WYKŁAD I - 16.II.2001

Podział polityczny świata:

• postają nowe państwa

• istnieje integracja (powstaja grupy państw)

Obserwując mapę należy zwrócić uwagę na:

• rok wydania

• miejsce wydania (państwo i jego koncepcja) - np. Polska nie uznaje, że Antarktyda jest podzielona na sektory

• dobór danych

Mapa przedstawia punkt widzenia kraju, w którym została wydana.

Okres wielkich odkryć geograficznych zapoczątkował powstawanie państw (wielkie kolonie), główną rolę odgrywały: Hiszpania i Portugalia.

1494 r. dwa lata po odkryciu Aneryki papież Aleksander VI podzielił świat na 2 części, na wschód od 42º - Hiszpania, na zachód Portugalia. 1Hiszpania posiadała największe kolonie w Ameryce Łacińskiej. XVI w. do „inwazji” dołączyły kolejne kraje: Niderlandy, Francja, Anglia, które lądują na wybrzeżu Ameryki, zakładając Nowy Amsterdam (Nowy York), inwazja Anglii i Francji - Kanada, Antyle, Brazylia, Nowy Orlean. Wojna między Anglią i Francją o tereny w Ameryce.

XIX w. - kolonizacja Afryki - partycypują wszyscy: Anglia, Francja, Niemcy, Belgia

Tylko 2 niezależne: Liberia - 1846 r. - stworzona sztucznie przez Amerykanów dla Murzynów wydalonych z Ameryki, Etiopia - zacofane państwo

Azja - XIX w. - niewiele pańsyw niezależnych:

Indie Brytyjskie, Rosja ma dużo posiadłości, Chiny zależne ale niepodległe, Persja.

Azja podzielona między Francję i Anglię, niezalezny: Afganistan.

Pierwsze ruchy narodowościowe:

• Ameryka Pn. - powstanie USA pocz. XIX w. - kolonie brytyjskie, 13 stanów, 51 stanów dzisiaj, była też wojna o Texas - kiedyś własność Meksyku, Alaska od Rosji

• Ameryka Łacińska - XIX w. walka poszczególnych krajów

• Europa

• Polska - zmniejszona do Księstwa Warszawskiego

• Niemcy - 300 księstewek

• XIX w. Anglia przyłącza Walię i Szkocję

• Francja, Hiszpania, Portugalia

• Austria (Monarchia Austro-węgierska)

• zjednoczenie Włoch, zjednoczenie Niemiec

Do I wojny światowej tak wyglądała Europa.

Po I wojnie światowej - państwa, które przegrały, utraciły swoje kolonie: Niemcy (w Afryce: Togo, Kamerun, Nambię, Tauganikę, Wyspy Bismarcka, W-y Karoliny), Turcja (Bliski Wschód, Irak, Syria, Liban, Palestynę), Japonia dostała posiadłości niemieckie, powstała Polska, Czechosłowacja, Rumunia, Bułgaria, Węgry, Austra zmalała.

Powstała też Liga Narodów - jej mandaty, to tereny które zostały oddane zwycięskim państwom (Anglii, Francji i Węgrom) pod warunkiem dekolonizacji, Palestyna (brytyjska) - została podzielona na 2 części, Togo (brytyjskie i francuskie).

II wojna światowa: uważano, że do rozwoju gospodarczego potrzebne są kolonie (dostarczają surowców, tanią siłę roboczą, można się tam osiedlać).

II wojna diametralnie zmieniła sytuację polityczną,

• zmieniono granice;

• uznano, że nie warto mieć kolonii, bo drogo kosztują, rodzą się konflikty, lepiej uzależnić je od siebie ekonomicznie;

• powstanie ONZ

1900 - 54 kraje niepodległe - w tym 24 w Europie

1926 - 74 na świecie

• 33 - Europa

• 13 - Azja

• 4 - Afryka

• 22 - Ameryka

• 2 - Aust. z Oceanią

2000 - 197 krajów niepodległych

• - Europa

• 47 - Azja

• 54 - Afryka

• - Ameryka

Dekada lat 40 - dekada Azji; złamany mit wyższości białego człowieka, duże obszary zajete przez Japończyków (pd-wsch do Indii)

1945 - powstanie niezależnej Indonezji

Indie - dążyły do uniezależnienia do Anglii - Kongres Narodowy - uzyskały niepodległość, podzieiły na 3 jednostki:

1. Indie i Pakistan - hinduizm i muzułmanizm

2. Pakistan - hinduizm, połączenie Wschodu i Zachodu - przesiedlenia ludności

3. Cejlon

Pakistan Wschodni podzielil się na Bangladesz

Palestyna - Izrael i Jordania (Cusjordanie i Transjordanie)

Cała Palestyna do Izraela - Żydzi

Walka Arabów o autonomię Palestyny, gdyż uważali, że powinna być arabska

1960-70 - dekada Afryki, powstaje 30 kilka państw, dekolonizacja, Francja udziela niezalezności Afryce zachodniej, Brytania: Nigerii i Sudanowi; najtrudniej dekolonizują się posiadłości Portugalii i Hiszpanii; Nambia - uzyskuje niepodległość jako ostatnia kolonia w latach '90.

Lata 70, 80

Dekolonizacja Ameryki Łacińskiej - Gujana, San Cila, .... - wyspy należące do Anglii.

Dzisiaj obszarami kolonialnymi są:

• Grenlandia - Dania (ale w sferze wpływów Ameryki i Kanady)

• Bermudy - brytyjskie

• Puerto Rico - kraj niepodległy, zależny od USA

• Gwadelupa, Gujana - francuskie

• Giblartar - brytyjskie - w 2001 były próby połączenia z Hiszpanią

• Martynika - francuska - departament zamorski

• Antyle - holenderskie

• Wy-y Dziewicze - USA/UK

• Falklandy - brytyjskie

Integracja: UE, NAFTA, wszelkie unie etc.

Desintegracja - ruchy separatystyczne

Podział świata:

• kraje bogatej północy

• kraje biednego południa - na pdst dochód per capita

kraje:

• kapitalistyczne

• komunistczne

• rozwijajace się

WYKŁAD II - 23.II.2001

Konflity międzynarodowe

Wody terytorialne:

• granice przebiegają na morzu

• wody kryją bogactwa, połowy ryb - problem

• ok. 12 mil od brzegu - wody terytorialne

• kraje nad Pacyfikiem chcą większych obszarów (np. ważne jest jak podzielone są obszary ne Morzu Północnym ze względu na szyby naftowe)

• obszary wielkich ławic

Konflikty międzynarodowe - przyczyny:

• problemy etniczne - granice się są granicami etnicznymi (Afryka, Azja, Europa - b. Jugosławia)

• odkrycie poszczególnych bogactw naturalnych, kraje sąsiednie roszczą o nie pretensje - uzasadnienie historyczne, ciągle trwały wojny, tylko ok. 100 lat było wolne od wojen, od 1600 r. nie było okresu spokoju, zdarzają się wojny wewnętrzne: I wojna - 28 państw - 15 mln zabitych, II wojna - 59 państw - ponad 50 mln zabitych; do końca wieku - 130 wojen - 25 mln zginęło, prowadzone lokalnie

Wojny rodzą wiele komplikacji, wzrastają wydatki na cele wojenne, Izrael - 32% dochodu na zbrojenie, Syria, Chiny, Etiopia. Handel bronią jest bardzo rentowny. USA i Rosja wydają najwięcej na zbrojenie, co źle wpływa na rozwój poszczególnych krajów:

→zakup broni→zbyt droga pomoc-zadłużenie→pożyczki międzynarodowe→spłacanie w naturze-eksport→rozwija się sektor proeksportowy-bezrobocie→mało żywności→niepokój i bunt→kontrola rządu-policja-potrzeba broni→

Irak - ¹/₃ importu to broń, 1 czołg to budwa 100 klas.

W wielu krajach rozwój nastęouje właśnie przez rozwój tego sektora - ZSRR. Jest to kosztowne przedsięwzięcie. Broń wyprubowuje się w konfliktach wewnetrznych; gdy należy niszczyć, niszczy się stara broń.

PROBLEMY DEMOGRAFICZNE

Liczba ludności świata bardzo gwałtownie wzrasta: 7 tys. lat pne - 10 mln (Indie, Chiny), narodzenie Chr. - 160 mln, 900 r. - 320 mln, 1700 r. - 600 mln, 1850 r. - 1250 mln, 1950 r. - 2,5 mld,1950 - 2000 - ponad 6 mld. Czas podwajania liczby ludności bardzo skrócił się.

W wieku XVIII obserwujemy duże przyspieszenie wzrostu ludnosci: 1820 - 1 mld, 1927 - 2 mld, 1960 - 3 mld, 1975 - 4 mld, 1987 - 5 mld, 1999 - 6 mld. Jest to spowodowane zmianami w przyroście naturalnym - różnica między stopą urodzeń i stopą zgonów ( wyrazony w promilach, procent składany liczy się każdego roku od nowa).

Przyrost roczny był kiedyś bardzo wolny, przed Chrystusem - ok. 20 osób, 900 - 4 tys., 1700 - 27 tys., 1800 - 13 mln, 1970 - 50 mln, 1980 - 84 mln, 2000 - 97 mln - tyle ludzi przybywa - netto.

Nie wiadomo, jaka jest maksymalna liczba ludności, która może zamieszkać na świecie. Założenia przyrostu 5 % (nierealne, dzis wynosi kilkanaście) - 400 mld za tysiac lat, 337 m² dla każdego człowieka.

Przy dzisiejszym przyroście - 1447 • 10⁴ mld ludzi za 1000 lat i 102 m² na każdego.

