Proces ściąga czI, Administracja-notatki WSPol, Prawo karne procesowe

Podstawowe pojęcia prawa karnego procesowego.

Proces karny - to przewidziane prawem zachowanie organów procesowych i pozostałych uczestników, zmierzające do wykrycia i ustalenia czynu przestępczego, jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary lub zastosowania innych środków, ewentualnie do uniewinnienia podejrzanego.

Prawo karne procesowe - to zespół przepisów regulujących proces karny poprzez określenie jego modelu za pomocą zespołu podstawowych elementów.

Cel i przedmiot prawa karnego procesowego.

Można mówić o ogólnym celu procesu karnego tj. ostatecznym rezultacie do którego zmierza proces karny a także o celach cząstkowych, które występują w poszczególnych etapach procesu np. celem postępowania odwoławczego jest korekta wadliwych orzeczeń.

Przedmiot procesu karnego sprowadza się do rozstrzygnięcia jakiejś kwestii prawnej, której rozstrzygnięcie jest zadaniem postępowania przygotowawczego. W procesie karnym kwestię taką stanowią:

- odpowiedzialność karna,

- odpowiedzialność cywilna.

W zależności od przedmiotu procesu można mówić o działalności procesowej jako nurcie procesowym. Z tego punktu widzenia można rozróżnić:

a) Nurt podstawowy tj.

- postępowanie w kwestii odpowiedzialności karnej,

b) Nurt uboczny tj.

- postępowanie w kwestii odpowiedzialności cywilnej ( zachodzi tylko wtedy, gdy wniesiono skargę ).

Stadia procesu karnego:

- postępowanie przygotowawcze,

- postępowanie jurysdykcyjne,

- postępowanie wykonawcze.

Postępowanie przygotowawcze.

Rozpoczyna się wydaniem postanowienia o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa (art. 303 lub 308 kpk). Najpierw postępowanie toczy się w sprawie a następnie przeciwko.

Sporządzenie i wydanie aktu oskarżenia kończy to postępowanie.

Postępowanie jurysdykcyjne.

Toczy się najpierw przed sądem pierwszej instancji a następnie drugiej instancji. Uprawomocnienie si* wyroku kończy to stadium.

Postępowanie wykonawcze.

Rozpoczyna się od chwili uprawomocnienia się wyroku a kończy się zatarciem kary.

Zadania procesu karnego:

1. Wykrycie sprawcy przestępstwa,

2. Pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej,

3. Spowodowanie aby osoba niewinna nie była narażona na odpowiedzialność,

4. Realizacja zadań prewencyjnych i profilaktycznych,

5. Zagwarantowanie pokrzywdzonemu ochrony jego interesów oraz prawa do rozsądnego terminu.

Funkcje procesowe:

1. Instrumentalna - oznacza, że prawo karne procesowe służy realizacji norm prawa karnego materialnego,

2. Gwarancyjna - oznacza, że postępowanie przygotowawcze jest jedyną formą kiedy w majestacie prawa można pozbawić człowieka wolności, mienia. Aby nie dać organowi zbytniej przewagi, prawo karne zawiera również przepisy dające gwarancje obywatelowi.

Rodzaje procesu karnego.

W zależności od toku procesowego w jakim przebiega proces wyróżniamy:

1. Postępowanie samoistne - ma samodzielny byt. Jest tokiem w trakcie którego przebiega postępowanie w zakresie odpowiedzialności karnej i cywilnej,

2. Postępowanie pomocnicze - pełni rolę służebną wobec postępowania samoistnego. Pozwala na realizację celów postępowania samoistnego. Do postępowania pomocniczego zaliczamy stosowanie środków zapobiegawczych, zabezpieczenie majątkowe, postępowanie ekstradycyjne.

Ze względu na wielość przedmiotów procesu karnego wyróżniamy:

1. Proces prosty /rozpoznaje się jeden czyn i jednego sprawcę/,

2. Proces złożony wieloprzedmiotowy /rozpoznaje się wiele czynów i wielu sprawców/

3. Proces wpadkowy /realizowany w czasie postępowania przed sądem, polega na zarzuceniu oskarżonemu przestępstwa które nie zostało objęte aktem oskarżenia/.

Proces karny realizowany jest w oparciu o:

1. Proces zwykły - w oparciu o przepisy Kodeksu Karnego,

2. Postępowanie szczególne - realizowane w oparciu o przepisy Kodeksu Karnego ale występują pewne modyfikacje w stosunku do procesu zwykłego. Polegają one na odformalizowaniu do procesu zwykłego,

3. Postępowania odrębne - różnią się znacznie od procesu zwykłego i postępowań szczególnych. Najczęściej regulowane są innymi przepisami niż KPK. Tylko w odniesieniu do niektórych kwestii mają zastosowanie przepisy KPK. np. postępowanie w sprawach nieletnich, UKS.

Podstawa faktyczna procesu karnego:

1. Zbadanie, czy nie ma przeszkód procesowych do wszczęcia postępowania przygotowawczego,

2. Dysponowanie przed wszczęciem dochodzenia pewnym minimum faktów art.303 kpk.

Omówienie trybu ścigania przestępstw.

Przez tryb ścigania przestępstw można rozumieć tryb wszczynania postępowań przygotowawczych lub tryb prowadzenia takich postępowań.

Rozróżniamy trzy tryby ścigania przestępstw:

1. Tryb ścigania z urzędu /publiczno-skargowy/,

2. Tryb ścigania na wniosek /publiczno-skargowy/,

3. Tryb ścigania z oskarżenia prywatnego /prywatno-skargowy/.

Największą grupę stanowią przestępstwa ścigane z urzędu. Przestępstwa wnioskowe uzależnione są od decyzji poszkodowanego.

Przestępstwa dzielą się na:

1. Bezwzględnie wnioskowe,

2. Względnie wnioskowe.

Przestępstwa względnie wnioskowe polegają na tym, że ich typ podstawowy ścigany jest z urzędu. Z chwilą złożenia wniosku o ściganie zmienia się tryb ścigania z wnioskowego na ścigane z urzędu. Wniosek może być cofnięty. Na cofnięcie wniosku potrzebna jest zgoda prokuratora i musi nastąpić to do czasu odczytania aktu oskarżenia na rozprawie głównej. Wniosku nie można wycofać jedynie w przypadku przestępstwa zgwałcenia. Z chwilą cofnięcia wniosku postępowanie wszczęte umarza się a w niewszczętym odmawia się wszczęcia dochodzenia. Z chwilą cofnięcia wniosku poszkodowany nie ma prawa złożenia go ponownie. Gdy osoba odmawia złożenia wniosku ma prawo później go złożyć do czasu przedawnienia ścigania przestępstwa.

Fakt nieprzyjęcia wniosku lub jego cofnięcie musi być odnotowany w protokole. Policja sama nie wszczyna i nie ściga przestępstw prywatno-skargowych.

Źródła procesu karnego:

a/ Konstytucja, b/ Ustawa, c/ Mi*dzynarodowe Umowy Ratyfikowane, d/ Rozporządzenie.

Zasady procesowe.

Zasada - to doktryna wyrażająca co w procesie postępowania najważniejsze. Zasady procesowe ogólnie stanowią postulaty.

Do zasad procesowych zaliczamy:

1. Zasada obiektywizmu art. 4 kpk /badanie dowodów przemawiających na korzyść i niekorzyść podejrzanego Na obiektywizm składa si*: bezstronność i brak ukierunkowanego nastawienia samej sprawy.

2. Zasada domniemania niewinności /podejrzanego należy uważać za niewinnego do czasu uprawomocnienia si* wyroku skazującego/,

3. Zasada tłumaczenia wątpliwości na korzyść podejrzanego /zasada ta zmusza organ sprawiedliwości do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości w sprawie/,

4. Zasada swobodnej oceny dowodów art. 7 kpk /trzy koncepcje/,

5. Zasada legalizmu art. 10 kpk,

6. Zasada ścigania art. 9 kpk,

7. Zasada skargowości art. 14 kpk,

8. Zasada prawa do obrony art. 6 kpk,

9. Zasada kontradyktoryjności /sporu/,

10. Zasada informacji prawnej art. 16 kpk,

11. Zasada ciężaru dowodowego,

12. Zasada bezpośredniości,

13. Zasada szybkości i ekonomiki procesowej.

Przesłanki procesowe.

