2 Geografia Rosji wykład, GP2, Semestr 2


GEOGRAFIA ROSJI

Dr Tomasz Wites

WYKŁAD 1

19.02.2008

Nie ma listy obecności, zaliczenie test z pytaniami zamkniętymi z treści wykładu, test jednokrotnego wyboru. Bez liczb, raczej rząd wielkości, pytania geograficzne, odniesienie do przestrzeni, szczegóły. Co roku nowe pytania. Np. Kraj Krasnojarski (Syberia) i Krasnodarski (Morze Czarne)?

Zagadnienia:

Powierzchnia - 11,46% Świata już po rozpadzie, większa od Europy, 2. Kanada 6,7% 3. Chiny; ponad 17mln km2,

Ludność:

1. Chiny, 2. Indie, 3. USA, 4. Indonezja, 8. Rosja (2005) w 2002 była 6, zaczęli wprowadzać programy typu becikowego. Prognozy są wyliczane w scenariuszach: optymistycznym, realistyczny i pesymistycznym. W 2050 będzie to pewnie tylko 91mln ludzi.

Wielka Rosja za i przeciw: zamiłowanie do tendencji imperialistycznych, szukają mocarstwowości w swoim państwie, pod względem powierzchni jest wielka, ale ma też największą powierzchnię zlodzoną której nie da się wykorzystać. Ma 150 mln ludzi, ale najszybciej ich traci, wymieranie i emigracja. Ma największe zasoby surowców mineralnych, ale ich udział w PKB Rosji to 80%, a to nie sprzyja rozwojowi państwa. Jest w grupie G8, ale 7 pozostałych to 67%PKB świata a Rosja 0,6%. Może pozwolono jej się przyłączyć bo jest nieprzewidywalna, a w tej grupie nie powinna być. Najbardziej wzrosła grupa nowobogackich, ale i wzrosła liczba ludzi żyjących poza granicą ubóstwa. Wielka bo ma broń atomową, ale ma ją bardzo starą więc pewnie niewiele pomoże.

Rosja bardziej Europejska czy Azjatycka?: powierzchniowo Azjatycka, 75% powierzchni jest na wschód od Uralu, w Rosji mówią Azjopa, a nie Eurazja. Więcej ludzi mieszka po stronie Europy (75%).

Okcydentalizm (Zapadniczestwo) - najważniejsze wartości to demokracja, społeczeństwo obywatelskie np. Jurij Aparasjew, patrzenie w stronę zachodu

Słowianofilstwo (Rusofilstwo) - najważniejsze wartości to: naród, prawo moralne, poczwa jako gleba, ale też jako synonim rosyjskości, np. Aleksander Sołżenicyn („Archipelag Gułag”), syndrom wroga, który musi być mimo że go realnie nie ma. Obecność wroga mobilizuje naród. Kto i co może być wrogiem: osoba narodowości kaukaskiej, muzułmanin, terrorysta, żyd, imperializm amerykański, miejscowy oligarcha, potrzebni po to żeby władza miała kogo obwinić o nieszczęście i zamieszanie w kraju (Anasjew).

Rozpad państw spowodował że Rosja stała się bardziej krajem północnym i bardziej wschodni (97stopień, a był 80 gdy było ZSRR). Na północy mieszka 5,5% ludności kraju, zachód (ponad 90%).

Rosja porównywana do Kanady ze względu na podobne warunki środowiskowe, ale w kanadzie mieszka mniej ludzi niż w Polsce. W Rosji są znacznie większe miasta.

Strefy północnej Rosji: można wyliczać wskaźniki północności: 4 strefy: północ arktyczna skrajna, arktyczna, subarktyczna i umiarkowana. Znaczenia północy w Rosji jest duże, przydatność jest związana z subwencjami, dopłaca się ludziom za życie w skrajnie niekorzystnych warunkach środowiskowych (dodatek północny). Północ jako jedyny kierunek geograficzny jest zapisywana wielką literą. Jest komitat do spraw rozwoju północy, problemów północy, o południu takich organizacji nie ma. Wg geografów granica powinna nawiązywać do granicy lasów borealnych, ale to obejmowało zbyt duży obszar i obejmowało ludzi mieszkających wzdłuż kolei transsyberyjskiej. Inna propozycja żeby to co ponad kołem podbiegunowym, ale to obejmowało za mało osób. Inni żeby to była linia na mapie, bez uwzględniania parametrów, od Arka… do Chabarowska, podział na dwie nierówne części, na północ od tego mieszka 5%, ale były liczne protesty. Klimienko - 1995rok, zasada delimitacji na podstawie temperatury i wysokości, te gdzie śr roczna jest poniżej -2stopni, i dodatkowo to co jest powyżej 2000nmpm a jest na południu, ale za północ traktowano Brack, gdzie jest elektrownia, a stacja Ozena na Kamczatce nie. W ostatnich latach wycofano się z tych dopłat. Problemy ludzi są coraz większe. Są im dawane bony na lekarstwa, na żywność a nie pieniądze, ale te przepisy są martwe. Obecnie już nie chcą zagospodarować północy i ludzie uciekaja na południe.

6 wydzieleń administracyjnych w Rosji: Wielkie regiony to jednostki nadrzędne, nie ma ich w podziale administracyjnym, są to dystrykty federalne wprowadzone przez Putina, wcześniej miały inne nazwy i granice (regiony ekonomiczne w ZSRR). 1926 rok, 1 spis w związku Radzieckim, 18.., 1wszy w imperium Rosyjskim. Tych okręgów federalnych jest 7. Nie da się porównać materiałów. Odpowiednikami województw są: różnice w powierzchni jednostek są bardzo duże. Np. Republika Sacha (dawniej Jakucja) ponad 3mln km2, i w tym samym zestawieniu jest najmniejsza Rep Adygeji (7,6tys km2). Likwiduje się okręgi. Są też obwody itd. I nie jest tak że jedno zawiera się w drugim tylko każde sobie. Północ to duże wydzielenia na południu małe jednostki. 34 jednostki pogranicza, w 3 regionach: zachodni (z Norwegią, Finlandią, Polską, Białorusią, Ukrainą i rep Nadbałtyckimi), południowy Gruzja i Azerbejdżan, wschodni: Chiny, Mongolia, Kazachstan, Rep Koreańska, …. Najkrótsza granica jest z Koreą Pn, 17 km. Najdłuższa granica z Kazachstanem 7tys km, z Polską 244km?.

Są Obwody - 49,na czele są gubernatorzy, jest leningradzki zamiast petersburski, jest swierdłowski zamiast Jekaterinburskiego mimo że nazwy miast się zmieniły; Republiki - 21, więcej w Europejskiej części kraju, na czele prezydent, mają swoje herby, większa swoboda działania, ok. 30% zysków zostaje na miejscu; Kraje - 6, etnicznie nie różnią się niczym od obwodów, bo są tam głównie Rosjanie, dość duże jednostki, dwa po stronie Europejskiej; Okręgi autonomiczne -10, ale 2 włączone niedawno do republik, większość na północy, tam gdzie jest dużo ludów mogących czuć że są zagrożeni wyginięciem- nie rozumiem; Obwody autonomiczne - 1, żydowski obwód autonomiczny przy granicy z Chinami, wpisywało się w ideę proletariackiego Syjonu, ale stanowią tylko 7% ludności obwodu; miasta wydzielone - 2: Moskwa i Sankt Petersburg.

Azjatycka część Rosji to nie to samo co Syberia, jest Syberia Właściwa i Daleki Wschód z Japonią i … .

WYKŁAD 2

26.02.2008

Wydzielenia administracyjne: brak jednorodności i wyraźnego klucza, obwody - można szukać etnicznego klucza, okręgi autonomiczne - na północy, republiki większość po Europejskiej stronie. Okręgi federalne - 7, wprowadzone przez Putina, wg nich robi się statystyki więc już nie ma porównywalności danych.

Niższe jednostki administracyjne to rejony - tez nie ma klucza, jest ich 1866, kraj ałtajski - tam jest ich strasznie dużo mimo że powierzchnia jest mała (60 rejonów), a 3 rejony są w Tajmyrskim Okręgu Autonomicznym gdzie jest duża powierzchnia.

Strefy czasowe - 11, wiele rzeczy dociera do Rosji opóźnieniem tak samo jest jeśli chodzi o strefy czasowe, na świecie są od 18….roku, w Rosji w 1919 roku. Moskwa położona jest na południku 37,5 stopnia, na granicy strefy +2 i 3 godzin od Greenech?. Moskwę przyłączono do obszaru na zachód. Obszarów ze strefą +3 jest bardzo mało. Na dworcach kolejowych w całej Rosji pokazany jest czas moskiewski. Późno wprowadzono czas letni i zimowy, dopiero w 1981 roku a na świecie był już od kilkudziesięciu lat. Od 1930 obowiązywał tam czas dekretowy - niezależnie od miejsca jest o godzinę później niż wynika ze stref czasowych, zawsze +1 do tego co powinno być. Nam łatwiej się przestawić na zachód niż na wschód gdy wracamy z zachodu, do Rosji łatwiej się przestawić wracając niż jadąc.

Charakterystyka środowiska przyrodniczego:

Ocean Arktyczny: morza u wybrzeża Rosji od Północy Barentsa, Białe, Łaptiewow, Czukockie…

Na wschodzie - Beringa, Ochockie i Japońskie

Południe - M. Kaspijskie - zbiornik bezodpływowy, największe jezioro świata, M. Czarne i Azowskie

Zachód - Bałtyk

Linia brzegowa bardzo urozmaicona, wiele półwyspów. Wzdłuż wybrzeża różne wyspy. Największe półwyspy to: Tajmyr - 400 tys km2.

Wyspy:

Sachalin na dalekim wschodzie - 76 400 km 2? Czy do tego tys?? bo tak było napisane

Rewolucji Październikowej

Kotielny

Bolszewik

Komsomolec

Wrangla 7 300km3

Archipelagi:

Nowa Ziemia

…..

Budowa geologiczna:

Duża część to stare pokrywy kontynentalne, prekambryjskie, platforma Wschodnioeuropejska z jedną tarczą i Środkowosyberyjska z 2 tarczami. Zlodowacenie plejstoceńskie - 3 zlodowacenia: 1 - dnieprzańskie - do Dniepru (Ukraina) i Don (Rosja), 2 - moskiewskie, 3 - zlodowacenie Wałdajskie

Olbrzymie opracowania fizycznogeograficzne związku radzieckiego i innych części świata.

Obszary fałdowe: najstarsze - struktury bajkalskie: g. Bajkalskie, Hamar-daban, struktury salairskie - Sajan Wschodni, orogeneza kaledońska - Sajan Zachodni, hercyńskie - Ałtaj, alpejskie - Kaukaz

Kaukaz - Elbrus 5642m

Ałtaj - Biełucha

Sajany - Manku-Sardyk

Wulkany - najwyższy na Obsz poradzieckim: Kluczewska Sopka - 4850m, ostatnia aktywność 2006 rok, płw. Kamczacki, lodowce cały rok, wulkan Kronocki też na Kamczatce, 4356m?, ostatnia aktywność to rok 1..57rok. Regionalizacja fizycznogeograficzna - m In. Kondracki, zachowane te same wydzielenia co dla Polski. Niewielka część Rosji zaliczana jest do Europy północnej. Oddzielny obszar do Ural. Wyd Wiedza Powszechna - 2 tomy, encyklopedia wiedzy powszechnej.

Ural - naturalna granica między Europą a Azją. Ural dzieli się na 4 części - Polarny, Subpolarny, Środkowy i Południowy, przedłużeniem są Mugodżawy na terenie …. . Większość Azjatyckiej części Rosji to Azja Północna, niewielki obszar na terenie Wielkiej Azji Wschodniej.

Klimat: izoterma stycznia na dalekim wschodzie to -48 stopni na wyżynie ojmakońskiej, najniższa zanotowana temperatura to -77 stopni, przedział 0-+4 to niewielkie obszary na Pd Europejskiej Rosji w kraju Krasnodarskim. Im bardziej na wschód tym zimniej. Ujemna temperatura utrudnia bytowanie, samochody pracują cały czas z włączonym silniku bo tańsze jest paliwo niż naprawa samochodu. Naturalny termometr u mieszkańców Syberii - kiedy spluniemy to ślina dociera zamarznięta wtedy jest zimniej niż temperatura naszego ciała.

