Główne Zagadnienia Z Dydaktyki Ogólnej, Pedagogika Opikuńcza UWM Olsztyn, I Rok, Teoretyczne Podstawy Kształcenia, Notatki

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 03:01:00 2005 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 03:02:00 2005 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 11:49:00 2005 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 03:02:00 2005 ]

DYDAKTYKA [Author ID1: at Wed Mar 16 03:00:00 2005 ]

- ćwiczenia

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 03:01:00 2005 ]

~~dr E. Zyzik~~[Author ID1: at Mon Nov 7 11:03:00 2005 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 02:59:00 2005 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 03:01:00 2005 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 03:00:00 2005 ]

SPIS TREŚCI[Author ID1: at Wed Mar 16 03:00:00 2005 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 02:09:00 2005 ]~~Wyjaśnienie pojęć:~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Nauczanie………………………………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Uczenie się …………………………………………………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Wychowanie…………………………………………………...~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Kształcen~~[Author ID1: at Wed Mar 16 02:05:00 2005 ]~~ie………………………………………......................~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Samokształcenie………………………………….....................~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Wykształcenie…………………………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Systemy dydaktyczne definicja i podział…………………………..~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~System dydaktyczny ………………………………………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~System dydaktyczny nauczycielski i typy…………~~[Author ID1: at Wed Mar 16 02:05:00 2005 ]~~………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Autorytarny…………………………………………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Humanistyczny…………………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Technologiczny………………………………………...~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Składniki sytemu dydaktycznego……………………………...~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~2.3.1. Wejście systemu………………………………………...~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~2.3.2. Działania systemowe……………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~2.3.3. Wyjście systemowe………~~[Author ID1: at Wed Mar 16 02:05:00 2005 ]~~…………………………..…~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~2.3.4. Kontekst systemowy ……………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Systemy szkoły współczesnej………………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~System tradycyjny……………………………………………..~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~System deweyowski - szkoła progrestywistyczna…………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Dydaktyka współczesna……………………………………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Pedagogika Marii Montessori…~~[Author ID1: at Wed Mar 16 02:05:00 2005 ]~~…………………………………...~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Pedagogika Marii Montessori…………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Cele pedagogiki Montessori…………………………………..~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Zadania pedagogiki Montessori……………………………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
~~Materiały Montessori………………………………………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Pięć kategorii materiałów………………………………~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

~~Otoczenie dziecka …………………………………………….~~[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 02:06:00 2005 ]

1. Wyjaśnij pojęcia

1.1. NAUCZANIE

to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości — pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Nabywając wiedzę o otaczającej go rzeczywistości uczeń staje się zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do tej rzeczywistości. Jednocześnie poznając liczne wartości moralne, estetyczne, społeczne i przeżywając je w procesie n. kształtuje swój stosunek do nich i tworzy własny system wartości. Tak szeroko rozumiane n. umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych\' dyspozycji do uczenia się.

1.2. UCZENIE SIĘ

to proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. U.s. jest jedną z podstawowych form działalności ludzi — prócz pracy, zabawy i działalności społeczno-kulturalnej. Istnieją różne teorie u.s., jak np. asocjacjonizm, teoria postaci, pawłowizm, operacjonizm; każda z nich ujmuje jakąś stronę tej bardzo zróżnicowanej formy działalności ludzi i zwierząt.

1.3.WYCHOWANIE

to całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka i przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Określa się jako:- świadomy proces oddziaływania człowieka czyli system oddziaływań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych; - efekt tego procesu czyli zespół ukształtowanych cech.
Rodzaje wychowania:- naturalne samorzutne, dokonuje się dzięki uczestnictwu dzieci i młodzieży w życiu dorosłych,- organizowane świadomo i celowo na tle procesu wychowania naturalnego, - organizowane celowo w specjalnych instytucjach wychowawczych.
Obejmuje ono:- świadome i celowe oddziaływanie na jednostkę odpowiedzialnych za wychowanie osób;- system wychowania równoległego;- wysiłki człowieka nad kształtowaniem własnej osobowości.
Sfery wychowania: Wych. Umysłowe- działania kształcące i rozwijające aktywność umysłową, rozwój intelektualny, kształtowanie przekonań i postaw, rozwijanie zainteresowań, zachowań zdolności i uzdolnień; wych. Moralne- działania mające na celu ukształtowanie postaw moralnych i interpersonalnych, tak, aby tworzyły pewną całość, i były zgodne z przyjętymi normami społecznymi; wych. Estetyczne- wszystkie działania obejmujące swym zasięgiem sferę emocjonalną, uwrażliwienie człowieka; wych. Fizyczne- działania, które maja na celu podtrzymywania zdrowia, rozwijanie sprawności fizycznej oraz regenerowanie sił.

1.4.KSZTAŁCENIE

to ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. Rezultatem k. jest -> wykształcenie. Rozróżniamy k. ogólne, które sprzyja opanowaniu wiadomości i sprawności niezbędnych wszystkim obywatelom kraju, niezależnie od ich przyszłego zawodu, i k. specjalne, czyli zawodowe, zapewniające zdobycie kwalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej.

1.5.SAMOKSZTAŁCENIE (samouctwo)

to osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. W procesie samokształcenia jego cele się dynamizują, osiągnąwszy wyższy stopień świadomości uczeń dokonuje często ich przewartościowania i doskonalenia. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces samokształcenia rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany z pracą w szkole, z kształcenie korespondencyjnym czy wychowaniem równoległym. Pojęcie samokształcenia jest związane z pojęciem samouctwa, niektórzy pedagogowie utożsamiają te pojęcia, inni wiążą pojęcie samokształcenia ze zdobywaniem wykształcenia ogólnego lub z kształtowaniem własnej osobowości wg jakiegoś ideału, pojęcie samouctwa zaś - ze zdobywaniem wykształcenia zawodowego bądź z samodzielnym zdobywaniem wiedzy.

1.6.WYKSZTAŁCENIE

to rezultat procesu → kształcenia i → samokształcenia - zarówno w zakresie ogólnym, jak i specjalistycznym - obejmujący zasób opanowanej wiedzy w przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce oraz sprawności, zdolności i postawy, co umożliwia branie udziału w życiu społecznym i wykonywanie jakiegoś zawodu. W związku z ogólnym postępem demokratyzacji społeczeństw oraz postępem naukowo-technicznym następuje wzrost poziomu wykształcenia ogółu obywateli. W krajach rozwiniętych upowszechniono, więc wykształcenie na poziomie szkoły podstawowej, stopniowo zaczyna się upowszechniać wykształcenie na poziomie średnim, dające prawo ubiegania się o przyjęcie do szkół wyższych, rośnie również liczba osób uzyskujące wykształcenie wyższe.