Przesłanki procesowe - są to warunki przewidziane prawem od których uzależniona jest dopuszczalność procesu karnego.

Podział przesłanek procesowych:

1. Przesłanki dodatnie /pozytywne/,

2. Przesłanki ujemne /negatywne/.

Okoliczności które muszą nastąpić aby proces był dopuszczalny to przesłanki dodatnie art. 303 kpk.

Okoliczności które nie mogą wystąpić aby postępowanie mogło sił toczyć to przesłanki ujemne np. śmierć sprawcy, brak zezwolenia na ściganie.

Przesłanki ogólne to takie które mają zastosowanie do procesu karnego niezależnie jak on się toczy np. przedawnienie, sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów.

Przesłanki szczególne to takie które dotykają tylko szczególnych form postępowania np. postępowanie uproszczone art. 469 & 1 pkt. 3 kpk.

Przesłanki bezwzględne /absolutne/ warunkują dopuszczalność postępowania przeciwko określonej osobie o określony czyn w każdym układzie procesowym np. przedawnienie, śmierć sprawcy.

Przesłanki względne /relatywne/ warunkują dopuszczalność procesu tylko w konkretnym układzie sytuacyjnym np. właściwość sądu.

Omówienie przesłanek procesowych ujemnych z art. 17 kpk.

a/ Czynu nie popełniono (sprawca nie zachował się tak jak prawo zabrania),

b/ Brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu (badamy, czy czyn jest zabroniony),

c/ Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego,

d/ Ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa /kontratypy szczególne pozaustawowe/,

e/ Społeczna szkodliwość czynu jest znikoma /nie każdy czyn jest przestępstwem np. pozbawienie człowieka wolności na 2-3 minuty/,

f/ Ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze /formy stadialne i zjawiskowe art. 15 & 1 kpk/,

g/ Śmierć oskarżonego,

h/ Nastąpiło przedawnienie karalności /art. 101-105 kpk - ustanie karalności p-stwana skutek upływu czasu/.

Przedawnienie z art. 101 kpk ulega modyfikacjom poprzez przerwę terminów przedawnienia przez wszcz*cie procesu karnego. Polega to na tym, że do terminu podstawowego dolicza się 5 lat.

Spoczywanie przedawnienia polega na tym, że termin przedawnienia wogóle nie biegnie z powodu przeszkód formalnych art. 104 kpk.

Przedawnienie w przypadku przestestwa skutkowego liczy sięod momentu wystąpienia skutku. W przypadku przestępstw jednorazowych z trwałm skutkiem przedawnienie liczy się od momentu powstania skutku np. bigamia.

W przypadku przestępstwa trwałego przedawnienie liczy się od momentu ustania stanu przeciwnego ustawie np. nielegalne posiadanie broni, dezercja żołnierza z jednostki. Przedawnienie liczy się według reguły komputacji w rzeczywistym biegu czasu.

Przypadki przedawnienia:

1. Postępowanie karne co do tego samego czynu lub tej samej osoby zostało zakończone prawomocnym rozstrzygnięciem /powaga rzeczy osądzonych/ resudikata,

2. Zawisłość sprawy - lispendens /niedopuszczalne jest prowadzenie kilku spraw o to samo przestępstwo/,

i/ Sprawa nie podlega orzecznictwu polskich sądów art. 578-579 kpk /immunitety krajowe materialne np. adwokat, radca prawny i prokurator. Osoba taka jeśli dopuści się przestępstwa w związku z wykonywaniem czynności zawodowych to przestępstwo jej staje się wykroczeniem dyscyplinarnym/,

j/ Brak skargi uprawnionego oskarżyciela /dotyczy postępowania przed sądem. Sąd z własnej inicjatywy nie może wszcząć postępowania/,

k/ Brak wymaganego zezwolenia na ściganie /immunitet prezydencki, poselski, senatorski, członków Trybunału Stanu, Trybunału Konstytucyjnego, pracownicy NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich/,

l/Brak wniosku o ściganie osoby uprawnionej,

m/ zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie

Abolicja /ustawodawcze darowanie pewnych przestę*pstw, określonych przez wskazanie ich typów lub zagrożeń karnych lub daty, przed którą zostały popełnione/,

Amnestia /sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organów ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestęępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia. Na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w sprawie ujawnił przed organami ścigania istotne okoliczności nieznane dotąd temu organowi przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności. W sytuacjach wskazanych wyżej sąd wymierzając karę pozbawienia wolności do lat 5 może warunkowo zawiesić jej wykonanie na okres próbny wynoszący do 10 lat jeżeli uzna, że pomimo niewykonania kary sprawca ponownie nie popełni przestępstwa/,

Indywidualny akt łaski Prezydenta RP.

Przesłanki dodatnie procesu karnego:

1. Podsądność sprawy polskim sądom karnym,

2. Właściwość sądu miejscowa, rzeczowa i funkcjonalna,

3. Istnienie stron procesowych oraz posiadanie przez te strony zdolności procesowej,

4. Wpłynięcie skargi karnej,

5. Uzyskanie pozwolenia na ściganie lub złożenie wniosku o ściganie,

6. Istnienie podstawowej przesłanki faktycznej.

Uczestnicy procesu karnego.

Uczestnikiem procesu karnego jest każda osoba, która występuje w tymże procesie w określonej przez prawo roli.

Rodzaje uczestników procesu karnego:

1. Organy procesowe,

2. Strony procesowe,

3. Inni uczestnicy procesu karnego:

a/ Przedstawiciele ustawowi pokrzywdzonego i oskarżonego,

b/ Przedstawiciele procesowi /obrońcy, pełnomocnicy/,

c/ Pomocnicy /protokolant, tłumacz/,

d/ Rzecznicy interesu społecznego /prokurator, przedstawiciel społeczny/,

e/ Pozostali uczestnicy /świadek, biegły/.

Przedstawiciel ustawowy strony to:1. Rodzic, 2. Opiekun, 3. Kurator.

Przedstawiciel ustawowy występuje w procesie niezależnie od woli strony.

Przedstawiciel procesowy generalnie występuje w procesie karnym po uprzednim uzyskaniu aktu woli danej strony. Wyjątek stanowi prawo do obligatoryjnej obrony.

Organy procesowe prowadzące proces karny: 1. Organy dochodzeniowo-śledcze, 2. Organy orzekające, 3. Organy wykonawcze.

Strony procesowe dzielą się na:

1. Czynną, 2. Bierną.

Strona czynna to:

1. Prokurator /oskarżyciel publiczny/, 2. Pokrzywdzony /tylko w postępowaniu przygotowawczym/, 3. Powód cywilny, 4. Oskarżyciel posiłkowy, 5. Oskarżyciel prywatny, 6. Interwenient /postępowanie UKS/, 7. Strona nowa, 8. Strona zastępcza.

Strona bierna to:1. Podejrzany /w postępowaniu przygotowawczym/, 2. Oskarżony /w postępowaniu jurysdykcyjnym/, 3. Skazany /w postępowaniu wykonawczym/ 4. Pozwany cywilnie /w postępowaniu cywilnym/,

5. Osoba odpowiedzialna posiłkowo /w postępowaniu UKS/.

Pojęcie strony w procesie karnym.

Strona - jest to osoba, która we własnym imieniu wnosi i popiera przed sądem oskarżenie lub dochodzi roszczenia cywilnego. Stroną jest również pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym.

Strona czynna - jest to osoba fizyczna lub prawna, która we własnym imieniu wnosi i popiera przed sądem oskarżenie lub dochodzi roszczenia cywilnego. Stroną jest również pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym.

Strona bierna - jest to osoba przeciw której toczy się postępowanie.

Strony zastępcze - występują w procesie karnym w przypadku, gdy pokrzywdzony zmarł zanim stał się stroną w procesie art. 52 kpk i at. 115 kk.

Strona nowa - to osoby które występują w procesie karnym w przypadku, gdy pokrzywdzony zmarł gdy był już stroną w tym procesie art. 52 i 58 kpk.

Warunki jakim powinna odpowiadać osoba która chce stać się stroną w procesie:

1. Zdolność procesowa, 2. Zdolność do działań procesowych, 3. Legitymacja do procesu, 4. Legitymacja do działań w procesie, 5. Faktyczna możność osobistego działania

Zdolność procesowa - to możność stania się stroną w procesie a więc podmiotem stosunku procesowego. Może ją posiadać osoba fizyczna lub prawna i może być czynna lub bierna.