Jacek Kudobater? - pisał o Rosji. Wiele ludzi ginie z zimna. Izoterma lipca - 0-4stopni - na wschodnie i skrajna północ, 32 i więcej - południe.... Skrajna północ mniej niż 60 dni z dniami powyżej 10stopni. Amplitudy temperatur: im surowszy klimat tym większe amplitudy.

Łagry - trudności w przystosowaniu człowieka do ciągłego zimna, będąc tam łatwiej zrozumieć tragizm tych ludzi - Marek Blewicz - „wyszedłem z mroku”.

Opady - zwykle suma opadów mniejsza niż w Polsce, największa powierzchnia to 400-600mm - zachodnia część, wschód - 300-400, skrajnie południowy zachód poniżej 200?,

Wieczna zmarzlina, marzłoć, zlodowacenie podziemne - warstwa gruntu, a nie pokrywa lodowa, w tym gruncie w szczelinach i porach znajduje się lód i jest wytapiany tylko w warstwie przypowierzchniowej i tylko krótko. Głębokość przemarznięcia wskazuje na to że Rosja jest biegunem zimna a nie Kanada (150-300m) w Rosji największa grubość to 600m na skrajnej północy na wybrzeżu gdzie jest powyżej 500m. To co rozmarza nie jest zbawieniem a uciążliwością i izolacja przestrzenna nabiera na sile, latem gdy warstwa przypowierzchniowa odmarza przejechanie pojazdem jest prawie niemożliwe, mimo to próby są podejmowane bo chce się np. transportować chorych. Tam często działa pogotowie lotnicze, ale w ostatnich latach na 10 interwencji telefonicznych 3 przypadki są interpretowane jako te do których warto skierować helikopter bo to jest drogie. Gdy kobiety rodzą lub są w zaawansowanej ciąży to wtedy się leci, ale to jest związane ze strategią Rosji co do zwiększania dzietności.

Rosyjska geografia fizyczna ma całą swoją metodologię co do warstwy zmarzliny. Uważają że jest to fragment warstw czynnej, pereleto, palik - wewnętrzna część zamarznięta cały rok.

Zmiany klimatyczne - badanie na podstawie wieczne j zmarzliny, wynika z nich, że do 2010 roku procesom rozmarzania podlega obszar o powierzchni 1mln km2, a w latach 60 XX wieku, ok. 600 tys podlegało rok rocznie rozmarzaniu. Tempo obserwowane obecnie jest 1 raz od 11 tysięcy lat. Proces zwiększania obszaru rozmarzania w Rosji jest nieodwracalne. Do rok 2100 temp na ziemi wzrośnie od 1,5-5,6 stopnia.

Sieć rzeczna - Ob z Irtyszem - 5410km, 2975 tys km2, Amur z Arguniem 4444km, 1855tys km2, Lena 4400km, 2490tys km2, Jenisej 4090km, 2580tys km2, Wołga, Kołyma. Rzeki dzielone na czarne i białe, zależnie od wytopionego śniegu. Biała woda to kwiecień, a czarna to maj/czerwiec - gdy jest na tyle ciepło że rzeka odmarza. Rzeki syberyjskie są zlodzone przez 8mcy. Nieliczne rzeki w Rosji nie zamarzają wcale. Przemieszczanie po zamarzniętych rzekach nawet ciężarówkami. Gdy Amur zamarza - 6mcy w roku, jeździ po niej normalna komunikacja miejska, nie wiadomo kto podejmuje decyzję o wstrzymaniu transportu, ale czasem dochodzi do tragedii. Bajkał - perła Syberii, najgłębsze jezioro świata, powyżej 1500m. Jeziora - M. Kaspijskie, Bajkał, Ładoga, Onega, Tajmyr. Najdłuższa rzeka Europy to Wołga - przekształcona, seria zbiorników wodnych, ogromna delta. Moskwa - sztuczne kanały umożliwiające dotarcie z Moskwy do pięciu mórz - Moskwa port pięciu mórz.

Roślinność - północ to tundra, bardzo duży obszar tajgi - zróżnicowana gatunkowo w europie i Azji, świerk zwyczajny w Europie, a w Azji świerk syberyjski, na południu tajga modrzewiowa, lasy mieszane prawie w ogóle ich nie ma w części azjatyckiej, stepy - tylko w Europie i Azji, pustynie i półpustynne, mniej - raczej już poza Rosją. Roślinność górska - astrefowa. Rosja kojarzy się z brzozą - ale tylko w Europejskiej części kraju.

Zwierzęta - wyspa Wrangla - morsy i foki; niedźwiedzie polarne, renifery - główny producent mięsa i skór, niedźwiedzie brunatne, często wkraczają do wsi i miast, tygrys syberyjski.

Ok. 1/6 powierzchni Rosji zajmują tereny uważane za miejsca katastrof ekologicznych, zanieczyszczenie powietrza, gospodarki rabunkowej….., najwięcej tam gdzie działalność wydobywcza zagłębie Uzwas, południe Uralu, Nosisk, i południowa część na wschodzie kraju - najwięcej. Rzeki silnie zanieczyszczone - dotyczy to rzek nawet na Syberii. Północ w morzu - miejsca składowisk odpadów atomowych. Czarnobyl- 1986 rok już poza obszarem Federacji Rosyjskiej, ale było tego więcej tylko ukrywane. Na morzy Barskim - 16 reaktorów atomowych, 2 obszar to niedaleko Władywostoku - ale nie wiadomo ile tych reaktorów tam jest. Największa długość ropociągu i gazociągu to Rosja i USA - wiele zniszczeń tych ropociągów. Corocznie dochodzi do 1000 awarii gazociągów i ropociągów. Projekt rurociągu Syberia - Pacyfik - z zachodniej Syberii na wschód, żeby to transportować do Japonii i do Azji, zaczęto już realizację, spór dotyczy przebiegu. Zaczyna się w miejscowości Tajszet, długość 4500 km, koszt 16mld $, kontrowersje budzi przeprowadzenie go w okolicy jeziora Bajkał (1/4 wód słodkich świata). Miejsce strategiczne na które patrzy cały świat. W 1 wersji uznano że będzie on przebiegał ok. 1000m na północ od jeziora Bajkał, strefa nadal aktywna sejsmicznie więc ta rura może pęknąć i jest to realne zagrożenie. Rocznie przesyłałby ok. 80mln ton ropy naftowej. Będzie zmieniony ten przebieg, ale nie wiadomo o jaką odległość. Na pewno koszty wzrosną.

Czerwone kraby królewskie żyją w wodach oceanu spokojnego kolo płw Kamczackiego - decyzja o transporcie tych krabów do wód na PN części europejskiej, do morza Barentsa i Karskiego, pomysł Stalina, lata 60 kontynuowano ten projekt, transportowano je w wagonach, dziś nazywane są „Zemsta Stalina”, znalazły tam świetne warunki do bytowania i przemieszczają się na zachód, są już w Norwegii, ich populacja wzrosła. Są drogie, ok. 30zł/kg, odłowionego, a w sklepie ok. 250 zł/kg, ciągle emigrują, ich populacja rośnie, zagrażają innym organizmom żywym. Dorosły waży 12kg, samica składa 0,5 mln jaj, przeżywa ok. 1000?. Są pożywieniem dla Dorszy i innych ryb. Pomysł odławiania ich, Umowa z Rosją ile może odławiać Rosja a ile Norwegia, rocznie Norwegowie 300 tys ton, Rosjanie 3mln.

WYKŁAD 3

04.03.2008

SIEĆ OSADNICZA

Typy jednostek osadniczych:

Gęstość zaludnienia - zdecydowanie większa na zachodzie i południu wzdłuż kolei transsyberyjskiej. Średnia gęstość zaludnienia to 8,6; małe obszary przekraczają tą średnią. 2002 gęstość zaludnienia 8,5, minimalnie spada. Zmiany między 89 a 2002 - wzrost gęstości zaludnienia - na Kaukazie, tam gdzie są obszary górnicze, rep Jakucji. 1926 rok - 1 spis w zw radzieckim , wskaźnik urbanizacji 20,6%? ., 39 rok - 30%, 1970 - 62%, ostatnie że ponad 75%. Wskaźnik urbanizacji - rozbity, ale na wschodnie, ludzie głownie w Miastach. Im bardzije na północ tym ubytek ludności większy.

Tajne miasta (closed cities, sicret cities) - ok. 60 tajnych jednostek osadniczych. Każdy ośrodek miał mon 2 kryptonimy, często od kodów pocztowych, Określenia: Zakład, Fabryka, Kombinat; szczególnie tajne: Miejsce, Baza. Źródła informacji: Projekt włączenia do gospodarki narodowej nowych ośrodków osadniczych w 94 roku. Równowartość 762mln $. Podział ze względu na pełnione funkcje:

Żyło w nich w sumie ok. 1mln osób. - w tych bardzo tajnych

Można było się zorientować gdzie są, bo tylko 3 regiony nie dostawały dotacji.

Arzamas-16 - na Uralu, najbardziej utajone, oprócz działalności właściwej towarzyszyła im normalna infrastruktura socjalna, mieszkaniowa, lokalizowano je wśród lasów, żeby nei było wyraźnych punktów orientacyjnych. Większość ludzi nie do końca wiedzieli gdzie do końca przebywają, ze to tajne miasto, tylko pracownicy zakładów byli wprowadzani do miejsc z działalnością. Nie mieli kontaktu ze światem zewnętrznym więc mogli podejrzewać ze coś jest nie tak, ale standard życia był tam wysoki więc żyło im się tam dobrze. Urlopy tez w strefie zamkniętej. Zwarte osiedla. Tu koncepcja wojny atomowej w ZSRR.

Ważne wydarzenia:

Pojedynek między ZSRR a USA -

USA - ucieczka Enrico Fermi z włosch do USA

1942 - pierwsza reakcja łańcuchowa w Chicago

1942 -komitet doradczy do spraw Uranu

1942 -Projekt Manhattan

Tajne miasto Los Almos 19422

1945 - wybuch 1 bomby atomowej

ZSRR - wykradłą te badania, inaczej by tego nigdy nie zrobili

ZSRR -1933- Klaus Fuchs - uciekł do USA potem wykradł te dane dla ZSRR w 1945

1945- zmiana kierownictwa Akademii Nauk Władimir Komarow/ Siergiej Wawiłow - fizyka zamiast przyrody, przyjął ta propozycję bo się bał.

1945 - projekt tajnych miast - ZATO, Arzamas-16 1946 rok

29.08.1949

- wybuch 1 radzieckiej bomby atomowej na poligonie na terenie dzisiejszego Kazachstanu. - do dziś wiele tragedii, prowadzono próby tam gdzie mieszkali ludzie, do dziś wiele osób rodzi się niepełnosprawnych. Potocznie nazywano to miasto Izrael bo więcej osób pracujących tam to Żydzi.

WYKŁAD 4

11.03.2008

SIEĆ OSADNICZA CD:

W zeszłym tygodniu różne typy sieci osadniczych oraz tajne jednostki osadnicze

m.in. Arzanas-16 gdzie prowadzone był próby nad budową bomby atomowej

typy ośrodków osadniczych w Rosji:

Ośrodki osadnicze związane są też z gułagami/łagrami. Prowizoryczne osiedla.

Niewiele z nich przetrwało do dzisiaj

Siedziba Gazpromu w Moskwie - spółka powstała z przekształcenia jednego z ministerstw zajmującej się pozyskaniem surowców mineralnych (Ministerstwo Przemysłu Gazowego)

Gazprom powstał w 1988 r. Wartość spółki ok. 280 mld USD

Póki nie było Gazpromu stawiano na stałe ośrodki, teraz są ośrodki wachowe

Gazprom w pewien sposób zamknięte państwo.

Największa koncentracja złóż mineralnych: płw Jamał i Azowski

Miasto Ujerngoj - zbudowane przez dawne ministerstwo (ob. gazprom)

Koncentruje ludzi zajmujących się wydobyciem surowców energetycznych, ale odstąpiono od tego z wielu przyczyn. Wybudowano nowe miasto, w którym nikt na stałe ma tam nie przebywać, maks. Czas to 2 miesiące / miejscowość Jamburg na płw Tazowskim (za kołem podbiegunowym). Można dotrzeć do niego linią kolejową ale ze specjalnym pozwoleniem.