2.Systemy dydaktyczne definicja i podział

2.1.SYSTEM DYDAKTYCZNY

zespół elementów obejmujących cele i treści kształcenia i wychowania, nauczycieli, uczniów i środowiska dydaktyczno-wychowawcze, jak również swoiste związki i zależności między tymi elementami. Naczelną ideą systemu dydaktycznego jest takie ukształtowanie tych elementów i związków, aby - funkcjonując jako harmonijnie działająca całość - jak najlepiej służyły osiągnięciu celów kształcenia

2.2.SYSTEM DYDAKTYCZNY (NAUCZYCIELSKI)

jest to celowy układ sytuacji dydaktycznych realizowany i zaplanowany przez danego nauczyciela.

Typy

2.2.1. AUTORYTARNY

Uczniowie muszą się podporządkować całkowicie nauczycielowi,
Treść nauczania starannie dobrana i jednakowa dla wszystkich,
Organizacja nauczania usztywniona (nauczyciel pracuje według opracowanego schematu - przypomina schemat Herbarta)
Uczeń traktowany przedmiotowo,
Nauczyciel dąży do zrównania wszystkich uczniów, traktuje uczniów przedmiotowo,
Ten system nie rozwija umiejętności, zdolności,
W takim systemie cele kształcenia są formułowane odgórnie jako wyraz potrzeb państwa i jego władzy.

2.2.2.HUMANISTYCZNY

Zaspokojenie potrzeb poznawczych uczniów,
Stworzenie warunków do uczenia się według własnych zainteresowań i uzdolnień,
Nauczyciel dostosowuje treści nauczania i metody dla rozwoju ucznia,
W tym systemie uczeń jest podmiotem - uczeń ze swymi indywidualnymi zainteresowaniami i potrzebami.

2.2.3.TECHNOLOGICZNY

Za punkt wyjścia przyjmuje treści nauczania które uczeń powinien opanować
Nacisk na skuteczność,
Staranna organizacja procesu dydaktycznego,
Środki dydaktyczne (materiały) które ułatwiają przyswajanie wiedzy,
Nastawiony jest na skuteczność opanowania wybranych treści kształcenia.

2.3.SKŁADNIKI SYSTEMU DYDAKTYCZNEGO

2.3.1.WEJŚCIE SYTEMU - uzdolnienia, zainteresowania, aspiracje, wiadomości i umiejętności młodzieży oraz ich nauczycieli, a także właściwości wcześniejszych systemów dydaktycznych odmienne od właściwości danego systemu.

2.3.2.DZIAŁANIA SYSTEMU - to czynności uczniów, nauczycieli i administracji szkolnej, które zmierzają do osiągnięcia celów kształcenia

2.3.3.WYJŚCIE SYSTEMU - wiadomości, umiejętności, postawy wobec uczenia się, wartości i cechy osobowości uczniów oraz osiągnięcia metodyczno - organizacyjne nauczycieli i szkół

2.3.4.KONTEKST SYSTEMU - okoliczności które nie podlegają zmianie w toku działań: stałe urządzenia szkoły, sieć szkolnictwa i jego struktura administracyjna, sposób finansowania i pozycja społeczna edukacji, przekonania rodziców i pracodawców, rynek pracy itp.

3. SYSTEMY SZKOŁY WSPÓŁCZESNEJ

3.1. SYSTEM TRADYCYJNY

- herbertowski oprac. został na przełomie XVIII I XIX w. przez niem. psychologa i pedagoga na dorobku teoretycznym etyki i psychologii. Zakładał on, że proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się. Etyka miała wyznaczać cele wychowawcze, a psychologia drogi i środki wiodące do tego celu. Wg. H. najwyższym celem nauczania jest kształcenie u ludzi silnych moralnych charakterów. Ludzie o takich charakterach kierują się w swym postępowaniu ideami moralnymi, które określają ideał osobowości i zasadniczy cel życia człowieka. Idee: doskonałości, życzliwości, prawa, słuszności, wewnętrznej wolności. Temu miały służyć zabiegi: kierowania dziećmi i młodzieżą, karności i ściśle z nią związane nauczanie (gł. werbalne).H. podkreślał, że wychowania nie należy a nawet nie można oddzielać od nauczania, że wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem. Herbart dokonał analizy procesu przyswajania wiedzy przez ucznia i wyróżnił stopnie, które miały wyznaczać tok nauczania wszystkich przedmiotów na wszystkich szczeblach nauki szkolnej Nazwano je stopniami formalnymi Herberta: jasność - rozkładanie przedmiotu na najdrobniejsze części - powolne podążania naprzód; kojarzenie - czynność wiązania nowego materiału z przyswojonym wcześniej; system - uwydatnianie głównych myśli (uporządkowanie nowych wiadomości; metoda - wykonywanie zadań i prac mających na celu wykazanie, że uczeń pojął główną myśl. Powszechnie poglądy Herbarta utożsamiano z przekazywaniem dzieciom gotowego materiału do zapamiętywania i rygorystycznego egzekwowania go.

3.2. SYSTEM DEWYOWSKI

- szkoła progresywistyczna.

na przełomie XIX i XX w dydaktyka herbertowska i funkcjonująca zgodnie z jej założeniami szkoła tradycyjna poddane zostały ostrej krytyce. Potępiano rygoryzm i autokratyzm oraz domagano się przekształcenia jej w „szkołę dla życia i przez życie” Domagano się takiej szkoły, która uwzględniałaby zainteresowania ucznia, rozwijała intelekt, wolę, uczyła myśleć i działać. Uczeń po ukończeniu takiej szkoły powinien umieć rozwiązywać różnorakie problemy i być przygotowanym do uczestnictwa w życiu społecznym.

DEWEY - amer. psycholog i pedagog opracował główne założenia dydaktyczne takiej szkoły. Swoje praktyki zaczął realizować w założonej w 1895 r. przez siebie „szkole laboratoryjnej”. Położono tam główny akcent na rozwój aktywności dzieci przejawiający się w różnego rodzaju zajęciach praktycznych, które miały rozwijać wrodzone zdolności i uzyskanie bogatego i różnorodnego doświadczenia. Zachęcano uczniów do rozbudzania zainteresowań, uczynienia szkoły terenem życia. Zajęcia praktyczne miały racjonalnie łączyć „naukę książkową” ze zdobywaniem wiedzy w drodze do samodzielnego wysiłku umysłowego i poczynań praktycznych, do łączenia teorii z praktyką. Była to koncepcja „szkoły Laboratoryjnej” jako wynik poglądów filozoficznych i pedagogicznych wg. których wiedz i poznanie to narzędzia stosowane przez człowieka w celu pokonywania trudności. Myślimy najpełniej gdy rozwiązujemy trudności. W pełnym akcie myślenia wyróżniamy następujące etapy czy stopnie: odczuwanie trudności; sformułowanie problemu; wysunięcie hipotezy; weryfikacja logiczna hipotezy; działanie zgodnie z obraną hipotezą.

