Z drugiej strony ogranicza funkcjonalność fizyczną, co wiąże się z różnym stopniem jego zależności od otoczenia.

„Zaburzony” w pewien sposób wygląd fizyczny prowadzi do licznych problemów emocjonalnych, zagrożenia zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych (bezpieczeństwa, niezależności, miłości, przynależności, uznania, osiągnięć, samorealizacji itp.). a to z kolei utrudnia lub uniemożliwia pełnienie ról społecznych: rodzinnej, towarzyskiej, zawodowej.

Obniżenie poczucia własnej wartości powoduje zmniejszenie sił witalnych, bierną i pesymistyczną postawę do życia oraz izolowanie się od ludzi i wycofywanie z różnych form aktywności życiowej.

2. Ból

O różnym natężeni i czasie trwania, Jest to zjawisko zarówno fizyczne jak i psychiczne.

Ekspresja bólu bywa modyfikowana przez czynniki kulturowe, czynniki sytuacyjne. W wielu sytuacjach dolegliwości bólowe bywają intensyfikowane przez napięcie lękowe lub czynniki środowiskowe. Ważny jest także próg bólu, różny u każdego człowieka.

Chłodny, obojętny, pozbawiony życzliwości i zrozumienia stosunek otoczenia do cierpień chorego może powodować poczucie osamotnienia i odrzucenia, którego konsekwencją bywają reakcje depresyjne, połączone z silniejszymi dolegliwościami bólowymi.

Percepcja bólu, jego próg, natężenie i czas są w znacznym stopniu uzależnione od naszych emocji.

3. Stres (w tym także zespół stresu pourazowego)

4. Problemy psychopatologiczne

Doświadczając wielokrotnie bólu, długotrwałego stresu i trudności w zaspokajaniu wielu, istotnych życiowo potrzeb, osoby mogą reagować różnie w zależności do tego jakie miejsce w systemie wartości zajmuje to, co człowiek stracił i to jak jego niesprawność przyjmują inny ludzie.

Zaburzenia dotyczą zwykle trzech wymiarów funkcjonowania człowieka:

• Funkcji psychicznych

• Zaburzenia świadomości

• Zaburzenia koncentracji uwagi i zapamiętywania

• Zwężenie pola zainteresowań

• Życia emocjonalnego

• Zaburzenia lękowe

• Zaburzenia depresyjne

• Osobowości

• Zespół wyuczonej bezradności

• Osobowość ofiary - system pesymistycznych, lękowo-depresyjnych wyobrażeń i oczekiwań, dotyczących kolejnych negatywnych zdarzeń i ciosów od losu w przyszłości, przed którą nie czują się na siłach bronić. Brak motywacji do realizowania swoich pragnień, uruchamiania tkwiących w nich pokładów, by walczyć o wyższą jakość swego życia

2.2. Fazy przystosowania się do nagłego ograniczenia sprawności wg Cohn.

1. Szok

Nagła utrata sprawności fizycznej następuje zwykle w wyniku urazów kręgosłupa, rdzenia kręgowego, mózgowo-czaszkowych lub udarów mózgowych. Może wynikać też z amputacji kończyn.
W przypadku uszkodzenia rdzenia kręgowego występuje szok rdzeniowy, należy więc podjąć działania medyczne w celu stabilizacji kręgosłupa, opanowania objawów szoku, zapobiec powikłaniom.

To jest pierwszy okres tzw. ostry, w którym pacjent jest często zdezorientowany co do swojego stanu. Dla lekarzy często diagnoza nie jest jeszcze jasna, ponieważ stan pacjenta podlega wahaniom i zmianom (tylko w przypadku amputacji jest jasność).

Człowiek nie chce przyjąć do wiadomości tego, co się stało, uważa, że to pomyłka.

Pacjent w tej fazie doświadcza:

- utraty kontroli nad własnym ciałem

-ograniczenie dopływu bodźców zewnętrznych

-izolacja od świata bliskich

-utrata poczucia tożsamości

-konieczność dostosowania się do rutyny szpitalnej

-zdziwienie nad obecną sytuacją, irytacja

-ból, napięcie lękowe, obniżenie nastroju, czasem zaburzenia psychosomatyczne i zab. świadomości

Z psychologicznego punktu widzenia pacjent doświadcza ekstremalnego stresu związanego
z zagrożeniem życia. To stan kryzysu i szoku, walki o życie oraz etap wielu negatywnych i silnych emocji.

Kiedy pacjent powraca do rzeczywistości zaczyna uświadamiać sobie konsekwencje traumatycznego wydarzenia. Często mogą pojawić się takie reakcje jak zaprzeczenie i niedowierzanie.

Zadania psychologa:

* poczucie bezpieczeństwa

*odzyskanie kontaktu z rzeczywistością

*łagodzenie bólu i dolegliwości sytuacji pourazowej/szpitalnej

*wparcie dla rodziny

2. Oczekiwanie wyleczenia

Wiara w pełne wyzdrowienie. Nieprzyjęcie do wiadomości, że niepełnosprawność jest trwała. Choroba postrzegana jest jako przeszkoda w osiągnięciu poprzednich celów i wartości oraz nadzieja na usunięcie tej bariery i osiągnięcie celów.

Pacjent ma nadzieję na powrót sytuacji poprzedniej bez własnego udziału. Kiedy okazuje się, że całkowite wyleczenie jest niemożliwe i rozwija się świadomość kalectwa, wtedy pojawia się rozpacz, ogromny żal po stracie, czemu towarzyszy dezintegracja dotychczasowego systemu wartości, często depresja.

Zadania psychologa:

*dostarczenie rzetelnej informacji o sytuacji i stanie osoby, ale z poszanowaniem jej potrzeb i możliwości przyjęcia tych informacji

*wzmacnianie motywacji do aktywnego brania udziału w procesach medycznych

3. Żałoba

Następuje przejście pacjenta z roli chorego do roli niepełnosprawnego. W tym okresie pacjenci często wyrażają żal, że nie zginęli w wypadku, że muszą teraz cierpieć. Często pojawiają się myśli samobójcze, brak motywacji do żmudnego, systematycznego usprawniania ruchowego. Mogą pojawić się

-pytania pacjenta w celu wyjaśnienie sensu obecnego życia, cierpienia („Dlaczego to właśnie mnie spotkało?”)

- agresja lub bierność w stosunku do otoczenia, powodująca uzależnienie od innych lub nawet myśli samobójcze

- negatywna interpretacja rzeczywistości, utrata wiary w możliwości

W związku ze stratą osoba ta może nabierać przekonania, że jest już nic niewarta, traci wiarę w siebie i swoje możliwości.