W Jamburgu jest 20 tys mieszkańców. Między Moskwą a Jamburgiem jest 2300 km

Struktura płci 9:1 (m:k), 90% mieszkańców jest w wieku produktywnym.

Utrzymanie jednej osoby to ok. 1 tys USD

Nie ma prywatnych samochodów, wszystkie są firmowe.

Między Ujerngojem a Jamburgiem mogą jeździć tylko osoby z pozwoleniem.

W Jamburgu nie można spożywać alkoholu. Żyje się tam na poziomie zupełnie nierosyjskim.

Ludzie przyjeżdżają tylko na ustalony czas.

Osoba uczestniczy w 5 wachtach które trwają miesiąc. Miesiąc pracy i miesiąc odpoczynku. Plus 2 miesiące urlopu. Osoby pracujące w systemie wachtowym narażone potencjalnie na większy uszczerbek na zdrowie są chronione dobrą opieką zdrowotną.

Brak alkoholu.

Pensja jest średnio dwukrotnie wyższa, a nawet czterokrotnie wyższa.

Gazprom chce tworzyć kolejne ośrodki wachtowe.

Miasto Norylsk (za kołem podbiegunowym) - prawa miejskie w 1953 r.

Zmiana ludności:

1979 - żyło 180 tys. mieszkańców (najwięcej osób za kołem podbiegunowym);

1989 - żyło 165 tys. mieszkańców;

2005 - 133 tys. mieszkańców.

Wokół miasta dużo terenów podmokłych, wieczna zmarzlina. Średnia temp. To -7C, lato - 2,5 miesiące (czyli powyżej 0C)

Norylsk oznacza błoto, grząski brzeg.

Odkryto bardzo zasobne surowce mineralne (praktycznie wszystkie surowce mineralne jak na tamte lata)

W Latach 50. budowano drewniane baraki sprowadzane z pobliskich dawnych łagrów. Po kilku latach zbudowania kilkuset baraków zaczęły one pękać i zostać wchłaniane w błoto. Zaczęto myśleć nad zmianami. Rozpisano konkurs jak zbudować miasto za kołem podbiegunowym. Jak oszukać przyrodę? Wybudowano mur chroniący miast od zimnego wiatru. Budynki powinny być zwarte. Główne arterie przebiegają prostopadle do głównych kierunków wiatru. Oprócz zakładów przemysłowych powstała cała infrastruktura społeczna: żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale etc.

Beton z którego zbudowane są fundamenty nie może ulec stwardnieniu. Kopano 12 metrowe studnie i umieszczano metalowy szkielet i zalewano betonem, podłączano do szkieletu prąd elektryczny, dzięki czemu beton kamieniał - to były fundamenty. Budynki budowane były więc w pewnym sensie na słupach. Wszystkie budynki budowano na słupach. Efekt był imponujący.

70 zakładów przemysłowych i wiele kopalń spowodowało zamknięcie Norylska ze względu na duże zanieczyszczenia. Potem zakazano obcokrajowcom wjazd.

Panowała epidemia HIV i zamknięcie ośrodka pozwalało kontrolę nad tym.

Norylska jest ośrodkiem zamkniętym

Następnym rodzajem ośrodków są rosyjskie ośrodki krzemowe - czyli centra naukowe.

Miasto Żukowski jest przykładem takiego miasta. Nazwa miasta pochodzi od nazwiska ojca rosyjskiego lotnictwa - Żukowskiego.

Żukowski - miasto centrum badawcze:

1933 r. - utworzenie Instytutu Naukowo-Badawczego (Stachanowo)

1947 r - prawa miejskie, nowa nazwa (Żukowski)

W miejscowości Żukowski stworzono:

Centralny Instytut Aeorhydrodynamiczny

Lotnicze Biuro Konstruktorskie im. A.N. Tupolewa

Doświadczalny Instytut Lotów im. M.M. Gromowa z najdłuższym pasem lotniczym w Rosji

Filia Moskiewskiego Instytutu Fizyczno-Technicznego

Gospodarka

Działalność rolnicza

Wieś rosyjska po 1989 ulega małej transformacji. W wielu wsiach w ogóle nic się nie dzieje. W wielu ośrodkach nie zastano żadnej żywej osoby.

Przykłady jednostek administracyjnych z dużym zaludnieniem bez żadnej wioski:

Wielkie okręgi autonomiczne:

Agnacko Bujacki

Nieniecki

Chałmucja

Obwód Pskowski - na 8000 wsi 1073 opuszczonych wsi

Obwód Wołogocki - na 8000 wsi w 1625 wsiach nikogo nie było

Do 1989 r. był przymus mieszkania we wsi. Zabierano dowody osobiste i nie pozwalano na wyjazd ze wsi. Wszyscy mieszkańcy wsi musieli przekazać swój dowód osobisty. Jak ktoś decydował się na opuszczenie wsi i tak wkrótce osoby te były sprowadzane z powrotem.

Od II poł lat 80 zniesiono obowiązki przemieszczania się z dowodem.

W centrum wsi znajduje się szeroki majdan przez który biegnie droga.

W ostatnich latach pogorszenie sytuacji materialnej spowodowało przemieszczenie z terenów miejskich do wsi gdzie łatwiej można funkcjonować. Głównym kierunkiem migracji są wsie w europejskiej części Rosji.

Urbanizacja w Rosji ok. 75%

Rolnictwo w gospodarstwie Rosji:

Podział regionalny

Własność prywatna - na pocz. XIX w. prawie każdy chłop miał swoją ziemię

Kolektywizacja - pocz. lat 20., 1939 - koniec kolektywizacji

Kołchozy/Sowchozy - 250 tys. państwowych gospodarstw w latach 30.; w latach 70. 30tys kołchozów

Kołchoz - rolnicza spółdzielnia produkcyjna

Osoba pracująca w kołchozach otrzymywała pensje i mogła mieć swój dom.

Po 1991r. (upadek ZSRR) status prawny kołchozów nie został zmieniony, ale zniesiono zakaz opuszczania tych terenów

Kułacy - zamożni rolnicy, nie wpuszczeni do kołchozów, zostali wysłani do łagrów a ich majątki zostały zabrane

Efektywność w kołchozach była prawie żadna

Każdy rolnik w kołchozach miał działkę przyzagrodową w 1991 r. zajmowały jedynie 0,6% pow kołchozów dawały pow. 50% krajowej produkcji warzyw i 30% produkcji mleka i mięsa.

Sowchoz - państwowe gospodarstwa rolne - większy niż kołchoz. W 1991 po raz pierwszy powierzchnia przekroczyła pow. Kołchozów

Sowchozy - kampania zagospodarownia terenów dziewiczych była prowadzona w większości przez sowchozy a nie kołchozy

Wydajność tych gospodarstw jest znikoma

Deficyt żywności jest ok. ¼ pożywienia którego potrzebuje

Udział gruntów ornych przekracza 50% (67% powierzchni) - centralnoczarnoziemny okręg

Region północnokaukaski (44% powierzchni zajęty przez grunty orne)

Powołże - 33% powierzchni zajęta przez grunty orne

Zachodniosyberyjski - 7% pow

Region Dalekowschodni - ok. 1% pow.

Rosja - zbiory (2004)

Pszenica - 4 miejsce 7,2%

Proso - 5 miejsce 3,9 %

Żyto - 3 miejsce 16,1%

Jęczmień - 1 miejsce 11,2%

Owies - 1 miejsce 19,1 %

Ziemniaki - 2 miejsce 11%

Buraki cukrowe - 4 miejsce 8,8%

Len - 3 miejsce 7,7%

Słonecznik - 1 miejsce 18,4%

Mleko krowie - 3 miejsce 6,1%

Truskawki - 2 miejsce 6,2%

Maliny - 1 miejsce 36,8%

Porzeczki - 1 miejsce 45,3%

Połowy ryb

Prawie wszystkie poławiane ryby to ryby poławiane w zbiornikach słonowodnych (92%), w słodkowodnych (8%) szczególnie Bajkał.

WYKŁAD 5

18.03.2008

Gospodarka Rosji Cd.

Pocz.XX w

Lata 1917-1920

10% roczny wzrost PKB, ale i tak niższe niż gospodarek europejskich

1921 Nowa Polityka Ekonomiczna - NEP ogłosił Lenin- nacisk na konsumpcje, a nie inwestycje i produkcje i jednak ta polityka nie przetrwała

*zwrot firm zatrudniających do 20 pracowników

*wolny rynek towarów rolnych

*pewna forma zniesienia pracy przymusowej

Okres rządów Stalina tzw. epoka represji gospodarczych i społecznych

Okres rządów Chruszczowa - okres odwilży - pewna negacja tez Stalinowskich

Okres rządów Breżniewa ( historycy gosp. mówią ,ze nic się nie działo wiec epoka zastoju)

*stateczny rozwój jednych branż, degradacja innych - były zakresy, w których ZSRR dominowało, ale były tez takie, w których był daleko prod.stali surowej,cementu czy maszyn rolniczych - w czołówce, ale z kolei rolnictwo było daleko w tyle za USA

*rywalizacja gospodarka amerykańska

*problemy z dystrybucją żywności

Lokalizacja zakładów na pograniczu części europejskich z azjatycka była zamierzona bo tam mnóstwo złóż , a poza tym dalej od granicy, więc w przypadku wkroczenia obcych wojsk był problem z szybkim dotarciem, a dodatkowo jeszcze bariera innej szerokości torów

Okres rządów Gorbaczowa

Rozpad ZSRR (grudzień 1991)

Okres rządów Jelcyna

Okres rządów Putina

(podatek liniowy wprowadzono, VAT na żywność była na poziomie 10 %) Rosja jest i tak druga pod względem zadłużenia zaraz po Brazylii

(Rosję przyjęto to G7 jaka ta ósmą chyba ze względu na jej nieprzewidywalność, nawet Liban ma lepszy stan gospodarki niż Rosja)

Moskwa - najdroższe miasto świata, zamieszkiwana głównie Nowych Rosjan, ogromne ceny mieszkań.

Nowi Rosjanie na wakacje wyjeżdżaja na Lazurowe Wybrzeże a w zimie w Alpy

Usługi - wielki udział w osiedlach wachtowych, tam gdzie Tajmyrski Okręg Autonomiczny, nadal w Rosji to sektor usług podstawowych

2002 przemysł w porównaniu do 1990 to tylko kilka jednostek administracyjnych w europejskiej części Rosji, niedaleko Petersburga jest na lepszym poziomie, a w niektórych sfera gospodarcza jest 5 razy gorsza niż w 1990

Zagłębie Podmoskiewskie jedno z największych złóż węgla na świecie, dużo wydobywaja torfu.

Region północny - Zagłębie Peczorskie z Workuta jako najważniejszym ośrodkiem

Północno Kaukaski - złoża gazu ziemnego i pewnie jeszcze parę innym

W zagłębiu … wołżańskim ropa i tu się zaczyna rurociąg przyjaźń

Obwód Kaliningradzki jest eksklawą bo to fragment teryt. FR poza jej główną częścią - tak jak Alaska, do 1990 był całkowicie zamknięty dla cudzoziemców ,około miliona osób tu mieszka , 430 tyś. W samym Kaliningradzie, brak spónej polityki, która powoliłaby Kaliningradowi się rozwinąć tak jak Hongkongowi, na początku zrobiono strefe Jantar, a potem zroniono specjalną strefę ekonomiczną, zwolniono wszystkie towary z ceł i opłat, podziemie gospodarcze rozwija się tu bardzo szybko, korupcja itd. Dużo ludzi tam migruje z Rosji właściwej.

Region Uralski - olbrzymie ilości surowców

Region zachodnio syberysjki - gazociąg jamalski, który biegnie do Polski zaczyna się na Płw. Jamajskim, z. Kuźnieckie

Region Wschodniosyberyjski - nikiel , węgiel, obszar klęski ekologicznej nad Bajkalem

Rosja liczy się nadal w wydobyciu : węgla brunatnego (2 miejsce),ropa naftowa (2),gaz ziemny (1)

Neriungri - ważny ośrodek w Rep. Sacha ( tej największej na mapie :)uznano, że mieści się na Północy więc za przyjazd i prace tu było 3 razy większe, samochod dostawali po 3 latach (ale one nie działały :D i stały sobie w garażu,ale wskaźnik liczby samochodu na jednego człowieka był wyższy niż w USA)

Bardzo duża wypadkowość w pracy, liczne katastrofy przy wydobyciu ropy, albo przy próbie kradzieży

WYKŁAD 6

01.04.2008

Surowce metaliczne:

Rosja zajmuje 5 miejsce na świecie rudy żelaza, w roku 2003. Stal surowa - 4 miejsce. Rozwój w latach powojennych 60, 70. Lokalizacje, zwykle tam gdzie jest surowiec.