Twierdził, że informacje należy przekazywać uczniom tylko wtedy gdy są one rzeczywiście potrzebne, lekcję natomiast tak prowadzić aby uczniowie mogli odczuwać określoną trudność ..itd. Wartość dydaktyki dewejowskiej polega na trafnej krytyce werbalizmu. Na uwagę zasługuje „uczenie się przez dokonywanie odkryć”, lecz przenosi przesadnie zainteresowana ucznia nad jego planowy wysiłek, swobodę, nad karność, potrzebę bezpośrednią nad dalekie cel wychowania.

3.3.DYDAKTYKA WSPÓŁCZESNA

nauczanie = uczenie się

Część swoich postulatów zaczerpnęła od Herbart - zaznajamiania uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy czy Deweya aby aktywizować dzieci i młodzież w procesie nauczania.

Głosi ona, że należy: kształcić dzieci na treściach potem na materiale abstrakcyjnym; łączyć w spójną całość elementy poznania umysłowego i zmysłowego; zabawa i uczenie się odgrywają zasadniczą rolę w życiu psychicznym dzieci; uczniowie powinni zdobywać podstawy usystematyzowanej wiedzy oraz zdobywać określone umiejętności tak na drodze poczynań poznawczych organizowanych przez n-la jak i przez działalność o charakterze empirycznym; określone potrzeby i zainteresowania należy kształtować w procesie; w klasach początkowych należy nauczać całościowo, a podmiotowo w starszych; stosować należy rożne formy nauczania - nauczania indywidualnego, grupowego, masowego; o wynikach kształcenia nie przesądzają ani czynniki dziedziczne (natywiści), ani środowisko (socjologiści) - ale wpływają na jakość tego procesu.

4. PEDAGOGIKA MARII MONTESSORI

4.1. PEDAGOGIKA MARII MONTESSORI

daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.

4.2. CELE PEDAGOGIKI MONTESSORI

Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.
Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:

rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,
wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,
wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,
osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,
uniezależnieniu od nagrody,
formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
szacunku dla pracy innych,
rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,
osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa.

4.3. ZADANIA PEDAGOGIKI MONTESSORI

uczenie przez działanie:	dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami
samodzielność:	dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.
koncentracja:	dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań.
lekcje ciszy:	dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych.
porządek:	dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu.
społeczne reguły:	dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj.
obserwacja:	jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
indywidualny tok rozwoju każdego dziecka:	dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.

4.4. MATERIAŁY MONTESSORI

Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Jego cechy to:

prostota, precyzja i estetyka wykonania,
uwzględnienie zasady stopniowania trudności,
dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,
logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,
konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,
ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu.

4.4.1. V KATEGORII MATERIAŁÓW

Materiał do ćwiczeń z praktycznego życia - związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi.
Materiał sensoryczny - rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.
Materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy.
Materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka.
Materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne.

4.5. OTOCZENIE DZIECKA

Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość

5.PEDAGOGIKA RUDOLFA STEINERA

PEDAGOGIKA WALDORFSKA

Szkoły waldorfskie (szkoły steinerowskie) powstają z inicjatywy rodziców i nauczycieli, którzy zakładają stowarzyszenie prowadzące szkołę. Szkoły są jednostkami niezależnymi, nie scentralizowanymi. Pierwsza "Wolna Szkoła Waldorfska" powstała w Stuttgarcie 1919 r. Utworzono ją z myślą o dzieciach pracowników zakładów tytoniowych „Waldorf-Astoria” - stąd wywodzi się jej nazwa. Wolna oznacza, że metody nauczania pozostają niezależne od zewnętrznego zwierzchnictwa politycznego i ekonomicznego.

Nauczanie prowadzone jest od żłobka do matury. Ta forma pedagogiki opiera się na koncepcji człowieka składającego się z ciała, duszy i ducha, opisanej przez Rudolfa Steinera. Metody nauczania dążą do rozwoju każdego z tych trzech członów. Wychowanie ma służyć temu, aby dać możliwość pełnego przejawienia się indywidualności człowieka.

W szkołach waldorfskich żywa jest postawa chrześcijańska. Życie Chrystusa i jego związek
z rozwojem świadomości „Ja” uważane są za najbardziej istotne ze względu na rozwój ludzkości. Wszelkie inne światopoglądy religijne traktowane są z należytą im czcią. Niekiedy prowadzone są lekcje religii przez zaangażowanego do tego celu katechetę.

Nie przeprowadza się żadnych formalnych egzaminów. Zamiast tego wychowawcy wspólnie tworzą możliwie obiektywny opis dziecka, tak, aby tego rodzaju informacja mogła być zaakceptowana przez dziecko oraz służyć rodzicom za dalszą informację i poradę. Pod uwagę brane są nie tylko osiągnięcia w myśleniu (inteligencja), lecz zgodnie z przyjętym obrazem człowieka, również aktywność woli i rozwój wrażliwości uczuciowej dziecka (np. w zakresie zdolności pojmowania sztuki).

[Author ID1: at Wed Mar 16 01:49:00 2005 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 01:49:00 2005 ]

6.PEDAGOGIKA CELESTYNA FREINETA

6.1.ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI FREINETA

1.nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie,

2.szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinna pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych,

3.w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka,

4.pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń,

5.w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń,

6.założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą TECHNIK, które ułatwiają pracę nauczyciela.

Celestyn Freinet zrezygnował z tradycyjnych metod nauczania. Odrzuca on ocenę, konwencję podręcznika, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności czyli pracę w małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw. spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole. Pracują nie w klasach lecz w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące, odpowiednio poklasyfikowane i dostępne w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia, że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą aby wejść między uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań. Wychowawca ma inspirować, regulować i pomagać.

6.2.TECHNIKI

które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki.

Dzieci odczuwają głęboką potrzebę wyrażania swoich uczuć, przeżyć, myśli. Rozwój młodego człowieka dokonuje się szybciej i intensywniej, gdy motywem działania staje się chęć zaspokojenia jakiejś potrzeby, szukanie odpowiedzi na pytania, jakie wyłaniają się w trakcie poznania najbliższego środowiska. Celestyn Freinet wprowadził na miejsce metod szkoły tradycyjnej różnorodne zajęcia pozwalające uaktywnić ucznia. Tradycyjne nauczanie podręcznikowe oparte na autorytecie nauczyciela zastąpił nowymi formami pracy, które nazwał "technikami szkolnymi". Podstawowymi technikami opracowanymi przez Freineta są:

1.	swobodne teksty dzieci i gazetka szkolna jako podstawa nauki języka ojczystego.
2.	"doświadczenia poszukujące" jako podstawa samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, geografii, przyrody i historii.
3.	planowanie pracy indywidualnej i zbiorowej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela.
4.	różnorodne formy ekspresji artystycznej i technicznej jako podstawa wychowania estetycznego i technicznego.
5.	referaty jako środek rozwijania zainteresowań oraz samokształcenia.
6.	korespondencja i wymiana międzyszkolna jako podstawa szerokich kontaktów społecznych.

