I. POJĘCIA, TERMINU, ZAKRES, ZNACZENIE

1. Pochodzenie terminu „strategia”

Strategia greckie słowo strategos (ogólnie oznaczające dowódcę bądź generała). Pochodzi z połączenia słów stratos (tłum, armia) i agon (przywódca agein - przewodzić).

Słowo 'strategia' ma cztery zasadnicze znaczenia rozróżniane na gruncie większości języków europejskich. Oznacza ono:

• dwa rodzaje długofalowej DZIAŁALNOŚCI (aktywności):

• planowanie (np. 'przygotować strategię', 'układać strategię') i

• wdrażanie planu (np. 'realizować z przemyślaną strategię'),

• dwa rodzaje KOMPETENCJI (posiadanego potencjału):

• wiedzę (teorię) na temat osiągania długofalowych generalnych celów oraz sztukę (praktyczną umiejętność w tej dziedzinie)

2. Pojęcie (definicja) strategii

• Strategia to wybór środków dla osiągnięcia przewagi.

• Słownik bezpieczeństwa narodowego AON tak określa: strategia jest nauką o użyciu bitew dla celów wojny.

• Wybór taktyki to Strategia (Clausewitz)

• STRATEGIA to sztuka rozdziału i użycia środków wojennych dla urzeczywistnienia celów polityki.

3. Klasyczna strategia - pojęcie, pozycje: światowe, polskie

Klasyka strategii - szczytowe najwyższe, uniwersalne i ponadczasowe dzieła nauki strategii, których doskonałość i wiarygodność jest niezastąpiona.

Pozycje światowe

• Sun Tzu: ,, Sztuka wojny”

• Machiavelli : ,,Książe”

• Clausevitz: ,, O wojnie”

• Mao Tse Tung: ,, Wybrane pisma wojskowe”

• Lieddell Hart: ,, Strategia : działania pośrednie”

Pozycje polskie

• Sikorski: ,, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca XXI wieku”

• Kościuszko: ,,Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość”

• Piłsudzki: ,,Rok 1920, M. Tuchaczewski, Pochód za Wisłę”

• Nowak Jeziorański : ,, Polska z bliska”

4. Sentencja Sokratesa o strategii: pochodzenie, wyjaśnienie znaczenia współczesne

Strategia jest dobrodziejstwem bogów, bowiem stanowi dla kraju środek zapewniający wolność i szczęście

• Decyduje o skuteczności lub nieskuteczności siły militarnej - ultima ratio regum (ostatecznego, decydującego argumentu) dla przetrwania i rozwoju państw.

• Bo o skuteczności siły militarnej (odstraszanie, obronie zwycięstwie) nie przesądza przewaga liczebna czy jakościowa - żołnierzy, broni - lecz przewaga w wyborze sposobów (taktyki), środków (struktury wojska, uzbrojenia, terenu) walki zbrojnej.

• Bo to geniusze lub niedołęgi (analfabeci) strategii tworzą historię potęgi lub upadków narodów, państw, cywilizacji.

• Mapa świata z ponad 200 państwami (początek XXw. - 30 państw) i historia ludzkości świadczy, że super - mocarstwa i mocarstwa militarne nie były i nie są w stanie zdominować czy pokonać walczących o wolność narodów.

5. Działanie (uprawianie) strategiczne (strategii)

„Strategia jest przeniesieniem wiedzy na praktykę życia.” - von Moltke

• Myśleć (rozumować) kategoriami strategicznymi (przyszłość, przestrzeń, przewaga, zwycięstwo, cele polityczne…)

• Stosować dyrektywy strategiczne (np. zwyciężaj strategią (swoją J.M.) strategię (przeciwnika - J.M.) uczyń siebie, niepokonalnym - Sun Tzu.

• Dokonywać wyboru środków (z posiadanego zasobu) właściwych i koniecznych dla realizacji celu politycznego poprzez uzyskanie przewagi strategicznej warunkującej niepokonalność i ewentualne zwycięstwo.