Przemysł ciężki - Aleksjej Stachanov, urodzony w 1905 roku rolnik, który przeniósł się na teren Ukrainy i stał się wzorcowym przykładem efektywnej pracy i pokazywał innym jak wykonać większą pracę niż przewidują normy. Możesz pracować jak stachanowiec - czyli wyrabiając 200-300% normy. Głownym ośrodkiem hutnictwa żelaza pozostanie Ural (Magnitogorsk). Rudy niklu 1 miejsce. Rudy antymonu- 2 miejsce na świecie po Chinach. 3 miejsce RPA. Miedź rafinowana - 5 miejsce. Rudy wolframu - 2 miejsce też po Chinach. Duże złoża też w Uzbekistanie. Aluminium - 2 miejsce, też po Chinach. Rudy kobaltu - 3 miejsce.

Rudy złota - błąd odsprzedania alaski to przykład złego oszacowania i błędów w badaniach geologicznych. ZSRR był potęga w wydobyciu złota, 2 miejsce po RPA, obecnie Rosji nie ma w 1 dziesiątce. RPA wydobywa 16%, dalej USA, Indonezja, Peru… Złoża w Rosji ulegają gwałtownemu wyczerpaniu. Kołyma - już na początku XX wieku wysyłano tam ekspedycję żeby sprawdzić czy naprawdę złota jest tam tak dużo że można je wydobywać bez sprzętu. Do Moskwy docierały informacje że złota jest bardzo dużo. Władze nie zajęły się tą sprawą poważnie, ale w roku 1928 skierowano tam dużą ekspedycję geologiczną pod kierownictwem Jurija Bilibina, bazowano na opracowaniach Jana Czerskiego, który był tam po powstaniu styczniowym. Dziś złoża złota są znacznie mniej zasobne. Na początku lat 90, 1g złota to 9 ton przesianego gruntu, na pocz XXI wieki dla 1g trzeba było przesiać 27g gruntu. Kiedyś jeśli z 1m3 nie było 1g złota to nie warto tam było szukać, a teraz są inne wyznaczniki bo jest tego złota znacznie mniej. Coraz częściej pracownicy są narażeni na próby przekupienia. Działa mafia oferująca większe stawki za złoto. Wielkie kopalnie w dolinach rzek - Dragi, pływające kopalnie, pogłębiarki, do szukania rud złota.

Surowce chemiczne: Siarka - 3 miejsce (10,3%) na świecie. Fosforyty - 4 miejsce (8%). Nawozy azotowe - 4 miejsce, fosforowe też 4 miejsce.

Metale szlachetnie i minerały: platyna - 2 miejsce po RPA, Diamenty - 4 miejsce (16%) po Australii, Botswanie, D.R.Kongo. Potem RPA. Diamenty - najczystsza postać węgla, krystalizacja w wysokiej temp i ciśnieniu, 10 w skali twardości Mosha. Mogą być bezbarwne, czasem zabarwione na różne odcienie, świadczy to o minimalnych domieszkach tlenu. O wyjątkowości świadczy silne załamywanie i rozszczepianie światła. Rocznie wydobywa się 100 mln karatów, to jest 20 ton - na świecie. Rosyjskie diamenty wpisywały się w pojedynek ZSRR i innych części świata. Największy diament to Callinann - z RPA - waży 620g, z niego uzyskano 105 brylantów np. Callinan 1, lub wielka gwazda Afryki - własność korony Brytyjskiej. 1 próby szukania diamentów koncentrowały się w części Europejskiej bo tam było więcej ludzi. Pierwszy 1829? rok. Potem za Uralem w 1897 roku koło Jenisejska. Szukano miejsca świadczącego o potędze ZSRR. 1979 rok, znaleziono największy diament w ZSRR, 326 karatów. Posłaniec otrzymał wille, samochód i dożywotnią rentę, diament imienia 26 zjazdu komunistycznej partii związku radzieckiego. Bladoniebieski Orłow - na kremlu w Rosji, masa 199 karatów, zdobił szpadę koronacyjną carów, obecnie w berle, z zbiorach kremlu. Korona Carycy Katarzyny 2, wysadzana 5000 brylantów. Władze przekazywały duże środki na wyprawy które miały dotrzeć do pól diamentowych. Najwięcej koncentruje się ich w Jakucji w Rep Sacha, ośrodek w miejscowości Mirnyj - niedostępne dla cudzoziemców. Miasto Mirnyj - jak zamknięty fort, okropne, wpisuje się we wzorce miast, dużo kabli i blachy, brak ładu przestrzennego. Lata 30 tego miasta jeszcze nie było, ale były głosy że odkryto tam diamenty. Odkrył je Grygori Hamsztain?. Jest tam teraz wielka dziura w ziemi, jak krater, ukrywa się informacje jak dużo tam się wydobywa tych diamentów. Miasto powstało gdy była decyzja o odkryciu krateru kibernitowego?. Habardin - postanawia zagospodarować teren i zacząć eksploatację, uważano że będę kopać do momentu wyczerpania, ale prace postępowały, pojawiały się ograniczenia techniczne jak wydobyć diamenty z dużej głębokości. Lata 70 krater miał głębokość ok. 160m. Wprowadzono 3 zmianowy tryb pracy, ale trzeba było doprowadzić elektryczność. 1955 rok, powstało miasto, miasto o którym nie było wiadomo nic poza lokalizacją i nazwą. 1989 rok - mieszkało 38, 8 tys osób, 2004 - 39 tys. sztucznie utrzymywany poziom zaludnienia. Lata 80 głębokość 210m, zastanawiali się jak zasobne jest to złoże i jak głęboko są diamenty, czy rozpocząć górnictwo głębinowe. Obecnie wiadomo że jest on bardzo zasobny, na głębokość do 1200m zalegają diamenty. Uznali że warto schodzić coraz głębiej, pocz XXI wieku - głębokość 525m (2004r). wywozi się po 8m3 kopaliny i wjeżdżają na elektroniczną wagę. Niezależnie od temperatury na dole niżej jest o ok. 4-5stopni, dochodziło do wielu wypadków ciężarówek, ustalono ciężar umożliwiające bezpieczne dotarcie do dna i wydostanie się na powierzchnię, mówi się że mogą zjeżdżać samochody 8 tonowe?. Zjazd trwa ok. 2 godz. Inne też są zlokalizowane w Jakucji, ośrodek Udacznyj.

Produkcja energii elektrycznej: 2000 rok: cieplna 68,2% - spada, wodna 19,2% -rośnie, atomowa - 12,6% - rośnie, Polska 97% w cieplnych. Obninsk - 1 elektrownia atomowa na świecie, 1954 rok.

Projekty wodne - uważano ze wielkie moce rzek powinny być wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej, chcieli zmieniać biegi rzek, na szczęście mało z nich zrealizowano. Najwięcej energii wytwarza elektrownia Krasnojarska.

Udział bezrobocia - w Rosji są specjalne restrykcje umożliwiające zamykanie w jednostkach karnych, jest to bardzo rozbudowany system, osoby które nielegalnie pracują muszą liczyć się z pobytem w kolonii karnej. Dane są pozmieniane, sztucznie zaniżane, daje się pracę która nie jest potrzebna.

SYSTEM DOPŁAT:

Obecnie coraz mniejsze znaczenie dopłat.

Pogranicze Rosyjsko-Chińskie - chińczycy zajmują miejsca pracy w Rosji, potrafili znaleźć luki w prawie Rosyjskim i dostrzegli możliwość dzierżawienia działek rolnych od Rosjan i czerpanie korzyści z rolnictwa. Rosja graniczy z Chinami na długim fragmencie i na małym przy Republice Ałtaju. W oficjalnych statystykach nie ma Chińczyków w Rosji, to znaczy ich udział jest znikomy. W roku 2002 wynikło że oficjalnie jest tam niecałe 325tys chińczyków i to więcej mężczyzn. Głównie żyją na terenach miejskich, symboliczny udział na terenach wiejskich. Stan faktyczny jest inny. Brak szczelności granicy ułatwia Chińczykom dostanie się do Rosji. W 1994 podaje się że do Rosji przybyło 500 tys Chińczyków. Możliwe ze obecnie jest ich tam nawet 10 mln. Galina Witkowska- uważa że daleki wschód Rosji jest zagrożony przez skorumpowanie miejscowych władz, słabość struktur.

Robakowski - niebezpieczna inwazja, żółta dżuma.

Gęstość zaludnienie na pograniczu w Rosji to 3 os/km2, a w Chinach 84os/km2, 33tys chińczyków napiera na każdy km granicy Chińsko-Rosyjskiej. Plony - Rosja to najwięcej ziemniaków, w Chinach-ryż. Struktura użytkowania ziemi - w Rosji przewaga lasów, w Chinach nie, najwięcej jest terenów nieużytkowanych, ale tam są inne definicje, grunty orne z Rosji to znikoma część. Gęstość dróg w Chinach jest znacznie większa niż w Rosyjskim dalekim wschodzie. Na jednego mieszkańca przygranicznej Rosji przypada 82ha ziemi, a w Chinach 1ha/os. W Rosji na 1 os przypada 36ha lasów, a w Chinach 0,02ha/os. Możliwość pozyskania ryb z jezior i rzek - na Rosjanina z pogranicza przypada 3,5 tony ryb, w Chinach 60kg. Rosjanie chcą uniemożliwić Chińczykom działania na dużą skalę. Łatwiej im zaistnieć gdy mają obywatelstwo Chińskie, więc Chińczycy wychodzą za Rosję. Kobiety tanio wydają się za mąż chińczykom (ogłoszenia w gazetach:>). Rosjanie chętnie zatrudniają Chińczyków, bo im mało płacą.

WYKŁAD 7

08.04.2008

KOMUNIKACJA

Morza długo nie były wykorzystywane jako miejsca do wywozu towarów. Systematycznie flota zwiększała swój potencjał.

Transport pasażerski - po 91 roku większość regularnych morskich połączeń pasażerskich została zlikwidowana. 20mln os rocznie korzystało z tego transportu, potem zmniejszyło się to do 9mln -1993, obecnie ok. 3mln os. Koszt przewozu wzrósł i ludzi woleli jeździć koleją. Położenie rzek południkowe nie mogło być efektywnie wykorzystywane, bo główne migracje przebiegają równoleżnikowo i nie można tego dobrze wykorzystać. Transport morski - uznali że nie jest potrzebny jego rozwój. Budowa kanałów - śmierć tysięcy osób. Ważne porty nad Jenisejem - Dudinka - zamknięta strefa dla obcokrajowców, i Dikson. Początkowo rzeki traktowano jako szlaki którymi wywożono bogactwa z Syberii, ale było to czasochłonne i drogie, słaba efektywność tych połączeń, odkąd była kolej to lepiej było wykorzystywać połączenia lądowe. Uważali ze szlak wodny powinien działać cały rok, nawet jeśli to jest skute lodem. Dikson - nazwa wyspy, na której jest jeden z najważniejszych portów rosyjskich. Skalista wyspa, pozbawiona roślinności. Pierwszy dotarł tam w 1738 roku uczony Minin Fjord?. Ok. 1,5km od lądu. Uznano że warto zainwestować w to miejsce. Chcieli z tego zrobić regularny szlak transportowy. Michaił Sidorow - chciał żeby były środki na unowocześnienie portów na wybrzeżu północnym i żeby zbudowano tam potężny port odbierający towary z Jeniseju i żeby transportować je na zachód. Władze carskiej Rosji nie były zainteresowane tym projektem, uważali że handlowcy powinni sami o to zadbać. Ogłosił w prasie zachodniej, ogłosił nagrodę za przepłynięcie niedostępną drogą między Murmańskiem a Dikson. 1894rok, Anglik dotarł do tej wyspy. Rok po tym w 1875 roku na północny szlak (droga karska) wyruszyła ekspedycja szwedzka, a fundatorem był szwedzki przedsiębiorca Oskar Dikson. Od tego czasu wyspa Mirina nazywa się wyspą Dikson. 1878 rok, ta sama grupa podjęła się ekspedycji charakteryzującej północny szlak. Zrobiono międzynarodową wyprawę, dotarła tam 7.08 a potem popłynęli na wschód. Nie udało im się dopłynąć do cieśniny Beringa, i zatrzymali się przy przylądku Czeluskin i próbowali przetrwać zimę, prowadzili tam badania, pierwszy słownik języka czuchczów. Potem ten szlak pokonał Amundsen. Do tej pory pokonało to 120 statków. Były to tylko próby, ale nie dało się go wtedy udrożnić na cały rok. Lata 60, wprowadzono lodołamacze o napędzie atomowym i pojedynek który szybciej pokona cały szlak. Rekord należy do lodołamacza Moskwa, ale było to jesienią. Liczba mieszkańców rosła aż do ok. 4tys osób. Potem gwałtowny spadek zaludnienia.