Zdolność procesowa czynna - to zdolność do występowania w procesie w roli strony czynnej. Nabywa się ją z chwilą urodzenia a osoba prawna z chwilą zalegalizowania.

Zdolność procesowa bierna - jest to zdolność do występowania w roli oskarżonego w procesie. Posiada ją tylko osoba fizyczna żyjąca. Nabywa się ją po ukończeniu 17 lat. Po ukończeniu 13 lat nabywa się ograniczoną zdolność procesową bierną.

Zdolność procesowa nie jest równoznaczna ze zdolnością do działań procesowych.

Zdolność do działań procesowych - oznacza pewną możliwość osobistego działania w procesie, osobistego przedsiębrania czynności procesowych. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną działają jego przedstawiciele. Za pokrzywdzonego który jest małoletni, ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa wykonuje przedstawiciel ustawowy.

Legitymacja do procesu - jest to prawo do występowania w procesie w charakterze strony. Legitymowanym jest ten, komu prawo rzeczywiście daną rolę przypisuje. Brak legitymacji do procesu może spowodować jego umorzenie.

Legitymacja do działania - w procesie to uprawnienia strony, jej przedstawicieli ustawowych, obrońców, pełnomocników a czasem innych osób np. świadków, biegłych do osobistego przedsiębrania czynności w konkretnym procesie karny

Faktyczna zdolność do działania w procesie - wynika z przesłanek faktycznych a nie prawnych. Niektóre osoby w niektórych sytuacjach z przyczyn od nich niezależnych, obiektywnie nie mogą rozumieć poszczególnych zdarzeń, czynności np. z powodu defektów psychicznych, fizycznych /niewidomy, głuchy/. W tym przypadku do czynności można przydzielić tłumacza, zawiesić postępowanie w celu rozważenia, czy osoba będzie mogła mieć zdolność do czynności w procesie osobiście.

Organy procesowe:

1. Prokurator art. 298 kpk a/ zasada centralizmu, b/ zasada substytucji, c/ zasada demokracji, d/ zasada identyfikacji.

2. Policja art. 298 kpk, 3. Straż Graniczna, UOP, Urząd Kontroli Finansowej art. 312 kpk, 4. Żandarmeria Wojskowa art. 663 kpk, 5. Organy Państwowej Inspekcji Radiokomunikacyjnej, 6. Organy Zarządu Lasów Państwowych, 7. Dyrektor Parków Narodowych, 8. Inne organy.

Organy orzekające: 1. Sądy, 2. Urzędy Skarbowe, 3. Urzędy Celne, 4. Sądy szczególne /wojskowe/

Organy wykonawcze: 1. Zakłady Karne, 2. Organy administracji państwowej np. Wydział Komnikacji - odebranie prawa jazdy, 3. Komornik Sądowy.

Oskarżyciel Publiczny.

Oskarżycielem publicznym w procesie karnym jest organ procesowy który ma prawo wnosić i popierać przed sądem oskarżenie. Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator, natomiast na zasadzie art. 471 kpk mogą być inne organy: 1. Policja /postępowanie uproszczone/, 2. Straż Graniczna, 3. PIH, 4. Przedstawiciele Urzędów Skarbowych, 5. Zarządy Lasów Państwowych, 6. Przedstawiciele Urzędów Celnych.

Uprawnienia Oskarżyciela Publicznego.

1.Prawo do sporządzania i wnoszenia do sądu aktu oskarżenia art. 331 kpk,

2.Prawo do popierania wniesionego aktu oskarżenia w postępowaniu przed sądem art. 46 kpk,

3.Prawo do zabierania głosu po zamknięciu przewodu sądowego art. 406 kpk,

4.Prawo do stawiania pytań osobom przesłuchiwanym art. 370 kpk,

5.Prawo do wnoszenia środków zaskarżenia art. 425 kpk,

6.Prawo do składania wniosków co do przebiegu rozprawy art. 335 kpk.

Obowiązki Oskarżyciela Publicznego

1. Czuwanie nad tym aby interes społeczny w czasie postępowania nie został naruszony.

Pokrzywdzony - to osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawem chronione zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przestępstwem. Pokrzywdzony jest stroną tylko w postępowaniu przygotowawczym, natomiast w procesie karnym jeżeli chce występować w charakterze strony to musi złożyć stosowne oświadczenie. Oświadczenie to z wyjątkiem 3 przypadków jest wiążące dla sądu.

Uprawnienia pokrzywdzonego:

1. Pierwszeństwo w zaspokojeniu roszczeń art. 269 kpk,

2. Prawo złożenia wniosku o ściganie przestępstwa wnioskowego art. 12 kpk,

3. Prawo do otrzymania informacji o sporządzeniu aktu oskarżenia przez prokuratora.

4. Prawo do składania wniosków dowodowych art. 167 i 315 kpk,

5. Prawo do zaskarżania decyzji zapadłych w postępowaniu przygotowawczym art. 22 & 2 kpk, art. 306 kpk,

6. Prawo do wnoszenia aktu oskarżenia art. 55 kpk,

7. Prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika art. 87 kpk,

8. Prawo do zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego art. 156 & 5 kpk,

9. Prawo do składania zażaleń na czynności naruszające prawa pokrzywdzonego art. 302 kpk.

Oskarżyciel Posiłkowy.

Oskarżyciel Posiłkowy występuje w sprawach publiczno - skargowych i na wniosek. Swój akces pokrzywdzony może zgłosić od momentu sporządzenia aktu oskarżenia do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego art. 54 kpk. /przewód sądowy rozpoczyna się od chwili przeczytania aktu oskarżenia przez prokuratora/.

Oskarżyciel posiłkowy ma takie same prawa przed sądem jak pokrzywdzony i może działać przed sądem niezależnie od oskarżyciela publicznego. Nie może działać na korzyść podejrzanego i ma bronić tylko swojego interesu a nie szeroko rozumianego interesu społecznego.

Oskarżyciel Prywatny.

Oskarżyciel prywatny art. 59 i 61 kpk wiąże się z trybem ścigania przestępstw. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia i wtedy staje się oskarżycielem prywatnym. Jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od skierowania do sądu aktu oskarżenia, to sąd odstępuje od rozpoznania sprawy. Prokurator może przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego objąć ściganiem z urzędu.

W niektórych sytuacjach postępowanie z oskarżenia prywatnego może być prowadzone z urzędu tj.

1. W przypadku ingerencji prokuratora,

2. W postępowaniu z nieletnimi,

3. W przypadku postępowania karnego w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych.

Powód Cywilny - jest stroną czynną w zakresie dochodzenia roszczenia cywilnego w procesie karnym wynikającym z popełnionego przestępstwa. / w procesie athezyjnym może dochodzić roszczeń tylko o charakterze majątkowym i wynikających z przestępstwa/

O powództwo cywilne można wystąpić od momentu wystąpienia w postępowaniu przygotowawczym podejrzanego do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego. Żądanie takie występuje w formie pisma procesowego zwanego pozwem art. 69 kpk.

Przyczyny oddalenia powództwa cywilnego art. 65 kpk:

1. Postępowanie w sprawach nieletnich,

2. Roszczenie nie ma związku z zarzutem oskarżenia,

3. Powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,

4. Pozew nie odpowiada warunkom formalnym.

Obrońcy.

Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury. Obrońcę ustanawia oskarżony. Do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba o czym należy niezwłocznie powiadomić oskarżonego. Upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.

Pełnomocnik.

Do pełnomocnika stosuje się odpowiednio art. 77-78, 82-84 i 86 & 2 kpk. Pełnomocnikiem instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej może być także radca prawny albo inny pracownik tej instytucji lub jej organu nadrzędnego.

Czynności procesowe.

Proces karny jest zjawiskiem dynamicznym składającym się z poszczególnych ogniw czy faktów procesowych.

Fakty procesowe dzieli się na dwie grupy:

1. Zdarzenia procesowe, 2. Czynności procesowe.

Zdarzenia procesowe - odgrywają w procesie mniejszą rolę niż czynności procesowe. Rozumie się przez nie fakty procesowe, które nie polegają na zachowaniu się uczestników procesu. Są to zjawiska niezależne od uczestników procesu z którymi prawo procesowe łączy odpowiednie skutki procesowe np. śmierć podejrzanego łączy ze sobą czynność procesową w postaci umorzenia dochodzenia.