Zadania psychologa:

* umożliwienie ekspresji emocji, przeżycia straty „siebie pełnosprawnego”

*kontrola nasilenia zachowań wycofujących (aby nie dopuścić do depresji) i buntowniczych (gniewu)

* wrażliwość na sygnały, myśli, tendencje samobójcze

*motywowanie do udziału w rehabilitacji

4. Zachowania obronne

a) neurotyczne - regresja, wycofanie się, zachowania obniżające relacje społeczne

gdy dominuje mechanizm zaprzeczania, ucieczki przed rzeczywistością w przeszłość lub w marzenia czy też racjonalizacji oraz projekcji negatywnych uczuć, wówczas następuje stopniowy regres, cofnięcie się do wcześniejszego stadium rozwojowego. W procesie tym następuje utrwalanie się neurotycznych form przystosowania

b) pozytywne - gdy osoba niepełnosprawna zaczyna walczyć z niepełnosprawnością i chce robić wszystko, co może poprawić jej sytuację zdrowotną, wówczas przejawia ona pozytywne zachowania obronne

Zdaniem Piotra Olesia, w zachowaniu tej osoby pojawia się:

-aktywna eksploracja sytuacji problemowej;

-swobodna ekspresja negatywnych uczuć;

- poszukiwanie pomocy innych ludzi w zmaganiu się z problemami;

-dzielenie problemów na części, z którymi można się zmagać oddzielnie i zajmowanie się nimi kolejno;

-świadomość stanu znużenia i potrzeby odpoczynku - pomimo dezorganizacji

-zdolność do utrzymania kontroli i integracji nad wieloma dziedzinami codziennej aktywności (rytm dobowy, posiłki, higiena itd.);

Zadania psychologa:

*urealnienie spostrzegania własnych ograniczeń i możliwości

* poszerzanie obrazu samego siebie

* budowanie motywacji do aktywnego radzenia sobie z problemami

5. Końcowe przystosowanie

To okres przewlekły w którym mamy dwa etapy:

a) przystosowanie do niepełnosprawności - osoba postrzega niepełnosprawność jako cechę osobowości, część siebie, osoba przepracowała „problem”. Częstymi emocjami, które utrudniają przystosowanie są: poczucie winy (gdy przyczyna urazu leży po stronie pacjenta), poczucie krzywdy(gdy przyczyna jest niezależna od pacjenta) .

b) powrót do funkcjonowania w społeczeństwie

podjęcie i pełnienie podstawowych ról społecznych, zawodowych. Dalszy rozwój.

Zadania psychologa:

* poradnictwo zawodowe - przygotowanie osoby niepełnosprawnej do pełnienia roli pracownika

* rozwiązywanie aktualnych problemów

* odniesienie do wartości, poszukiwanie celu w życiu

*co jest na prawdę ważne? Co jest najważniejsze?

2.3. Co rozumiemy przez przystosowanie się do nagłego ograniczenia sprawności fizycznej?

Przystosowanie się do nagłego ograniczenia sprawności dotyczy wielu aspektów. Osoba taka musi przede wszystkim przyjąć fakt, że jest niepełnosprawna i że jest to stan trwały. Zwykle następują wówczas próby panowania nad pewnym zakresem spraw i kontrola uczuć, pragnienie rezygnacji z tego, co niemożliwe, oraz zaakceptowanie tego, co nieuniknione, jednocześnie giętkość wobec nowych problemów, motywacja dokonywania zmian.

Ważne jest również zaakceptowanie zaopatrzenia ortopedycznego w postaci protez, kul czy wózka. Moment ten jest niezwykle ważny dla kształtowania się nowego obrazu własnej osoby oraz poczucia tożsamości osoby z dysfunkcją narządu ruchu.

Osoba przystosowana do niepełnosprawności zachowuje podstawowe zaufania do siebie i do innych oraz odnajduje nadzieję, że kryzys ten można przetrwać pomimo cierpień i frustracji, co znajduje swój wyraz w poszukiwaniu rozwiązań i rekonstrukcji systemu wartości.

Osiągnięcie pozytywnego rozwiązania zależy od sposobu zachowania się osoby w sytuacji kryzysowej, od tego, czy jest ona aktywna i próbuje poszukiwać wyjścia, czy zdaje sobie sprawę z konieczności wypracowania nowych, akceptowanych w jej środowisku form przystosowania, czy wierzy we własne siły i potrafi skutecznie radzić sobie problemami, a także od tego, czy jest gotowa przyjąć pomoc innych.

2.4. Porównanie procesu przystosowywania się do nagłej i stopniowej utraty sprawności fizycznej.

Ogólnie etapy przystosowania się do nagłej i stopniowej utraty sprawności fizycznej są podobne.

Nagła utrata sprawności fizycznej	Stopniowa utrata sprawności fizycznej
1. szok 2. oczekiwanie wyleczenia 3. żałoba 4. zachowania obronne 5. końcowe przystosowanie	1. wyparcie 2. gniew 3. targowanie się 4. przygnębienie 5. akceptacja 6. rozwój

Podobieństwa:

• Na początku w obu przypadkach pojawia się wyparcie, zaprzeczanie i niedowierzanie, że stan w którym pacjent się znajduje go nie dotyczy. W stopniowym wyparcie jest szczególnie
  w okresie remisji (kiedy osobie wydaje się, że jest zdrowa bo nie pojawiają się objawy)

• Pojawia się gniew, bunt i agresja. Osoby nie chcą poddawać się leczeniu, mają dosyć, są agresywni a nawet wulgarni. Pojawiają się podobne emocje - najpierw bunt, gniew później depresja, apatia.

• W przewlekłym (targowanie się) i w nagłym (oczekiwanie wyleczenia) jest etap „myślenia życzeniowego”, nadziei na wyleczenie, poszukiwania różnych metod leczenia

• „Żałoba” i „Przygnębienie” są etapami, w których następuje spadek poczucia własnej wartości, tęsknota za „dawnym Ja”, pustka wewnętrzna.

• Ostatnią fazą jest akceptacja stanu, i stopniowe przystosowanie się

• W obu przypadkach osoby zmagają się z ciągłym bólem

Różnice:

• W stopniowej nie ma etapu szoku. Stan zdrowia pogarsza się powoli

• W stopniowej występują okresy remisji. Przez to bardzo częstym problemem jest stan huśtawki emocjonalnej między przypływami nadziei i zwątpieniem połączonym z rezygnacją.

• W stopniowej wyróżnione etapy mogą się zamieniać, mogą niektóre wypadać, osoba może wielokrotnie wracać do poprzednich etapów. Natomiast w nagłej zazwyczaj kolejność etapów jest zachowana: najpierw szok, potem oczekiwanie wyleczenia. Osoba może przez dłuższy czas zatrzymać się na etapie żałoby bądź negatywnych zachowań obronnych co będzie utrudniało jej dojście do końcowego etapu przystosowania się.

2.5 Pomoc psychologiczna osobie z uszkodzeniem rdzenia w poszczególnych fazach pr. przystosowania się

Zgodnie z fazami przystosowania psycholog powinien:

I.

1. ta faza ma charakter interwencji kryzysowej

2. psycholog powinien stworzyć pacjentowi przestrzeń do upustu emocji, odreagowania zaistniałej sytuacji w sposób jaki potrzebuje np. dać szansę się wypłakać.

3. zapewnić poczucie bezpieczeństwa będąc przy tej osobie, towarzysząc jej, tak żeby osobo wiedziała że nie jest sama, ma wsparcie.

4. podać rzetelne i konkretne informacje gdzie i dlaczego pacjent się znajduje, a przez to pomóc odzyskać kontakt z rzeczywistością.

II.

1. motywować pacjenta do leczenia, walki o zdrowie i życia

2. dostarczać rzetelnej informacji o sytuacji i stanie choroby, ale z poszanowaniem potrzeb i możliwości pacjenta do przyjęci tych informacji

3. dalej stanowić wsparcie, zapewniać

III.

1. umożliwić ekspresje emocji, ich przeżycie

2. kontrolować nasilenie zachowań wycofujących (depresja) i buntowniczych (gniew), w razie potrzeby stosownie interweniować pamiętając że w pewnym zakresie pacjent ma prawo do przeżywania buntu czy obniżonego samopoczucia.

3.być wrażliwy na sygnały, myśli i tendencje samobójcze

IV.