Transport drogowy, jest taki na ile trzeba. Nie należy wierzyć w ich oznaczenia na mapach, ze są to drogi utwardzone. „W Rosji nie ma dróg, są tylko kierunki”. Połaczenia między ośrodkami o mniejszym znaczeniu prawie nie występowały. Transport drogowy jest słabo rozwinięty. Połączenia np. z Polski do Moskwy są zupełnie nie opłacalne więc nie funkcjonują. Są połączenia między miastami przygranicznymi z miastami zachodnimi. „Nie jest to bezpiecznie i nie jest to tanie”. Jeśli coś się wozi droga lądową to wożą to wielkie samochody. Ale za to ludzie sobie pomagają. Ludność Syberii uważają że najlepiej wykorzystać siłę zwierząt.

Kolej - kluczowy rodzaj transportu w który inwestowano w czasach carskich i radzieckich. Pociągi Rosyjskie są punktualne. Kolej transsyberyjska to ponad 9tys km, bardzo dokładnie podaje się ile trwa postój. Jest tanie, bezpieczny i niezawodny. Teraz już mniej tani. Gęstość sieci kolejowej w regionach ekonomicznych jest duża. Region azjatycki i północny ma mało, ale za zachodzie jest ponad 200km na 10000km2. pierwsza linia kolejowa była wybudowana w 1837 roku i biegła z Petersburga do Carskiego Sieła - rezydencja cara. 1851 rok - 1 linia o znaczeniu gospodarczym, Petersburg-Moskwa. 1860-1885 - dużo budowano. Np.; linia kolejowa z Moskwy na Krym, Moskwa- NIżny Nowogród na Wołgą, i Petersburg- Warszawa przez Psków i Wilno. Przełom 19 i 20w, 1870-1912 - największy wzrost do 82?tys km. Powstała linia transsyberyjska. W I wojnie światowej był impuls do rozwoju szlaków wodnych i kolejowych. II wojna światowa - linia Murmańska - z Moskwy do Murmańska. Nowosybirsk - Semipalatyńsk (Kazachstan) - 1 wojna światowa, względy gospodarcze do transportu zboża. Stalin chciał połączyć północną Rosję koleją, pokazał ręką linię na mapie, żadne argumenty do niego nie dotarły, były to ekstremalne warunki środowiska. Okres Radziecki - magistrala południowosyberysjka - z Uralu przez Kazachstan, nie brano pod uwagę że to inna republika - do Tajszetu na Syberii.

Budowa Transsibu - Wielka Syberyjska Droga - kolej transsyberyjska - wielka inwestycja, miała pozwolić Rosji zagospodarować kolejne obszary, umożliwić kontrolę terytorium i połączyć zachód ze wschodem. 1867 rok - generał Murawiow Amurski, koncepcja połączenia wielkich miast…., był to jeden z najlepszych projektów. Decyzję w 1886 roku podjął car Aleksander III. 1887 - inżynierzy- Mieżninow, Ursatin, Wiaziemski - ekspedycja podzielona na 3 części. 1891 - powołanie komitetu bodowy, rozpoczęcie prac. Hasła ideologiczne - wiele dzieło narodowe powinno być budowane przez Rosjan i z Rosyjskich materiałów. Bali się obecności chińczyków. Prace zaczęli z dwóch stron żeby potem się to połączyło - linia zachodniosyberyjska i Ussuryjska. 1904 - zakończenie prac linii przebiegającej przez terytorium Mandżurii. Ale w 1905 roku uznali ze to nie jest dobry problem i w całości przez Rosję kursuje od roku 1916. Linia Ussuryjska - jedna ze stacji jest nazwana Wiaziemskaja. 1891 rok - prace na linii zachodniosyberyjskie - inżynier i pisarz, Rarin Michajłowski - problemem technicznym była rzeka OB., musieli zaprojektować most. Linia środkowosyberyjska. Linia zabajkalska, Linia transmandżurska - była zgoda na zagospodarowanie przez Rosjan tego terenu. Linia Bajkalska. Rozpoczęcie połączeń nad Bajkał, a potem nie wiedzieli co zrobić z torami które są już za Bajkałem. Sprowadzono lodołamacze które przewoziły wagony przez Bajkał. Szukano miejsca żeby to była jak najkrótsza droga, lodołamacze miały 72 kilometry do przepłynięcia i trwało to ok.4h. Budowano tunele przez masywy górskie. Wybudowano 39 tuneli. TYLKO ANGARA WYPŁYWA Z BAJKAŁU. Była potrzeba budowy wielu mostów i wiaduktów nad rzekami które wpływają do Bajkału. Uznano to za muzeum architektoniczno-krajobrazowe. Linia amurska - budowana do 1916. Priorytetem było dokończenie prac bez względu na to ile osób jest potrzebnych ludzi do pracy. 1891rok - pracowało łącznie 9600os, a w latach 1895-96 - pracowało 90tys osób. Tempo prac było ogromne: 740km rocznie. Przekopano 100mln3 ziemi, 12mln podkładów kolejowych, ponad szyn i łączeń. Wile utrudnień w pracy: klimat, sieć hydrograficzna, wieczna zmarzlina…. 100km mostów i tuneli. Pokonuje się 8 stref czasowych, 87miast gdzie pociąg się zatrzymuje, są to miasta gdzie jest ponad 1mln mieszkańców. Od początku 20w za początek przyjmowano dworzec Moskiewski w Petersburgu, potem do 1956 z Moskwy przez Rjazan - bardziej na południe i przez fragment rep Kazachskiej. Potem przez Jarosław. Teraz jeszcze krócej, w sumie 9000???km.

Moskwa- Ułan Bator, Moskwa-Pekin.

Budowa BAM-u. - bajkalsko-amurska magistrala - 4234km, 2ga po transsibie szlak komunikacyjny Rosji. Łaczy Tajszet (poączenia z transsyb…) i Sowetską Gawań nad oceanem spokojnym. Straszono bliskością Chin. 74rok - odżyła idea stworzenia BAMu, w 1984 roku połaczono zachodnią ze wschodnia częścią Bamu, trwało to ponad 50 lat.

WYKŁAD 8

15.04.2008

Transport kolejowy:

BAM - bajkalsko amurska magistrala kolejowa

Lata 30'. Budowa z dwóch skrajnych punktów. Zaczęto budować równolegle. Gdy zmarł Stalin to zawieszono realizację budowy, uznali że koszty są za duże, nie ma możliwości zaangażowania tak wielu pracowników. Wrócono do tego w latach 70'. Dalej od granic Chin i Mongolii. 1974 rok dalsza budowa BAM-u. skończono w 1984 roku. Duże obciążenie dla środowiska i trudności logistyczne. Przebiega przez 7 pasm górskich. Kilka tys strumieni i rzek. 2237 mostów, kilkanaście tuneli. Najdłuższy tunel w Rosji. Długość 15km, skończony w 2003 roku. BAM nie jest wykorzystywany tak dużo jak się spodziewano, głównie do transportu towarów, pasażerów mało.

Połączenie takiej linii na północy: Linia powstała w takich miejscach gdzie nigdy nie powinna powstać. Pierwsze połączenie z Dudinki - Norylska. Budowano krótko. 1937-41. 96km, wykorzystywano więźniów gułagów. Podróż trwa 3h, bo tory są wygięte. Wzrost liczby ludności. Wywożono surowce mineralne. Zapory betonowe miały chronić tory przed śniegiem. Hurga - śnieżyce na Syberii.

Linie Kotłas-Workuta - w Europejskiej części, na północy. Za koło podbiegunowe. Workuta - ośrodek wydobycia węgla. Odległość 1184km, musiało pracować dużo osób, musiał powstać szybko. Zaczęli w latach 30'. Ogromne straty wśród ludności. Jerzy Rakowski - AK z wyrokiem a terenie ZSRR, opisał budowę szlaku. Stalin uznał siłę robocza jako element przyspieszenia prac, drażniła go popularność jazzu. Chciał zaprosić muzyków jazzowych żeby przekazali czym się ta muzyka charakteryzuje…. - następnego dnia wysłano ich na budowę żeby umilali czas więźniom. Abiź - gmach teatru dla tych co nadzorowali budowę linii i dla tych co dobrze pracują. Sprawdzano jakie zdolności mają więźniowie gułagu - analogie do obozów koncentracyjnych z europy. 20 os, wysłano żeby grali przy budowie, nie była to ludność świadoma takiej muzyki i jej przeszłości. Nie wiedzieli do czego się ona odwołuje.

Workuta-Salechard - kolej polarna, na północy, chcieli potem budować przez Ural. Miała łączyć zachodnią ze wschodnią częścią Rosji. Nie było możliwości doprowadzenia kolei do Salechardu. Musieli najpierw zbudować port, za dużo osadów było gromadzonych przez Irtysz. Nie było akceptowane wytłumaczenie że coś jest niewykonalne. Przeprawy mostowej nie ma.

Po 2 stronie rzeki prowadzono prace i chcieli połączyć dalej Rosję Zachodnią ze Wschodnią. Linia 501/503, 501- Salechard, 503 - Jermakowo nad Jenisejem. Mała osada rybacka. Potem zamieniło się w dużą miejscowość. Ostatnie lata życia Stalina. Zaczęli w 1949 roku, bez względu na utrudnienia. Styczeń 49 przystąpiono do budowy bez badań i rozpoznania terenu. Znów budowa od dwóch stron. Dużo podkładów tonęło w błocie, maszyny, tory… Informowano o tym Stalina żeby wpłynąć na zmianę decyzji, że nie ma to sensu ekonomicznie, bo argumenty o ludziach nie trafiały do niego. Kazał dalej budować. Liczba więźniów pracujących to 2,5tys os i zwiększono do 15 tys na każdym odcinku. Chcieli wygrać pojedynek z przyrodą. W ciągu kilku miesięcy pracowało tak 30 tys na wschodzie i 45 tys osób na zachodzie. Uznali że nie będą dalej mówić co jest źle tylko to co jest dobrze. Chciał przyspieszyć projekt, pracowało łącznie 100tys os, z czego rocznie kilka tys umiera, ciała wykorzystywano jako materiał podkładowy. Do śmierci Stalina wybudowano 350 km, 5.03.1965?r. lata 70 Jermakowo odkrył student z Moskwy, po latach podjął się spisania tych zbrodni. Nigdy nie skończono projektu.

Rodzaje pociągów: Szerszy rozstaw torów 1524mm. Najwęższy na Płw Iberyjskim. Czyli w Europie 3 rodzaje. Rodzajów pociągów jest wiele. Najdroższe są firmowe. Najdroższe są wagony luks, przedziały 2 osobowe, w niektórych umywalka i prysznic, cena podobna do ceny za samolot. Wagony przedziałowe - 4 osobowe. Dalej wagony platzkartne - z leżankami, ale bez przedziałów. Najtaniej - wagony ogólne, miejsca siedzące. 3 miejsca siedzące na leżankach. Wiec nikt nie leży.

Stacje: rozpiska ile stoi pociąg na stacji, każdy wagon ma opiekuna. Na stacjach można kupić wiele towarów. Sprzedają pierożki, ryby - nad Bajkałem, bułki z farszem, orzechy - w tajdze, czeburieki - naleśniki z mięsem w środku. Służba wojskowa - 24 miesiące, odległości często po 8 tys km od domu, cała społeczność żegna go na stacji.