[Author ID1: at Wed Mar 16 01:49:00 2005 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 01:49:00 2005 ]

7.PEDAGOGIKA JANUSZA KORCZAKA

Walka o prawa dziecka - to walka wszystkich dzieci, bez względu na wiek, płeć, rasę czy wyznanie. Korczakowski „Katalog” praw dziecka wynika z przekonania, że dziecko jest człowiekiem, co jest równoznaczne z uznaniem go na równi z ludźmi dorosłymi. Uznaje za zasadnicze prawo dziecka do szacunku i akcentując to, że w przyznawaniu tych praw ma decydujące znaczenie głos dziecka - rzeczoznawcy własnych praw. Jest to jednoznaczne z prawem dziecka do wypowiadania nowych myśli
i czynnego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia. Określa to „(...) Gdy dorośniemy do szacunku i ufności, gdy samo zaufa i powie co jest prawem - mniej będzie zagadek i błędów.”
W odróżnieniu od antypedagogiki Korczak nie akcentuje potrzeby przyznawania dzieciom takich samych praw na równi z dorosłymi. Mimo, że dziecko jak to określa jest obywatelem od chwili narodzin. Wynika to z braku życiowego doświadczenia co jest naturalną cechą dzieciństwa. Umiejętności zdobywane przez dziecko w toku aktywnej działalności są podstawowym źródłem poznania samego siebie.
Rozważania Korczaka na temat istoty i sensu wychowania wyznacza jego przekonanie, że wychowanie celowościowe nie gwarantuje respektowania praw dziecka, by mogło być sobą, by mogło
o sobie stanowić. Pojęcie wychowania wykracza poza ramy wzajemnych interakcji nauczyciel - uczeń, wychowawca - wychowanek. Na wychowanie należy więc spojrzeć jako proces całościowy, o wielorakich uwarunkowaniach, wpływach o charakterze naturalnym i emocjo-nalnym. Wychowanie według Korczaka oznacza całokształt warunków zewnętrznych i we-wnętrznych powiązań między nimi składającymi się na środowiska życia dziecka.
Szczególne znaczenie przyznawał poznaniu swoich możliwości przez dziecko w toku zmagań ze sobą. Sprzyjać temu miały dostarczone wychowankom techniki samoopanowania. Funkcją ich nie było eliminowanie niepożądanych form zachowania, uświadomienie sobie posiadanych wad, nabywanie umiejętności sterowania własnymi niepożądanymi emocjami. Odwołując się do słów Korczaka „Podobno na tym polega leczenie histerii: Twierdzisz pan, że jesteś kogutem. Zostań pan kogutem, tylko niech pan nie pieje (...)” Znaczenie samopoznania widzieć należy w ścisłym związku z rozumieniem przez niego istoty wychowania jako wspieranie, wspomaganie wychowanków.
Podstawowym zadaniem wychowawcy jest pomoc dziecku w tworzeniu samego siebie. Natomiast to oznacza poszukiwanie własnej optymalnej drogi w życiu. Wychowawca - powie Janusz Korczak - „(...) bacznie przyglądając się dziecku, może mu dać program, jak poznać siebie, jak siebie zwyciężać, jakiego uczyć wysiłku, jak poszukiwać własnej drogi w życiu.” Ważną rolę w kreowaniu idei antypedagogicznej w Polsce odgrywa Bogusław Śliwerski. Autor szeregu publikacji naukowych i spotkań z przedstawicielami tego nurtu, między innymi Hubertusem von Schoenebeckiem. B. Śliwerski w kwestii wychowania zadaje pytania „(...) co zrobić, żeby wychowanie celowościowe wyeliminować w ogóle z praktyki pedagogicznej? Czy istnieje jakaś droga pomiędzy celowością manipulacją wychowawcy, a naturalnym samorozwojem wychowanka, który pozbawiony byłby jakiejkolwiek ingerencji z zewnątrz? Czy rezygnując z wychowania celowościowego można „wprowadzić młodego człowieka w życie osobowe” i co ono wówczas by oznaczało? (...)” Wraca do historii powstania naukowego zarządzania, które „(...) Na myślenie o wychowaniu w kategoriach jego skuteczności ciążą zasady naukowego zarządzania ludźmi według Taylora (1911), który uważał, że podstawowym celem ludzkiej pracy i myśli jest wydajność.
Myśl tę przeniesiono do szkolnictwa i instytucjonalnie anonimowych procesów wychowawczych, czyniąc z procesu uczenia i wychowania mierzalny produkt ludzkiej aktywności w kategoriach jej efektywności (...)” Autor uważa za zasadnicze dylematy pedagogiczne, które nie znalazły rozwiązania i przed czym broni się polskie szkolnictwo. Dalej porównuje wychowawcę do „technicznego pedagoga”, który ma postępować zgodnie z narzuconymi normami.
Rozwój jednostki ludzkiej dzieli wyłącznie „(...) na kategorie mierników jej wychowania, gdyż wówczas istoty te stają się osobami „policzalnymi”. Prowadzi to do totalitarnej technokracji, określanej przez Neila Postmana mianem technopolu (...)” Wychowawca jedynie zwraca uwagę na produkt jakim jest wychowanek, ponieważ „ktoś będzie go rozliczał.” W tak rozumianym świecie „(...) Znikają zatem w kulturze technopolu kategorie zła i grzechu, jako pochodzące z wszechświata moralnego, ponieważ nie można ich zmierzyć i zobiektywizować (...)” Dodaje dalej, że „(...) Nowa technologia oceniania niczego nie daje ani niczego nie odejmuje, gdyż ona wszystko zmienia. W świetle kultury technopolu nie należy ufać ludzkim sądom czy myślom, gdyż są one nieścisłe i dwuznaczne. To czego nie można zmierzyć, albo nie istnieje, albo nie ma wartości (...)” Autor jest za odrzuceniem takiego traktowania ucznia, który według niego jest podmiotem. Odrzuca wychowanie, gdzie wychowawca „(...) instrumentalnie pochodzący do wychowanka daje wiedzę, pozbywa się jej na rzecz drugiego, ale nie daje siebie, czyniąc unik i zasłaniając swój byt oderwanym fragmentem tego, co posiada (...)”
Oznajmia „(...) Wychowanie prawdziwie, pełne, autentyczne nie jest jakąś czynnością czy procesem, który można zaplanować, wdrożyć, zapanować nad wszystkim z możliwych determinant, poddać je kontroli, ocenić jego zgodność z modelem i ogłosić ostateczny efekt w kategoriach niezaprzeczalnego sukcesu lub porażki, gdyż ono się nigdy nie kończy (...)”