1. pomóc w urealnieniu spostrzegania własnych ograniczeń i możliwości, planów/celi na przyszłość

2. poszerzenie obrazu siebie u pacjenta

3. budować motywacje do aktywnego radzenia sobie z problemami

V.

Ma charakter zależny od indywidualnej sytuacji pacjenta. Jednak głównie chodzi tu o zapewnienie ciągłości wsparcia tj. zagwarantowanie pacjentowi (np. poprze danie swojej wizytówki, info o grupach wsparcia lub placówkach psychologicznych) możliwości skorzystania z pomocy psychologicznej w dalszym życiu, w którym, tak jak u każdego będą pojawiać się różne problemy. Zapewniając przy tym również poczucie bezpieczeństwa.

Czasem rola psychologa przybiera tu formę wspierania procesu rehabilitacji czy motywowania do leczenia w sytuacji pogorszenia stanu zdrowia.

To tak tyle ile miałam zapisane:]

1. Rodzaje uszkodzenia słuchu - 2 kryteria:

1. ze względu na czas powstania dysfunkcji:

• PRELINGWINALNE

Dzieci, które utraciły słuch, zanim nauczyły się mówić i rozumieć mowę.

• POSTLINGWINALNE

Dzieci, u których głębokie uszkodzenie słuchu nastąpiło po opanowaniu mowy i zrozumienia języka.

2. ze względu na stopień uszkodzenia słuchu:

• ludzie, którzy nie słyszą (głębokie uszkodzenie słuchu)

• ludzie niedosłyszący:

Typy niedosłuchu:

• niedosłuch TYPU PRZEWODZENIOWEGO

Powstaje w wyniku zablokowania lub uszkodzenia ucha zewnętrznego lub środkowego, w wyniku czego fale dźwiękowe nie docierają do ucha wewnętrznego.

• niedosłuch TYPU ODBIORCZEGO

Pojawia się w wyniku uszkodzenia ucha wewnętrznego lub nerwu słuchowego i na ogół nie można mu zaradzić przez leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne.

Metody badania słuchu - 2 grupy:

1. METODY SUBIEKTYWNE:

(opierają się na reakcjach zachowaniowych, zazwyczaj wymagają współpracy z pacjentem)

audiometryczne:

• audiometria konwencjonalna (tonalna)

(używanie tonów czystych)

• audiometria zabawowa

(dostosowane do badania dzieci)

• audiometria mowy

(materiałem jest mowa, ściśle kontrolowane próbki tej mowy)

orientacyjne:

(metody oparte na odruchach)

• odruch usznopowiekowy (bezwarunkowy)

(gdy słyszymy głośny dźwięk mrużymy oczy)

• odruchy warunkowe

(dźwięk głosu matki, swojej grzechotki - jeśli nie widzi, a reaguje na dźwięk to ok.)

• metody badania akumetryczne (mowy i szeptu)

(opiera się na prawidłowości, że osoba słysząca słyszy i rozumie mowę o przeciętnym natężeniu z około 6 metrów i szept z około 3 metrów)

METODY OBIEKTYWNE:

(impedancyjne)

1. tympanometria

(wycelowana jest w ucho środkowe,

tympanometr - urządzenie składające się z końcówki i rączki, rejestruje ciśnienie w uchu środkowym)

2. badanie emisji otoakustycznej

(badanie dźwięku tworzonego przez komórki rzęsate w uchu wewnętrznym)

3. badanie odpowiedzi z układu nerwowego

(badanie potencjałów nerwowych) np. badanie pnia mózgu

4. audionometria

(słuchawka kostna - emituje dźwięki do kości, podczas badania umieszczana na kości za uchem,

• Audiometria - metoda badania

• Audiometr - narzędzie badania

• Audiogram - wynik, wykres badania)

3.2 Omówienie audiogramu i badania audiometrycznego:

W metodzie pomiaru przewodnictwa powietrznego wykorzystuje się generowane przez audiometr tony czyste. Na uszy zakładane są słuchawki i za każdym razem gdy badany usłyszy dźwięk ma za zadanie podnieść rękę.

W metodzie pomiaru przewodnictwa kostnego używa się tzw. słuchawki kostnej, która emituje dźwięki do kości. Słuchawka ta jest umieszczana na kości tuż za uchem aby emitowane dźwięki mogły dotrzeć bezpośrednio do ucha wewnętrznego z pominięciem ucha zewnętrznego i środkowego.

Podczas badań audiologicznych każde ucho badane jest oddzielnie.

Rezultaty badań audiologicznych przedstawione są w formie audiogramu - wykresu lub tabeli, w której zaznaczone są progi słyszenia dla każdego ucha.

Częstotliwość w cyklach na sekundę (Hz)

(POZIOMY GŁOŚNOŚCI)

125 250 500 1000 2000 4000 8000

0

10

20

30

Natężenie dźwięku

40

w decybelach (dB)

50

60

70

80

90

100

110

120

Progi słyszenia większości prawidłowo słyszących dzieci (punkty, w których zaczynają odbierać dźwięk) zbliżony jest do poziomu 0 dB.

3.3 Konsekwencje niepełnosprawności słuchowej:

W zależności od typu i stopnia ubytku, uszkodzenia słuchu mogą mieć wpływ na:

- rozwój umiejętności językowych

np. trudności w nauce mówienia

trudności w umiejętności czytania

- sposoby porozumiewania się

- perspektywy edukacyjne i zawodowe

np. trudności w znalezieniu pracy

trudności w korzystaniu z tradycyjnych metod nauczania

(wykładów, wskazówek ustnych)

- uczestnictwo w interakcjach społecznych

np. wystawienie na ekspozycję społeczną

(powinniśmy zdawać sobie sprawę z tego jak wrażliwi są np. uczniowie niepełnosprawni na punkcie swej odmienności i jak wyobrażają sobie to, co inni o nich myślą)

trudności w kontaktach społecznych

- trudności osobowościowe, zaniżona samoocen

TRZEBA TO ROZWINĄĆ!!! TO TYLKO SKRÓT!!!

3.4 Zjawisko kultury/mniejszości Głuchych:

Różne osoby i grupy odmiennie postrzegają głuchotę. Wielu ludzi słyszących uważa ją za niepełnosprawność, stan patologiczny. Jednak dla wielu ludzi niesłyszących, głuchota jest elementem łączącym pewną grupę mniejszościową, grupę o bogatej kulturze, historii, języku i sztuce.

Językiem wspólnoty Głuchych jest amerykański język migowy. Język ten znajduje się nawet na listach języków obcych spośród, których uczniowie mogą wybierać uzupełniając w ten sposób wymagania w zakresie kształcenia z języków obcych.

W języku Głuchych powstaje wiele sztuk teatralnych, a nawet literatury. Społeczność Głuchych jednoczy się w celach kulturalno-towarzyskich, ale także po to by wspólnie przemawiać w obronie swoich praw. Dla wielu bowiem bycie Głuchym napawa do dumy. Dzieci uczą się jako języka ojczystego właśnie języka migowego, a niedosłuch jest dla nich różnica językową a nie niepełnosprawnością. Ludzie należący do kultury/mniejszości Głuchych nie przejmują się swoją głuchotą, cieszą się życiem. Biorą aktywny udział w przedsięwzięciach całej społeczności Głuchych. Udzielają się w różnych klubach, chodzą do Teatru Głuchych, grupowo podróżują.