6. Co jest nauką a co sztuką strategii?

Strategia to zarazem nauka - jako wiedza teoretyka strategii - i sztuka, jako praktyka stratega

Najwyższą sztuka jest zwyciężać armię wroga bez wydania bitwy - Sun Tzu

7. Zadanie strategii

• wg. A. Beaufre - "Osiągnięcie celów ustalonych przez politykę, przy jak najlepszym wykorzystaniu środków, które posiadamy"

• wg. B. H. Lidell Harta - "Zadaniem wielkiej strategii winno być wykrycie i ugodzenie w piętę Achillesową możliwości wojennych przeciwnika"

II. METODOLOGIA STRATEGII (ŹRÓDŁA WIEDZY, SPOSÓB DOWODZENIA RACJI, TEZY)

1. Na czym opera się nauka strategii?

• Kategoriach strategicznych

• Tezach strategicznych

• Dyrektywach strategicznych

• Metodologii strategicznej

2. Jak dowodzi się słuszność (trafność) tezy (koncepcji) strategicznej?

• Spoglądając w przeszłość, jeżeli teza juz kilkakrotnie sie spełniła staje się dyrektywą.

• W rzeczywistości nie ma taktyki najlepszej samej w sobie, gdyż każda taktyka ma wartość tylko w porównaniu z taktyką przeciwnika - Beaufre

• Źródło wiarygodności strategii, czym uzasadnia się jakieś tezy?

• Doświadczenie

• Historia

3. Dlaczego państwa popełniają błędy strategiczne?

Ponieważ nie uczą się, nie przewidują przyszłości i nie patrzą w przyszłość. Nie są nastawione na najgorsze możliwości, nie patrzą na doświadczenia.

Ten, kto przeoczy możliwości, zapatrując się na niemożliwości, jest głupcem.

III. KATEGORIE (PODSTAWOWE POJĘCIA) STRATEGII

1. Przyszłość

• Beaufre: przyszłość jest zmienna, nieprzewidywalna, regułą jest zaskoczenie.

• K. Popper: przyszłość jest otwarta, jesteśmy odpowiedzialni za to, co się wydarzy
  w przyszłości.

• Leksykon politologii: przyszłość zna tylko Pan Bóg, przewidzieć może prorok, a zechce przewidzieć głupiec.

2. Niepokonalność

SUN TZU:

• Niepokonalność jest podstawą wiarygodnego i skutecznego odstraszania obronnego.

• Należy polegać raczej na swojej gotowości  obrony, nie skupiać się na przewidywaniu ataku wroga, tylko uczynić siebie niezwyciężonym.

• Poznaj dobrze wroga i poznaj dobrze siebie, a w stu bitwach nie doznasz klęski".

• Niezwyciężoność zależy od nas samych, ale podatność na klęskę zależy od przeciwnika.

• Niepokonalność polega na doskonałej samoobronie oraz stworzeniu możliwości zwycięstwa poprzez szybki atak

NAPOLEON:

• Gdy cały lud jest pod bronią i chce walczyć w obronie swojej wolności, jest on niezwyciężony

3. Przewaga

• Przewaga obronna - ten kto się broni na własnym terytorium ma 20x przewagi nad przeciwnikiem ( wsparcie cywilne itd. ) - Clausewitz

• przewaga obrony jest bardzo duża , o wiele większa niż się to wydaje,

• Za wszelką cenę trzeba dążyć do przewagi strategicznej, ponieważ dzięki niej wygramy.

• Bronisz się wtedy, kiedy twoja siła nie jest porównywalna z siłą wroga, atakujesz wtedy, kiedy masz przewagę - Sun Tzu

• Zarówno w taktyce, jak i w strategii jest przewaga najpoważniejszą zasadą zwycięstwa. Należy ją uważać za ideę podstawową i dążyć do niej wedle możliwości, zawsze i przede wszystkim - Clausewitz

4. Morale

• duch walki

• poświęcenie,

• wytrzymałość,

• niepoddawanie się

Morale:Siły ->3:1

Sun Tzu: Przez czynnik moralny rozumiem to, co jest odpowiedzialne za zgodę w armii
i posłuszeństwo żołnierzy, to że żołnierze bez lęku towarzyszą dowódcom, zarówno w zwycięstwie, jak i w drodze na śmierć

5. Przestrzeń (terytorium kraj)

• Sun Tzu: Jak potrafisz wykorzystać zalety terenu, to możesz na nim zwyciężyć dysponując słabszą i wolniejszą armią.

• Własne terytorium to naturalna przewaga strategiczna

• Napoleona pokonała przestrzeń.

6. Wódz naczelny (przywódca)

NAPOLEON:

• Armia baranów, na czele której stoi lew, zwycięży armię lwów na czele której stoi baran

SUN TZU:

• Pięć zalet wodza: Dowództwo to mądrość, rzetelność i człowieczeństwo, męstwo
  i surowość.

• Zwycięży ten, kto ma zdolnych dowódców, do których władca się nie wtrąca.