Czynności procesowe - jest to zgodne z prawem zachowanie si* uczestników procesu karnego zmierzające do wywołania skutków prawnych przewidzianych przez prawo karne procesowe. Może ono polegać głównie na działaniu lub zaniechaniu działania np. pokrzywdzony nie złoży* wniosku o ściganie.

Rodzaje czynności procesowych.

Z uwagi na podmiot który dokonuje czynności procesowych wyróżniamy:

1. Czynności organów procesowych np. wydanie postanowienia o wszczęciu dochodzenia,

2. Czynności stron procesowych np. złożenie wniosku o ściganie,

3. Czynności innych uczestników procesu np. zażalenie na postanowienie.

Czynności z punktu widzenia oceny prawdy.

1. Dopuszczalne - to te czynności które są dozwolone przez ustaw* np. zatrzymanie osoby, konfrontacja.

2. Niedopuszczalne - to takie czynności które są zabronione przez ustaw* np. zastępowanie zapiskami dowodów z zeznań świadka lub wyjaśnień podejrzanego.

Z uwagi na charakter czynności procesowych wyróżniamy:

1. Czynności rzeczowe inaczej realne, które powodują zmiany w świecie zewnętrznym np. pobranie krwi, zatrzymanie osoby podejrzanej,

2. Oświadczenia procesowe które spełniają najważniejszą rolę wśród czynności procesowych.

Oświadczenia procesowe przybierają postać:

1. Oświadczeń wiedzy, 2. Oświadczeń woli.

Do oświadczeń wiedzy zalicza się oświadczenia dowodowe np. zeznania świadka, sprawozdania procesowe do których można zaliczyć protokół.

Oświadczenia woli przybierają postać oświadczenia postulującego, które przedstawia się najczęściej w postaci wniosków, próśb, żądań np. żądanie uzupełnienia postępowania przygotowawczego przez podejrzanego, wniosek o dopuszczenie w czynności dowodowej. Przybierają również postać oświadczeń imperatywnych, które są przejawami woli organu kierującego procesem. Są one wiążące dla uczestników procesu np. decyzja o umorzeniu, zarządzenie o doprowadzeniu podejrzanego, świadka.

Oświadczenia wiedzy mogą być wykorzystywane dowodowo a oświadczenia woli nie mogą być wykorzystywane dowodowo. Wola może być wyrażona wprost przez tego, który ją powziął.

Warunki skuteczności czynności procesowej

1. Czynność procesowa musi być wykonana w konkretnym procesie karnym,

2. Czynność musi być wykonana przez uprawnionego uczestnika procesu karnego np. pokrzywdzony może z*ożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia,

3. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiedniej formie /pisemnej lub ustnej/,

4. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiedniej porze doby jeżeli ustawa tak przewiduje,

5. Czynność procesowa powinna być wykonana w odpowiednim miejscu np. siedzibie organu procesowego,

6. Czynność procesowa powinna być wykonana w określonym terminie i odpowiednio udokumentowana.

Terminy ustawowe dzielą się na:

1. Terminy ustawowe - zawite,- prekluzyjne,- pozostałe terminy stanowcze.

2. Terminy nieustawowe- porządkowe.

Terminami zawitymi są terminy do wniesienia środków zaskarżenia a inne o tyle o ile ustawa je za takie uznaje art. 122 kpk. Czynność procesowa wykonana po upływie terminu zawitego jest bezskuteczna. Istnieje jednak możliwość przywrócenia tego terminu jeżeli osoba uprawniona w ciągu 7 dni od zakończenia terminu zawitego wystąpi o przywrócenie terminu, wykaże, że naruszenie terminu by*o niezależne od niej oraz we wniosku tym dopełni czynności jakie należało wykonać w terminie.

Terminami prekluzyjnymi (nieprzywracalnymi) art. 328 & 2 kpk. są terminy które nie podlegają przywróceniu. Czynność procesowa wykonana po upływie tego terminu jest bezskuteczna z mocy prawa np. terminy przedawnienia.

W przypadku pozostałych terminów dokonanie czynności po upływie tego terminu nie wywołuje bezskuteczności tej czynności lecz pewne skutki prawne np. art. 411 & 1 i 2 kpk.

Czynność procesowa żeby mogła wywołać skutki procesowe musi posiadać dwie cechy:

1. Dopuszczalność, 2. Ważność.

Niedopuszczalność dokonania czynności może wynikać z:

1. Wyraźnego zakazu zawartego w ustawie np. art. 509 & 6 kpk,

2. Braku uprawnienia, które wynika z przeciwieństwa w zakresie przyznanego uprawnienia np. at. 459 & 1 i 2 kpk,

3. W razie wykonania czynności po upływie terminu zawitego i prekluzyjnego,

4. Wykonanie czynności przez strony nieuprawnione art. 444 kpk,

5. Niezachowanie prawnych warunków dopuszczalności danej czynności np. zatrzymania,

6. Prowadzenie procesu pomimo przeszkód art. 429 kpk.

Czynność niedopuszczalna jest prawnie bezskuteczna w tym sensie, że nie może wywrzeć skutków zamierzonych przez strony art. 429 kpk.

Problem nieważności czynności procesowych zachodzi w dwu aspektach:

1. Gdy dokonano czynności niedopuszczalnej,

2. Gdy występują wady oświadczenia woli np. przymus fizyczny, psychiczny lub błąd.

Oprócz niedopuszczalności i nieważności czynność może być wadliwa z innych przyczyn np. bezpodstawne odmówienie przeprowadzenia dowodu.

Wadliwość czynności procesowych może być usuwalna i nieusuwalna w zależności od tego, czy powstał stan odwracalny, czy nieodwracalny np. zastosowano tymczasowe aresztowanie wbrew ustawie.

Wadliwość czynności może być usunięta od czasu jej powstania skutkiem konwalidacji tzn. uzdrowienia jeżeli nie zachodzi jej nieusuwalność np. skutek przedawnienia.

Od konwalidacji należy rozróżnić konwersję. Jeżeli za pomocą innej czynności uzyskuje się skutek innej czynności przy czym ta pierwotna czynność nie traci swojej pierwotnej ważności np. poprzez złożenie apelacji uzyskuje si* skutek w postaci wniosku o uzasadnienie wyroku art. 422,423 i 445 & 2 kpk.

Charakterystyka dokumentacji procesowych.

Dokumentację procesową dzielimy na: 1. Podstawową, 2. Pomocniczą.

Do dokumentacji podstawowej zaliczamy protokoły i notatki urzędowe art. 143-155 kpk.

Wymogi stawiane protokołom:1. Prawne, 2. Językowe (pierwsza osoba liczby pojedynczej czasu przesz*ego), 3. Estetyka i czytelność.

Formy postępowania przygotowawczego.

Wyróżniamy dwie formy postępowania przygotowawczego:

1. Dochodzenie, 2. Śledztwo.

Formy postępowania przygotowawczego potrzebne są w celu ustalenia, czy dany czyn jest zbrodnią, czy też występkiem.

Dochodzenie od śledztwa różni się ci*żarem gatunkowym, organem prowadzącym oraz czasem prowadzenia.

Śledztwo dzieli się na:

1. Obligatoryjne-przepisy ustawy wymagają aby postępowanie przygotowawcze by*o prowadzone w tej formie a zatem o:

a/ Przestępstwa za które w I instancji zgodnie z właściwością orzeka Sąd Okręgowy art. 25,309 & 1 i 3 kpk,

b/ Występki wymienione w art. 309 & 1 pkt. 2 pomimo, że niekiedy będzie orzeka* Sąd Rejonowy (najpierw patrzymy na art. 309 & 1 pkt. 2 kpk. Jeśli nie ma tam danego przestępstwa to patrzymy na art. 25 kpk, czy nie orzeka Sąd Okręgowy),

c/ Gdy czynu karalnego dopuści* się nieletni wraz z osobą dorosłą art. 16 Uniel.,

d/ Gdy prowadzone jest postępowanie przygotowawcze w formie dochodzenia i nie zosta*o ono ukończone w ciągu 6 miesi*cy a zachodzi potrzeba jego dalszego prowadzenia,

e/ Gdy podejrzanym jest funkcjonariusz Policji, UOP, Straży Granicznej lub finansowych organów dochodzenia.