3.5 Zespołowa rehabilitacja dziecka z uszkodzeniem słuchu:

Skład zespołu:	Rehabilitacja - dziedziny:
- lekarz - audiolog - logopeda - pedagog - pracownik socjalny - psycholog	- medyczna - audiologiczna - logopedyczna - pedagogiczna - socjalna - psychologiczna
RODZINA

PRZEBIEG REHABILITACJI:

• wczesna diagnoza:

- należy pamiętać, że:

8 - 12 miesiąc życia = rozwój słuchu

1 - 3 rok życia = rozwój mowy

- ma ogromne znaczenie, ponieważ bardzo małe dzieci ze znacznym niedosłuchem, które objęte zostały wczesną interwencją, mają o wiele lepsze osiągnięcia niż dzieci, które były jej pozbawione

- u dzieci z niedosłuchem rozpoznanym przed ukończeniem 6 miesiąca życia opóźnienie rozwoju jest o połowę mniejsze niż u dzieci, u których niedosłuch rozpoznano po 18 miesiącu życia
- olbrzymie znaczenie powszechnego przesiewowego badania słuchu u niemowląt ( zarówno ze względów lepszej możliwości wczesnej interwencji jak i opłacalne ekonomicznie)

- całościowy koszt utrzymania w ciągu życia osoby z niedosłuchem jest o wiele większy aniżeli koszt powszechnych badań przesiewowych i wczesnej interwencji (powszechne badania przesiewowe są więc dobrą inwestycją)

- wczesna interwencja może korzystnie wpłynąć nie tylko na ekspresywne i receptywne umiejętności językowe dziecka, ale także na jego ogólny rozwój. Przyczynia się ona również do obniżenia poziomu stresu rodzinnego.

• wczesne aparatownie:

- technologię medyczną można wykorzystać zarówno do celów zapobiegania zaburzeniom i chorobom, których skutkiem są znaczne ubytki słuchu jak i do leczenia uszkodzonych i zaburzonych mechanizmów słyszenia

• zwiększenie świadomości społeczeństwa:

- większa świadomość społeczeństwa, dostęp do opieki zdrowotnej dla wszystkich dzieci i lepsze przygotowanie nauczycieli przedszkolnych mogą zapobiec niektórym uszkodzeniom słuchu i zapewnić leczenie innych

- ważne jest zwracanie uwagi na rolę szczepień (m.in. na różyczkę u kobiet w ciąży)

Ogólne wskazania:

Rehabilitacja:

• Prelingwinalnego uszkodzenia słuchu:

- celem jest uczenie skutecznych sposobów porozumiewania się

- umożliwienie odbioru językowego oraz „wejścia” w język

• Postlingwinalne uszkodzenie słuchu:

- celem jest podtrzymywanie poziomu rozwoju umiejętności językowych (m.in. utrzymanie mowy)

Rehabilitacja:

• Niedosłuch typu przewodzeniowego:

- jest zazwyczaj tymczasowy

- możliwe są operacje lub wykorzystanie innych technik medycznych

• Niedosłuch typu odbiorczego:

- na ogół nie można go zlikwidować przez leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne

Rehabilitacja powinna być INDYWIDUALNA i CAŁOŚCIOWA 

Nie ma najlepszej metody dla każdego!

Obszary pracy psychologa:

1. Dziecko

2. Rodzina (wsparcie)

3. Zespół

Zespołowa rehabilitacja dziecka z uszkodzeniem słuchu:

• skład zespołu

• przebieg rehabilitacji - dziedziny

Zespół	Rehabilitacja
Lekarz	Medyczna (m. in. leczenie, wszczepienie aparatu słuchowego, dbanie o zdrowie całościowe)
Audiolog	Audiologiczna (m. in. badania słuchu)
Logopeda	Logopedyczna (m. in. praca nad mową)
Pedagog	Pedagogiczna
Pracownik socjalny	Socjalna (m. in. poszukiwanie środków finansowych na leczenie, pomoc w załatwianiu świadczeń socjalnych)
Psycholog	Psychologiczna (m. in. pomoc dziecku, rodzicom i zespołowi rehabilitacyjnemu - łączyć zespół, próba zapobiegnięcia u specjalistów wypaleniu zawodowemu, służenie poradą)
Rodzina

• ogólne wskazania

Rehabilitacja powinna być zespołowa, całościowa, wielostronna, interdyscyplinarna, składająca się z zespołu specjalistów.

Podejście indywidualne (nie ma najlepszej metody dla każdego).

3.3 Konsekwencje niepełnosprawności słuchowej

Zależą od typu i stopnia ubytku uszkodzenia słuchu:

1. Spostrzeganie

2. Rozwój poznawczy

• koncentracja uwagi

• perspektywa edukacyjna

3. Porozumiewanie się

• rozwój umiejętności językowych

• nieznajomość języka migowego

4. Rozwój emocjonalny i osobowościowy

• samoocena,

• wstyd,

• poczucie inności

5. Funkcjonowanie społeczne

• porozumiewanie się,

• reakcje społeczne

6. Wychowawcze

7. Zawodowe

4.1. Specyfika funkcjonowania i potrzeb osób z uszkodzeniem wzroku

1) Uwarunkowania mózgowe i ruchowe widzenia

MÓZG

Neurofizjologicznym podłożem spostrzegania wzrokowego jest analizator wzrokowy. Zbudowany jest z części sensorycznej - gałka oczna. Na siatkówce oka pręciki i czopki przetwarzają bodźce świetlne na impuls nerwowy, który poprzez włókna nerwowe tworzące nerw wzrokowy jest przekazywany do obszarów wzrokowych zlokalizowanych w mózgu.

Funkcje fizjologiczne widzenia:

• czynności motoryczne gałek ocznych (konwergencja/zbieżność - skierowanie obu gałek w ten sam punkt, na ten sam przedmiot, fiksacja - ukierunkowanie gałek ocznych na odpowiedni przedmiot i zatrzymanie się na przedmiocie, przenoszenie w celu odszukania przedmiotu, śledzenie wzrokiem przedmiotu w ruchu);

• czynności optyczne (skupienie i skierowanie promieni świetlnych na plamkę żółtą - jest to możliwe dzięki prawidłowemu załamywaniu się w poszczególnych strukturach)

• czynności wzrokowe (reagowanie receptorów na bodźce świetlne, przekazywanie pobudzeń nerwowych do ośrodka wzroku - w płacie potylicznym):

• widzenie centralne (środkowe) - widzenie elementów, fragmentów, szczegółów

• widzenie obwodowe - widzenie całą powierzchnią siatkówki

• widzenie stereoskopowe (obuoczne) - trójwymiarowe, widzenie perspektywy, horyzontu, itp.

• widzenie barw

• widzenie nocne (zmierzchowe)

Widzenie to coś więcej niż tylko odbijanie obrazu na siatkówce. Dzięki najnowszym metodom obrazowania (rezonans magnetyczny, tomografia pozytronowa) udowodniono, że w specyficznym spostrzeganiu bierze udział dużo więcej regionów, pól, czy miejsc w mózgu niż dotychczas zakładano. Nie ma jednego centrum wzrokowego, liczne strefy w wielu regionach mózgu są aktywne jednocześnie. Istotne jest również synchroniczne wyładowanie grup neuronowych oraz ich rozproszenie podczas przetwarzania inf.