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 01:49:00 2005 ]

8.KLASY AUTORSKIE

Reforma szkolnictwa inspiruje nauczycieli i szkoły do tworzenia klas autorskich. Przypomnijmy, że pierwsze klasy autorskie w naszym kraju zaczęły powstawać od roku 1989.

Klasą autorską jest oddział lub jeden ciąg klas w cyklu kształcenia, w którym jest sprawdzana indywidualna koncepcja nowatorstwa pedagogicznego. Nowatorstwem może być objęta problematyka dydaktyczna, wychowawcza i opiekuńcza oraz nauczanie jednego, kilku lub wszystkich przedmiotów. W języku potocznym przez klasę autorską rozumiemy zbiór uczniów uczących się według oryginalnego programu edukacyjnego przygotowanego przez nauczyciela - twórcę lub zespół nauczycieli uczących w daZ istoty klasy autorskiej wynika, że jej twórcą nie może zostać każdy nauczyciel. Może nim zostać nauczyciel, który posiada gruntowną, stale aktualizowaną wiedzę przedmiotową, pedagogiczną i psychologiczną, wykazuje zainteresowanie dyscypliną przedmiotową, pasję poznawczą i zawodową, twórczą postawę mającą swój wyraz w innowacyjnych działaniach, zbieraniu pomysłów i podejmowaniu prób ich realizacji.

8.1.Dlatego ważną czynnością nauczyciela, twórcy jest

1.poznanie ogólnych tendencji programowo-edukacyjnych w Polsce i w świecie, dorobku dydaktyki w zakresie konstruowania programów i rozwiązań praktycznych.

2. nazwanie i określenie adresatów programu, a więc typu szkoły, etapu edukacyjnego, klasy.

3. jednoznaczne określenie nowych celów, jakie winny zostać osiągnięte w toku nauczania i uczenia się w klasie autorskiej.

4. astępną istotną czynnością nauczyciela - twórcy jest jednoznaczne określenie nowych celów, jakie winny zostać osiągnięte w toku nauczania i uczenia się w klasie autorskiej.

5. Zasadą obowiązującą w doborze materiału nauczania w programie klasy autorskiej jest korelacja międzyprzedmiotowa.

6. Istotną czynnością twórców programu jest opisanie innowacyjnych sposobów działania nauczycieli i uczniów.

7. Przedostatnią czynnością etapu konstruowania programu jest ustalenie wymagań programowych, czyli oczekiwanych osiągnięć uczniów.

8. Na zakończenie tego etapu określamy warunki wdrożenia programu, czyli to wszystko, co jest niezbędne dla pomyślnego zastosowania tego programu.

8.2.CZYNNIKI WARUNKUJĄCE REALIZACJĘ PROGRAMU

1. nauczyciele. Jak słusznie zauważył J.P. Sawiński - prowadzenie klasy autorskiej, teoretycznie dostępne dla wszystkich nauczycieli, jest w istocie dla tych najlepszych i wyróżniających się.16

2. uczniowie - ich dojrzałość poznawcza, emocjonalna i psychomotoryczna.

3. rodzice i środowisko społeczno-kulturowe uczniów.

4. czas realizacji programu, czyli odpowiednia liczba godzin.

5. rzeczowe i finansowe uwarunkowania programu obejmujące wyposażenie szkoły w pracownie specjalistyczne, środki dydaktyczne, sprzęt i urządzenia techniczne, koszty wdrażania programu ponoszone nie tylko przez szkołę, lecz i przez rodziców.

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 01:50:00 2005 ]

9.PODRĘCZNIKI SZKOLNE

podręcznik oznacza - książkę przeznaczoną do nauki, zawierającą zbiór podstawowych wiadomości z zakresu jakiejś dziedziny, przedstawionych w sposób jasny i przejrzysty.

9.1.KRYTERIA OCENY PODRĘCZNIKA

Ocena podręcznika szkolnego może być dokonywana pod względem stopnia realizacji zasad nauczania. Przykładem mogą tutaj być badania W. Nowak dotyczące stopnia uwzględnienia zasad nauczania w podręcznikach geometrii.²

Pomocne w ocenie konkretnego podręcznika mogą być treści takich zasad, jak:

zasada poglądowości - oparcie nauczania i uczenia się na poznawaniu konkretnych rzeczy, wydarzeń, zjawisk, procesów, co wiąże się z wymogiem poglądowego przedstawienia rzeczywistości w podręczniku,
zasada przystępności - stopniowanie trudności w nauczaniu, uwzględnianie właściwości rozwojowych uczniów, indywidualnych różnic między nimi, przystępność treści podręcznika,
zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się - atrakcyjność podręcznika w odbiorze motywująca do samodzielnej nauki, pogłębiania zdobywanej na lekcjach wiedzy przez wykorzystywanie informacji podręcznikowych, zarówno eksponowanych przez tekst, jak i środki pozatekstowe, rozwijanie umiejętności korzystania z materiałów tekstowych, ale także obrazowych i symbolicznych, autokontroli i samooceny postępów,
zasada systematyczności i logicznej kolejności - systematyczne nawiązywanie do posiadanej przez uczniów wiedzy, wyróżnianie w tekście podręcznika najważniejszych zagadnień, prezentacja tematów cząstkowych ściśle powiązanych z tytułem rozdziałów, co ułatwia tworzenie w umysłach uczniów struktur wiedzy,
trwałości wiedzy uczniów - zachęcanie do zdobywania wiedzy przez wybór wydarzeń, zjawisk, procesów, postaci pobudzających zainteresowanie, wybór treści rozwijających myślenie, trafny dobór różnorodnych pytań, zadań, ćwiczeń służących sprawdzaniu stopnia przyswojenia i zrozumienia wiedzy, a także jej wykorzystaniu w sytuacjach poznawczych typowych i problemowych,
łączenia teorii z praktyką - umożliwienie nie tylko poznawania rzeczywistości, lecz także przygotowanie uczniów do przekształcania otaczającej rzeczywistości przez dobór bogatego materiału podręcznikowego do zadań i ćwiczeń wymagających umiejętności i sprawności, motywujących do podejmowania działań praktycznych,
operatywności wiedzy uczniów - wykorzystywanie wiedzy w sposób planowy i świadomy, co umożliwia problemowe ujęcie treści w różnych częściach podręcznika, ćwiczenia pomocne w rozwijaniu sprawności, stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych.

Innym kryterium oceny podręcznika może być stopień spełniania funkcji dydaktycznych.

Znany dydaktyk historii A. Suchoński proponuje pod pojęciem funkcji rozumieć te właściwości podręcznika, które są związane z realizacją celów nauczania i uczenia się określonego przedmiotu.⁴ Różne funkcje wyznaczyli podręcznikowi wybitni specjaliści: K. Lech, W. Okoń, Cz. Kupisiewicz, J. Maternicki czy A. Zielecki.