MACHIAVELLI:

• Książę musi zarówno w teorii, jak i w praktyce być prawdziwym mistrzem sztuki wojennej

CLAUSEVITZ :

• Tęga głowa, silny charakter oto zasadnicze cechy dobrego ministra wojny

7. Sztuka wojenna

Teoria i praktyka przygotowania państwa (koalicji) i sił zbrojnych do wojny oraz wykorzystania
w czasie działań wojennych materialnych, moralnych i militarnych możliwości do realizacji celów
i zadań (strategicznych, operacyjnych taktycznych), nakreślonych przez politykę państwa, oraz kierowanie prowadzonymi działaniami.

Sun Tzu:

• Składnikami sztuki wojennej są: odległość, pojemność, liczba, porównanie, zwycięstwo.

• Wojna jest sztuką wprowadzania wroga w błąd.

Napoleon:

• Sztuka wojenna polega na doskonałej samoobronie i zdolności szybkiego ataku.

• Sztuka wojenna nie wymaga skomplikowanych manewrów, najprostsze są najlepsze. Trzeba przede wszystkim polegać na zdrowym rozsądku.

Clausewitz:

Sztuka wojenna wymaga, aby właśnie słabi, skazani na obronę, byli zawsze uzbrojeni, aby nie ulec napadowi.

8. Determinanty (wyznaczniki) strategii państwa

Główne determinanty to geografia i historia.

O strategii decyduje polityka, geografia i historia.

Środki strategii:

• terytorium (przestrzeń),

• wojska operacyjne,

• społeczeństwo (obrona cywilna, morale),

• działania nieregularne,

• geniusz strategiczny,

• sojusznicy.

IV. DYREKTYWY STRATEGICZNE

1. Zwyciężania

Sun Tzu:

• Dlatego ten może być uznawany za geniusza, kto potrafi osiągnąć zwycięstwo, przystosowując swoją taktykę do okoliczności, które stwarza wróg.

• Doświadczony dowódca stara się o zwycięstwo w każdych okolicznościach.

• Najważniejszym celem wojny jest zwycięstwo.

• Dlatego w prowadzeniu wojny zasadnicze jest zwycięstwo, a nie przedłużające się operacje.

• Ten może być uważany za geniusza, kto potrafi osiągnąć zwycięstwo, przystosowując swoją taktykę do okoliczności, które stwarza wróg.

• Poznaj siebie i poznaj wroga, dopiero wtedy twoje zwycięstwo nie będzie zagrożone. Poznaj dobrze warunki terenu i pogody, wtedy twoje zwycięstwo będzie całkowite.

Piłsudski:

• Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo.

• Zwycięstwo w wojnie zależy ¾ od morali wojska i społeczeństwa ¼ od techniki wojskowej

2. Uderzania

• atakować w najsłabszy punkt, pietę achillesową (sun tzu, lidl hart)

• atakować tam gdzie wróg jest nieprzygotowany i nie spodziewa się nas (sun tzu)

• kto uderza z energią tez zwycięża ( Piłsudski)

• maszeruj osobno, atakuj razem ( moltke -> polega to na tym aby połączyć siły własne dopiero na czas bitwy, pozwoli to na zaskoczenie przeciwnika a nawet na atak z tyłu)

• Napoleon -> atakować na skrzydła wszystkimi siłami

• legendarni mongołowie -> pozorowane uderzenie ( udają że atakują, nagle uciekają, przeciwnicy ich gonią, następnie mongołowie strzelają z łuków i wypuszczają na nich ciężko jazdę)

• nie atakować miast/twierdz (sun tzu)

3. Poznania (Wykrycia)

Sun Tzu:

• wypróbuj wroga i przekonaj się o jego mocnych i słabych punktach

• infiltruj wszędzie swoich szpiegów

• korzystajcie ze współpracy istot najpodlejszych i najbardziej odrażających

Clausevitz:

• "znajdź u wroga slaby punkt, wyczekaj odpowiedni moment i go zaatakuj"

4. Dezorganizacji

• Unikanie frontowego, czołowego starcia

Sun Tzu: Jeśli jesteś zdolny, udawaj mało zdolnego. Gdy podrywasz swoje wojska do działania, udawaj bierność. Wojna to sztuka wprowadzania przeciwnika w błąd

Mao Tse Tung:

wróg naciera - cofamy się

wróg przystaje - nękamy go,

wróg się zmęczył - uderzemy,

wróg się cofa - ścigamy

5. Niepokonalności

• Niepokonalność: podstawą wiarygodnego i skutecznego odstraszania obronnego Polski.

Sun Tzu:

• Stwórz niezłomny (niepokonalną) armię i oczekuj momentu słabości wroga.