W jaki sposób można pobudzić mózg do tworzenia nowych sieci poznawczych? Jak uczy się on rozróżniać, co jest istotne, a co nie, jak możemy sobie wyobrazić powstawanie znaczenia? Zależy to od 3 płaszczyzn:

• płaszczyzna biol. → spostrzega się gł. to, co jest niezbędne do przetrwania jednostce i grupie, zatem budowa i funkcjonalność zmysłów dopasowuje się do warunków życia

• płaszczyzna neurologiczna → w mózgu dochodzi do wymiany między genetycznymi uwarunkowaniami, samosterującymi i wew. procesami nauki oraz interakcją z otoczeniem

• płaszczyzna spostrzegawczo-teoretyczna i czynnościowo-teoretyczna → spostrzeganie ma miejsce w kontekstach znaczeniowych ustrukturowanych już przez wcześniejsze działanie; widzenie nie jest analizą obrazu, ale pokierowaną aktywnością narządu

Aktywność mózgu jest większa, gdy pobudzony jest więcej niż jeden zmysł, jeszcze większa podczas ruchu, a największa, gdy coś sobie wyobrażamy.

RUCH

Najnowsze teorie spostrzegawczo-poznawcze za podstawę spostrzegania uważają ruch, nie jest on zatem skutkiem spostrzegania, ale jego warunkiem. Warunkiem spostrzegania świata jest aktywna działalność, względnie koordynacja działania, widzenia, ruchu i spostrzegania.

Mówimy tu o procesach różnicujących między JA a ktoś obcy (np. dotykając kogoś czujemy tylko dotykanie, dotykając samego siebie czujemy jednocześnie dotykanie i bycie dotykanym), co w kontekście spostrzegania jest trudne do uświadomienia, bo percepcja jest zwykle całościowa.

efekt Carpentera → samo wyobrażenie danego ruchu lub przyglądanie mu się prowadzi do specyficznego dla owego ruchu unerwienia mięśni, w szczególnie intensywnych i napiętych sytuacjach objawiającego się realnymi ruchami.

Również, poprzez antycypację możemy niekiedy na własnym ciele odczuć związek między ruchem a percepcją, np. widząc wielką walizę, natychmiast wew. mobilizujemy wszystkie siły, żeby ją podnieść. Z tego powodu czasami percepcję rozumie się jako ruch wirtualny.

2) Następstwa uszkodzenia wzroku:

FIZYCZNO-ZDROWOTNE:

• Opóźniony proces naśladowania → dziecko zwykle nabywa pewne umiejętności czy uczy się różnych zach. poprzez naśladownictwo, dzieci z uszkodzonym narządem wzroku nie mają tej możliwości, w związku z czym nabywanie „poprawnych” (tzn. normalnych, akceptowanych społ.) zach. jest u nich opóźnione.

• Zaburzenia rozwoju psycho-ruchowego → u dzieci nie mówimy wyłącznie o rozwoju ruchowym, u nich rozwój ruchowy jest bezpośrednio powiązany z rozwojem psychiki. Z powodu ograniczonej ilości bodźców docierających do dziecka niewidomego, rozwój ten jest zaburzony.

• Hipokinezja - ograniczenie ruchu → os. niewidoma boi się poruszać po terenie nieznanym, jej obszar poruszania się jest ograniczony.

• Tiki funkcjonalne - tzw. blindyzmy → reakcje na niezidentyfikowane bodźce, swoiste, nawykowe, powtarzające się ruchy (odruchy), jak np. kiwanie ciałem, mlaskanie, pocieranie gałek ocznych. Dlaczego powstają?

• z powodu ciągłej hipokinezy - tiki stanowią dodatkowe pobudzenie dla dziecka

• dziecko nie wie, że jego zach. spotyka się z dezaprobatą społ., ponieważ nie może zobaczyć reakcji innych ludzi

• Wady postawy, skrzywienia kręgosłupa.

• Duża męczliwość, spowodowana ogólnym osłabieniem organizmu.

Właściwie wszystkie konsekwencje fizyczno-zdrowotne mają związek, powstają na skutek ograniczenia ruchowego, dlatego niezwykle ważne jest, by os. niewidome zachęcać, stymulować do ruchu - poruszania się czy ćwiczeń ruchowych.

ORIENTACYJNO-POZNAWCZE:

• Zubożony odbiór inf. → mniejsza ilość źródeł, przez które odbieramy bodźce czy poznajemy świat. Z tego powodu os. niewidome mogą często podejmować złe decyzje, źle oceniać sytuację, po prostu brakuje im pewnych inf., nie mają całego oglądu sytuacji.

• Większa wrażliwość pozostałych zmysłów.

• Zmysł przeszkód → inaczej: wrażenie przeszkody, dotyk na odległość. Jest to zdolność wyczuwania przeszkody, zanim nastąpi bezpośredni z nią kontakt. Zdolność tą posiada większość os. niewidomych, ale nie wszyscy. Czym to jest tłumaczone?

• zmianą odczuwanej temp. wraz ze zbliżaniem się do przeszkody

• zmianą odczuwanego ciśnienia

• ?

• Posługiwanie się myśleniem analogowym → os. niewidome nie myślą w sposób pojęciowy, ale poprzez analogię, np. kolor żółty nie jest dla nich po prostu żółtym kolorem, jest to dla nich coś miękkiego jak kaczuszka czy ciepłego jak promienie słoneczne (uznałam, że przykład z mlekiem i śniegiem jest już zbyt oklepany).

• Wyobrażenia surogatowe → inaczej: zastępcze. Dot. trudności z rozumieniem pojęć opisujących właściwości przedmiotów, które są uchwytne jedynie wzrokowo lub odwołują się do pamięci wzrokowej. Os. niewidome rozumieją te pojęcia inaczej niż os. widzące (przykład: jak wyżej, z kolorem żółtym). 2 gł. rodzaje tych wyobrażeń:

• dot. stosunków przestrzennych

• dot. światła i barwy

• Ograniczenie myślenia pojęciowego wiąże się również z większym rozwojem, poza analogią, także abstrahowania, różnicowania, klasyfikowania czy schematyzowania.

• Kompensacja percepcyjna → doskonalenie ogólnej sprawności poznawczej, a zwłaszcza sprawności percepcyjnej.

PSYCHO-SPOŁECZNE:

• Zaniżone poczucie własnej wartości → os. niewidome czują się inne, gorsze, gdyż normą jest, że się widzi. Wiąże się to z poczuciem wyobcowania i inności.

• Niechęć do przyjmowania pomocy oraz do proszenia o nią.

• Uczucie żalu, buntu.

• Zaburzone poczucie bezpieczeństwa → chodzi tu o dwojakiego rodzaju bezpieczeństwo. Po pierwsze os. niewidoma czuje się niepewnie w każdym miejscu, które jest dla niej obce, nie może się tam czuć bezpiecznie. Po drugie, poprzez odczuwaną inność, nie czuje się bezpiecznie wśród ludzi, nigdy nie ma pewności, że inni zrozumieją jej niepełnosprawność.

3) Zjawisko i mechanizm kompensacji braku wzroku:

Zdaniem Grzegorzewskiej kompensacja odbywa się poprzez tworzenie dynamicznych ukł. strukturalnych. W przypadku os. niewidomych takim ukł. będą zespoły dotykowo-kinestetyczno-słuchowo-węchowe. Powstają one na skutek pobudzenia różnych punktów kory mózgowej w wyniku równoczesnego działania bodźców, przedmiotów i zjawisk na zmysły. Pobudzone punkty, w wyniku współdziałania wszystkich zmysłów, powodują powstanie „obrazów” danych zjawisk. Te „obrazy” mogą ulec ubogaceniu (skojarzenie) lub rozkojarzeniu (analiza). Zmysły rozumiemy tutaj jako system, a uszkodzenie jednego z nich powoduje uszkodzenie całego systemu.