Wydaje się, iż pomocne w ocenie danego podręcznika mogą być następujące funkcje dydaktyczne:

informacyjna - dostarczanie uczniom rzetelnej podstawowej wiedzy przez słowo pisane i środki pozatekstowe;
transformacyjna - wdrażanie młodzieży do posługiwania się zdobytą wiedzą przez zadania i ćwiczenia podręcznikowe;
samokształceniowa - motywowanie do poznawania także treści uzupełniających, wyjaśniających w podręczniku, rozwijanie zainteresowań, wyrabianie umiejętności i nawyków niezbędnych do samodzielnego uczenia się;
badawcza - wdrażanie do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania problemów poprzez problemowy układ treści podręcznika, pytania i zadania, ćwiczenia inspirujące uczniów do samodzielnej pracy;
autokontrolna - utrwalanie wiedzy, sprawdzanie i ocena postępów przez pytania, zadania i ćwiczenia.⁵

W związku z tym należy szukać odpowiedzi na pytania:

Jakie funkcje dydaktyczne pełni konkretny podręcznik?
W jaki sposób je pełni?
W jakim stopniu?

Pełna odpowiedź na każde z tych pytań nie jest jednak możliwa. Podręcznik spełnia daną funkcję zależnie od sposobu doboru i prezentacji swoich elementów strukturalnych, ich treści i formy.

Z tego względu istnieje potrzeba dokonania operacjonalizacji, opisu każdej funkcji, aby w opisie znalazły się wskaźniki umożliwiające dostrzeżenie danej funkcji, określenie stopnia jej realizacji. Innymi słowy, należy funkcje wywskaźnikować i skategoryzować. Podejmowane są próby w tym zakresie.⁶

W tym kontekście interesująca wydaje się być propozycja J. Skrzypczaka, aby do oceny podręczników szkolnych wykorzystać funkcję tzw. komunikatów słownych. Podręcznik traktowany jest jako komunikat (przekaz) między nadawcą - autorem a odbiorcą - uczniem. W ujęciu R. Jakobsona każdy komunikat pełni sześć funkcji: poznawczą, emotywną, fatyczną, apelu, metajęzykową, poetycką.

Funkcja poznawcza - jest podstawą wszelkiego porozumiewania się. Określa ona stosunki zachodzące między komunikatem a przedmiotem (obiekt, fakt, zjawisko, proces). Przykładowo, podręcznik historii wtedy pełni funkcję poznawczą wobec opisywanych postaci, faktów czy zjawisk, jeśli dostarcza o nich informacji eksponowanych przez tekst i środki pozatekstowe prawdziwych i zgodnych z aktualnym stanem nauki historycznej.

Funkcja emotywna - określa stosunki zachodzące pomiędzy komunikatem, w naszym przypadku podręcznikiem, a nadawcą tego komunikatu, czyli autorem podręcznika. Podręcznik nie tylko dostarcza wiedzy o przedmiocie, lecz także określa postawę autora wobec przedmiotu, czego wyrazem są zwroty oceniające typu: znakomity (np. utwór), wielki (np. rozkwit twórczy artysty), słaby (np. władca), udany (np. eksperyment).

Przejawem stosunku emocjonalnego do przedmiotu jest nawet opracowanie tekstu pod względem graficznym i językowym: taki a nie inny podział treści na rozdziały i podrozdziały, sformułowania tytułów (np. „W okowach niewoli”), akapity, wytłuszczenia, podbarwienie tła, ramki sygnalizujące wyrazy, zdania i fragmenty szczególnie ważne, wymagające przyswojenia. Sposoby wyrażania informacji o różnym stopniu ważności (strukturalizacja wiedzy) świadczą o pełnieniu przez podręcznik funkcji emotywnej.

Funkcja fatyczna - ma na celu nawiązanie, podtrzymywanie lub przerwanie komunikacji. Dlatego narracja w podręczniku nie może być sucha, encyklopedyczna, słownikowa. Autor podręcznika powinien mieć świadomość dla kogo pisze, uwzględniać specyfikę przedmiotu. Na przykład relacja autora podręcznika historii o dziejach powinna być urozmaicona, obrazowa, żywa, obfitująca w barwne opisy, konkrety, apelująca do wyobraźni, wiedzy uczniów. Poza tym prezentacja informacji w formie reprodukcji fotografii, dzieł malarskich, mapek, szkiców, schematów czy diagramów podtrzymuje uwagę ucznia, zaciekawia.

Funkcja apelu - określa stosunki zachodzące pomiędzy komunikatem a odbiorcą i ma na celu wywołanie u odbiorcy określonej reakcji. Odnosząc tę kwestię do podręczników należy zauważyć, że powinny one służyć realizacji celów danego przedmiotu nauki szkolnej. Oceniamy podręcznik pod kątem realizacji nadrzędnych celów przedmiotowych, a poszczególne rozdziały i podrozdziały - zależnie od realizacji celów cząstkowych, ujętych w programie nauczania.

Należy także przyjrzeć się zadaniom i pytaniom znajdującym się w podręczniku, ocenić ich związek z treścią, stopień trudności, przydatność do sprawdzania nie tylko wiedzy, lecz także umiejętności i sprawności.

Funkcja metajęzykowa - odnosi się do sposobu, w jakim kodowany jest określony komunikat. Kod to język komunikatu. Podręcznik redagowany jest w określonym języku. Chodzi tu o komunikatywność języka, jednoznaczność poleceń, unikanie zdań długich i zawiłych, stosowanie zdań oznajmiających, wiążących się logicznie, systematyczne wyjaśnianie pojęć, terminologię „przyjazną” dla ucznia w danym wieku, poprawne wyrażanie słów obcojęzycznych przez umieszczanie ich transkrypcji fonetycznych. Wczytując się w tekst podręcznika oceniamy jasność wyrażonych myśli, oceniamy czytelność i wyraźność ilustracji, mapek, rysunków, diagramów.

Funkcja estetyczna - wskazuje, że każdy komunikat, a więc i podręcznik, powinien spełniać wymogi estetyczne. Dlatego oceniamy stronę estetyczną i jakość wydania podręcznika. Chodzi tutaj o estetykę języka, ilustracji, mapek, wykresów, tabel, jakość papieru, druku, okładki, kolor, atrakcyjność wyglądu, ciężar, poręczność w użytkowaniu.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Mar 16 01:50:00 2005 ]

10. PROGRAM NAUCZANIA

10.1.POJĘCIE

PROGRAM NAUCZANIA - przedstawienie celów, treści oraz metod nauczania i uczenia się danego przedmiotu , niekiedy również wyników, które powinny być osiągnięte przez uczniów. W nowoczesnym ujęciu program nauczania jest programem czynności uczniów i założonych wyników tych czynności. Każdy program nauczania ma spełniać założone funkcje kształcące, tj. umożliwiać uczniom zdobycie wiedzy i odpowiednich sprawności oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, jak również funkcje wychowawcze, tj. sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi osobowości.