2. Fakultatywne-decyduje o jego wszczęciu prokurator mając na względzie:

a/ Wag* sprawy art. 309 & 1 pkt. 5 kpk,

b/ Zawiłość sprawy art. jw

c/ Jeżeli dochodzenie nie zosta*o ukończone w ciągu 3 miesi*cy art.310 & 3 kpk.

Decyzja prokuratora w tym względzie przybiera postać postanowienia. Zasadą jest, że postępowanie przygotowawcze w formie śledztwa prowadzi prokurator art. 311 kpk.

Podział śledztw:

1. Z uwagi na organ prowadzący

a/ Prokuratorskie, b/ Powierzone / może być przekazane w ca*ości art. 311 i 312 kpk, w określonym zakresie np. do momentu wykrycia sprawcy, tylko do wykonania określonej czynności np. przeszukania /.

Powierzenie śledztwa w ca*ości nie może obejmować czynności wymagających postanowienia oraz wszelkich czynności związanych z przedstawieniem zarzutu lub zamknięciem śledztwa albo dochodzenia art. 311 & 4 kpk.

Dochodzenie zwykłe art. 310 kpk.

Postępowanie w formie dochodzenia prowadzi się wtedy, jeżeli prowadzenie śledztwa nie jest obowiązkowe a nie można prowadzić innej uproszczonej formy. Dochodzenie zwykłe może prowadzić Policja ze swojej własnej inicjatywy lub na polecenie prokuratora art. 326 kpk lub na polecenie sądu art. 488 & 2 kpk. Oprócz Policji dochodzenie zwykłe może prowadzić UOP, Straż Graniczna.

Czas prowadzenia postępowania przygotowawczego.

Generalnie art. 310 kpk czas trwania postępowania przygotowawczego określa na jeden miesiąc. Prokurator nadzorujący przedłuża dochodzenie do trzech miesięcy łącznie z tym pierwszym miesiącem. Jeżeli dochodzenie nie zosta*o zakończone w ciągu trzech miesięcy akta dochodzenia przekazuje się prokuratorowi nadrzędnemu, który może przed*użyć je jeszcze na trzy miesiące lub przenieść na śledztwo fakultatywne lub dochodzenie to umorzyć.

Czynności zastrzeżone dla prokuratora w dochodzeniu zwykłym.

1. Powołanie biegłych psychiatrów art.202 kpk,

2. Stosowanie środków zapobiegawczych art. 250 & 4 kpk,

3. Stosowanie kar porządkowych,

4. Stosowanie zabezpieczenia majątkowego na poczet przyszłych kar,

5. Odmowa od dopuszczenia w udziale w czynnościach dowodowych art. 317 & 2 kpk,

6. Decyzja o liście gończym,

7. Zarządzenie przesłuchania świadka z udziałem bieg*ego,

8. Powołanie bieg*ego do otwarcia zwłok.

Dochodzenie w niezbędnym zakresie art. 308 kpk.

Warunki:1. Zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, 2. Musi zachodzić sytuacja natychmiastowego zabezpieczenia śladów i dowodów w obawie przed ich utratą lub zniekształceniem w przypadku niezabezpieczenia, 3. Czynności tych może dokonywać uprawniony organ.

Czynności dokonywane w trakcie dochodzenia z art. 308 kpk.

1. Wszelkie czynności procesowe tj.

a/ Oględziny, b/ Przesłuchanie świadka, podejrzanego, c/ Przeszukanie, d/ Możliwość pobrania do badań krwi od podejrzanego /w dochodzeniu zwykłym nie można tego robić/, e/ okazanie.

Czas trwania terminu instrukcyjnego do 5 dni. Termin ten może być przekroczony jeżeli zachodzi taka potrzeba. Należy informować prokuratora, że zosta*o wszczęte także dochodzenie /wcześniej tego nie by*o/, czynności sprawdzająco-uzupe*niające /w dniu podjęcia pierwszej czynności/. Powiadamiamy także prokuratora o podjęciu czynności sprawdzających w danej sprawie.

Sposoby zakończenia dochodzenia w niezbędnym zakresie:

1. Wszczęcie postępowania przygotowawczego,

2. Przekazanie sprawy prokuratorowi w celu wszczęcia śledztwa,

3. Wydanie postanowienia o umorzeniu dochodzenia przed jego formalnym wszczęciem /wymaga zatwierdzenia przez prokuratora/,

4. Przekazanie innym organom bez merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy np. Urz*dom Skarbowym.

Dochodzenie uproszczone art. 468 - 478 kpk.

Ustawodawca zrezygnował z pewnych czynności procesowych. Postępowanie uproszczone prowadzone jest w sprawach zagrożonych łagodniejszymi karami. Katalog przestępstw za które dopuszcza si* prowadzenie postępowania uproszczonego to art.

469 kpk.

Warunki prowadzenia dochodzenia uproszczonego:

1. Zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa,

2. Musi być to jedno z przestępstw wymienionych w art. 469 kpk.,

3. Nie może występować szczególna przesłanka postępowania uproszczonego art. 470 kpk.,

4. Sprawca przestępstwa nie może być osobą pozbawioną wolności w tej, czy innej sprawie /jest wyjątek/,

5.Spawcą nie może być osoba nieletnia,

6. Sprawcą przestępstwa nie może być osoba podlegająca orzecznictwu sądów wojskowych,

7. Sprawca nie może być osobą wobec której ustawodawca nakazuje obron* obligatoryjną art. 470 kpk, 79 kpk,

8. Sprawca nie może być recydywistą,

9. Nie może być przekroczony termin trwania tj. 2 miesiące.

Czas trwania dochodzenia uproszczonego.

1. Jeden miesiąc z możliwością przedłużenia do dwóch miesięcy /później prowadzi się jako dochodzenie zwykłe/,

2. Kopię postanowienia o wszczęciu dochodzenia przesyła się prokuratorowi art. 472 kpk.

Uproszczenia w dochodzeniu uproszczonym art. 473 kpk.

1. Nie ma obowiązku sporządzania postanowienia o przedstawieniu zarzutów /zarzut stawia si* ustnie wpisując jego treść do protokołu przesłuchania podejrzanego/,

2. Nie ma obowiązku wydawania postanowienia o zamknięciu dochodzenia /sporządza si* akt oskarżenia/,

3. Nie ma obowiązku zaznajamiania podejrzanego z materiałami dochodzenia ale o prawie tym należy podejrzanego pouczyć przy przesłuchaniu i jego wolę wpisać do protokołu,

4. Uprawnienia dajemy podejrzanemu na piśmie art. 300 kpk.

Zasady prowadzenia postępowań przygotowawczych.

1. Zasady procesowe, 2. Zasady taktyczne prowadzenia postępowania przygotowawczego.

Wszczęcie i odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Podstawa faktyczna - art. 303 kpk. uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Jest to zespół danych, który obiektywnie uzasadnia fakt popełnienia przestępstwa /wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa/.

Podstawa prawna - art. 303 i 305 kpk. wydanie dokumentu w postaci postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego.

Źródła wiadomości o przestępstwie i sposoby ich dokumentowania.

1. Zawiadomienie pokrzywdzonych, świadków, obywateli, instytucji postronnych, organizacji społecznych, organów kontroli, czynności dochodzeniowo-śledcze organów ścigania, czynności operacyjne /informacje, anonimy/, własne spostrzeżenia policji, informacje ze środków masowego przekazu /obowiązek denuncjacji przestępstwa/.

Sposób rejestracji zawiadomień:

Anonimowe zawiadomienie nie może być podstawą do wszczęcia dochodzenia. Należy zawiadomienie to sprawdzić a jeśli się potwierdzi to dopiero wtedy można wszcząć dochodzenie. Anonim dokumentuje się w notatce urzędowej. Jeżeli zawiadomienie wnosi osoba w stanie nietrzeźwym należy je przyjąć w formie notatki urzędowej. Jeżeli zgłaszający wytrzeźwieje można od niego przyjąć pisemne zawiadomienie o przestępstwie art. 176 kpk.

Decyzja policjanta po udokumentowaniu zawiadomienia o przestępstwie:

1. Wszczęcie postępowania przygotowawczego,

2. Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego,

3. Przekazanie prokuratorowi z wnioskiem o wszczęcie śledztwa,

4. Decyzja o przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego

5. Odstąpienie od wszczęcia postępowania przygotowawczego,

6. Przekazanie zebranych materia*ów bez merytorycznego rozstrzygnięcia /np. sądowi d/s nieletnich, innym jednostkom policji/.