Demograf Alfred Sauny wyróżnił 4 cykle demograficzne (w Europie, powtarzające się):

I - dla prymitywnych społeczeństw - wysoki stopień urodzeń, bardzo wiele umiera, tak było przed narodzeniem Chrystusa → przyrost naturalny - bardzo niski

II - charakterystyczny dla krajów bardziej rozwiniętych - wysoka stopa urodzeń, postęp medyczny, wiele chorób zostaje zahamowanych (trąd, malaria, tyfus), stopa zgonów się obniża, XVII/XVIII w. w Europie → przyrost naturalny bardzo wysoki

III - zmiany - stopa urodzeń obniża się (akcja uświadamiania), stopa zgonów obniżona

IV - stabilne - stopa zgonów = stopa urodzeń, małżeństwa mają po 1, 2 dzieci, charakterystryczne dla społeczeństw industrialnych

V - przyrost ujemny - stopa urodzeń jest niższa od stopy zgonów, gdyby nie było migracji, wiele państw wyludniłoby się.

Czy tak jest na świecie?

Przyrost naturalny na świecie jest bardzo zróżnicowany. Kraje 3-go świata są w II etapie, wysoki przyrost naturalny; półkula północna - przyrost naturalny znacznie niższy, bardzo duze zróżnicowanie wzrostu liczby ludności; w krajach 3-go świata: lata '50 - 77%, '94 - 93%. Przyrost naturalny na świecie: '50 - 16%, '60 - 18%, '70 - 20%, '80 - 18%, '90 - 17%, 2000 - 13,2%.

Na kontynentach: Afryka - 24,1 % - największy, Ameryka Łacińska - 16,6%, Ameryka Północna - 14%, Australia - 10,2 %, Europa - 5,5%.

Kongresy demograficzne:

Prognozy - klucz do rozwiązania zagadki tkwi w krajach 3-go świata:

• stopa zgonów - postęp medyczny powoduje obniżenie umieralności, zmieniły się choroby, dziś choroby układu krążenia, rak, wypadki drogowe, AIDS

• stopa urodzeń - dlaczego tak wysoka? Paradoks, poszczególnym rodzinom opłaca się mieć dużo dziecie (strefy równikowe, podzwrotnikowe, zwrotnikowe → ciepłe), wydatki - ubranie (niewielkie), wyżywienie - 2 plony z roku, ziemia owocuje 2 razy w roku, można wiele rzeczy uzyskać, zbierać, łatwiej o zdobycie żywności), korzyści z dzieci sa duże: bezpłatny robotnik na roli, pracują w miescie i część dochodów przesyłają rodzicom, rodzice mając więcej dzieci mają zapewniona starość.

• przyczyny społeczno-kulturalne - każdy mężczyzna powinien mieć dzieci, jeśli kobieta nie ma dziecka to nie jest kobietą, religia: katolicka (zakaz aborcji), islam (4 żony i z każdą dzieci), buddyzm (za rozmnażaniem)

Ostatnie 10 lat: pewne obniżenie - jest wynikiem działalności pewnych organizacji pozarządowych.

Pogląd Maltuna (?) - ludność wzrasta w postepie geometrycznym a żywność w arytmetycznym.

W chinach mamy ograniczenia, można mieć tylko 1 dziecko, jak ktos ma 2 to jest wrogiem ludu, nie ma pracy, mimmo to przyrost naturalny jest dodatni. Na terenie Chin mieszkają mniejszości, ok. 100 mln, im wolno mieć dziecie, z nimi żenią się Chińczycy, chcąc mieć więcej dzieci i likwidują mniejszości narodowe.

Skąd wiemy o licznie ludności - spisy ludności, prowadzone od XIX w., u nas od XV wieku, w innych krajach się tylko szacuje. Spisy w krajach 3-go świata są często błędnie przeprowadzane.

• Chiny - przeprowadzono spis w 1953 r. a w '60 okazało się, że ludzi jest mniej. Mieszkańcy podawali nieboszczyków po to, by mieć większe przydziały na ryż.

• Brazylia - 1960 - 70 - różnica 3 mln ludum przy pierwszym spisie nie wiedziano o istnieniu ludzi na pewnych obszarach, potem zostali uwzględnieni.

• Nigeria - chodziło o pomoc z ONZ i zafałszowano spis, podano wiekszą liczbe ludności niż w rzeczywistości

• Symulacja - zbadanie jednego regionu i założenie, że reszta wygląda podobnie, nie przeprowadza się spisów, przez co zafałszowano fakty.

Największa ilość ludzi mieszka w Azji, wyraźnie wzrasta jednak udział Afryki, maleje udział Europy i Ameryki.

WYKŁAD III - 02.III.2001

WYKŁAD IV - 09.III.2001

Nierównomierne rozmieszczenie ludności:

Dominacja Azji Pd-Wsch, w Europie była emigracja do Ameryki, wzrasta udział Ameryki. 60,5% ogółu ludności mieszka w 11 bardzo ludnych krajach, ¾ świata mieszka w 25 krajach:

2. Chiny - największy kraj - 1251,2 mln

3. Indie - szybkie tempo wzrostu - 1000,8

4. USA - 273,1 mln

5. Indonezja - 206 mln

6. Brazylia - 163 mln

7. Rosja - 152 mln

8. Pakistan - 146 mln

9. Japonia - 130 mln

10. Bangladesz - 127 mln

11. Nigeria - 113 mln

12. Meksyk - 100 mln

13. Niemcy - 82 mln

14. Wietnam - 78 mln

15. Filipiny - 75 mln

16. Egipt - 67 mln

17. Turcja - 64,4 mln

18. Iran - 62 mln

19. Tajlandia - 59,7 mln

20. Etiopia - 60 mln

21. Wlk. Brytania - 59,5 mln

22. Francja - 59,1

23. Włochy

24. Ukraina

29. Polska - 38,7 mln

Polska i Hiszpania były w latach '50 w I 20 najludniejszych.

Gęstość zaludnienia: 43 ^{mieszkańców}/_km2 np. Nigeria jest bardzo gęsto zaludnione są obszary pdn.

32 ^m/_km2 - Europa - zafałszowane, bo zalicza się Rosję

112 ^m/_km2 - Azja

25 ^m/_km2 - Afryka

19 ^m/_km2 - Ameryka Pn.

Gęstość zaludnienia - ilość mieszkańców przypadających na jednostkę powierzchni. Optymalna gest. zal. pozwala dobrze żyć.

Eksplozja demograficzna - ogromny przyrost ludności.

Struktura wieku

• mamy ogromną liczbę ludności w wieku przedprodukcyjnym (0-15 lat) - 34%, w '65 - 38 %, w '95 - 32%. Afryka - 44%, Ameryka Łacińska - 34%, Australia - 22%, Europa - 19%. Grupa ta wymaga dużych nakładów, nic nie robiąc przy tym; potem nie może znaleźć pracy, bo powstaje wtórny wyż demograficzny

• grupa poprodukcyjna - pow. 66 lat, emeryci - dzisiaj 6%, ale w krajach skandynawskich 12 % (przedłużanie życia)

• grupa produkcyjna - 52%

Struktura płci

• nadwyżka kobiet - 20 mln, to nie jest duże zróżnicowanie

• Azja, Australia, Ameryka - więcej mężczyzn

• nadwyżka mężczyzn - do lat 14

• grupa produkcyjna - więcej kobiet

• po każdej wojnie rodzi się bardzo dużo chłopców

Struktura narodowościowa świata:

Naród - pewna grupa ludzi, trwała historycznie wspólnota ludzi ukształtowana na wspólnej kulturze, języku, terytorium, przejawiająca się w świadomości.

Mamy kraje: - narodowe - jeden naród, kraje narodowościowe - szereg narodowości, żadna nie jest dominująca, czasem mniejszość rządzi większością (większość ma problemy etniczne)

Europa:

• Hiszpania: Fenicjanie, Kartagińczycy, pod władaniem Rzymu, państwo Winggotów - najeżdżają Maurowie (IX - XV w.) - 6 wieków panowania arabskiego, mieszanie się różnych ras, Hiszpania nie jest jednolita pod względem etnicznym: Baskowie, Katalończycy, Galijczycy - 30%, chcą się oddzielić - wytwarzają ponad 50% dochodu, więc Hiszpania nie może z nich zrezygnować

• Portugalia: 80% ludu to Francuzi, Bretończycy (ludność celtycka), Alzacja i Lotaryngia - trudno określić tyle ludności, Korsyka - wszystkie nazwy włoskie (do XVIII w. była włoska)

• Wyspy Brytyjskie - Irlandia (należała do Wlk. Bryt., walczyła o niepodległość, część północna Irlandii należy do Anglii), Walia - przyłączona do Anglii, ale jest tu dwujęzyczność, Szkocja

• Belgia - Walonnowce i Flamani - konflikt

• Holandia - mniejszość Fryzów (germańskie)

• Luxemburg - emigracja

• Szwajcaria - 3 języki, niemiecki - Zurich, francuski - Genewa, włoski, 20% emigranci

• Włochy - południowa część Tyroku - ludność niemieckojęz., problem w rejonie Triestu

• Austria - emigranci we wschodniej Europy, ludność słoweńska

• Niemcy - Łużyce - słowiańska ludność

• Skandynawia - nie ma problemów narodowościowych

• Jugosławia - powstała po I wojnie światowej, po II w Federacji Republiki Jugosławii: 6 republik: Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Sernia, Czarnogóra; 4 języki: serbski, chorwacki, macedoński, słoweński; 3 religie: katolicka, prawosławne, islam; 2 alfabety: łaciński i cyrylica; w 1990 r. - rozpad Jugosławii; ludność Bośni i Hercegowiny - Serbowie i Chorwaci, którzy przyjęli islam.