Linie kolejowe budowano nie patrząc na granice, bo nie sądzili że ZSRR może się rozpaść. Teraz Na granicach, postoje, sprawdzanie bagaży… Witenia - Tietkino - 9 razy przecina się granicę z Ukrainą. Wtedy ważne było żeby szło to przez miasto Chutor Michajłowski. Miejsce wielu przesiadek. Obecnie podejmuje się próby naprawienia tej sytuacji, żeby tyle razy nie przekraczać granic tyle razu.

Kolej Transsyberyjska przebiega przez kawałek Kazachstanu. 2 razy wjeżdża się do Kazachstanu.

Przy rondzie ONZ mają licencję na bilety Rosyjskie!!!!!!!!!!!!

TRANSPORT LOTNICZY:

1-sza: Moskwa- Niżny Nowogród, 1923 rok, liczba transportu gwałtownie rosła. Teoretyczny zakaz palenia papierosów. Leci tak wszystko włącznie ze zwierzętami. - tak było kiedyś. Obecnie linie rosyjskie są spółka akcyjną, latają do 40 krajów świata i co 35 miast Rosji. Aerofot oddał tylko połączenia które uznał za nierentowne. Obecnie duża konkurencja, ale jest tani. Uważa się że nie jest bezpieczny, ale czy to prawda to nie wiadomo?

Ogromne środki ostrożności, bo jest zagrożenie terrorystyczne. Włącznie z rewizją osobistą. Ogromne kolejki. Od kilku dni jest połączenie polskich linii lotniczych do Pekinu, ale nie możemy latać nad Rosją. Lecą inaczej ale podróż trwa 2,5 h więcej. Coraz więcej nowoczesnych samolotów. 1991 - rozpad ZSRR, wzrost cen lotów. Mniej osób tak podróżowało. 1990 - 91mln osób. 93 rok - 63mln.

WYPADKOWOŚĆ:

Często jedynym sposobem dotarcia gdzieś jest helikopter. Na północy sprzęt jest przestarzały - ale zasada jest taka że helikopter przestaje działać gdy nie działa już w powietrzu.

Wykorzystanie zwierząt do transportu - Bernardyny, Husky… Skutery śnieżne np. Buran, Tajga. Buran pali 22l/100km.

Lotniczy - spada liczba katastrof, połączenia tylko wewnętrzne. Niewielka wypadkowość morskiego transportu. Kolejowy - Kolejowy - najbezpieczniej - sporadycznie śmierć, raczej losowe przypadki. Drogi - ogromna ilość rannych i zabitych, wartości w tysiącach. Ciągle rośnie ilość wypadków. 183 tys rannych w 95 roku. 2003 - 243 tys rannych. Ginie ok. 30 tys osób rocznie. Fatalny stan dróg. Nie ma możliwości dotarcia do różnych miejsc. Stan techniczny pojazdów też jest tragiczny.

Autostop - popularny, ale się płaci, czasem nie chcą pieniędzy ale lepiej ustalić co kierowca za to chce. Czasem ludzie nie są świadomi że to dużo kosztuje.

Kolej - wypadki zwykle gdy się przechodzi przez tory w miejscach niedozwolonych.

Lotnictwo cywilne - raczej w przypadku awionetek i małych jednostek a nie dużych samolotów. No chyba że są to terrorystyczne ataki.

WYKŁAD 9

22.04.2008

Struktura ludności

„Narody Rosji” - encyklopedia, jest na Twardej

Żyją ze sobą przedstawiciele ponad 100 narodów federacji rosyjskiej - tak to było przedstawiane

Rok 2002, spis powszechny, żyją przedstawiciele 192 narodów, choć niektórzy twierdzą że jest ich jeszcze więcej ale niektóre są tak mało liczne, że nie ma ich w statystykach. Pojawia się kategoria narodów bardzo mało licznych i takich co maja ponad 100tys.

Lazowie - głównie Turcja, Pd część europejskiej Rosji, 200 osób.

Czelkancy - plemię eskimoskie, 900 osób

(Nie było ich wcześniej w spisach)

Kozacy - 140 tys, wcześniej poza spisami, informacja o nich była raz, w 1897?roku, miało to pejoratywny odbiór, dziś się tym chwalą. Podawali oni w czasach ZSRR inną narodowość, pochodzą z nad Krymu, mieszkają na południu. Przy kolejnym spisie może to być ponad 200 tys osób.

Obszar byłego ZSRR - ogromna mozaika ludności innej niż Rosjanie.

7 narodów ma ponad milion osób:

Rosjanie - 89rok ok. 120mln, 2002 - 116tys, Tatarzy, Ukraińcy - gwałtowny spadek jest wynikiem migracji,

Baszkirzy, Czuwasze, Czeczeni - teraz ponad milion wcześniej 899tys, Ormianie - obecnie ponad 1mln, w roku 89 było 532 tys, fala migracji z zakaukazia, Mordwini - wypadli z tej 7, Białorusini - teraz mniej niż milion, Kazachowie - obecnie 757tys.

Inne narody: Awarowie, Udmurci, Azerowie, Maryjczycy, Niemcy - było 842 tys (9miejsce), obecnie mniej niż 600 tys (15), powrót do ojczyzny, Kabardyjczycy, Osetyńczycy, Darginczycy, Żydzi - w 89roku 14 pozycja, ponad 500tys - obecnie na 26 miejscu, 230 tys. Uzbecy, Tabasaranowie, Karaczajowie, Gruzini, Kumysy, Buriaci, Jakuci, Ingusze, Lezgini, Komi-Zyrjanie, Tuwejczycy, Cyganie, Lakowie, Koreańczycy,……….. 39 narodów które mają ponad 100 tys. Weszły do tej grupy narody z Południa, nie ma w nich już Karelów (Północno-wschodnia Rosja).

Kokszarow - uważa że po roku 91 coraz większe znaczenie zaczyna odgrywać tożsamość. Do 89 - ideał człowieka radzieckiego - homo sowietus, prof. Tiszner o tym pisał. Obecnie tożsamość na 3 płaszczyznach - państwowa - mieszkaniec reperacji rosyjskiej, narodowa - coraz ważniejsza, tożsamość regionalna - nadal blokowana przez władze.

Rosjanie - podlega negatywnym tendencjom demograficznym, wiele patologii społecznych, aborcje, zabójstwa, samobójstwa, zatrucia alkoholowe, średnia długość życia mężczyzn to 58 lat, a kobiet 74 lata. Obwody autonomiczne - udział Rosjan powinien tam być mniejszy.

Rosjanie za granicą: miedzy 90 a 95 wróciło 5, 440 mln Rosjan. Nadal żyje ok. 20 mln Rosjan poza obecną granicą.

Rosjanie są mobilni przestrzennie - łatwo im się przeprowadzać. Chciano żeby mieszkali w innych republikach żeby łatwiej było tym administrować. Bardzo dużo robotników przemysłowych wyprowadzało się do innych republik. Inteligencja - trafiała na wysokie stanowiska. Najliczniejsza grupa Rosjan poza Rosją koncentruje się na Ukrainie, dużo też w Kazachstanie, ale tam jest największy udział % spośród całości, 38%, na Ukrainie 22%, ale mają więcej ludzi. W Kazachstanie na północy było dużo Rosjan i przeniesiono stolicę na północ do Astany. Północ Kazachstanu to fragment niziny zachodniosyberyjskiej i powinna to być część Rosji, dlatego propaguje się tam przemieszczanie Kazachów na północ.

Rosja twierdzi ze Rosjanie są silnie prześladowanie w państwach proradzieckich np. w Estonii, Łotwy. Kazachstan - dyskryminacja Rosjan.

Narody Powołża - udział innych narodów jest bardzo duży. Kazań - przewaga tatarów, dużo meczetów. Tatarzy Kraszeńcy - prawosławni, reszta islam.

Republika Tuwy - przy granicy z Mongolią, długo była poza ZSRR, 307tys os w 2003 roku, Lata 1921- 44roku - Tuwińska Republika Ludowa, jest to naród Mongolski, hodowla reniferów na północy republiki a na południu Wielbłądy - dwugarbne, baktriany

Kaukaz - ogromna mieszanka etniczna, ile dolin tyle narodów: Gruzini, Czeczeńcy, Ormianie, Awarowie, Azerowie, Kabardyjczycy, Osetyjczycy, Lezgini.

Adgea - południe Rosji - debata czy tworzyć republikę skoro dominują Rosjanie. Ale zrobili bo udział abdyjczyków jest najwięcej w tym fragmencie Rosji.

Ludy Północy - odnosi się do 29 ludów PN części Rosji, uważane za rdzenne, ale o niektórych w płaszczyźnie statystycznej dowiadujemy się ostatnio. Najliczniejszy naród to Nieńcy - ponad 40tys, Ewenkowie - 35,5tys, Hantowie - tuż za Uralem, 28,8 tys. asymilacja i akulturacja. Choroby przyszły tam z kolonizatorami z zachodu. Traktowani byli jako gorsza kategoria. Najwięcej ludzi na północy jest w obwodzie Murmańskim. Więcej jest tam Rosjan niż narodów północnych, ale im bardziej na wschód tym więcej ludów północy w stosunku do Rosjan. Większość ludów północy żyje na płw Kolskim - ludy Saami - obszary lesiste formacji tajgi, czasrem tundry, … narody te wytwarzają dużo produktów z ryb i zwierząt wodnych, mają swoje sposoby konserwacji.

Nieniecki okręg autonomiczny - Nieńcy, ponad 40tys osób,

www.arcticphoto.co.uk

miesiąc chudej ryby, długiej nocy, czerwonych liści, …

hodowla reniferów, stada większe niż w Finlandii.

Chantowie - za Uralem, teren przez nich zamieszkany jest zasobny w ropę i gaz, zmuszają ich do ucieczki z tych obszarów.

Dołganie - Płw Tajmyr -

Oroczowie -mniej niż 1000,

Ewenkowie - najliczniejsi za Uralem, zmuszono ich do osiadłego trybu życia, z koczowniczego.

Jakucja, rep Sacha - mieszanka narodów: Eweni, Jakuci - dbają o tradycję, Selkupowie - do dziś mają zwyczaj związany z obrzędem śmierci - ciała zmarłych układali w łodziach i kierowano je w otaczające morza lub na rzeki, umieszczano w niej rzeczy codziennego użytku. Ale przekonali się ze ludzie te towary kradnę, potem już zostawiali samo ciało. Czukcze - naród o dużej liczebności - 15,7tys. Często myleni z Eskimosami, których na całym świecie jest ok. 1mln.

Aleuci - głównie na Aleutach, mniej niż 1000 os, Enowie - też zagrożeni.

Czukotka - pamiątki wykonywane na kościach zwierząt. Były tam mamuty karłowate.

Różnice pomiędzy rossijskij a russkij: Rossijskaja federacja, a ruski - do tenoru rosyjskiego. U nas to się zaciera te znaczenia. Rosyjski - ogólnorosyjski, w historii do 3 narodów: białoruskim, ukraińskim, wielkoruski - oni mogli używać tych termonów wymiennie, inne powinny używać rosyjski jako coś szerszego. Wielkie zamieszanie z tym związane. Federacja rosyjska - 2 poziomy języka państwowego. Federalny i republikański. Język państwowy to rosyjski, rep autonomiczne mogą wprowadzić języki państwowe. Ałtaj - ałtajski i rosyjski.

Języki oficjalne i tytularne. Oficjalny - stosowany w miejscach zamieszkania danego narodu. Charakterystyczne na terenie byłego ZSRR. Język tytularny - etosu od którego pochodzi nazwa organizmu terytorialnego. Tytularne są państwowe i niepaństwowe. Tytularne np. tatarski, a koriacki nie bo jest koriacki okręg autonomiczny.

Języki:

Nadrzędne są rodziny: indoeuropejskie - Rosja 87% to przedstawiciele tej rodziny. Ta rodzina dzieli się na grupy językowe, najliczniejsza słowiańska - wschodnia i zachodnia, wschodni - Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini

Słowianie Zachodni - najliczniejsi są Polacy - 73 tys, ale pewnie więcej. Bardzo dużo w obwodzie Irkuckim wieś Wierszyna, Bułgarzy, Serbowie.

Grupa bałtycka - Litwini, łotysze - po ok. 74 tys. Grupa Germańska - ok. 600 tys Niemców. Grupa Romańska - Mołdawianie, Rumuni - łącznie, grupa grecka - grecy - 100 tys, grupa irańska - Osetyńczycy ponad 500 tys, Grupa Indoaryjska - cyganie - 180 tys, hindusi - 5tys. Grupa Ormiańska - Ormianie- ponad 1mln.