Zerknęłam również, co nam mówi na ten temat wikipedia

Kompensacja (łac. compensatio - równoważenie) - zastępczość funkcji, przejęcie funkcji utraconego albo chorego narządu przez inny narząd. Np. ludzie ociemniali mają wyostrzone pozostałe zmysły, aby zrekompensować brak wzroku.

Kompensacją rządzą prawa sformułowane przez Anochina:

1. Każdy żywy organizm ma mechanizmy fizjologiczne pozwalające na zastąpienie funkcji różnych narządów, których prawidłowe funkcjonowanie zostało zaburzone.

2. Uruchomienie rezerw kompensacyjnych może nastąpić tylko w sytuacji zaburzenia podstawowych mechanizmów fizjologicznych, które są odpowiedzialne za daną funkcję.

3. Procesy kompensacji zostają uruchomione bez udziału woli i niezależnie od tego, który narząd uległ uszkodzeniu. Ten samoistny proces przeważnie nie jest korzystny dla odzyskania utraconej funkcji i dlatego wymaga sterowania.

4. Powrót i reedukcja utraconych funkcji nie jest procesem trwałym. Dlatego wymaga ona stałej stymulacji poprzez stosowanie korzystnie dobranych bodźców fizjologicznych.

4.2. Czynniki różnicujące potrzeby rehabilitacyjne osób z uszkodzeniem wzroku

(nie było tego na zajęciach, mam nadzieję, że dobrze rozumiem tą tezę, i że uwzględniłam wszystkie najważniejsze czynniki )

• Rodzaj uszkodzenia wzroku

• Osoby niewidome - osoby, które urodziły się jako niewidome lub utraciły wzrok przed 5tym rokiem życia. Występuje u nich zupełny brak wzroku, a pole widzenia jest zawarte w 20 stopniach.

• Osoby ociemniałe - osoby, które utraciły wzrok po 5 tym roku życia.

• Osoby niedowidzące (słabo widzące) - obniżenie ostrości wzroku od ¹/₂₀ do ¼ (osłabienie od 20 krotnego do 4-krotnego)

• Wiek → ma to znaczenie pod względem motywacji do rehabilitacji, akceptacji choroby czy szybkości przystosowania się do nowych warunków

• Uszkodzenie wzorku nabyte czy wrodzone

• Rokowania medyczne → gł. dot. to os. słabowidzących

• Stopień widzenia → dot. to os. słabowidzących

• Rodzaj uszkodzenia wzroku → u os. słabowidzących, czy jest to np. widzenie lunetowe czy zamglone

• Obecność dodatkowych niesprawności (lub ich brak)

• Środowisko → czy os. z uszkodzonym wzrokiem ma wsparcie wśród najbliższych, czy wychowuje się w środowisku os. widzących czy niewidzących, czy otoczenie akceptuje jej niepełnosprawność, itp.

• Stopień akceptacji niepełnosprawności

• Stopień samodzielności os. z uszkodzonym wzrokiem

• Czas rozpoznania uszkodzenia → dot. os. słabowidzących (rozpoznanie to często nie jest łatwe, z uwagi na to, że widzenie jest procesem odbieranym subiektywnie)

4.3. Cele ogólne rehabilitacji osób z uszkodzeniem wzroku (Ossowski):

1. Akceptacja utraty wzroku i rozwój motywacji do wysiłków na rzecz gotowości do uczenia się sztuki życia za pomocą nienaruszonych zmysłów i sprawności

1. Kluczowy dla osób ociemniałych

2. Nauka pisania systemem Braille'a

1. Dotyczy wszystkich grup

2. Zdobycie dodatkowych umiejętności, aby odciążyć wzrok (u osób słabo widzących), przygotować się na utratę wzroku.

3. Wykorzystuje się też specjale sprzęty ułatwiające życie osobom z uszkodzeniem wzroku:

1. Czytak, maszyna brajlowska, powiększacz, lupa, różnego rodzaju programu komputerowe (udźwiękawiające, ubrajlające, screenreadery), syntezatory mowy (do czytania książek, Internetu), auto lektor, notatnik brajlowski, Kajetek - notatnik, linijki brajlowskie.

3. Nauka orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się

1. Nauka technik ochraniających - sposoby jak się poruszać w przestrzeni bezpiecznie np. metoda barkowa

2. Ustalanie kierunku marszu

3. Poznawanie właściwości otoczenia

4. Odnajdywanie upuszczonych przedmiotów - np. system spirali

5. Korzystanie z pomocy przechodnia

6. Posługiwanie się laską

7. Chodzenie po schodach i korzystanie ze schodów ruchomych

8. Korzystanie ze środków komunikacji miejskiej

4. Nawyki prozdrowotne

1. Głównie problem aktywności ruchowej - np. sport, siłownia, basen, kręgle, podejmowanie pracy

5. Nauka czynności życia codziennego

1. Wykorzystywanie kontrastu koloru, faktur, oświetlenia - ułatwienie w wykonywaniu czynności

2. Pomoce:

1. Ciśnieniomierz, nawigacja GPS, Gluki - glukometr, waga kuchenna, waga łazienkowa, colorino - rozpoznaje kolory, kalkulator, monokl elektryczny, wskaźnik poziomu cieczy.

Specyfika rehabilitacji osób z:

1. Wrodzoną wadą wzroku:

1. Nauka pisma

2. Nauka w rozumieniu pojęć przestrzennych, orientacji przestrzennej

3. Rozpoznawanie dźwięków

4. Stymulacja ruchowa - wzbudzanie radości ruchu, aktywności

5. Nauka samoobsługi

6. Budowanie samooceny

7. Zapoznanie ze specjalistycznym sprzętem

8. Kształtowanie relacji z innymi dziećmi - interakcja międzyrówieśnicza

2. Nabytą utratą wzroku (osoby ociemniałe):

1. Utrwalanie wyobrażeń przestrzennych - przez to rozwijać aktywność ruchową

2. Ćwiczenia umiejętności rozpoznawania kształtów, struktur poprzez dotyk

3. Nauka pisma Braille'a

4. Ćwiczenie umiejętności rozpoznawania odległości poprzez słuch

5. Nauka spostrzegania na nowy sposób z wykorzystaniem zmysłów sprawnych

6. Wsparcie psychiczne

7. Powrót do maksymalnej samodzielności, niezależności

3. Osób słabowidzących (niedowidzących, z częściowym uszkodzeniem wzroku):

1. Stymulacja wzroku, wykorzystywanie go w maksymalnym stopniu

2. Wspomaganie przez inne zmysły, tak jak gdyby był niewidomy

3. Wykorzystywanie różnorodnych sprzętów

4. Wykorzystywanie kontrastu, skanowanie tekstów, powiększanie

5. Kształtowanie orientacji przestrzennej

6. Uczenie się pisma Braille'a

7. Wsparcie psychiczne

5.1 Kryteria definiowania osoby jako głuchoniewidomej (medyczne, społeczne)

Medyczne kryteria głucho ślepoty

Podstawowe kryterium: równoczesne poważne uszkodzenie narządu wzroku i słuchu.

diagnoza aktualny stan zmysłów wzroku i słuchu

• czy i w jakim stopniu narządy wzroku i słuchu są uszkodzone, jakie są nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu narządów zmysłu, jakie są przyczyny

• specjalistyczne badania lekarskie - okulista, laryngolog, audiolog, w razie potrzeby także neurolog, pediatra, genetyk

prognoza specjaliści ustalają czy uszkodzenia mają charakter ustabilizowany,
czy możemy spodziewać się pogorszenia lub polepszenia

Uszkodzenie narządu wzroku może przyjąć różny zakres i stopień, tzn. może dotyczyć niektórych lub wszystkich czynności wzrokowych i to w różnym stopniu. Trwałe uszkodzenie narządu wzroku jest to nieprawidłowość lub wada jego struktury anatomicznej i/lub czynności w porównaniu ze stanem normalnym.