• Bułgaria - Macedończycy, ale Bułgarzy uważają ich za swoich, mniejszość turecka na południu

• Grecja - Macedończycy (północ) - wywieźli ich na Peloponez, silna emigracja

• Rumunia - Węgrzy - Siedmiogród - duża mniejszość, Węgrzy graniczą z Węgrami

• Słowacja - Węgrzy, Cyganie, Ukraińczycy

• Czechy - 3 narodowości: Czesi, Morawianie, Ślązacy

• Polska - kraj narodowy, mało mniejszości narodowych, 200 - 300 tys. Białorusinów (Siemiatycze i okolice), 300 - 400 tys. Ukraińcy (rzeszowszczyzna, Przemyśl, Dolny Śląsk), 300 - 1000 tys. Niemcy (opolszczyzna, Śląsk, woj. gdańskie), Litwini (suwalszczyzna), Cyganie, Grecy, Słoweńcy, Czesi

• byłe ZSRR - zróżnicowania 150 różnych narodów, każdy naród miał mieć autonomię (republiki) - tak było zapisane w konstytucji, w 1920 r. było dużo republik autonomicznych, nawet dwa obwody polskie (np. Dwerżyńszczyzna, Marchlewszczyzna), reubliki stały się niepodległe i powstały problemy narodowościowe

• Litwa - 30% - Polacy, Rosjanie - Wilno i okolice

• Łotwa - ponad 30% - Rosjanie,Ukraińcy, Białorusini, ok. 60 ys. Polaków w ok. Dyneburga

• Białoruś - najsilniej rusyfikowana, 2 grupy mniejszościowe: Polacy - Grodna, Rosjanie, Białorusini rosyjskoęzyczni optują za Rosją

• Ukraina - 300 tys. Polaków w rejonie Żytomierza, Berdyczowe; Ukraińcy rosyjskoęzyczni: Zagłębie Donieckie - zamieszkane przez Rosjan, Krym - Tatarzy Krymscy, Chruszczow podarował go Ukrainie, II wojna - zajety przez Niemcy; gdy Ukraina odzyskała niepodległość, Krym chciał się odłączyć

• Rosja - republiki autonomiczne, 50 obwodów utonomicznych, konflikt na terenie Czeczenii (jeżeli da się im niepodległość to i reszta zechce), 100 tys. Polaków (Moskwa i Petersburg), wszystkie miasta mają mniejszość polską

• Kaukaz - Jugosławia - Armenia (katolicy, pierwsi przyjęli chrześcijaństwo, wyniszczeni przez Turków), Azerbejdżan (bliscy Turkom, muzułmanie, prawie Turcy), Gruzja (prawosławni, z rep. autonomiczne: Abchazja, Adaria - silnie zróżnicowany rejon pod względem etnicznym)

• Azja Środkowa - Tadżykistan, Uzbekistan (tu mieszkają Turkmenia), Kazachstan (Kazachowie stanowili mniejszość, grupy przesiedleniowe Polacy - 100 tys, Niemcy - nadłużańscy), represje w stosunku do niewolników, rodzący się islam)

• Cypr - 70% to Grecy, 30% - Turcy; Turca, Iran, Irak, Syria → Hurdowie, obiecywano im Hurdystan po I wojnie, po II też, nikt im nie chcial dać niepodległości, Iran i Irak to złoża naftowe, Turcy i Kurdowie nienawidzą się

• Bliski Wschód:

• Izrael - problem żydowsko-arabski, Żydzi chcą zmniejszyć ilość Arabów

• Arabia Saudyjska - skłócone sekty islamu

• Kuwejt, Katar - tu 60% to ludność emigracyjna, miejscowi to mniejszość

• Afganistan - na północy Tadżykowie

• Indie - ogromne wymieszanie, Hindusi - 20%, język angielski obowiązujący

• Birma - 5 gr. nar. walczących ze sobą, stan wojenny

• Azja Pd-Wsch

• Tajlandia - jednolita

• Malezja - Malajowie i Chińczycy

• Indonezja (nierównomierne rozm. ludn.) i Filipiny (30-40 gr. walczących o władzę) - najbardziej zróżnicowane

• Chiny - kilka % - 100 mln, np. Tybetańczycy, Mongołowie

• Korea i Japonia - bardziej jednolite

• Afryka - pn → arabska, pd → czarna, granice zupelnie sztuczne, wszystkie kraje są skłucone, nie ma większości, problemy językowe, Tutsi i Hutu w Rwandzie

• Ameryka - mniejszość - ludność indiańska, wyparta przez kolonializację

• Kanada i USA - większość to ludność napływowa, wymieszanie ras, polityka proemigracyjna z Europy Zachodniej, mniejszości to Quebee

• USA - problem murzyński - dyskryminacja, napływ Latynosów (Meksyk, Kuba Antyle), z Azji, Europa odgrywa coraz mniejszą rolę

• Ameryka Łacińska - Latynosi - tak się ich nazywa, mniejszości w poszczególnych krajach, wymieszani pod względem etnicznym

• Argentyna - 300 tys. osób południowego pochodzenia

• Australia - początkowo kolonia karna, ludność napływowa z Europy

• Nowa Zelandia - Aborygeni nieliczni

• Oceania - pochodzenie polinezyjskie i ludność napływowa (Hindusi, Japończycy)

Wszystkie kraje chcą być jednolite pod względem etnicznym. Integracja - przepływ przez granice (większe problemy)

Mniejszości polskie - 15 mln Polaków mieszka poza granicami kraju. Polonia - wyemigrowali; Polacy - tam, gdzie granica się zmieniła): Kanada 300 tys, RPA; saldo emigracyjne - ujemne

WYKŁAD V - 16.III.2001

Migracje - przemieszczanie się. Ze względu na kierunek: państwowe, ze wsi do miast, międzyregionalne, trans -wewn. Kontynentalne. Ze względu na okres: sezonowe, do pracy, stałe. Przyczyny: ekonomiczne polityczne (ucieczki czy deportacja - azylanci), religijne.

Ostatnie 50 lat. Po II wojnie światowej wyróżniamy 3 okresy:

I - od zakończenia wojny do początku lat '60:

EUROPA: zmiany granic, ustrojów, nowe państwa; trudna sytuacja w krajach zniszczonych; następstwo II wojny; zmiany w Europie, przede wszystkim niemiecka, `46-'48 - 2 mln Niemców wyjechało z Polski, 10 mln osób zostało przesiedlonych, migracje Polaków 2,3 mln wyjechało z kresów wschodnich; Rumuni do Rumunii - 11000; Bułgarzy do Bułgarii - zmiany granic; Jugosławia i Turcja - 150 tys. Włochów wysiedlonych

AZJA: '47-'51 - 7 tys. Żydów przybyło do Izraela, 9 tys. Serbów do Syrii, 7,3 mln wysiedlonych Hindusów z Pakistanu, podobna liczba Pakistańczyków z Indii, 6,3 mln Japończyków musiało wrócić do Japonii (Mandżuria), 1,5 mln - przesiedlenia na Płw. Koreańskim.

AFRYKA: Francuzi zmuszeni do wyjazdu z Algierii do Francji

AMERYKA PN: otwarta na migrantów, USA - 4,3 mln osób przybywa (Niemcy, Anglia, Włochy - największa grupa emigrantów), migracje z Ameryki Łacińskiej (Puerto Rico), Kanada - 2,5 mln przybywa

AMERYKA ŁAC.: Argentyna, Brazylia (750 tys. Portugalia, Włochy, Hiszpania), Wenezuela (560 tys.) - przyjmują migrantów

AUSTRALIA: przyjmuje 1,6 mln migrantów (Anglia, Włochy)

II - lata '60 - przełom ⁷⁰/₈₀: bardzo szybki rozwój gospodarczy świata, pogłębiają się różnice pomiędzy krajami bogatymi i biednymi, migracje intrakontynentalne stają się ważniejsze niż transkontynentalne, powstanie EWWiS - później EWG i UE - odbiorca migrantów, Niemcy przyjmują ogromne ilości „westworkerów”: Turcy (1,2 mln), Jugosławia (jedyny kraj socjalistyczny posiadający z Niemcami umowę o zatrudnieniu), Włosi, Grecy; Francja przyjęła 3,7 mln do '73 r., Anglia - 800 tys., Austria - 250 tys. (Jugosłowianie, czesi, Słowacy), zmieniła się liczba migrantów do USA, mniej z Europy, więcej z Azji (Chiny i Pakistan), Meksyk przyjął 4,5 mln; Europejczycy widzą swoją przyszłość na terenie UE

W Ameryce Łacińskiej migracja z Europy, migracja między krajami jest coraz mniejsza; migracja z Bliskiego Wschodu, Azji do krajów nad Zatoką Perską, do Australii 550 tys. z Nowej Zelandii.

III - koniec lat '70: kryzys, ograniczenie migracji ekonomicznych, zmniejszenie liczby westworkers; wzrosła liczba uciekinierów (politycznych i ekonomicznych) 130 mln legalnych, 2% ludności zmienia m-ce zamieszkania na stałe, więcej osób prosi o azyl polityczny: 30% migracji - USA, 20% - Europa zachodnia, 13% - Bliski Wschód, 12% - Afryka, 8% - Azja Pd.Wsch., 8% - Ameryka Łacińska, 4% - Kanada, 2% - Australia, 2% - RPA, 1% - Chiny.