• Przygotowanie na wszystkie ewentualności jest powodem do dumy.

• Niezłomność (niepokonalność) polega na doskonałej samoobronie oraz na stworzeniu możliwości zwycięstwa poprzez szybki atak.

• Niezłomność zależy od ducha.

• Wojenna doktryna radzi… polegać… na swojej gotowości obrony, nie skupiać się na przewidywaniu jego ataku, tylko uczynić siebie niezwyciężonym.

• Niezwyciężoność zależy od nas samych, ale podatność na klęskę zależy od przeciwnika.

• Umiejący walczyć może uczynić się niezwyciężonym, lecz nie może sprawić aby wróg był niezawodnie podatny na zadanie mu klęski.

6. Mylenia i zaskoczenia

Mao Tse Tung:

• Walka pozorowana, by wprowadzić wroga w błąd

• Zwabić nieprzyjaciela w głąb terytorium

Napoleon:

• „Wielce wygodne jest zaskoczyć przeciwnika, nieoczekiwanie zaatakować go i wybuchnąć nad nim piorunem, zanim zdąży zauważyć błyskawicę.”

• „Aby zadać cios trzeba działać nagle. Wówczas, gdy można wykorzystać czynnik zaskoczenia, to warto dać mu pierwszeństwo przed amatorami”

Sun Tzu:

• „Sztuka wojny opiera się na myleniu przeciwnika”

• „Niech twoje plany będą ciemne i nieprzeniknione jak noc, a kiedy ruszysz, uderzaj jak błyskawica”

• „Atakuj wroga, gdy jest nieprzygotowany, pojawiaj się tam, gdzie nie jesteś oczekiwany”

• „Strategia wojny polega na przebiegłości i stwarzaniu złudzeń”

• „Wojna jest sztuką wprowadzania wroga w błąd”

Clausevitz: zaskoczenie stanowi podstawę wszelkich bez wyjątku dzialań(..) Tajemnica
i szybkość - oto dwa czynniki zaskoczenia”

L. Hard: celem zaskoczenia jest dezorganizacja.

7. Manewru

Sun Tzu:

• Ci, którzy znają sztukę prawidłowego manewru, w celu uzyskania przewagi, zostaną zwycięzcami.

• Na wojnie najważniejsza jest szybkość.

• Działania armii opierają się na podstępach: posuwa się ona naprzód, gdy jest to korzystne,
  i zmienia się, rozpraszając i jednocząc na nowo.

• Dobry wojownik staje tam, gdzie nie będzie można go pokonać, i nie przeoczy żadnej słabości przeciwnika.

Clausewitz: Celem manewru wojskami jest wypracowanie poprawienia położenia sił własnych
i uzyskanie przewagi nad przeciwnikiem

Beaufre: Zachować zdolność własnego manewru i paraliżować zdolności manewru przeciwnika

V. DZIEŁA KLASYCZNEJ STRATEGII - WKŁAD DO NAUKI STRATEGII - NAJWAŻNIEJSZE TEZY

Najważniejsze tezy wynaleźć.

VI. PRZEŁOM STRATEGICZNY XVII/XIX w.

1. Wydarzenia i istota przełomu

2. Znaczenie i konsekwencje przełomu dla świata i Polski

VII. KLASYCZNA STRATEGIA A BEZPIECZŃSTWO NARODOWE POLSKI

1. Co najcenniejszego i koniecznego z klasycznej strategii dla tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski?

Najcenniejsze dla tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski jest myślenie strategiczne; działania powinny być skupione na tworzeniu przyszłości w oparciu o liczne czynniki (historia, geografia) oraz czerpaniu z doświadczeń i prac innych. Stąd należyte jest analizowanie otocznia oraz prowadzenie polityki zgodnie z tezami wielkich klasyków

Analiza doświadczeń '39 jest koniecznym punktem wyjścia w ustaleniu kryterium bezpieczeństwa państwa - J. Nowak-Jeziorański

2. Strategie (wybrane środki) zwycięstw Polski: klasycznej, 1920, Solidarności

Polska Klasyczna:

Okres VI - XVw.