Społeczne kryteria głuchoślepoty

To kryterium ma charakter społeczny lub funkcjonalny. Koncentruje się na sferach życia,
na które skutki głuchoślepoty wywierają szczególny wpływ.

1. Dostęp do informacji, wiedzy i nauki

2. Porozumiewanie się z otoczeniem

3. Wykonywanie czynności życia codziennego

4. Orientacja i poruszanie się w przestrzeni

5. Praca zawodowa

6. Udział w życiu kulturalnym i społecznym

Skutki głucho ślepoty zaznaczają się w życiu (zadania):

• Osobistym - zadania życiowe, codzienne zadania jakie człowiek musi wykonywać
  w domu i poza nim

• Zawodowym - zadania zawodowe, zadania wynikające i związane z pracą zawodową

• Społecznym - kontakty i współdziałanie z innymi osobami w różnych sytuacjach społecznych, udział w imprezach o charakterze kulturalnym, społecznym, sportowym i towarzyskim

Skutki te mogą w różnych sferach życia mogą pojawiać się w różnej formie, jako:

- utrudnienia - osoba głuchoniewidoma może samodzielnie wykonywać określone zadania (j.w.) lecz przychodzi jej to z trudnościami i przeszkodami, które są jednak możliwe
do pokonania.

- ograniczenia - os. głuchoniewidoma może samodzielnie wykonywać określone zadania lecz w niepełnym lub ograniczonym zakresie.

- uniemożliwienia - os. głuchoniewidoma w ogóle nie jest w stanie samodzielnie wykonywać określonych zadań bez specjalnej pomocy.

Pojęcie głucho ślepoty

W rzeczywistości oba aspekty - medyczny i społeczny - trzeba widzieć jako pewna całość.

Z punktu widzenia edukacji (nauczania i wychowania) oraz rehabilitacji szczególne znaczenia ma aspekt funkcjonalny. Kryteria społeczne są jednak trudne w praktycznym zastosowaniu. Często lekarze albo władze domagają się definicji zawierających bardzo precyzyjne kryteria. Jednak definicje, które uznają osoby z głuchoniewidome na podstawie precyzyjnych cyfrowych wskaźników uszkodzenia wzroku i słuchu są bardzo niesprawiedliwe. Często wykluczają one bowiem z tej grupy osoby, które nie powinny do niej należeć. Chodzi bowiem o to, ze osoba nie uznana oficjalnie za głuchoniewidomą nie może korzystać z wielu specjalistycznych usług rehabilitacyjnych czy edukacyjnych, a także świadczeń socjalnych.

Ponadto głucho ślepoty nie można uważać za prosta sumę - ślepoty i głuchoty. Połączone skutki obu tych niepełnosprawności sensorycznych tworzą w rezultacie swoistą niepełnosprawność.

Za osobę głuchoniewidoma należy uważać taka osobę, która z powodu równoczesnego uszkodzenia wzroku i słuchu ma poważne problemy w życiu osobistym, zawodowym
i społecznym oraz specjalne potrzeby edukacyjne i rehabilitacyjne, które mogą być zaspokojone tylko przez wysoce specjalistyczne usługi.

Pod pojęciem osoby głuchoniewidomej rozumie się jednostki zarówno z całkowitym, jak też częściowym równoczesnym uszkodzeniem zmysłów słuchu i wzroku. Są to więc jednostki
z całkowitą głuchotą i całkowitą ślepotą, lecz również z niedosłuchem i słabo wzrocznością.

Z punktu widzenia etiologii istnieją dwie grupy osób głuchoniewidomych. Są to osoby,
u których:

1. Jedna i ta sama przyczyna spowodowała uszkodzenie słuchu i wzroku. Do tej grupy należą przede wszystkim dzieci z wrodzoną głucho ślepotą oraz inne osoby, które jednocześnie utraciły wzrok i słuch.

2. Różne przyczyny spowodowały uszkodzenie słuchu i wzroku; są to na ogół osoby, które w różnych okresach swojego życia utraciły sprawność tych zmysłów.

5.3 Podziały grupy osób głuchoniewidomych - rodzaje, charakterystyka.

Zróżnicowanie os. głuchoniemych Alarez:

• w 45% głuchoślepota wywołana przez różyczkę

Osoby głuchoniewidome stanowią bardzo zróżnicowaną grupę. Kryteria podziału to:

1.Stopień uszkodzenia wzroku i słuchu (częściowe, całkowite)

2. Okres życia w którym głuchoślepota nastąpiła ( wrodzona, nabyta)

ad. 1 Stopień uszkodzenia wzroku i słuchu

Stosując pierwsze kryterium, wśród osób głuchoniemych można wyróżnić osoby:

• całkowicie głuchoniewidome- z całkowitą głuchotą i ślepotą

• głuchoniewidome z całkowitą głuchotą i słabowzrocznością

• głuchoniewidome z niedosłuchem i całkowitą ślepotą

• głuchoniewidome z niedosłuchem i słabowzrocznością

ad.2 Okres życia w którym głuchoślepota nastąpiła

a) głuchoniewidome od urodzenia, czyli z głuchoślepotą wrodzoną,

b) głuchoniewidome z wrodzonym uszkodzeniem słuchu i nabytym w późniejszym okresie życia uszkodzenia w późniejszym okresie życia uszkodzeniem słuchu,

c) głuchoniewidome z wrodzonym uszkodzeniem wzroku i nabytym w późniejszym okresie życia uszkodzenia słuchu,

d) głuchoniewidome z nabytym w późniejszym w okresie życia uszkodzeniem wzroku i słuchu.

Kolejny podział wynika z połączeni wyżej wymienionych 2 głównych kryteriów:

1. Wśród osób z głuchoślepotą wrodzoną znajdują się:

1. osoby całkowicie głuchoniewidome od urodzenia

2. osoby z całkowitą głuchotą i słabowzrocznością od urodzenia

3. osoby z całkowitą ślepotą i niedosłuchem od urodzenia

4. osoby z niedosłuchem i słabowzrocznością od urodzenia

2. Podział wśród głuchoniewidomych z wrodzonym uszkodzeniem słuchu i nabytym w późniejszym okresie życia uszkodzeniem wzroku:

1. osoby z wrodzoną całkowitą głuchotą i nabyta całkowitą ślepotą

2. osoby z wrodzoną całkowitą głuchotą i nabytą słabowzrocznością

3. osoby z wrodzonym niedosłuchem i nabytą całkowitą ślepotą

4. osoby z wrodzonym niedosłuchem i nabytą słabowzrocznością

3. Podział wśród osób z wrodzonym uszkodzeniem wzroku i nabytym uszkodzeniem słuchu:

1. osoby z wrodzoną całkowitą ślepotą i nabytą całkowitą głuchotą

2. osoby z wrodzoną całkowitą ślepotą i nabytym niedosłuchem

3. osoby z wrodzoną słabowzrocznością i nabytą całkowitą głuchotą

4. osoby z wrodzoną słabowzrocznością i nabytym niedosłuchem

4. Podział wśród osób, z uszkodzeniem wzroku i słuchu, które nastąpiło w późniejszym okresie życia:

1. osoby z nabytą całkowitą głuchota i nabyta całkowitą ślepotą

2. osoby z nabytą całkowitą głuchota i nabytą słabowzrocznością

3. osoby z nabytą całkowitą ślepotą i nabytym niedosłuchem

4. osoby z nabytą słabowzrocznością i nabytym niedosłuchem

Na dalsze zróżnicowanie populacji osób głuchoniewidomych wpływają, dodatkowe współistniejące niepełnosprawności m.in. :