Do USA przybywa 1 mln rocznie z Azji i Ameryki Łacińskiej, dziś Europa to 9% migracji do USA, Chińczycy w USA wysyłają pieniądze do Chin, zapoznają się z technologią amerykańską. 10% ludności USA to osoby urodzone zagranicą. Emigracja z USA to emeryci, businessmeni na W-y Kanaryjskie, Azory, do krajów przodków.

Do Kanady przybywa 200 tys. rocznie (Chińczycy, Koreańczycy).

UE - duży % migrantów (Niemcy - liczba migrantów do Niemiec wzrasta - 9% to obcokrajowcy w Niemczech), Francja - 6% to emigranci (Algieria, Tunezja, Maroko, Wietnam), a polityka francuska jest antymigracyjna; Belgia - 9%, Anglia - 3,5% (z Afryki i Azji), Szwajcaria - 20% (Włosi, Jugosłowianie, Hiszpanie), Austria 0 9%, Włochy - 2% (Tunezja, Algieria, Europa Śr-Wsch), Hiszpania - 1,5 %, Szwecja - 6% (Finowie, Jugosł., Chile, Liban), Norwegia - 4% (Irańczycy, Pakistańczycy).

Rosja (III m-ce pod względem liczby przybywających) - ponad 2 mln z innych republik, z Afryki i Azji - 0,5 mln.

Afryka - kierują się na południe, Wybrzeże Kości Słoniowej - popularny kraj.

Azja - Arabia Saudyjska - 1,5 mln, katar, Izrael, Płw. Indyjski, Indochiński - wyjeżdżają.

Australia - migracja z Europy, Azji (Wietnamczycy)

Ameryka Łacińska - saldo ujemne - więcej wyjeżdża niż przyjeżdża.

Dzisiaj ponad 30 mln osób było deportowanych: 40% - Afryka (niestabilność polityczna kontynentu), 29% - Azja(-[]-), 24% - Europa (Jugosławia i Rosja).

Duży jest udział imigrantów (3,4%) w przyroście naturalnym (13%).

USA, Kanada, Francja, Arabia Saudyjska - drenaż mózgów - przyjmują ludzi wykształconych.

Aby uzyskać obywatelstwo - język i kultura: trudno w Szwajcarii i Japonii, łatwo w Holandii i Szwecji.

Polska - więcej wyjeżdża niż przyjeżdża. Różnica między emigracją (20 ^tys./_rok - Niemcy, USA, Kanada) a imigracją (2-9 ^tys./_rok -Niemcy, z b. ZSRR - Ukraina, USA) zmniejsza się

WYKŁAD VI - 23.III.2001

URBANIZACJA

• przyrost ludności ze wsi do miast jest dwukrotnie większy od przyrostu naturalnego

• urbanizacja to (łacińskiego miasto) - umiastawianie

• każde państwo ma inną dolną granicę mieszkańców miasta

• struktura zatrudnienia - wg niej osiedle jest lub nie jest uważane za miasto, jeżeli większość pracuje w II, III sektorze - charakter miejski

• miasto - spełnia funkcje administracyjne, np. Brazylia - pow. 100 mieszkańców - miasto lub każde osiedle o prawach miejskich, u nas dolna grania to 20 tys. mieszkańców; zwarta zabudowa - bo też jest cecha odróżniająca choć dziś wieś się bardzo upodobniła do miasta

• urbanizacja jest procesem wyrażanym w % ludności miejskiej (wskaźnik)

• rozwój miast

• aspekt demograficzny - % ludności w miastach na 1 % powierzchni ziemi; 50% ludności świata mieszka w miastach

• urbanizacja - jest procesem ogromnej koncentracji na małej powierzchni

• aspekt ekonomiczny - zmienia się struktura gospodarcza kraju, duża koncentracja miast → duża koncentracja gospodarki; rejony najbardziej rozwinięte; odpływ ludności z rolnictwa, wzrost zatrudnienia w innych sektorach

• aspekt morfologiczny - zwartość zabudowy

• aspekt przestrzenny - dużo ludzi na małej powierzchni

• aspekt ekologiczny - miasto przekształca środowisko

• miejski styl życia - jeden z elementów migracji ze wsi do miast to wyższe zarobki, ta migracja jest na całym świecie, odwrotnych raczej nie ma)

• migracje ze wsi - przez ostatnie 200 lat: 1800 r. - 3% w miastach, 1850 r. - 6% - szybki wzrost urbanizacji, 1900 r. - 14% - przemiany strukturalne gospodarki światowej, dziś ponad 50% - miasta się rozrastają, zmiany granic administracyjnych, migruje element dynamiczny, przyrost naturalny w miastach zaczyna wzrastać

• nadal są duże migracje, 100 ^tys/_rok przybywa do Meksyku, zamieszkują w dzielnicach nędzy - ¹/₃ ludności miast, brak infrastruktury, w górach szałasy, bardzo dobrze oświetlone - chodzi o bezpieczeństwo, a ludzie trudnią się najgorszą profesją - złodziejstwem, prostytucją;

• zmiany na wsi - odbija się to na produkcji rolnej, podaż mała, duży popyt → wzrastają ceny, nożyce cen - wzrost cen jednych artykułów powoduje wzrost cen innych, dodrukowanie pieniądza, coraz większa inflacja, coraz większe długi zagraniczne

• urbanizacja - rozwój gospodarczy kraju (też korzyści) - duży rynek produkcyjny, pracy, zbytu; miasto jest organizatorem gospodarki regionu, jak to wygląda przy różnej wielkości miast: koszty są najwyższe przy małych miastach, przy 1-mln-wych zaczynają się zmniejszać; miasta średnie - najłatwiej je utrzymać (powyżej 100 tys. - 500 tys. - 1 mln); w wielu krajach mamy dużo miast dużych i małych; brakuje miast średnich. Mark Jefferson - zauważył to (↑) (np. Węgry, Austria). Teoria biegunów wzrostu we Francji - tworzenie metropolii regionalnych.

Kontynenty:

• Azja i Afryka- jako jedyne poniżej 40% urbanizacji

• Ameryka Łacińska (zakładano tam miasta jako ośrodki władzy kolonialnej, duży % ludności mieszka w miastach) = Europa - wysoki stopień urbanizacji

Miasta - duże, powyżej 1 mln mieszkańców, jest ich coraz więcej (1900 r. - 10, 1950 r. - 81, 1980 r. - 209, dziś - 433) oraz najszybciej się rozwijają. Dzisiaj 17 miast ma więcej niż 10 mln mieszkańców, są to ogromne metropolie. W krajach rozwijających się jest więcej miast. Meksyk (20mln) ma problemy z funkcjonowaniem: problemy komunikacyjne - 6 linii metra nie likwiduje problemów, problem wody - źródeł wody nie przybywa, przemysł potrzebuje coraz większej ilości wody, zużycie dzienne wody jest wysokie. Gęstość zaludnienia - Szanghaj - 100 ^tys/_km2; zanieczyszczenie środowiska, ogromna ilość śmieci, zapylenie atmosfery (np. smog londyński); rozwijanie przestrzenne miast: 1- duża koncentracja na małej powierzchni, 2 - na dużej przestrzeni wysoka zabudowa, wiąże się to z warunkami naturalnymi, np. Rio de Janeiro - 27 km plaży, góry, 27 mln - nie może się już rozrastać; buduje się miasta satelitarne np. Lima, (miasta portowe).

Polska:

• nie ma dysproporcji między miastami

• sporo średnich miast na ziemi powstała w okresie średniowiecza i nowożytnym, mało miast powstaje współcześnie; były budowane jako ośrodki władzy; budowanie na obszarach górzystych; na glebach żyznych (funkcje administracyjne na zapleczu rolniczym, rzemiosło, funkcje religijne, działalność handlowo-przemysłowa); potem budowano miasta już nie ze względu na gleby, ale ze względu na komunikację; usługi zaczęły gwałtownie wzrastać, ludność zatrudniona w przemyśle zaczęła maleć.

Funkcje miastotwórcze:

• skrzyżowanie dróg komunikacyjnych

• handlowe

• finansowe

• administracyjne

• religijne

• uzupełniająca - zatrudnienie w podstawowych gałęziach.

Rozrost miast:

• okrąg - najbardziej korzystny, koszty komunikacji spadają,

Proces urbanizacji będzie nadal się rozwijał, wyludniają się dzielnice centralne, powstają dzielnice sypialne: Włochy - dziś w granicach Warszawy.

WYKŁAD VII - 30.III.2001

WYKŁAD VIII - 06.IV.2001

Wyżywienie ludności

• ilość kalorii: dzieci - 300 kcal, dorośli ok. 2600 kcal, uwarunkowane od rodzaju pracy, różne w różnych szerokościach geograficznych - na równiku mniejsze zapotrzebowanie niż na biegunie, w spożyciu brakuje białka zwierzęcego, tłuszczu

Zróżnicowanie spożycia na świecie:

(gramy)	Zboże	Ziemniaki	Cukry	r.okop.	Warzywa	Owoce	Mięso	Jaja	Ryby	Mleko	Tłuszcze
Polska	409	548	81	5	254	60	126	21	10	517	37
Niemcy	201	301	96	11	129	263	182	38	18	578	69
USA	182	123	133	22	268	225	273	49	14	657	60
Indie	404	37	50	61		45	4	1	2	123	11
Etiopia	394	47	6	57	34	4	48	8	1	285	15

Głód - chroniczne niedojadanie, niedobry rozkład poszczególnych produktów

Wydatki: Indie - 54% rodzinnych dochodów na wyżywienie, USA - 11% (w krajach wyżej rozwiniętych wydatki na jedzenie są mniejsze).

Ernest Engel (Austria) - analizował wydatki ludzi na żywność. Istnieją progi sytości - które wyznaczają kierunek produkcji produktów rolnych:

• I - próg zbożowy

• II - próg mięsa, musi się rozwijać hodowla

• III - próg owoców, warzyw.