Postępowanie sprawdzające art. 307 kpk.

Wymienione czynności to czynności organu procesowego, zmierzające do sprawdzenia lub uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie w celu uprawdopodobnienia faktu popełnienia przestępstwa. Czynności te wpływają na celowość wszczynania postępowania przygotowawczego.

Celem postępowania sprawdzającego jest uzyskanie podstawy faktycznej do wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Sposoby prowadzenia postępowania sprawdzającego

1. Policja może żądać uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie /decyzje w tej sprawie wydaje przełożony/, 2. Prokurator na wniosek Policji może zarządzić sprawdzenie danych zawartych w zawiadomieniu,

3. Policja może sama wykonać własne czynności w ramach art. 307 kpk., 4. Policja może wykonać inne czynności np. obserwacja, wywiad, rozmowy z sąsiadami mogącymi posiadać informację na temat zdarzenia.

Dokumentowanie przebiegu i wyniku postęp. sprawdz. z art. 307 kpk.

1. Czynności powinny być dokumentowane notatkami urzędowymi,

2. Nie wolno z czynności tych sporządzać protokołów,

3. Niedopuszczalne jest wykonanie czynności z których wymagane jest sporządzenie protokołu,

4. Oprócz notatek do dokumentów jakie mogą wystąpić w tych czynnościach należy zaliczyć: korespondencję oaz dokumenty złożone przez zawiadamiającego dobrowolnie lub na żądanie.

Istnieje możliwość sporządzenia protokołu w ramach tych czynności. ł

1. Protokół przyjęcia ustanego zawiadomienia o przestępstwie,

2. Protokół przyjęcia wniosku o ściganie,

3. Protokół przesłuchania świadka jako osoby zawiadamiającej,

4. Protokół zatrzymania osoby podejrzanej.

O konieczności prowadzenia czynności sprawdzających należy powiadomić prokuratora art. 307 & 4 kpk.

Najpóźniej do 7 dni należy podjąć pierwszą czynność od chwili złożenia zawiadomienia. Czas trwania postępowania przygotowawczego nie może przekroczyć 30 dni od dnia wydania decyzji o wszczęciu lub odmowie wszczęcia dochodzenia, przekazaniu, wszczęciu śledztwa, odstąpieniu.

Postępowanie przygotowawcze wszczyna się kiedy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Warunki wszczęcia postępowania przygotowawczego:

1. Istnieją podstawy faktyczne wszczęcia,

2. Brak ujemnych przesłanek procesowych.

Dokumentem procesowym faktycznej podstawy wszczęcia dochodzenia jest postanowienie o wszczęciu dochodzenia. Podstawa faktyczna musi pojawić się w uzasadnieniu.

Rozróżniamy wszczęcia:

1. Formalne, 2. Faktyczne /wszczyna policjant a śledztwo prokurator/.

Czynności policjanta związane ze wszczęciem postępowania przygotowawczego:

1. Wydanie postanowienia o wszczęciu dochodzenia,

2. Zatwierdzenie postanowienia przez naczelnika lub komendanta,

3. Powiadomienie pismem pokrzywdzonego o wszczęciu dochodzenia,

4. Sporządzenie druku statystycznego Stp-1, Pkr-12,

5. Założenie akt kontrolnych oraz głównych,

6. Sporządzenie planu dochodzenia,

7. Przesłanie prokuratorowi odpisu postanowienia o wszczęciu dochodzenia.

Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Warunki odmowy:

1. Wpłynięcie oficjalnego zawiadomienia o przestępstwie,

2. Niewykonanie w sprawie żadnej czynności procesowej,

3. Wystąpienie w sprawie przes*anki procesowej ujemnej,

4. Brak podstawy faktycznej do wszczęcia.

Ogólne zagadnienia dowodowe w procesie karnym.

Dowodzenie - jest procesem poznawczym, mającym na celu zebranie wszystkich śladów popełnionego przestępstwa i rekonstrukcji tego czynu, co do którego toczy się proces karny. Jest ono pewnym łańcuchem czynności dowodowych w których jego uczestnicy posiadają określone prawa i obowiązki a towarzyszy temu odpowiedni typ rozumowania.

Proces dowodzenia będący zespołem czynności rozpoczyna się od momentu wszczęcia dochodzenia i trwa aż do uprawomocnienia się wyroku. Dowodzenie stanowi pewien łańcuch czynności, które określa si* jako proces dowodzenia.

W procesie tym wyróżnia się etapy dowodzenia tj.:

1. Ujawnianie dowodów, 2. Zabezpieczenie i utrwalenie dowodów: - zabezpieczenie w sensie technicznym, - zabezpieczenie w sensie procesowym, 3. Sprawdzenie pod względem zgodności: - wewnętrznej np. sprawdzenie logicznej ca*ości przy przesłuchaniu świadka, - zewnętrznej np. porównanie dokumentu z innymi dokumentami, 4. Ocena dowodów: - wstępna /dokonuje jej organ procesowy który dane postępowanie prowadzi/, - końcowa /dokonuje jej sąd i jest to ocena aposterioryczna przed przeprowadzeniem dowodu, apjoryczna po przeprowadzeniu dowodu/.

Występują dwie drogi wprowadzenia dowodu do procesu tj.:

1. Z urzędu, 2. Na wniosek.

Dowód - jest pojęciem wieloznacznym. Będziemy przez to rozumieć w procesie karnym źródło dowodowe lub środek dowodowy w zależności w jakim kontekście to określenie będzie użyte np. podejrzany, treść dokumentu.

Źródło dowodowe - to osoby lub rzeczy dostarczające wiadomości lub spostrzeżeń podmiotowi dowodzenia, czyli dostarczające środków dowodowych np. świadek, podejrzany, dokument, bieg*y.

Podmiot dowodowy - to organ procesowy dokonujący czynności dowodowych.

Środek dowodowy - są to wiadomości lub spostrzeżenia uzyskane od źródeł dowodowych np. zeznania świadków, treść dokumentu, cechy właściwości miejsca zdarzenia.

Nie każda czynność procesowa jest czynnością dowodową.

Postępowanie dowodowe - postępowanie mające na celu ustalenie pewnych faktów, związków między faktami, które mają stanowić podstaw* do wydania rozstrzygnięć procesowych.

Uczestnik postępowania dowodowego - to każda osoba biorąca udział w postępowaniu dowodowym w roli określonej przez prawo.

Ci*żar dowodzenia w znaczeniu formalnym - obowiązek dowodzenia jest następstwem zasady domniemania niewinności art. 4 kpk. Ciąży wyłącznie na organach procesowych. Oznacza obowiązek przeprowadzenia dowodów mających istotne znaczenie dla sprawy, przemawiających zarówno na korzyść jak niekorzyść podejrzanego.

Ci*żar dowodzenia w znaczeniu materialnym - dotyczy tych stron które wywodzą określone dowody. Generalnie będzie to oskarżyciel posiłkowy, powód cywilny /może dotyczyć oskarżonego ale jedynie w sprawach o pomówienie art. 212 kk, 213 kk/.

Przedmiot dowodzenia w procesie karnym - jest to okoliczność której istnienie lub nieistnienie ma być wykazane w procesie dowodzenia. Wśród okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wyróżniamy:

a/ fakt główny - okoliczność która ma być ostatecznie udowodniona w wyniku dowodzenia,

b/ fakt dowodowy - okoliczność która daje podstaw* do wnioskowania o fakcie głównym lub innych faktach dowodowych.

Przedmiotem dowodzenia mogą być tylko te okoliczności, które mają istotne znaczenie w postępowaniu karnym.

Do tych okoliczności zaliczamy:

1. Okoliczności dotyczące znamion ustawowych przestępstwa,

2. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną,

3. Okoliczności dotyczące dyrektyw wymiaru sprawiedliwości,

4. Okoliczności charakteryzujące osobowość sprawcy.

Dowodzenie na podstawie poszlak.

Poszlaki - to fakty dowodowe które mogą wskazywać na fakt główny.