WYKŁAD 10

29.04.2008

Struktura ludności - kwestie etniczne:

Druga liczebnie to języki ałtajskie - 2 grupy różnicujące. Grupa jęz. Tureckich i języków Mongolskich, więcej z grupy Tureckiej (Tatarzy, Czuwasze, Baszkirzy, Kazachowie wszystkie powyżej miliona osób). Grypa języków Mongolskich (Buriaci - przy granicy z Mongolią na Pd od Bajkału (445 tys.), Kaumukowie - na zachód od Wołgi, przy morzu Kaspijskim). 3 Rodzina to rodzina jęz Uralskich - Narody z nad Wołgi i z Uralu. Najliczniejszy jest to naród Mordwinów (rep Mordwińska czy Mordwa), Udmurci - ponad 630 tys, Maryjczycy - powyżej 600 tys. Komiacy - na północy. 4 rodzina - języki Północno-kaukazkie - 2,1% ludności Rosji używa tych języków, najwięcej to Czeczeni ponad 1mln. Druga grupa to Awarowie - ponad 750 tys. Są też inne rodziny językowe ale mało liczne np. Eskimosko-Aleucka rodzina językowa, Chińsko-Tybetańska.

ZRÓŻNICOWANIE RELIGIJNE:

Prawosławie - po 91 roku idea więzi Rosjan z Prawosławiem. Ida Moskwy 3 Rzymu, twórcą był mnich z Pskowa 1510 r, Ruś jest jedynym spadkobiercom dziedzictwa które zaprzepaścił 2 Rzym. Moskwa uważała że idee soboru naruszyły chrześcijaństwo wschodnie i prawosławie. Dziś mówi się że gdy odrodzenie Imperium Rosyjskiego nie ma szans a ludzie nadal w to wierzą to opierają się na prawosławiu. Prawosławie które w dawnych dziejach rozwijało się tam swobodnie, obecność głowy kościoła na Kremlu było wyznacznikiem tego co jest dla Rosjan najważniejsze. Nie było dużej tolerancji do innych religii.

Religie tradycyjne: prawosławie, islam, buddyzm i szamanizm, a nie ma tu kościoła katolickiego. Często wraca się w dyskusjach do tej wytycznej. Tylko te 4 są tradycyjnie związane z obszarem federacji Rosyjskiej. Rozkład przestrzenny prawosławie.

Ławry - duży zespół klasztorny w kościele prawosławnym, do rangi ławry podniesiono tylko 4 obiekty sakralne w byłym ZSRR z czego 2 w Rosji. Najstarsza w Kojowie, 2ga - ławra Troicko-Sjergijewska - od 1744r? (niedaleko Moskwy), tablica pamiątkowa z poglądem na reformację i to co jest złe: 3 plagi: tyfus, Tatarzy i Polak. Jeden z najstarszych obiektów sakralnych w Rosji założony w 14?5 roku. Dpiero w XVI wieku otoczono go murem z basztami. Duży problem miały z tym obiektem władze Rosji radzieckiej, bo tak 1000ce osób przyjeżdżało modlić się, Lenin podjął decyzję o profanacji sarkofagu świętego Syriusza, sprowadzono ekipę filmową. Gdy kroczono na teren ważne było żeby pokazać ludowi że nie ma w tym żadnej świętości. Profanacja się nie udała, bo podmieniono czaszkę i zwrócono ją po 1991 roku. Znaczenie ośrodka ciągle rosło. W 45 roku postanowiono zmienić nazwe miejscowości - o d1945 roku nazwyała się ta miejscowośc Zagorsk, zakazano praktyk modlitewnych .Postanowiono żeby bło tam muzeum sztuki i historii do lat 90,. Powstało całe zaplecze typu seminarium duchownego, nazwano to akademią teologiczną. 3ga - Sanki Petersburg 17??, 4ta - Ukraina wieś Poczajow od 1832 roku?. Mało prawosławnych w Rep Sacha, Tuwy, Guriackiej (Azja).

Patriarcha Moskiewski - w 2001 w jurysdykcji:

128 diecezji (67 w 1989 roku)

480 klasztorów (18 w 1980 r)

Ponad 19000 parafii (6893 w 1988 roku)

26 wyższych seminariów duchownych (3 w 1988 roku)

Od 2007 roku kościół prawosławny emigracyjny z krajowym uległ połączeniu

Monastery (Monaster) - kościoły prawosławne, powstawały od XI wieku. Pełniły wiele funkcji. XIX wiek - liczba monasterów gwałtownie wzrosła (do ok. 600)

Różnice doktrynalne między prawosławiem a katolicyzmem:

Odrzucenie Filioque- tego co od syna. Brak akceptacji zwierzchnictwa papieża, Nie uznanie czyśćca i niepokalanego poczęcia.

Różnice między kościołem wschodnim i zachodnim to wielka schizma. 1596 - unia brzeska - uznano zwierzchność papierza - kościół unicki traktowany jako zdrajca. 1991 - papież wprowadza 4 administtratury : Rosja, Saratow, Nowosybirsk, Irkucku. 2002 - podniesiono je do rangi diecezji. Nie miały w nazwach odniesień do terytorium.

Kościół rzymsko-katolicki - zachodnia część Syberii i południe części Europejskiej. Tylko 600 tys mieszkańców to katolicy.

Islam - religia która sukcesywnie zwiększała zwoje wpływy i jeśli chodzi o zasięg i ilość wyznawców. Dominują sunnici i szyici. Większość ludności islamskiej to Sunnici. Największa koncentracja jest na Kaukazie. Nad Wołgą - 50% to islam.

Muzułmanie - nad m. Kaspijskim. Tradycje islamu są bardzo stare, sięgają X wieku, kiedy powstała Bułgaria Wołżańsko-Kamska - założone przez protobułgatów, koczowników. Początkowo Mongołowie wyznawali Buddyzm, potem islam.

Wiele rosłajno wskazuje ze islam jest wpisany w konflikt z tym co ni jest do końca prawdzi….

Caryca Katarzyna II - wolność religijna w jednostkach wojskowych, przydzieliła im kogoś do opieki nad nimi. Do 1917 w Rosji było 30 tys meczetów, wiele szkół koranicznych. Islam głównie nad morzem kaspijskim , Kaukaz. 45tys duchownych muzułmańskich trafiło o łagrów. W czasach radzieckich funkcjonowały 4 muftiaty.

Często Rosja zasłania się walką z terroryzmem.

BUDDYZM - północna wersja buddyzmu, Machadjana - głównie w azjatyckiej części Rosji. Dziś przeżywa wyraźny rozkwit. Ważne obiekty mają różne nazwy w całej Rosji. W buriacji są to Dacany, inne to Chure - w rep Tuwy, w Kałmucji - Chyruły. Religia złożona ze wspólnot rozsianych w federacji rosyjskiej. Deklaruje tą wiarę ok. 1,5 mln osób. Caryca Elżbieta - buddyzm w Buriacji stał się religią państwową. Powstały 2 odłamy: konserwatywny i reformatorski (lata 20?). To co łączy - antyegoistyczne nastawienie do świata. Komuna ma świadczyć o tym ze coś łączy nurt polityczny z kościołem buddyjskim w Rosji. 1927r - pierwszy zjazd buddystów radzieckich. Wygrał odłam reformatorski. Opracowania mające wskazywać na to co łączy buddyzm z ideologią radziecką. Stalin uznał że ludność ma łączność z demonami (zaświatami) i sukcesywnie zamykano klasztory. Do tej pory istniało 47 klasztorów (10 tys lamów w nich żyło). Wielu lamów wysłano do Łagrów na północy, uznano ich za rdzeń grup artystycznych, bo trudno im było się przystosować.

1991 - odrodzenie buddyzmu w Rosji. 2003 -zjazd delegatów ze 150 wspólnot religijnych włącznie z przedstawicielem Dalaj Lamy.

Buddyzm: południe Azjatyckiej i Europejskiej części.

SZAMANIZM - wyznanie animistyczne, słowo wywodzi się z języka Ewenkijskiego (Zach część Syberii) saman - oznacza nawiedzony. Jedna z najbardziej archaicznych form kultu religijnego. Najwięcej na terenie Syberii. Najważniejszy obrząd to kamuanie, od słowa tureckiego -kam - czarownik, towarzyszy mu uderzanie w bębny, tańce i śpiewy. Szaman wprowadzany jest w trans i uważa się że jest ta postacią która może się łączyć z zaświatami. Prowadzi się obserwacje zanim wybierze się szamana, musi on mieć predyspozycje, czy spędza czas sam czy z ludźmi…. Duże znaczenie ma zaczarowanie bębna który ma moc tylko przez rok. Jest 10 dniowy obrzęd ze składaniem ofiar z pożywienia i zaczarowanie bębna żeby mógł służyć społeczności. Szamani umieją leczyć, uważają ze umie przewidzieć przyszłość. Władze uważają że trzeba to zlikwidować. Opinia Siergieja Iwanowa - jeden z kandydatów na prezydenta po Putinie. Nie podobało mu się to, że nie wszystkie stacje rosyjskie przekazują właściwe informacje. Uznał ze rosyjskie media dążą do debilizacji społeczeństwa. Oskarżył gazety o drukowanie dobrych artykułów razem z reklamami szamanów i innych oszustów - żądali przeprosin. Za argument podał że media (nie można powiedzieć że byłyby wolne) np. po druku karykatur Machometa zamknięto 2 gazety.

JUDAIZM - dawno odgrywała duże znaczenie, dziś fragmentaryczne. Początek w koloniach greckich nad morzem czarnym, Dużo w czasach carskich, przed 1 w. św żyło tam 6mln wyznawców judaizmu. Podkreślali że olbrzymie utrudnienia w czasach carskich i radzieckich. Trudno dotrzeć do jedzenia koszernego, koncentrowali się głównie w dużych miastach i zajmowali się handlem. Stalin - idea Syjonu - miejsce gdzie żydom ma się żyć dobrze - żydowski obwód autonomiczny - od 1990 roku liczba ludności tego obwodu, ma granicy Rosji z Chinami, nad rzeką Amur, liczba ludności zmniejsza się. Teraz 7% ludności to ludność żydowska. Duży udział wyjazdów do Niemiec, USA, Izraela. Saldo migracyjne ujemne. Działają 2 stowarzyszenia konkurujące o to kto dowodzi kościołem .Kongres żydowskich wspólnot i organizacji religijnych Rosji - stare, i federacja żydowskich wspólnot Rosji -silnie dofinansowana przez Lewajewa….. Mają dużo kasy. Wspiera ich gubernator czukocki, … ludzie pochodzenia żydowskiego.

SEKTY - ich znaczenie nabiera na sile, więcej wyznawców, ok. 5 mln. Rozwija się to intensywnie. 70% osoby młode. „sekty w poszukiwaniu utraconego raju” wydana w Krakowie. Wissarionowcy, wiszowcy i kościół woodu. Te są najliczniejsze w Rosji. Niebezpieczne zjawisko.

Wissarionowcy - sekta rozwijająca się na Syberii, wśród duchownych jest dużo inteligencji technicznej i milicjantów i tych co działali w wywiadzie radzieckim. Główna siędziba w kraju krasnojarskim. Na górze przywódca z rodziną a dookoła nowe Jeruzalem dla ludzi. Przywódca upodabnia się wyglądem do Chrystusa. Trzeba pozbyć się tego co jest bliskie ideałom zachodu. Wisariom (Siergiej Torop ur w 1969), milicjant z czasów ZSRR, w 91 roku ogłosił że jest Chrystusem „ostatnia nadzieja” - książka. Trudno wyjaśnić zainteresowanie milicjantów, inżynierów… oficjalna nazwa to Kościół Ostatniego Testamentu. Mają świętą górę. W tej strefie przebywa 3000 osób, wyraźna przewaga kobiet (60,5%). Mówi się o tym ze w innych miastach na świecie działają ośrodki tej sekty. Możliwe jest odejście z sekty. 2005 rok, do strefy świętej wstąpiło 900 wiernych a wyjechało 61 osób. W całej Rosji utożsamia się z nimi kilkaset tys. osób. Oprócz świętej góry na której on żyje, z rodziną dziećmi i pomocnikiem, 4 wioski wybrali jako miejsce dla tych co odcinają się od świata zewnętrznego Żarowsk, Guriajewka, Pietropawłowska, Czerieszanka - tam jest ich kilka tys. W nowym Jeruzalem - 50 chat, każdy oddaje cały swój majątek - zamknięta strefa. Te wioski to zona, można mieć swój majątek. Wszyscy którzy deklarują się na wstąpienie do ich grupy to trzeba się zdecydować na dietę wegańską.