Struktura użytkowania ziemi:

Kraj	Gr.orne	Pastwiska	Lasy	Nieuż.
Świat	10,4%	25,4%	31%	34,1%
Europa	28,5%	17%	32,2%	15%
Azja	16,5%	27%	19,4%	36,6%
Am.Pn.	12,2%	16,3%	32%	39,5%
Am.Pd.	6,4%	27,7%	46,6%	19,4%
Austr.	6%	57%	18,4%	24,9%
Afryka	5,8%	29,7%	23,6%	41,9%

Produkcja rolna musi wzrastać (kosztem lasów, które się pali - erozja gleb, obniżenie wód gruntowych, stepowienie), bo liczba ludności wzrasta.

Nieużytki - niektóre z nich można zagospodarować, ale idą za tym koszty.

Struktura własnościowa rolnictwa: wielkie latyfumalia (?) w USA a z drugiej strony małe samozaopatrzenie gospodarstwa. Reforma rolna w kapitalizmie - takie gospodarstwa które są najbardziej wydajne (prymat ekonomiczny). Najbardziej wydajne są gospodarstwa średnie. W UE, tyko Wlk. Brytania ma duże gospodarstwa (hodowle), gospodarstwa zagrodowe stanowiły 2%, a dostarczały połowę produkcji.

Intensyfikacja produkcji - zabiegi: nawadnianie (Włochy, Rumunia), kilkakrotnie wyższa wydajność, problem ograniczonych zasobów wody; buduje się kanały (woda stojąca - w tropikach rozwój komarów, robactwa - odbija się to na plonach) → zasolenie rzek; obszary zabagnione - odwodnienie, znacznie trudniejsze do zagospodarowania; użyźnianie gleb - nawozy, wzrasta chemizacja; stosowanie odpowiednich maszyn rolniczych; zielona rewolucja - różne odmiany się pojawiły (wzrost konsumpcji)

Jedno jest kosztem drugiego: produkując produkty zbożowe czy paszowe ekstensywnie - powodujemy wyjałowienie gleb.

Zboża - pokrywają 60% powierzchni upraw rolnych:

• pszenica - 590 mln ton - w strefie umiarkowanej-ciepłej; Chiny - 19%, Indie - 12%, USA - 10%, Francja - 6,4%, Rosja - 5,5%, Niemcy, Australia, Kanada, Pakistan

• kukurydza - nie przekracza 600 mln ton, strefa jak wyżej; USA - ponad 40%, Chiny - 21%, Brazylia - 5,4%, Meksyk - 3,1%

• ryż - 570 mln ton, klimat monsunowy Azji Pd-Wsch; Chiny - 34%, Indie - 21%, Indonezja - 8,4%, Bangladesz - 5,1%, Wietnam - 4,8%, w Europie nad M. Śródziem

• jęczmień - 140-150 mln ton; Niemcy, Kanada, Rosja, Francja, Hiszpania, Turcja, Ukraina - bez wyraźnej dominacji

• żyto - ok. 20 mln; Europa Śr-Wsch - Polska - 24%, Niemcy, Ukraina, Rosja, Białoruś

• owies - 27 mln ton; Rosja - 23%, Kanada, USA, Polska, Niemcy, Szwecja

• proso i sorgo - ok. 80 mln ton; Indie, USA, Nigeria, Niger, Chiny

Rośliny okopowe:

• ziemniaki - 300 mln ton; Chiny - 15%, Rosja - 11%, Indie, USA, Polska, Ukraina, Francja

• maniok - 160 mln; Nigeria - 20%, Brazylia - 12%, Kongo, Tajlandia, Indonezja, Ghana

• bataty - ok. 140 mln ton; Chiny, Uganda, Indonezja, Nigeria, Wietnam

Rośliny motylkowe:

• fasola - ok. 18 mln ton, strefa ciepła; Indie, Brazylia, Chiny, Meksyk, USA, Birma

• groch i soczewica - ok. 13 mln ton, strefa ciepła-umiarkowana; USA - 50%, Brazylia, Argentyna, Indie

Rośliny przemysłowe:

• oleiste:

• soja - j.w.

• słonecznik - ok. 30 mln ton; Argentyna, Rosja, USA, Turcja

• orzech ziemny - ok. 32 mln ton; Chiny i Indie - ponad 50%, Nigeria, USA, Indonezja

• sezam - 2,4 mln ton; Indie - 27%, Chiny - 22%, Sudan, Myanmar

• rzepak - 41 mln ton; Chiny, Kanada, Indie, Francja, Niemcy

• oliwki - 14 mln ton, w basenie Morza Śródziemnego; Hiszpania - 32%, Włochy, Grecja, Turcja, Tunezja

• palmy kokosowe - klimat tropikalny; Filipiny i Indonezja - 60%, Meksyk

• bawełna - ok. 30 mln ton; Chiny, Indie, USA, Pakistan, Uzbekistan, Turcja

• włókniste:

• bawełna - j.w.

• len - 600 - 700 tys. ton + siemię lniane - Argentyna, Chiny, Francja, Turcja, Rosja, Białoruś

• sizal - 3 mln ton, obszary suche; Meksyk, Brazylia, Tanganika

• juta - klimat monsunowy; Azja Pd-Wsch

• cukrownicze:

• trzcina cukrowa - 1,2 mld ton, zawiera ok. 10% cukru; Brazylia, Chiny, USA - ponad 60%

• burak cukrowy - 260 mln ton, uprawiany tam, gdzie pszenica, zawiera 40% cukru; Francja, Niemcy, USA, Turcja, Polska, Ukraina

• używki:

• kawa - 6,5 mln ton; Brazylia, Kolumbia, Wietnam, Indonezja - najczęściej się ja pije w krajach skandynawskich

• kakao - 3 mln ton, strefa równikowa, rośnie na pniach drzew; Wybrzeże Kości Słoniowej - 40%, Indonezja, Ghana, Brazylia

• herbata - 3 mln ton, klimat równikowy; Indie i Chiny - ponad 50%, Sri Lanka, Kenia, Indonezja, Turcja; Wielka Brytania - reeksport przetworzonej, aromatyzowanej herbaty

• tytoń - ponad 7 mln ton, niewymagający, klimat umiarkowany-ciepły; Chiny - 34%, Indie, USA, Brazylia, Turcja

WYKŁAD IX - 20.IV.2001

OWOCE:

• banany - klimat tropikalny, zbiór wymaga dużej ilości rąk do pracy, stosowany jest jako podstawowy artyykuł zywieniowy, ma kilkadziesiąt gatunków, nie nadaje się do transportu, świeże muszą być spożyte na miejscu. Produkcja - 60 mln ton (kraje tropikalne), Indie - 18%, Brazylia - 10%, Ekwador - rejony suche i chłodne nie maja bananów

• cytrusy - klimat śródziemnomorski, ale nie one produkują najwięcej; znoszą suszę, wymagają mniej opadów, 85 mln - ¹/₃ produckji: Brazylia, USA - Kalifornia, Chiny, meksyk; metoda sadownicza w Hiszpanii; + pomarańcze z basenu M. Śródziemnego - konsumpcja, z Ameryki - sok, który jest przedmiotem handlu; cytryny - 10 mln; żółte - M. Śródziemne - wsch; lemony - zielone - Ameryka, Indie, Iran, Meksyk, Hiszpania, Włochy

• daktyle - 5 mln ton, rosna w oazach, kraje Bliskiego i Środkowego wschodu (Iran, Egipt, Irak, Arabia Saud, Pakistan) - nie nadaja się do eksportu, suszy się

• figi - znaczenie lokalne

• owoce strefy umiarkowanej:

• jabłka - 60 mln ton, Chiny, Francja, Turcja, Polska - samowystarczalna, jeżeli chodzi o II gatunek

• gruszki - połowa pochodzi z Chin, nie odgrywaja duzej roli

• śliwki - 10 mln ton; Jugosławia

• maliny - 353 tys. ton; Rosja, Jugosławia, Polska - 14%

• truskawki - 2,7 mln ton; USA, Hiszpania, Japonia, Polska - 6,5%

• porzeczki - 618 tys. ton; Polska - I m-ce, Rosja, Niemcy, Czechy

WARZYWA:

• pomidory - 90 mln ton, przywiezione do Europy a Ameryki, wczesne: Hiszpania produkuje dla UE; Chiny, USA, Egipt, Włochy, Brazylia

• papryka - na II m-cu w handlu międzynarodowym

• cebula - Chiny, Indie, USA, Japonia

• winogorna - 60 mln ton, 3 przeznaczenia: wino, konsumpcja, do suszenia (rodzynki) - Włochy, Francja, USA

HODOWLA: pogłowie rośnie, poastwiska są przepasane - trzeba sadzić rosliny paszowe - konflikt

• bydło rogate - 1,32 mld szt., preferencje związane z hodowolą bydła - funkcja pociagowa; 1/5 bydła - Indie - święte krowy, nie jedzą mięsa wołowego, nie przynosi korzyści; Brazylia - 150 mln szt., Chiny, USA, Argentyna; 2 kierunki: bydło mleczne - Holandia, bydło mięsne - gatunki amerykańskie. Z powodu BSE pogłowie bydła zmniejszyło się w Europie, mimo to wołowina jest nadal popularna - mięso nietłuste;

- nierównomiernie rozmieszczone pogłowie; Azja - 30% pogłowia bydła, ma 10% mięsa i 12% mleka; Europa - 9% pogłowia bydła, ale produkuje 20% mięsa i 30% mleka

• trzoda chlewna - ok. 1 mld szt.; Chiny, USA, Brazylia; hodowla jest tańsza, tańsze wyżywienie, rywalizacja wieprzowiny z wołowiną

• owce - ok. 1 mld sztuk, spadek hodowli: niszczą środowisko, spadek zapotrzebowania, niskie spożycie baraniny; najlepiej hoduje się w strefach umiarkowanych-ciepłych: Australia, Chiny, Indie, Iran

• konie - 60 mln sztuk; mechanizacja rolnictwa - spadek hodowli koni + spadek upraw owsa; Chiny, Brazylia, Meksyk, USA

• osły - bidene kraje

• kozły - zastępują bydło rogate, sa mało wymagające

• wielbłądy, lamy - hodowla malejąca, na futra, a ich hodowla jest bardzo wymagająca, bo tylko w określonych warunkach

• drób - 70 mln szt., najmniej wymagający; USA, Chiny; kury + indyki - ich mięso odgrywa coraz większa rolę, produkcja wzrasta,

RYBOŁÓSTWO: w ciągu 10 lat - 25 krotny wzrost, głównie ryby morskie (ponad 90%) + krewetki, homary, kraby. W Japonii, Norwegii i Portugalii je się więcej ryb niż musi; połowy na morzu - konflikty; ryby wystepuja tam, gdzie stykają się prądy: M.Karaibskie, Pacyfik, Wybrzeże Azjatyckie.