Plan nauczania obejmuje pełny rejestr realizowanych w szkole przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu w pełnym cyklu pracy szkoły jak i w poszczególnych klasach. Stanowi on podstawę opracowania programu nauczania.

Program nauczania ustala jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić.

10.2.BUDOWA.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:50:00 2005 ]

Na program nauczania składają się:

uwagi wstępne (określa się tu cele nauczania danego przedmiotu)
materiał nauczania (czyli podstawowe informacje, pojęcia, prawa i ważniejsze hipotezy, metody, techniki pracy, algorytmy, reguły postępowania itp. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotowi)
uwagi o realizacji programu i wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału.

Programy są więc determinowane nie tylko przez treść lecz także przez cele, metody i organizację pracy dyd.-wych., które to czynniki wiążą się z kształtowaniem osobowości uczniów i z warunkami nauczania uczenia się. Programy nie mogą być zatem miniaturami dyscyplin naukowych. Przedmioty objęte programem nauczania dzieli się na:

obowiązkowe - wspólny dla uczniów kanon wykształcenia
fakultatywne - dotyczą zagadnień bardziej szczegółowych i wiążą się z dążeniem do zaspokojenia indywidualnych potrzeb i zainteresowań uczniów[Author ID1: at Wed Mar 16 01:50:00 2005 ]

11.NAUCZANIE PROBLEMOWE[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.1.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:27:00 2005 ]POJĘCIE PROBLEMU[Author ID1: at Wed Mar 16 01:32:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Problem dydaktyczny to trudność o charakterze teoretycznym lub praktycznym, której samodzielne rozwiązanie uczeń zawdzięcza własnej aktywności badawczej. Tłem tej trudności jest zwykle celowo zorganizowana sytuacja, w której uczeń, kierując się określonymi potrzebami zmierza do pokonania trudności, a przez to zdobywa nowe wiadomości, umiejętności, rozwija zainteresowania i uzdolnienia.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.2.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:28:00 2005 ]CECHY NAUCZANIA - UCZENIA SIĘ PROBLEMOWEGO[Author ID1: at Wed Mar 16 01:33:00 2005 ] [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

a) Nauczanie problemowe opiera się nie na przekazywaniu gotowych wiadomości, umiejętności, które uczniowie maja opanować.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

b) W toku rozwiązywania problemów uczeń pokonuje wszystkie przeszkody; jego aktywność i samodzielność osiąga tu wysoki poziom.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

c) Tempo uczenia się jest zależne od ucznia lub grupy uczniów. Uczniowie słabsi zyskują dzięki pracy z grupą. Większa aktywność uczniów sprzyja rozwojowi pozytywnych motywów i zmniejsza potrzebę formalnego sprawdzania wiadomości.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

d) Efekty nauczania są stosunkowo wysokie i trwałe. Uczniowie łatwiej stosują wiadomości[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

w nowych sytuacjach, a jednocześnie rozwijają swoje sprawności umysłowe i zdolności twórcze.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.3.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:28:00 2005 ]FAZY PROCESÓW ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU PRZEZ UCZNIA[Author ID1: at Wed Mar 16 01:33:00 2005 ] [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

1.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ] [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]Tworzenie sytuacji problemowej. [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Warunki niezbędne do formułowania problemu to:[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

- umiejętność poprawnego i logicznego myślenia u uczniów;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

- podstawowy zasób wiadomości, który umożliwi im wykorzystanie tych wiadomości[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

do [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]zdobycia innych;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

- umiejętność projektowania, wykonywania obserwacji i wyjaśniania doświadczeń będących często punktem wyjścia rozwiązywania problemów, bądź też narzędziem jego sprawdzania.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.4.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:28:00 2005 ]ZADANIA PROBLEMOWE POJAWIAJĄ SIĘ PRZED OBJAŚNIENIEM PRZYSWOJONEGO MATERIAŁU[Author ID1: at Wed Mar 16 01:35:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Problemy mogą być w formie:[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

a) zadań,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

b) pytań,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

c) zadań praktycznych.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Zorganizowanie sytuacji problemowej może nastąpić przez;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

a) przedstawienie zagadnienia nowego dla ucznia i wspólną z nim analizę tego zagadnienia,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

b) zorganizowanie obserwacji (zjawisk, procesów, rzeczy) wymagających wyjaśnienia,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

c) zestawienie faktów, praw, opisów, procesów i zjawisk wymagających wyjaśnienia, klasyfikacji,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

d) zestawienie sprzecznych twierdzeń dotyczących tego samego zjawiska,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

e) wykazanie sprzeczności między teoria a praktyką.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.5.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:29:00 2005 ]PYTANIA I ZADANIA, KTÓRE NIE SĄ PROBLEMEM[Author ID1: at Wed Mar 16 01:35:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

- pytanie, na które odpowiedź uczeń musi sobie tylko przypomnieć;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

- pytanie, na które uczeń może znaleźć odpowiedź gotową w podręczniku;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

- zadanie doświadczalne, które uczeń wykonuje według instrukcji, a już sama obserwacja dostarcza odpowiedzi;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

- zadania stechiometryczne, których sposób rozwiązania jest uczniom znany, a trudność wiąże się z obliczeniem rachunkowym.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.6.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:30:00 2005 ] [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]WYTWARZANIE POMYSŁÓW[Author ID1: at Wed Mar 16 01:36:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Wytwarzanie pomysłów rozwiązania wymaga od uczniów pewnych zdolności. Chodzi tu zwłaszcza o dwie zdolności. Pierwszą z nich jest zdolność dostrzeganie problemów, zwana też wrażliwością na problemy. Umożliwia ona uczniowi odkrywanie trudności w sytuacjach problemowych oraz luk w strukturach problemowych. Nie mniejszą rolę spełnia zdolność rozumowania.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

W każdym problemie coś musi być dane (czyli znane) i cos niewiadomego. Pomysł rozwiązania jest więc znalezieniem tego, co niewiadome. Usiłując rozwiązać problem, uczeń ogarnia całą strukturę, zastanawia się nad wzajemnym stosunkiem znanych elementów, a następnie wykrywa elementy brakujące lub nie znane związki między danymi elementami oraz całościowego stosunku do rozwiązywanych zagadnień.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:31:00 2005 ]7[Author ID1: at Wed Mar 16 01:37:00 2005 ].[Author ID1: at Wed Mar 16 01:31:00 2005 ]WERYFIKACJA POMYSŁÓW I ICH ZASTOSOWANIE W NOWYCH SYTUACJACH TEORETYCZNYCH LUB PRAKTYCZNYCH[Author ID1: at Wed Mar 16 01:37:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Weryfikacja sprowadza się do oceny i wyboru pomysłów rozwiązania. Ocena może być logiczną lub eksperymentalną, zależnie od charakteru problemu i możliwości uczniów.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Ocena logiczna polega na konfrontacji rozwiązania z poznanymi i uznanymi za prawdziwe, twierdzeniami.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Ocena eksperymentalna polega na konfrontacji z rzeczywistością, a więc na wykonaniu takich doświadczeń, które bądź potwierdzą, bądź obalą hipotezę.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Typy problemów [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Problemy typu [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]„odkryć”[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ] polegają na poszukiwaniu jakiegoś ładu w przyrodzie[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

i społeczeństwie, na ustaleniu praw rządzących zjawiskami przyrodniczymi i społecznymi,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

o tyle [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]„wynaleźć[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]” sprowadzają się do wynajdywania zastosowań tych praw w służbie człowiekowi.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Celem pracy nad problemami typu „wynaleźć” jest osiągniecie założonego wyniku.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