Warunki jakie muszą być spełnione aby na podstawie poszlak przypisać czyn główny:

1. Jak największa ilość poszlak,

2. Poszlaki muszą tworzyć logiczny ciąg,

3. W ciągu tym nie mogą występować luki,

4. Poszlaki muszą wskazywać na konkretną osobę sprawcy.

Rodzaje dowodów:

1. Z uwagi na rodzaj źródła dowodowego:- osobowe, - rzeczowe, - z dokumentów,

2. Ze względu na treść środka dowodowego: - pojęciowe /wyróżniają treść pojęciową np. zeznania świadka/, - zmysłowe /uzyskuje się je na podstawie zmysłowej percepcji osób przeprowadzających/,

3. W zależności od liczby ogniw jakie występują między organami a poznawaną rzeczywistością: - pierwotne /występuje jedno ogniwo/, - pochodne /liczba ogniw jest większa/,

4. - bezpośrednie /wskazują na fakt główny czyli wprost na zarzucany oskarżonemu czyn/,

- pośrednie /wskazują na takie okoliczności, które w zestawieniu z innymi dają podstaw* do wysunięcia wniosku o winie lub niewinności oskarżonego/,

5. - dowody obciążające /udowadniają wniesienie oskarżenia/,

- dowody odciążające /przeciwstawiają się oskarżeniu, dostarczają faktów korzystnych dla oskarżonego/

6. Z uwagi na kryterium formalizmu: - swobodne, - ścisłe.

Uproszczenie procesu dowodzenia - są to okoliczności które nie wymagają udowodnienia w procesie karnym. Pewne okoliczności uważa się za dowód pomimo tego, że nie przeprowadza się ich. Te okoliczności to: domniemanie prawne znoszące przeciwdowód, notoryjność, oczywistość, uprawdopodobnienie.

Domniemanie: są to sądy o faktach wysuwane na podstawie doświadczenia życiowego, obserwacji, prawidłowości życiowych. Domniemania są wzruszane (niewinność) i niewzruszalne (doręczenia)

- faktyczne, - obalone, - prawnie znoszące przeciwdowód, - prawne bezwzględne,

Notoryjność art. 168 kpk Założenie że określone fakty są znane i nie trzeba ich udowadniać. Dzieli się na:

- powszechną, - urzędową.

Oczywistość wynika z prawa natury.

Inicjatywa dowodowa w procesie karnym art. 167 kpk.

Wnioskiem dowodowym - jest żądanie uprawnionego podmiotu skierowane do określonego organu procesowego o przeprowadzenie określonego dowodu.

Wnioski mogą być składane:

1. Na piśmie, 2. Ustnie do protokołu z przebiegu danej czynności.

Wniosek dowodowy zatwierdza prowadzący postępowanie art. 170 kpk.

Zakazy dowodowe:

1. Niedopuszczalność dowodów w ogóle,

2. Zakazy dowodzenia /względne i bezwzględne/,

3. Zakaz niezachowania ustawowych warunków co do przeprowadzonych dowodów:

- nielegalny sposób jego uzyskania,

- dowód jest nielegalny ze względu na sposób jego przeprowadzenia.

Świadek w procesie karnym.

Świadek - jest źródłem dowodowym a jego zeznania to środek dowodowy.

Świadkiem - jest osoba fizyczna, która w procesie toczącym się przeciwko innej osobie składa zeznania o spostrzeżonych przez siebie faktach i właściwościach.

Świadek w sensie faktycznym - to każda osoba fizyczna, która zna pewne okoliczności mające znaczenie w prowadzonym postępowaniu karnym.

Świadek w sensie formalnym - to tylko taka osoba fizyczna, która zosta*a w prawidłowy sposób wezwana przez organ procesowy do złożenia zeznań w konkretnej sprawie lub w takim charakterze zosta*a przesłuchana.

Przedmiot zeznań świadka.

Przedmiotem zeznań świadka są spostrzeżenia o pewnych faktach i okolicznościach, które świadek ma zrelacjonować w trakcie przesłuchania. Niekiedy przedmiot zeznań świadka ulega rozszerzeniu na inne okoliczności, które nie wiążą się bezpośrednio z przebiegiem zdarzenia ale mają związek ze zdarzeniem.

Uprawnienia procesowe świadka:

1. Prawo do swobodnej wypowiedzi art. 171 kpk.,

2. Prawo wciągnięcia do protokołu wszystkiego tego co dotyczy jego praw i interesów

art. 148 & 2 kpk.,

3. Prawo do odmowy składania zeznań w stosunku do osób najbliższych art. 182 kpk.,

4. Prawo do uchylania się od odpowiedzi na niektóre pytania art. 183 kpk.,

5 .Prawo do wnioskowania o zachowaniu w tajemnicy danych osobowych świadka art. 184 kpk.,

6. Prawo do przesłuchania go na rozprawie głównej z wyłączeniem jawności art. 183 & 3 pk.,

7. Prawo do wnioskowania zwolnienia od złożenia zeznań w stosunku do osób będących w bliskim stosunku osobistym art. 185 kpk./o tym prawie decyduje prowadzący dochodzenie,

8. Prawo do zastrzeżenia danych dotyczących jego miejsca zamieszkania do wy*ącznej wiadomości prokuratury art. 191 & 3 kpk.,

9. Prawo do zgłaszania ochrony prawno - karnej art. 245 kpk.

Prawa o charakterze majątkowym świadka:

1. Prawo do zwrotu kosztów przejazdu, 2. Prawo do diety, 3. Prawo do ekwiwalentu za utracony zarobek, 4. Prawo do innych kosztów.

Obowiązki świadka:

1. Stawiania się w określonym czasie, miejscu i pozostawanie aż do chwili zwolnienia art. 177 kpk.,

2. Poddania się badaniom lekarskim, gdy karalność czynu od tego zależy art. 192 kpk.,

3. Zachowania w tajemnicy tego o czym dowiedział się w trakcie przesłuchania art. 241 kk.

Kary porządkowe które można na*ożyć na świadka:

1. Kara pieniężna, 2. Przymusowe doprowadzenie, 3. Kara 30 dni aresztu /uporczywe uchylanie si* od składania zeznań-kar* t* nakłada sąd/, 4. Obciążenie kosztami postępowania art. 289 kpk.

Ograniczenia w przedmiocie przesłuchania świadka:

1. Ograniczenia o charakterze bezwzględnym:

- świadka, obrońcy, duchownego art. 178 kpk,

- podejrzanego w charakterze świadka we własnej sprawie art. 74 kpk,

- lekarza psychiatry na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu karalnego art. 52 Ustawy o Ochronie Zdrowia Psychicznego,

- odczytania wcześniej złożonych zeznań jeśli świadek skorzysta* z prawa odmowy składania lub zosta* zwolniony z obowiązku zeznawania art. 186 kpk,

- odczytania zeznań świadka, który następnie występuje w charakterze podejrzanego,

- przesłuchania dziennikarza na okoliczność danych personalnych autora materia*u prasowego art. 180 & 3 i 4 kpk,

2. Ograniczenia względne:

- osoby zobligowanej do zachowania tajemnicy państwowej art. 179 kpk,

- osoby zobligowanej do zachowania tajemnicy s*użbowej art. 180 kpk,

- osoby najbliższej dla podejrzanego art. 182 kpk,

- osoby pozostającej z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku art. 185 kpk,

- osoby z immunitetami dyplomatycznymi i konsularnymi art. 581-582 kpk.

Procesowy tryb przesłuchania świadka art. 171 kpk.

1. Faza rozmowy wstępnej.

Rozpoczyna się odebraniem wezwania od świadka, sprawdzeniem jego tożsamości. Po tym należy ze świadkiem przeprowadzić luźną rozmowę na interesujący świadka temat

niezwiązany z przesłuchaniem. Rozmowa ta winna wyglądać na rozmowę przypadkową co pozwoli rozpoznać osobowość świadka, możliwość obrania odpowiedniej metody przesłuchania. Należy odstresować świadka i współpracować z nim w czasie przesłuchania.

2. Faza formalna- przesłuchanie wstępne

Rozpoczyna się od zapytania świadka o dane formalne dotyczące jego osoby, miejsca zatrudnienia oraz wystąpi tu pouczenie o przysługujących mu uprawnieniach i obowiązkach. Wypełniamy w tej fazie pierwszą stron* protokołu. Jeżeli świadek nie jest pokrzywdzonym to trzeba wykreślić z protokołu uprawnienia pokrzywdzonego, określić stosunek do stron. Na koniec tej fazy świadek składa podpis.