Strefy międzynarodowe:

• w niektórych strefach brakuje ryb

• awaria statku - gina ryby

• określone wymogi - np. śledzie zyją tylko w czystej wodzie, dorsze - swinie morskie, jedzą wszystko; makrela, dorsz i śledź - główne gatunki

Oceany - Pacyfik - 67%, Atlantyk - 27% (spadek o połowę - awarie statków, ruch między Europą i Ameryką), Indyjski - 6%

Największe połowy: Chiny, Japonia, Peru, Indonezja, Indie, Rosja, USA, Tajlandia

70% - ryby, 13% - mięczaki, skorupiaki; ¼ produkcji maczki rybnej - to zakłady szkodliwe dla środowiska

Połowy śródlądowe - niewielkie, karpie, pstrągi; lokalne hodowle o pewnym, niewielkim znaczeniu

LEŚNICTWO:

• produkcja drewna - 30% powierzchni to lasy na świecie; mamy lisciaste, iglaste (większe znaczenie, większa przydatność drewna), drewno (cele budowlane, papier, celuloza), kauczuk, heban, cedr, machoń.

• Zatoka Gwinejska - duży wyrąb lasów, następuje deforestacja - zmiany klimatu, a las wtórny potrzebuje czasu

• produkcja drewna: 3,3 mld m³, USA, Chiny, Indie, Brazylia

WYKŁAD X - 27.IV.2001

Surowce energetyczne:

• ropa naftowa

• węgiel kamienny, brunatny (też do chemicznego - 1950 r. - 1,436 mld ton, 1970 2,724 mld ton, obecnie ponad 3,5 mld ton

• gaz ziemny

• uran

• źródła odnawialne: woda, wiatr

WĘGIEL KAMIENNY:

• wydobywa się go coraz więcej, większość w kopalniach głębinwych; im głębiej, tym niebezpieczniej i trudniej, trudne warunki wydobycia: wysoka temperatura, wybuchy gazu

• węgiel koksujący (kopalnie głębinowe) - drogie wydobycie

• produkcja spada w UE, przerzuca się na kraje arabskie;

• producenci: Chiny - ¹/₃ produkcji światowej, USA - 20%, RPA - 180 mln ton, Indie - 340 mln ton, Australia, Rosja - Zagłębie Donieckie - dzis Ukraina, Kuźnieckie, Kargandyjskie (d. Kazachstan), Kazachstan, Ukraina, Wielka Brytania i Belgia - spadek - duży koszt modernizacji

• Polska - 130-140 mln ton - Zagłebie Grónośląskie

WĘGIEL BRUNATNY:

• produkcja ok. 1 mld ton, mniejsza wartość kaloryczna, nie nadaje się do transportu, wydobycie metodą odkrywkową (u nas Konin, Bełchatów, Turoszów), brakuje tam wody

• producenci: Niemcy - 20%, Rosja - 10%, USA, Polska - 7%, Rumunia, Turcja, Bułgaria

ROPA NAFTOWA:

• najważniejszy surowiec, do XIX w. nia miała znaczenia, odkrycie radyklanie wpłynęło na zapotrzebowane na nią, wydobywa się 3,5 mld ton

• OPEC - zrzesza producentów, nie pozwala na wzrost pordukcji, po to, by utzrymać wysokie ceny

• rozmieszczona jest nierównomiernie, 60% - Bliski i Środkowy wschód (tutaj tańsza jest budowa szybu niż w USA)

• ropa lekka - benzyna (etylina) - Bl.Wschd - najtańsza i najlepsza ropa

• ropa ciężka - olej do diesla - USA

• producenci: Arabia Saudyjska - 420 mln ton, USA - 350 mln ton (Zatoka Meksykańska, Texas, Kalifornia, Alaska), Rosja - 300mln ton (na wyczerpaniu, między Kulbyszewem a Uralem, b. Silnie zasiarczona, Zagłębie Tumeńskie - na bagnach, bardzo niekorzystne warunki), Iran - 180 mln ton, Meksyk - 170 mln ton (główny dostarczyciel do USA), Chiny - 160 mln ton (nowe odkrycia ostatniego czasu), Wenezuela - 160 mln ton

• Europa - kiedyś Rumunia, Polska; odkrycie na Morzu Północnym - Norwegia, Wilk. Bryt.; problem podziału wód terytorialnych, główni dostawcy: Algeria, Libia, Irak (nałożono embargo), Kuwejt

• Afryka - Nigeria, Azja - Indonezja, Ameryka - Wenezuela, Brazylia, Kolumbia, Peru, Argentyna

• ropa jest głównym produktem, gdy nastepował kryzys to renesans przezywał węgiel kamienny; wydobycie ropy charakteryzuje się minimalnym zatrudnieniem przy wydobyciu w porównaniu z węglem kamiennym

GAZ ZIEMNY:

• towarzyszy ropie naftowej; kiedyś nie był eksploatowany, dzisiaj coraz większy udział, kilkanaście procent: Rosja, USA, Kanada, Anglia, Indonezja, Holandia (nie ma ropy, ale ma gaz)

• inwestują w niego te kraje, gdzie ropy jest mniej

URAN:

• zainteresowanie energetyką jądrową, 35 tys. ton, jego rozmieszczenie jest nierównomierne, Kanada - 36%, Australia - 15%, Nigeria, Rosja, USA, RPA

• jego ekspolatacja jest bardzo niebezpieczna

ENERGETYKA ŚWIATA:

• bardzo szybko się rozwija, 1900 r. - 23 mld kWh, 1945 r. - 600 mld kWh, 1962 r. - 2,35 bln kWh, dziś - 15 bln kWh

• ogromne zapotrzebowanie na energię, produkcja przez elektrownie (cieplne, wodne, jądrowe)

• elektrownie cieplne - 60% - potrzebne paliwo (węgiel, ropa naftowa, gaz), wielkie zanieczyszczenie powietrza; USA, Rosja, Japonia

• elektrownie wodne - 24% - paliwo to energia wodna, wyższy koszt budowy, niszczy sieć wodną, zanieczyszcza wodę, utrudnia życie ekologiczne; występują tam, gdziesą spadki wód: Norwegia, Szwajcaria, Kanada, Brazylia

• elektrownie jądrowe - 16% - mało paliwa, nie zanieczyszczają, ale problem z odpadami; Francja, szwecja, szwajcaria, Litwa (80% - 1 elektrownia)

• największa produkcja na 1 mieszkańca jest w: Norwegii, kanadzie, Szwecji, Finlandii

WYKŁAD XI - 04.V.2001

METALE CZARNE:

• ruda żelaza - od 20 do 80% samego żelaza, haniryty - 80% żelaza; wydobywane metodą głebinową, odkrywkową; rudy niskoprocentowe znajduja się we Francji, Polsce, Niemczech, wyagają wzbogacenia: chrom, wolfram, kobalt; produkcja - 1,1 mld ton; Chiny - 22%, Brazylia, austria, Ukraina, Rosja, Indie; duze zapotrzebowanie na pordukcje stali

• mangan - Chiny, RPA

METALE KOLOROWE:

• miedź - 10 mln ton, 50% półkula zachodnia; Chile - ¼ produkcji swiatowej, metoda odkrywkowa, największe kopalnie na świecie - Czukitomato; Andy, USA - Góry Skaliste - do Kanady, Rosja, Indonezja, Zambia, Kongo, Polska, Peru, Australia; producenci:USA, Chile, Japonia, byłe ZSRR; 2-5% czystej miedzi - drogi proces przetwarzania, duże zapotrzebowanie

• rudy cynku i ołowiu - w postaci polimerycznej - łącznie ze srebrem, 3 metale produkowane; cynk: 7 mln ton - Kanada, Australia, Chiny, Peru, USA, b. ZSRR, Meksyk, Hiszpania; ołów: 5,5 mln ton - USA, b. ZSRR, Chiny, Niemcy, Wlk.Brytania, Japonia; producenci: cynku - Chiny, Kanada, Japonia, były ZSRR, ołowiu - Japonia, Kanada, chiny, Peru

• cyna - 200 tys. ton, monopol: Chiny - 30%, Indonezja - 18%, Peru - 12%, Brazylia - 12%, Malezja, Boliwia; rafineria cynku: Chiny, Indonezja, Malezja, Brazylia, Boliwia; wsytępuje z wolframem