Struktura wieku - średnia długość życia kobiet 72 lata, mężczyzn 58 lat. Nadumieralność i duży udział mężczyzn w zgonach nienaturalnych.

Coraz mniej ludzi w wieku produkcyjnym kosztem wzrostu liczby osób starszych. Starzenie się społeczeństwa nabiera na sile. Umieranie osób w wieku dużej zdolności organizmu do życia. Wiek poprodukcyjny - głównie w części europejskiej ale wkroczyło tez do azjatyckiej części Rosji. Dzieci - dozwolona aborcja, ponad 2,5 mln zabiegów rocznie. Najwięcej dzieci w Azjatyckiej części Rosji. Wzrost ludności w wieku poprodukcyjnym spadek w wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym. Zmiany o kilkadziesiąt %. Trudno im będzie ten proces zatrzymać. Najdłużej żyje się z Europejskiej części na południu i na półwyspie Kolskim.

WYKŁAD 11

06.05.2008

ZMIANY ZALUDNIENIA

Czasy Carskie - ludność, demograf rosyjski Uruanis - przestawił hipotetyczną liczbę ludności imperium rosyjskiego uwzględniając klęski żywiołowe, choroby, głód (np. na początku XVII wieku). Wg niego w Roku 1000 w europejskiej czesci Rosji żyło tam ok. 8,5mln osób. W czasach carskich rejestrowano ludzi płacących podatki, za cara piotra I, ok. 18mnl osób??. Ogromny wzrost zaludnienia. Liczba ludności w wieku XVIII wieku wzrosła dwukrotnie w XIX 3,5 raza. Koniec XIX wieku najbardziej zaludniona państwo w Europie. 1/6 ludności europy w roku 1800. 1900 - ¼ ludności. 1 spis - 1897 rok, jedyny w czasach carskich, do tej pory szacunki. Do tej pory w ciągu stu lat liczba ludności wzrosła ponad 3 krotnie. Z 20 milionów. Rewizje w celach podatkowych. „Geografia ludności Rosji”. Wzrost ludności wiąże się z zwiększysz terenem państwa, zagospodarowaniem coraz większych obszarów.

II wojna światowa - w I wojnie były duże straty ale brak dokładnych statystyk, charakterystyczne dla ZSRR. II wojna - największe straty liczebne ze wszystkich państw. Były spisy mniej więcej co 10 lat, nie zawsze się to udawało, w latach 30, odbył się spis w 1937 - negatywne zmiany demograficzne z wiązane z kolektywizacją (wiele mln ludzi zmarło), Stalin zagroził że nie wyraża zgody na to żeby ten spis ujrzał światło dzienne. Całą grupę statystyków wysłano do obozów na północy i przeprowadzili jeszcze jeden spis, sfałszowany (1939 r.). Nie udało się poprzedniego całkowicie zniszczyć.

II wojna światowa - rozbieżności co do tego ile osób zginęło w działaniach na froncie i w inwazji III Rzeszy. Stalin wiedział że ma gorszą broń, uznał że potencjał ludzki umożliwi mu zwycięstwo. W 1945 roku świętowano koniec wojny. Dem zachodni szacują straty na 9,153mln osób w armii. Stalin nie chcąc negatywnych emocji wśród Rosjan podał wartość, w 1946 roku, 7mln osób. Wiele historyków mówi ze to były zupełnie inne liczby, Chruszczow szacował to na 20mln ludności która zmarła z różnych powodów. Nigdy się tego nie dowiemy. Po II wojnie światowej 1 spis w roku 1959. Trudno więc mówić o stratach powojennych, bo co innego kształtowało zmiany w latach 40/50. Gdyby nie brali udziału z wojnie, w 1946 mieliby ok. 212mln, a żyło wtedy ok. 167mln. Gdyby wojny nie było, byłby większy rozwój demograficzny, a nie jego spadek.

Struktura PŁCI: wojna uzasadnia zaburzenia struktury płci, przewaga kobiet, wskaźnik feminizacji pokazywał sukcesywnie że przewaga kobiet jest bardzo duża, i jest to średnio 1025 kobiet/1000 mężczyzn, ale czasem te dysproporcje sięgają 100 osób, zależy od regionu. Uwarunkowania genetyczne plasują Rosję tak jak Polskę, w Rosji rodzi się więcej chłopców, potem to się wyrównuje, a u starszych osób znów kobiet jest więcej i to dużo więcej, nawet na 1000 os, 750 to kobiety w niektórych wsiach.

Okres ZSRR - industrializacja wymagała dużego wzrostu demograficznego, włączenie z regulacją urodzeń i aborcjami. Za Stalina ograniczono usuwanie ciąży zgodnie z prawem, żeby rodziło się więcej dzieci.

1970 - 129mln, 1979 - 137mln (+5,7%), 1989 - 147mln (+7%), 2002 - 154mln (-1,3%).

Ludność miejska - 1970 - 80,6mln, 1979 - 94,9mln (+17,7%), 1989 - 107,9mln (+13,7%), 2002 - 106,6mln (-1,4%).

Ludność wiejska sukcesywnie coraz mniej, ale spadek jest coraz mniejszy obecnie ok. -0,9%. W azjatyckiej części Rosji liczba ludności zmieniała się z zależności od regionów ekonomicznych. Zachodniosyberyjski region ekonomiczny, Wschodniosyberyjski region ekonomiczny, Dalekowschodni region ekonomiczny. Wszędzie wzrost liczny ludności. Liczba ludności w całej Syberii wzrosła. Największe wzrosty z zachodniosyberyjskim. 1897r - wcześniej 154tys w azjatyckiej części, a w 1897 ponad 5mln osób. W czasie trwania ZSRR to przyjazdy i swobodne i pod przymusem. Te proporcje się zmieniały. W czasie funkcjonowania gułagów więcej przymusowych. 1989 - maksymalne zaludnienie, pond 32mln i większość mieszkała w miastach.

Czy Syberia jest przeludniona??

W całej Polsce jest tyle osób, co kiedyś było na Syberii. Więc nadal mogliby mieć wiele możliwości na przyjęcie nowych osób. Niektórzy jednak używają terminu przeludnienie, mówiąc o procesie z czasów ZSRR. Część rosyjskich demografów wprowadził termin uważając część ludności jako ludność zbędna. Uważają że Syberia jest przeludniona i jest konieczne wyludnianie. Wiele polityków ten proces uważało za coś naturalnego, i że trzeba pozwolić na wyludnienie tej części Rosji i dojdzie do równowagi demograficznej. W końcu proces się zatrzyma, okazało się że on się nasila. Termin ten wydał się nie do końca właściwy.

Powierzchnia: Rosja: 11,46% powierzchni świata - po odłaczeniu republik nadal 1sza, ludnościowo - 8 kraj śwata (szacunek na 2005rok 2,25% ludności), tyle ludzi jest w całej Rosji co w Bangladeszu.

1987r- 67,5mln, 1914r - 89,9mln, 1935r- 100mln, 1950r 102,9mln, 1991r - 148,543mln, 2002r - 145,182mln. Rosja bariery 150mln nie przekroczyła i pewnie nigdy nie przekroczy podobnie jak Polska nie przekroczy 40mln.

Aleksander Sołżenicyn - lata 90, uważał że wymieranie któremu Rosja podlega ma znamiona katastrofy.

Prognozy demograficzne ONZ:

2010 - optymistyczny: 149,5 pośrednie warianty: 144,4mln, pesymistyczny: 142,3 mln

2020 - 150,3 mln; 140,6 mln; 135,6 mln

2030 - 150,8 mln; 137,9 mln; 126,2 mln

2040 - 151,6 mln; 128,0 mln; 115,2 mln

2050 - 151,8 mln; 121,3 mln,; 102,5 mln

Wariant optymistyczny jest prawie niemożliwy bo nawet nie trzyma się to wariantu pośredniego, niestety kieruje się to ku pesymistycznemu wariantowi. Poziom na rok 2010 został osiągnięty w 2007, wiec w 2010 będzie to jeszcze mniej ludzi.

MAŁŻEŃSTWA I ROZWODY, URODZENIA I ZGONY WCHODZĄ W RUCH NATURALNY: lata 50, szybkie decyzje o małżeństwie ok. 17 lat kobieta, mężczyzna ok. 19 lat. Nadal jest to państwo gdzie wcześnie zawiera się związki małżeńskie. Klimat nie utrudnia wchodzenie w związki małżeńskie. Po rozpadzie ZSRR: najwięcej rozwodów w stosunku do zawieranych małżeństw jest na wschodnim krańcu Syberii. Najmniej w południowej części europy. Wszędzie jest to tendencja wzrostowa. Często na dalekim wschodzie na 1000 małżeństw dokonuje się 1000 rozwodów (koniec lat 90). 1998 -obwód magadański na 1000 małżeństw 1300 rozwodów. Ogromna skala. Wykres urodzeń i zgonów często się przecinał (nożyce demograficzne). Najpierw w czasie 1 wojny światowej, potem w 2 wojnie. Potem stabilizacja. Obecnie liczba urodzeń zbliża się do liczby zgonów. Rozpad ZSRR spowodował przyspieszenie tendencji opadania liczby ludności.

Wskaźnik płodności - 1989 - azjatycka część Rosji miała najwyższe, ponad 2,5 na tysiąc osób. Nadal największe wskaźniki ma Jakucja i wybrane jednostki na Kaukazie. Wskaźnik urodzeń: 1990 Syberia: ponad 20 promili i Kaukaz. Obecnie największe wartości to 18 promili i jest tych jednostek bardzo mało. Najniższe w Europejskiej części ok. 7 promili.

Gwałtowny wzrost liczby dzieci ze związków pozamałżeńskich. Systematyczny wzrost tych wartości. Jest to nawet ponad 60% w niektórych regionach. Wiele osób twierdzi ze nie opłaca się wchodzić w związki małżeńskie.

Śmiertelności niemowląt: ogromne wartości na północy i w pasie kraju krasnojarskiego, środek Syberii od północy na południe, w 1990 roku do 21-33 promili w tym regionie. Ale w całej Rosji jest to ogromna liczba. Minimum to 12 promili w Europejskiej części. 2002 rok: najwięcej to 35,6 ale w mniejszej liczbie regionów. Czasem wzrost tej wartości ale w większej części kraju jest spadek umieralności. Zwłaszcza w części europejskiej: min: 6,8 -15 promili. Kolejne przedziały są węższe, wiec dane są beznadziejne. Umieralności niemowląt w części azjatyckiej, nawet do 50%?.

Migracje - największy wskaźnik migracji w roku 1990 był w europejskiej części. Ujemne saldo było w północnej części Syberii .2002 - dodatnie saldo migracyjne to max 111, ale na małym obszarze. Największy odpływ ludności jest na wschodniej części Syberii - ogromny odpływ. Migracje zewnętrzne - obwód magadański, czukocki, żydowski obwód autonomiczny, obwód sachalijski. Czukotka i obwód magadański - najwięcej wyjazdów. Dodatnie saldo migracyjne - na zachodzie Syberii - ale są to niewielkie wartości, powroty Rosjan z republik Azji centralnej do Rosji.

Bardzo niewielkie obszary odnotowały wzrost zaludnienia - region centralny. Region nadwołżański - troszkę więcej wzrostu, ale na północy depopulacja. Region południowy (Kaukaz) - tu jednak wzrost zwłaszcza z samych górach, na wschód wyludnienie. Północno -zachodni region- rekordowe wyludnienia. Region uralski - są regiony ze wzrostem, ale nie ma jednolitej charakterystyki demograficznej. Ale to wynika tez ze sztucznego wydzielania granic zupełnie bez sensu. Okręg syberyjski - bardzo mało miejsc ze wzrostem, troszkę na południu. Na północy bardzo duże wyludnienia. Regon dalekowschodni - bardzo małe wzrosty, generalnie wyludnienia i to ogromne.

Wojciech Gorząch

2

Notatki zostały napisane przez:

Martę Jarzębowską & Kamilę Sierpinską & Marcina Rossę

Wszelkie prawa zastrzeżone


Wyszukiwarka