3. Faza spontanicznych zeznań.

To część merytoryczna przesłuchania. Należy pozwolić świadkowi na swobodę wypowiedzi. Jeżeli przekleństwa wchodzą w znamiona przestępstwa to należy je wpisać do protokołu. Protokołować w pierwszej osobie liczby pojedynczej czasu przesz*ego używając języka literackiego. Jeżeli pewne zwroty dokładniej zobrazują pewne zjawisko to należy je wpisać do protokoęu.

4. Faza pytań i odpowiedzi.

Rola tej fazy zależy od poprzedniego stadium. Jeżeli jest ono pewne i logiczne to pytań nie musimy już zadawać i ta faza nie występuje. Pytania winny być zapisane, zrozumiałe, nie sugestywne, pozwalające na konkretną odpowiedź.

Utrwalenie zeznań świadka.

Generalnie przesłuchanie świadka wymaga spisania protokołu:

- Obligatoryjnie art. 143 & 1 kpk,

- Fakultatywnie art. 143 & 2 kpk.

Art. 174- zakaz dokumentowania w inny sposób niż na protokół

Ocena wartości dowodowej zeznań świadka uzależniona jest od:

1. Przedmiotu zdarzenia, 2. Okoliczności spostrzegania zjawisk, 3. Osoby świadka i jego predyspozycji.

Nieletni - sprawca czynu karalnego

Małoletni - świadek od 13 do 17 lat.

Zasady informacji prawnej świadka art. 16 & 1 i 2 kpk.

Gdy świadek nie ukończy* 13 roku życia nie uprzedza się go o odpowiedzialności karnej

za składanie fałszywych zeznań lecz pouczamy go o obowiązku mówienia prawdy. Gdy zeznaje nieprawd* to sąd dla nieletnich może zastosować środek wychowawczy za demoralizację świadka.

Biegły w procesie karnym.

Bieg*y - to osoba fizyczna wezwana przez organ procesowy do wydania opinii o takich okolicznościach mających istotny wp*yw na rozstrzygni*cie sprawy, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych.

Wiadomości specjalne - do wiadomości specjalnych nie należą te wiadomości, które są dost*pne dla doros*ego cz*owieka o odpowiednim poziomie doświadczenia życiowego, wiedzy ogólnej i wykszta*cenia.

Rodzaje bieg*ych:

1. Biegli sądowi (grupa sta*ych bieg*ych powo*ywana przez prezesa sądu na okres pi*ciu lat),

2. Inne osoby które posiadają odpowiednią wiedz* w danej dziedzinie (tzw. biegli ad - hoc),

Zakazy powo*ywania określonych osób w charakterze bieg*ych:

1. Obrońca który wcześniej udziela* porady prawnej,

2. Duchownego dot. tego o czym dowiedzia* si* przy spowiedzi,

3. Osoby najbliższej dla podejrzanego,

4. Osoby pozostającej w szczególnie bliskim stosunku osobistym z podejrzanym,

5. Osoby której sprawa bezpośrednio dotyczy,

6. Osoby, która jest ma*żonkiem strony, pokrzywdzonego, ich obrońcy, ma*żonka pe*nomocnika, przedstawiciela ustawowego albo osoby pozostającej w szczególnie bliskim pożyciu z jedną ze stron,

7. Osoby która jest krewnym lub powinowatym w linii prostej do strony lub podejrzanego,

8. Bieg*ego który bra* udzia* w sprawie jako prokurator, s*dzia, obrońca, pe*nomocnik, przedstawiciel ustawowy albo prowadzi* post*powanie przygotowawcze,

9. Osoby która by*a świdkiem czynu, ewentualnie zosta*a powo*ana w charakterze świadka.

Przypadki powo*ywania bieg*ych:

1. Obligatoryjne,

2. Fakultatywne.

Obligatoryjne:

1. Gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie co do stanu zdrowia psychicznego podejrzanego art. 202 kpk,

2. W sytuacji, gdy zachodzi podejrzenie przest*pnego spowodowania śmierci art. 209 kpk, & 120 Regulaminu Dzia*ania Prokuratury.

Czynności poprzedzające powo*anie bieg*ego:

1. Ustalenie przedmiotu i zakresu badań,

2. Odpowiednie zabezpieczenie materia*u do badań,

3. Sprawdzenie, czy nie wyst*pują zakazy powo*ania bieg*ego.

Tryb powo*ywania bieg*ych przez Policj*:

1. Wydanie postanowienia o powo*aniu bieg*ego art. 194 i 318 kpk,

2. Wystąpienie z wnioskiem do prokuratora o powo*anie bieg*ego w śledztwie i dochodzeniu powierzonym kiedy zachodzi obrona obligatoryjna,

3. Zlecenie bieg*emu udzia* w czynnościach niecierpiących zw*oki art. 308 kpk.

Uprawienia bieg*ego:

1. Prawo do otrzymania materia*u stanowiącego podstaw* do przeprowadzenia badań,

2. Prawo do udzia*u w czynnościach procesowych jeżeli są one niezb*dne do wydania opinii / bieg*y może wnioskować o przeprowadzenie niektórych czynności/,

3. Prawo do przeglądania akt dochodzenia w zakresie niezb*dnym do wydania opinii,

Wyżej wymienione uprawnienia bieg*ego wynikają z art. 198 kpk.

4. Prawo bieg*ych psychiatrów do żądania zarządzenia obserwacji w zak*adach psychiatrycznych zamkni*tych art. 203 kpk,

5. Prawo do sk*adania zażaleń na czynności naruszające prawa bieg*ego art. 302 kpk,

6. Prawo do wynagrodzenia za przeprowadzone badania, op*aty za opini* oraz zwrotu kosztów art. 618 kpk,

7. Prawo odmowy podj*cia si* funkcji bieg*ego,

8. Prawo do wzmożonej ochrony prawno - karnej art. 245 kpk.

Obowiązki bieg*ego:

1. Podj*cia si* pe*nienia funkcji bieg*ego art. 195 i 287 kpk,

2. Stawiennictwa na każde wezwanie organu procesowego art. 285 kpk,

3. Przeprowadzenia badań i sporządzenia opinii art. 200 kpk,

4. Zachowania w tajemnicy faktów o których dowiedzia* si* wyst*pując w procesie karnym w charakterze bieg*ego art. 241 kk.

Opinia niepe*na.

Za opini* niepe*ną należy uznać taką opini*, w której big*y nie udziela odpowiedzi na wszystke postawione mu pytania na które zgodnie z zakresem swoich wiadomości specjalnych może i powinien takich odpowiedzi udzielić lub też opinia nie zawiera uzasadnienia zawartych w niej ocen.

Opinia niejasna.

Opinia bieg*ego może być uważana za niejasną, gdy jej wnioski końcowe są nielogiczne, nieścis*e lub też obwarowane takimi zastrzeżeniami, że nie można ustalić jaki ostatecznie pogląd przyjmuje bieg*y a także jest niejasna wówczas, gdy sformułowana jest tak zawile, że jest niezrozumia*a, bądź, gdy jej wnioski końcowe nie znajdują oparcia w badaniach przeprowadzonych przez bieg*ego art. 201 kk.

Rodzaje opinii:1. Kompleksowa, 2. Zespo*owa, 3. Abstrakcyjna, 4. Prywtna.

Karno - procesowe aspekty udzia*u t*umacza i specjalisty w post*powaniu przygotowawczym art. 204 kpk.

Specjalist* powo*ujemy zwyk*ym pismem a nie wydajemy postanowienia jak w przypadku bieg*ego. Specjalist* możemy przes*uchać w charakterze świadka.

Omówienie wartości dowodowej opinii bieg*ego.

Wyniki badań powinny być poddane ocenie. Ostateczne wyniki powinny być jednoznaczne, poparte wynikami i przebiegiem badań oraz przekonywująco uzasadnione. Opinia bieg*ego poddawana jest weryfikacji. Mogą jej dokonywać strony i ich przedstawiciele za pomocą zadawania pytań bieg*emu przez w*asne twierdzenia podważające twierdzenie zawarte w opinii oraz przez wskazanie na sprzeczności, niejasności i na nieprzekonywalność opinii.

Weryfikacji tej dokonuje organ procesowy a zw*aszcza sąd w czasie rozprawy.