• upośledzenie umysłowe

• epilepsja

• niepełnosprawność motoryczna

• schorzenia wewnętrzne

Alvarez dzieli os. głuch- niew niezależnie od tych 2 czynników na:

1. osoby głuchoniewidome o niskim poziomie funkcjonowania i niskim poziomie intelektualnym- wymagają edukacji w warunkach specjalnych

2. osoby głuchoniewidome o przeciętnym lub wysokim poziomie funkcjonowania oraz przeciętnym lub wysokim poziomie intelektualnym - mają potencjalną możliwość prowadzenia niezależnego lub częściowo niezależnego życia oraz włączenia w życie społeczne i zawodowe.

Ponadto wymienia się dodatkowe kryteria np.

c) stopień uzyskanej pomocy rewalidacyjnej

d) środowisko, z którego osoba się wywodzi.

Z punktu widzenia procesów poznawczych najważniejsze jest kryterium wieku. Z głuchoślepotą wrodzoną lub wcześnie nabytą mamy do czynienia wtedy, gdy uszkodzenie wzroku i słuchu nastąpiło najpóźniej ok. 5-6 roku życia. Przyjmuje się, że wrażenia słuchowe lub wzrokowe, które ewentualnie występowały we wcześniejszym okresie nie mają większego wpływu na przebieg procesów poznawczych.

Charakterystyka osób głuchoślepych:

1. osoby z głuchoślepotą wrodzoną

• głuchoślepota wrodzona uważana jest za niepełnosprawność powodującą najcięższe konsekwencje

• istotne jest ograniczenie możliwości kontaktowania się i porozumiewania się z otoczeniem, a przez to oddziaływania na dziecko przez inne osoby - Arnold „ uwięzione dusze”

• zmysł dotyku to dla nich główny kanał, przez który mogą one orientować się , poznawać i kontaktować z otoczeniem

• kluczową kwestią dla tych osób jest stworzenie warunków do możliwie pełnego rozwoju psychofizycznego, społecznego oraz przygotowania do życia i funkcjonowania w określonym środowisku społecznym,

• dominująca sprawą jest edukacja- nauczanie i wychowanie

• często wśród takich dzieci są osoby o niskim poziomie funkcjonowania, charakteryzujące się dużą biernością

• często pojawiają się u nich formy zachowań stereotypowych takiej jak blindyzmy

• osoby te zwykle mają małą wiedzę o stosunkach przestrzennych

2. osoby z głuchoślepotą nabytą

• podstawowym zagadnieniem rehabilitacji tych osób jest usunięcie lub zminimalizowanie w możliwe największym stopniu skutków uszkodzenia obu zmysłów przez fizyczne, psychiczne, społeczne usprawnienie oraz przygotowanie do życia, ewentualnej pracy i udziale w życiu społecznym

• istnieje u nich baza rehabilitacyjna - wiedza, umiejętności i doświadczenie, w tym również oparte na wrażeniach i spostrzeżeniach wzrokowych i słuchowych ,które można rozwijać i wykorzystywać w pracy z taką osobą

• podstawowe cele rehabilitacji tej grupy to : zmiana sposobów porozumiewania się, rozwijanie samodzielności i niezależności w wykonywaniu czynności życia codziennego, nabywanie i doskonalenie umiejętności samodzielnego poruszania się w przestrzeni ,a także rozwiązywanie problemów życiowych, zawodowych i społecznych

Wyróżnia się tu 3 podgrupy osób:

1. osoby z nabytym w późniejszym okresie życia uszkodzeniem słuchu lub wzroku,

2. osoby z wrodzonym uszkodzeniem słuchu i nabytym w późniejszym okresie życia uszkodzeniem wzroku( zwykle porozumiewają się za pośrednictwem języka migowego, z uwagi na wywodzenie się z kultury głuchych)

3. osoby z wrodzonym uszkodzeniem wzroku i nabytym w późniejszym okresie życia uszkodzeniem słuchu( osoby te zazwyczaj umieją posługiwać się mową ustną)

1. osoby z głuchoślepotą częściową

• stanowią około 5 % populacji głuchoniewidomych

• sytuacja tych osób jest najkorzystniejsza, gdyż posiadają one większe możliwości edukacji i rehabilitacji, ze względu na częściowe dysponowanie wzrokiem lub słuchem, bądź szczątkowym funkcjonowanie obu tych zmysłów

• częściowo uszkodzony wzrok lub słuch można usprawnić poprzez ćwiczenia wzrokowe czy słuchowe, a także zastosowanie odpowiednich pomocy optycznych czy aparatów słuchowych

• w przypadku całkowitej utraty funkcji jednego ze zmysłów - drugi, działający w ograniczonym zakresie może spełniać rolę kompensacyjną , przejmując pewne funkcje pierwszego.

5.4.Pierwsze kroki w rehabilitacji osób głuchoniewidomych

1. Nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego- zapewnienie podstawowych potrzeb psychicznych m. in. poczucia bezpieczeństwa

2. Nauka komunikacji:

Początkowa komunikacja odbywa się w oparciu o znaki naturalne, później następuje przejście od początkowego poznawania przedmiotu po posługiwanie się symbolami( nazwa- przedmiot oznaczany).

• język palcowy, migowy

• alfabet Lorna ( każdemu miejscu na dłoni odpowiada litera)

• rysowanie liter na dłoni

• uspołecznione gesty

3. Regularny tryb dnia jako podstawa poczucia bezpieczeństwa i przewidywalność

4. Nauka samoobsługi

5. Nauka szkolna- specjalny program edukacyjny (obecność stałej osoby z która badany się kontaktuje)

6. Umożliwienie dziecku poznawania świata w maksymalnie największym stopniu jaki jest dla niego możliwy.

7. Dalszy rozwój komunikacji i intelektu - procesy analizy, syntezy, szeregowania, klasyfikacji, tworzenia pojęć, sądów , rozumowanie.

Dlaczego wczesne rozpoznanie jest ważne?

1. Zapewnia skuteczną terapie

2. Umożliwia celowe i wczesne działania rehabilitacyjne w okresie szczególnej podatności organizmu dziecka na formy korekcji i kompensacji.

3. Umożliwia ochronę przed pogłębianiem niepełnosprawności na skutek nieprawidłowego prowadzenia dziecka.

Wczesna diagnoza i rehabilitacja os. głuchoniewidomych wg Zaorskiej

Wczesna interwencja i rehabilitacja to wszelkie celowe działanie wpływające na dziecko i jego otoczenie, którym jest stworzenie jak najlepszych warunków sprzyjających jego rozwojowi i uzyskanie przez dziecko maksymalnego poziomu dojrzałości psychofizycznej i społecznej.

1

10 20 40 60 r.ż./SM r.ż

PROTEZY

WSZCZEPY

APARATY

ślimakowe

pniowe

akustyczne

optyczne

ślimakowe

---