W każdym z problemów praktycznych tkwi pewna suma wiedzy teoretycznej. Dzięki niej praktyka przestaje być „ślepa”, a dzięki takiej praktyce teoria przestaje być dla ucznia pustą grą słów.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Model nauczania poszukującego a uczenie się problemowe[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

W modelu nauczania poszukującego nie chodzi o podanie wiadomości , przedstawienie pojęć i umiejętności. Rola nauczyciela polega na zetknięciu ucznia z problemem, stawianiu pytań i ułatwianiu dialogu.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Pytania stawiane przez nauczyciela mogą być „wąskie” (faktograficzne), po których uczeń natychmiast jest informowany , czy odpowiedź była poprawna, czy nie. Są również pytania wyżej zorganizowane i zachęcające do myślenia wpływając korzystnie na osiągnięcia. Wybór rodzaju pytań powinien zależeć od tego, jacy są uczniowie i jakie cele chce osiągnąć nauczyciel. Pytania faktograficzne są bardziej skuteczne w przypadku uczniów mających problemy w nauce. Pytania wymagające wyżej zorganizowanych czynności poznawczych przynoszą lepsze efekty w przypadku uczniów o przeciętnych lub ponadprzeciętnych zdolnościach, zwłaszcza w szkole średniej, w której wymaga się od uczniów bardziej samodzielnego myślenia.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11[Author ID1: at Wed Mar 16 01:31:00 2005 ].8[Author ID1: at Wed Mar 16 01:38:00 2005 ].[Author ID1: at Wed Mar 16 01:31:00 2005 ]DIALOG Z NAUCZYCIELEM MOŻE BYĆ W FORMIE DYSKUSJI, KTÓRĄ NAUCZYCIEL POSŁUGUJE [Author ID1: at Wed Mar 16 01:39:00 2005 ]SIĘ, ABY[Author ID1: at Wed Mar 16 02:08:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

a) doskonalić myślenie uczniów i pomóc im nadać znaczenie treści nauczania;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

b) zachęcić uczniów do aktywnego zaangażowania się w lekcję;[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

c) umożliwić uczniom opanowanie umiejętności komunikacyjnych i procesów poznawczych[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

W procesie nauczania poszukującego uczeń poszukuje odpowiedzi i rozwiązań,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

aby zaspokoić własną ciekawość oraz budować własne teorie i koncepcje. Wersja modelu poszukującego to metoda dociekań. Nauczyciel styka ucznia z czymś zagadkowym lub zawierającym sprzeczność. W ten sposób rozpala ciekawość i motywuje do dociekań, które są podstawą rozwiązywania problemów.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

11.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:32:00 2005 ]9.PRZYKŁADY ZADAŃ PROBLEMOWYCH[Author ID1: at Wed Mar 16 01:40:00 2005 ] [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

Þ[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ] [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ] typu teoretycznego[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]: [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

2. Na szalkach wagi znajdują się równoważące się zlewki z kwasem solnym. Do jednej zlewki wrzucono kawałek magnezu, a do drugiej kawałek cynku. Masy metali były jednakowe. Jakie położenie zajmą szalki po zakończeniu reakcji? Dlaczego?[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

3. Na podstawie wykresu rozpuszczalności spróbuj przewidzieć, co stanie, jeżeli 50 g roztworu siarczanu (VI) miedzi (II) w 333 K oziębi się do temperatury 283 K.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

4. Wyjaśnij, dlaczego po zakwaszeniu roztworu siarczku sodu kwasem solnym pojawia się łatwo wyczuwalny zapach siarkowodoru.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

5. Znając zachowanie się tlącego łuczywa w tlenie i w powietrzu spróbuj przewidzieć, jak powinien zachować się drut żelazny po wprowadzeniu go do cylindra z tlenem, a jak po wprowadzeniu do cylindra z powietrzem.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

6. Masz magnez, siarkę, kwas solny. Zaproponuj reakcje chemiczne umożliwiające otrzymanie siarkowodoru.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Þ typu praktycznego: [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

1. Metale łącząc się z tlenem tworzą tlenki. Z tego wynika, że tlenki metali składają się[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

z tlenu i danego metalu. Zaproponuj eksperymentalne sprawdzenie tego wniosku oraz[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

narysuj schematycznie zestaw, w którym można takie doświadczenie wykonać. Zaznacz[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

na nim przewidywane objawy reakcji[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

2. Kwasy zbudowane są z wodoru i reszty kwasowej. Zaproponuj eksperyment sprawdzający obecność wodoru w jego składzie oraz narysuj schemat zestawu, w którym można takie doświadczenie przeprowadzić.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

3. Do pro[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]bówki z kilkoma mililitrami roztworu siarczanu (VI) miedzi (II) wrzuć kilka drobnych gwoździków lub trochę opiłków żelaznych i potrząsaj probówką aż do odbarwienia roztworu. Objaśnij zachodzące zjawisko.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

4. Zbadaj czy skorupka jaja kurzego zawiera węglan wapnia. Przygotuj instrukcję eksperymentu.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

5. W jaki sposób udowodnisz, że cukry zwane węglowodanami zbudowane są z trzech pierwiastków: węgla, wodoru i tlenu? Zaproponuj doświadczenie.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

6. Zaproponuj doświadczenia udowadniające wpływ: temperatury, mieszania oraz wielkości drobin substancji rozpuszczanej na jej rozpuszczalność w wodzie.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

7. Przygotuj roztwory soli kuchennej o stężeniu: 25%, 50%, 75%. Zaproponuj instrukcję tego doświadczenia oraz usprawnienie procesu poprzez wykorzystanie programu komputerowego [Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]Stężenie.[Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ][Author ID1: at Wed Mar 16 01:26:00 2005 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Mon Nov 7 11:02:00 2005 ]

f[Author ID1: at Mon Nov 7 11:02:00 2005 ]

www.student.e-tools.pl[Author ID2: at Sun Nov 27 16:10:00 2005 ]

Wyszukiwarka