• Budowa narodu i państwa

• Przyjęcie chrztu od Czechów

• wyjście z barbarzyństwa do cywilizacji

• zatrzymanie krucjaty Niemiec

• wprowadzenie organizacji kościelnej (parafie, szkoły, infrastruktura kościelna)

• religia stała się podstawową więzią duchową, które łączyła plemiona

• Potęga militarna

• budowa umocnień, przygotowanie terenu

• włączenie całego narodu do obrony terytorialnej (organizacja potencjału ludzkiego)

• działania nieregularne w masowej skali (wojna podjazdowa - „ja nie walczę, tak jak ty chcesz”)

• Bogactwo materialne i duchowe

Zwycięstwo 1920:

• Geniusz przywódczy,

• wysokie morale wojska i społeczeństwa,

• wysiłek organizacyjny - najważniejsza jest budowa armii,

• przestrzeń - przygotowanie obrony,

• wykorzystanie terenu,

• umiejętność pozyskania pomocy,

• działania partyzanckie (rajd na Ciechanów).

• Piłsudski: Nacierać, nie oglądać się na skrzydła!

Solidarność:

• jeśli naród walczy o swoją wolność, to jest niepokonany

• ruch masowy dążący do uwolnienia się spod panowania komunizmu

• wysokie morale społeczeństwa (duch walki, poświęcenie)

"10 mln ruch „Solidarności” jest przykład nieuzbrojonego powstania narodowego" i też właśnie - jest to przykład działania o charakterze nieregularnym. „Powstanie”, które było kolejnym zrywem narodowym na drodze Polski do niepodległości

3. Strategiczne przyczyny klęsk Polski: upadku I RP, klęski 1939 r.

Upadek I RP:

• osłabienie przywództwa państwowego w wyniku elekcji królów przez szlachtę,

• utrata przez szlachtę i magnaterię świadomości narodowej,

• upadek organizacji i siły wojskowej,

• przejęcie obcych zwyczajów,

• przemiana kulturowa,

• załamanie systemu prawa, dyplomacji,

• wpływy obcych państw.

Klęska'39:

Poprzez oparcie strategii na założeniach sojuszniczych z Francją, Polska nie przygotowała się do obrony terytorium na wypadek ataku (przygotowała się do wojny, ale nie do obrony) - nie wykorzystała naturalnej strategicznej przewagi swojego terytorium, działań nieregularnych i miast
w kierunku obrony.

4. Wykorzystanie klasycznej strategii dla zapewnienia skutecznej (niepokonalnej) obrony Polski w XXI w.

Clausewitz: Państwo broniące własnego terytorium ma przewagę strategiczną nad agresorem, gdyż może użyć więcej środków: po za wojskami operacyjnymi (WO), poprzez obronę terytorialną (OT), społeczeństwo/walka cywilna, działania nieregularne, sojusze.

5. Przesłania strategiczne J. Nowaka-Jeziorańskiego i prof. Z. Brzezińskiego dla Polskie XXI w.

J. Nowak-Jeziorański:

• Polska może liczyć na pomoc sojuszników tylko wtedy, gdy będzie chciała i mogła bronić się sama, jeśli zdobędzie własne możliwości odstraszania napastnika.

• Polska po raz pierwszy w swej tysiącletniej historii nie ma konfliktów terytorialnych z żadnym ze swych sąsiadów i utrzymuje ze wszystkimi dobre stosunki.

• Rzeczpospolita stoi dziś wobec licznych zagrożeń wewnętrznych, choćby wobec bezrobocia. Nigdy natomiast nie była lepiej zabezpieczona przed zagrożeniem z zewnątrz. Przystąpienie do NATO wyprowadziło Polskę z geopolitycznego położenia kraju wtłoczonego między dwóch zaborczych olbrzymów - Niemcy i Rosja.

Z. Brzeziński:

• Polska jest kluczem do upadku komunizmu

• Jej (Polski) najważniejszym interesem narodowym jest dalsze pogłębianie integracji, politycznej i gospodarczej, z Unią Europejską.

• Polska nie jest zagrożona ani od zewnątrz, ani od wewnątrz. Od lat mówię, że to najlepszy okres w jej historii. Polska pokazała polityczny rozsądek. Wynik ostatnich wyborów parlamentarnych pokazuje zarówno polską różnorodność, jak i stabilizację

VIII. KLASYCZNA STRATEGIA W DZIAŁALNOŚCI „CYWILNEJ” I W ŻYCIU CZŁOWIEKA

1. Wykorzystanie klasycznej strategii w „cywilu” - możliwość, zakres, potrzeba

Cywilne

• myślenie kategoriami strategicznymi (ustalanie celów, prognozy, planowanie np. zdobycia pięknej kobiety)

• użycie dyrektyw - przygotować się na wszelkie ewentualności, pokonać wroga bez walki (użycie dyplomacji lub podstępu)

• wybór środków koniecznych do realizacji celów

2. Potrzeba i użyteczność klasycznej strategii w życiu człowieka - to już na logikę

---