• boksyty - 110-115 mln ton, aluminium - 20 mln ton; występujew krajach tropikalnych, nie mam w krajach wysoko rozwiniętych; wydobycie - kraje III-go świata; Australia - 40%, Chiny, Jamajka, Brazylia, Indie, Rosja, Sarinam, Wenezuela; produkcja aluminium: ¹/₃ - USA i Kanada, Austria, Australia, Chiny, Japonia, Wenezuela

METALE SZLACHETNE:

• srebro - 14-15 tys. ton - złoto polimetaliczne; 50% - Meksyk, Peru i USA, Kanada, Rosja, Chile

• złoto - 2 tys. ton, głebokie kopalnie, niebezpieczne; wyetepuje w republikach Afryki, RPA, w strefacj tropikalnych w rzekach; spadek wartosci i znaczenia złota; RPA, USA, b. ZSRR, Kanada, Chiny, Brazylia, Kolumbia, Chile, Zimbabwe, Indonezja

• rtęć - 3 mln ton; toksyczna, eksploatacja niebezpieczna; b. ZSRR - 35% produkcji, Hiszpania, Algieria, Ukraina, USA, Meksyk, Turcja

• platyna - 432 tony, RPS - 46%, Rosja - 45%, Kanada, USA, Zimbabwe, Australia

METALOIDY:

• diamenty - 110-120 mln ton; Australia - 40%, Kongo - 20%, Rosja, Botswana, RPA, Brazylia; kraje II-go świata

• siarka - działalność powulkaniczna; Włochy, Meksyk, Polska (Tarnobrzeg), metoda kopalna i podziemnego wytopu

• sól kamienna - metody: kopalniane (Wieliczka, mało kopalni - Ameryka Północna), w postaci solanki (sól ważona), odsalanie wody morskiej (Afryka, Bułgaria)

• fosforyty - 135 mln ton; do pordukcji nawozów; USA, Afryka, Maroko

• złoża potasowe - Niemcy - do nawozów

WYKŁAD XII - 11.V.2001

Przemysł przetwórczy:

Przemysł jako wydobywanie surowców i wytwarzanie wyrobów oraz świadczenie usług (kopalnictwo, górnictwo, przetwórstwo, zaopatrzenie w energię, wodę, itp.), jeden z najważniejszych działów gospodarki światowej, II m-ce pod względem sprzedanej produkcji i liczby zatrudnionych osób, ¹/₅ łącznej wartości sprzedanych dóbr i wytworzonych usług w przemyśle przetwórczym w najbogatszych krajach (OECD) pracuje 20-30% zatrudnionych w gospodarce, tworzą oni 20-30% PKB

• przemysł ciężki (maszynowy, chemiczny - produkcyjny) - 75 % wartości przemysłu,

• przemysł lekki (spożywczy, włókienniczy, odzieżowy - konsumpcyjny

Dwie koncepcje industrializacji:

• rozwój przemysłu cięzkiego, a dopiero potem lekkiego; dochód ekonomiczny uzyskiwany kosztem poziomu życia ludności (były ZSRR, Japonia)

• przemysł lekki jest mniej kapitało- i energochłonny, daje szybki efekty - polepszenie sytuacji społeczeństwa kosztem uzależnienia od importu maszyn

Dobra postindustrialne:

Współcześnie nadal jest duży rozwój produkcji przemysłowej, ale jej udział maleje - zwłaszcza w tzw. przemyśle tradycyjnym (XIX w. przemysł wydobywczy, włókienniczy); wzrost udziału przemysłów lokalnych (greefields) - elektryczny, elektroniczny, łączność; odwrót od fordyzmu - powstają małe, elastyczne zakłady, produkcja krótkich serii, dostosowywanie do potrzeb rynkowych, silne wzajemne powiązania - uzależnienie, wzrost znaczenia funkcji usługowych, marketingowych przedsiębiorstwa.

PRZEMYSŁ CIĘŻKI:

• budowy maszyn - Korea - 23%, Brazylia - 24% prod. świat, duży udział w produkcji przemysłowej w krajach rozwiniętych, np. USA - 35%, Japonia - 37%, Niemcy - 38%, Francja - 33%, Wlk.Bryt. - 32%, Włochy - 32%

• obrabiarki i przemysł samochodowy

• samochody osobowe - 35-40 mln szt./rok; Japonia - 25% - 8mln - sprzedaż do USA, inwestycje w USA są większe niż USA w Japonii, polityka dumpingowa - niższe ceny eksportowe; USA - 20% - 6 mln szt. - Detroit, Chrysler - krążownik szos - do kryzysu naftowego; Niemcy - prod. tradycyjny - Benz (1885), Stutgard, Monachium (Opel, Volkswagen, Mercedes), wysoka klasa, sprzedaż licencji; Francja - Peugeuot, Citroen; Hiszpania - 2 mln szt. - Seat - skrót od Fiata; Wlk.Bryt. - 1,5 mln; Włoch i Korea po 1,1 mln szt. - Fiat w Turynie; Belgia - montaż samochodów z części importowanych, podobnie Anglia, Malezja, Indonezja, Tajlandia, Turcja

• samochody ciężarowe - 15 mln szt./rok; USA - 35%, Japonia, Kanada, Chiny, Rosja, Korea, Francja - duże terytoria i kryzys transportu kolejowego → TIR

• przemysł elektroniczny - USA (Dolina Krzemowa) i Japonia, Chiny (wschodzące rynki azjatyckie), Europa Zachodnia → rywalizacja na każdym polu; radioodbiorniki - Chiny ¹/₃, maleje, Singapur, Japonia, Korea, USA, Europa;

• przemysł precyzyjny - zegarki - Chiny i Japonia - 60%; aparaty fotograficzne - Japonia, Chiny i USA

• przemysł stoczniowy - spadek zapotrzebowania, Japonia i Korea - 60%, Niemcy, Brazylia, Tajwan, Dania, Wlk.Bryt; zmiana profilu z pasażerskiego na tankowce i statki towarowe,

• przemysł chemiczny - mniejszy udział, dynamiczny rozwój:

• petrochemiczny - paliwa - benzyna (siła przetwórcza w krajach rozwiniętych, np. USA, Japonia, Chiny, Wlk.Bryt., Włochy, Niemcy), nawozy, włókna sztuczne, plastik; 13 % - kraje postsocjalistyczne, 11% - OPEC

• produkcja kwasu siarkowego - 120 mln ton; USA - 30%, Chiny, Rosja, Japonia

• nawozy sztuczne - 160 mln ton; USA, Chiny, Rosja, Kanada

• plastik - tworzywo XX wieku; 1950 r. - 1,5 mln ton, 2000 r. - 100 mln ton; USA, Japonia, Niemcy, Holandia, Włochy

• włókna chemiczne - Chiny, Japonia, Tajwan, USA, Korea Pd., Niemcy, Włochy, Wlk.Brytania, Rosja, Indie

• kauczuk syntetyczny - wzrost zapotrzebowania - opony; USA, Japonia, Francja, Niemcy, Wlk.Brytania, Chiny, Włochy, Kanada

• przemysł drzewny - celulozowy - 160 mln ton; USA, Kanada, Japonia, Szwecja, Finlandia, Rosja (duże zapotrzebowanie); papierniczy - silna deforestacja - 180 mln ton; USA, Niemcy, Japonia, Finlandia, Kanada, Holandia, Chiny, Szwecja

• przemysł materiałów budowlanych - cement - 1,5 mld ton; Chiny - 35%, Japonia, USA, Kanada, Indie, Korea Pd.; wielkie konsorcja przenoszą przemysł do krajów II świata (sztuczny wzrost gospodarczy, zanieczyszczenie środowiska), ponieważ są tam: tania siła robocza, łatwa komunikacja, opanowanie rynków, surowce dla przemysłu ciężkiego.

PRZEMYSŁ LEKKI:

	1950	1990
bawełna	70%	49%
wełna, jedwab	12%	5%
wiskoza	17%	7%
włókna syntet.	1%	40%

• włókienniczy - powiązany z chemicznym, bawełna - dominuje w Azji, Chiny - 50% z 65 mld m³; wełna 4 mld - spadek liczby owiec (Włochy, Wlk.Bryt., Rosja, Niemcy, Chiny, Polska, USA); jedwab - 13 mln m³ - USA, Japonia, Chiny, Rosja - produkcja wyparta przez jedwab sztuczny; wiskoza - oparta na celulozie; włókna syntetyczne - 35 mld ton; USA, Korea, Indie, Rosja, Chiny, Tajlandia; nie nadają się do tropików

• spożywczy - wymaga dużo nakładów na siłę roboczą, związany jest z rynkami zbytu (nie surowców), skupiska miast, bardzo zróżnicowany i rozdrobniony

• cukier - Brazylia, Indie - 25%, Australia, Francja, Pakistan, USA, Tajlandia, Turcja, Kuba; ważna rola w wymianie międzynarodowej

• mięso - Chiny (20%)- konserwy drobiowe, Hiszpania, Rosja, Francja, Niemcy, Brazylia, Węgry

• napoje - piwo (120 mld litrów; USA, Chiny, Niemcy, Japonia, Meksyk), wino (30 mld litrów; Włochy, Francja i Hiszpania - 70%, USA, Argentyna, Portugalia, Niemcy, Algieria i Turcja - zakaz spożycia, produkcja na eksport do Europy); ważny jest wpływ przyzwyczajeń, kraje winne, piwne, wódczane; napoje orzeźwiające;

• lody - kraje tropikalne

WYKŁAD XIII - 18.V.2001

TRANSPORT:

• bardzo duża rola, najbardziej kapitałowy świat gospodarki

• kolejowy - w XIX wieku wielka rola, obecnie spada, mamy kryzys komunikacji kolejowej w ciągu ostatnich 30 lat o połowę zmalał, sieć połączeń lokalnych nie wzrasta, a nawet spada; kiedyś była to trakcja parowa, dzisiaj udział trakcji spalinowej i elektrycznej; przewozy pasażerskie - spadek zanieczyszczenia środowiska, w Europie dobrze funkcjonuje kolej, w pozostałych krajach nie - różne szerokości torów; USA - ¹/₃ spadek długości sieci kolejowej, Wlk.Bryt. - ½, Francja - ½, Rosja i Chiny - tylko tutaj wzrost; gęstość sieci kolejowej na 1000 km²: Niemcy - 125, Francja - 60, Polska - 80, Wlk.Bryt. - 70, Rosja - 5, USA - 21, Australia - 5 km; koleje niemieckie - wzorowe (eurocity, intercity); zelektryfikowane linie: Włochy - 43%, Szwecja 0 65%, Niemcy - 40%

• samochodowy - sieć dróg wyraźnie wzrasta na świecie, 15 krotnie więcej niż kolej, rozwój komunikacji samochodowej (coraz więcej km autostrad - Niemcy - 1350 km, Francja - 1400 km, Włochy - 1000 km, Wlk.Bryt. - 1580 km, Rosja - 50 km, Chiny - 100 km), w 2000 r. - 32 mln km; Niemcy, Hiszpania, Francja, Włochy, Wlk.Bryt. - dobre drogi; coraz więcej ładunków się przewozi; USA, Europa Zachodnia - najwięcej samochodów; na 1000 mieszkańców: 600 sam. - USA, 420 sam. - Niemcy, 110 sam. - Polska; samochody międzymiastowe - rywalizacja między koleją a transportem samochodowym

• rzeczny - kryzys w wodnym wewnętrznym (580 km rzek żeglugowych), transport najtańszy, ale najwolniejszy; Ren - oś UE - oddziela kraje najbardziej uprzemysłowione, dobre kanały w Niemczech; Dunaj - mały transport w stosunku do wielkości, bo przepływa przez wiele krajów (konflikty); w Rosji wykorzystuje się Wołgę, a w Chinach Jangcy; transport rzeczny jest 8-krotnie mniejszy niż lądowy, bardzo mało statków pasażerskich; organizuje się wycieczki turystyczne (Amsterdam)

• morski - ma duże znaczenie jako transport towarowy, spadek transportu pasażerskiego (zaledwie kilka linii pasażerskich) - linie turystyczne - promy kursujące blisko państw lub między państwami: Polska - Szwecja - Kopenhaga; przewozy ładunków, lata 50-70 wzrost, lata '80 - ustabilizowany, 3,7 mld ton; handel zagraniczny, towary nie psujące się; Liberia i Panama - najwięcej statków, tanie bandery, Japonia, Norwegii, USA, Cypr, Filipiny, Bahama, Korea, Grecja; porty: Japonia, USA - dominująca rola, choć największy port to Rotterdam, przeładunek: 300 mln ton, Singapur - 252 mln ton; Japonia i Korea - najwięksi producenci statków, Japonia i USA - przewozy; największe przewozy na Atlantyku: Europa → USA, w Europie Rotterdam, Hamburg; kanały morskie: Sueski - dziś w Egipcie - M.Śródz. - M.Czerwone, Panamski - związany z powstaniem państwa Panama, Kiloński - z Bałtykiem M.Północne, Koryński - przez Peloponez do Grecji

• lotniczy - największa dynamika wzrostu, 2000 r. - 10 mln km, w ciągu 40 lat 3 krotny wzrost długości lotów; coraz większe przewozy lotnicze, pasażerów, towarów; drogi transport ze względu na ceny paliwa; Międzynarodowa Organizacja Lotników - IATA ustala ceny; USA - największe porty lotnicze: Chicago, Dallas, Los Angeles, N.Y., Mami, Boston, Detroit, San Francisco; mamy też porty osobiste; Europa - Londyn, Frankfurt, Paryż - lotniska największe Hamburg, Rzym, Sztokholm; Azja - Tokio, Osaka; lotniska powinny być poza miastami, coraz nowsze samoloty, szybsze, ponaddźwiękowe, kryzys transportu kolejowego, ekspansja transportu samochodowego, transport morski - znaczenie dla handlu zagranicznego, rewolucja w transporcie lotniczym

TURYSTYKA: niewiele mówi się o przemyśle turystycznym; 1950 - 20 mln osób, 1960 - 70 mln, 1980 - 268 mln, 1990 - 440 mln, 1994 - 520 mln, 2000 - powyżej 600 mln; 80 krotny wzrost w ciągu 50 lat.

Przyczyny:

• skrócono tydzień pracy w wielu krajach (soboty wolne)

• wzrost dochodów na głowę mieszkańca

• postęp w dziedzinie komunikacji

1938 - dochody z turystyki 1 mld $

2000 - dochody z turystyki - 500 mld $

To zjawisko dwustronne - z 1-go kraju wyjeżdżają do 2-go przyjeżdżają i na odwrót.

Problem bilansu przemiennego - wpływy i wydatki nie są równomierne, niektóre maja większe wpływy; 1998 r. - Francja - 70 mln turystów, USA - 46 mln, Włochy, Wlk.Bryt., Chiny, Meksyk - 20 mln, Kanada - 19 mln, Polska - 19 mln - ale to nie jest rzeczywista liczba, dużo osób przyjeżdża na handel, na bazary a nie w celach zwiedzania;

Z USA jeżdżą na weekend do Meksyku (tanio); Francja - więcej przybywa niż wybywa - saldo dodatnie, Hiszpania - +, Włochy - +, Wlk.Bryt. - -, Niemcy - -, Japonia - za granica artykuły japońskie są tańsze, wyjeżdżają więc, by kupować poza krajem; Austria i Szwajcaria - wzrasta rola turystyczna, pielgrzymki, agroturystyka,.

HANDEL MIĘDZYNARODOWY:

• nie ma krajów samowystarczalnych

• eksport - nadwyżka artykułów na eksport

• import - niedobory towarów, ale nie zawsze (tańsze, lepsze), cła towarowe

• substytucja importu - nie sprowadzać rzeczy, które można produkować we własnym kraju, by się uniezależnić od innych krajów

• polityka otwartych drzwi - wprowadzanie obcego kapitału do kraju, inwestycje w produkcję

• wzrost obrotów: 1960 - obroty 263 mld $, 1980 - 4,6 bln $, 2000 - ponad 7 bln $ obrotów światowych

• gdy wartość importu przewyższa wartość eksportu - ujemny bilans

• każdy kraj chce zwiększyć eksport

• USA i Niemcy - największe obroty międzynarodowe; Europa Zach. - 47%, Europa Wschodnia - 6%, Azja - 22%, Afryka - 2,5%, Ameryka Łacińska - 2,3% Australia i Oceania 1,5%, Ameryka Północna - 18,7%

• Triada

WYKŁAD XIV - 25.V.2001

GLOBALIZACJA - ekonomiczna, społeczna, polityczno-ekonomiczna

• postęp techniczny

• wzrost liczby ludności

Globalizacja - początki globalizacji wynikają z kolonializmu, a po II wojnie stała się ona metodą rozwoju; postęp sprzyja tworzeniu rynku globalnego; główne inwestycje w usługi, bardziej zintegrowany system cen, liberalizacja handlu, ponadnarodowe korporacje; szkodliwe dla środowiska i mniej rentowne korporacje przenoszone są do krajów II-do świata.

Globalizacja społeczna - migracje ludzi w celach ekonomicznych - do miast, do innych krajów, napływ siły roboczej do krajów (w tys.): Australia - 25, USA - 19, Kanada - 10, Szwajcaria - 18, Niemcy - 10.

Przyczyny wzrostu migracji: przyrost naturalny, struktura etniczna, zmiany stylu życia (hipermarkety, metro etc.), media sprzyjające podróżom

Pozytywy globalizacji:

• nowe możliwości wzrostu wydajności produkcji,

• lepsze wykorzystanie siły roboczej

• wzrost importu i eksportu

• USA, Niemcy, Szwajcaria, Japonia - największy udział

Negatywy globalizacji:

• powstanie 1 rynku wpływającego negatywnie na rynki lokalne

• banki lokalne podlegają bankom światowym

• pomoc dla bezrobotnych ograniczona

• zatrudnianie jedynie wykwalifikowanych ludzi

• zróżnicowany dostęp do Internetu: Azja - 3%, Afryka - 0,3%

• UE, NAFTA, CEFTA - tworzą globalne rynki regionalne, wprowadzają EURO

Świat to naczynia połączone i nie da się uniknąć globalizacji.

GOSPODRKA OPTYMALNA:

• jest praktycznie niemożliwa

• wysoki poziom zatrudnienia (udział technologii przeciwdziała temu)

• stabilizacja cen (ceny zależą od kursów innych walut, kształtowane przez podaż i popyt)

• odpowiedni dostatek techniczny - produkcja musi korzystać z nowych osiągnięć; użytkowanie mniejszej ilości materiałów i kapitałochłonnych technologii

• minimalizacja różnic między bogatymi i biednymi

• 
  wysoki wzrost gospodarczy - wzrost liczby ludności powinien pociągać za sobą wzrost wolumenu produkcji

Wykłady z geografii

© Copyright by Easy' - 1 -

Wykłady z geografii

© Copyright by Easy' - 27 -

państwo

Kapitał

zagraniczny

Kapitał

finanse

infrastruktura

K

A

D

R

Y

Schemat

gospodarki

przemysł

rolnictwo

---