egzamin zPolityki, ściągi 2 rok ekonomia 1 sem


1) Istota, formy i narzędzia polityki gospodarczej

Według B.Winiarskiego przez politykę gospodarczą - ekonomiczną rozumiemy świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz jego relacje gospodarcze z zagranicą. Działania polityki ekonomicznej są zazwyczaj motywowane troską o dobro publiczne, dlatego tez obowiązuje zasada racjonalnego działania państwa w procesy gospodarcze. Wśród celów polityki ekonomicznej istotne miejsce zajmuje równowaga gospodarcza jako warunek sprawnego funkcjonowania systemu gospodarczego. Polityka gospodarcza - to subdyscyplina ekonomii opisująca i wyjaśniająca sposoby świadomego oddziaływania państwa na gospodarkę, za pomocą określonych narzędzi (instrumentów) i środków, dla osiągnięcia celów założonych przez podmioty polityki gospodarczej (tj. władze), w otoczeniu uwarunkowań doktrynalnych (tj. w oparciu o daną teorię ekonomiczną), wewnętrznych (związanych z danym krajem) i zewnętrznych (poza nim). Polityka gospodarcza jest nauką stosowaną ekonomii i formą praktyki gospodarczej państwa. Dzieli się ją zatem na teorię i praktykę. Nie opiera się ona wyłącznie na wiedzy z zakresu ekonomii pozytywnej, przyjmując często formę odpowiednią do przekonań politycznych na gospodarkę rządzącej większości parlamentarnej. W przeciwieństwie do teorii ekonomii, polityka gospodarcza wymaga uwzględnienia wiedzy z zakresu socjologii, politologii, czy nawet dziennikarstwa (media również oddziaływują na kształt polityki gospodarczej). Polityka gospodarcza stanowi często narzędzie realizacji programu społecznego partii politycznej. Polityka gospodarcza jest jedną z kilku głównych polityk państwa, takich jak: polityka zagraniczna, polityka społeczna, polityka obronności, polityka ekologiczna. Polityka gospodarcza dzieli się na: a) politykę makroekonomiczną b) politykę mikroekonomiczną W zakres polityki makroekonomicznej wchodzą m.in.:

-polityka pieniężna

-polityka budżetowa, której częścią jest polityka fiskalna (finanse publiczne)

-polityka handlowa (handel zagraniczny), w tym m.in. polityka celna

Do polityk mikroekonomicznych najczęściej zalicza się:

-politykę przemysłową,

-politykę rolną.

Polityka gospodarcza operuje szeroką gamą ekonomicznych instrumentów. Taką rolę pełnią m.in. cła, podatki, subwencje, czy zmiana podaży pieniadza.

Narzędzia polityki gospodarczej. Podmioty zajmujące się prowadzeniem polityki gospodarczej, ich zakres kompetencji zależy od przyjętych w danym państwie rozwiązań kompetencyjnych. Konstytucja USA: 1787 rok; Konstytucja Polski: 1791 rok. W strukturze istnieją instytucje władzy ustawodawczej i wykonawczej. Badanie polityki gospodarczej określonego państwa wymaga identyfikacji konkretnych podmiotów tej polityki. Umiejętności ludzi w dużej części decydują o kierunku tej polityki. Instrumenty realizacji polityki gospodarczej zależą od obowiązujących regulacji prawnych. Są to wszelkie decyzje podejmowane przez organy władzy państwowej, które wpływają na określone zmiany zachowania podmiotów gospodarczych. Poza tym do narzędzi polityki gospodarczej można zaliczyć różne centralne akty normatywne oraz wszelkie centralnie kształtowane parametry regulacyjne. Należy pamiętać o opóźnieniu czasowym tych instrumentów, np. decyzja o obniżeniu stopy podatkowej jest bieżącą decyzją rządu, ale decyduje o zachowaniu podmiotów w późniejszym czasie. Polityka gospodarcza jest to proces podejmowania decyzji rzutujących na przyszłość rzeczywistości gospodarczej . Decyzje mają charakter świadomy i celowy, stąd do narzędzi polityki gospodarczej zaliczamy techniki podejmowania decyzji, w tym  metody prognostyczne. Koniunkturalne narzędzia polityki ekonomicznej Polityka pieniężna - jest ukierunkowana przede wszystkim na walkę z inflacją. Najważniejszym jej elementem jest stopa procentowa. W Polsce politykę pieniężną realizuje Rada Polityki Pieniężnej - organ niezależny od rządu. Najważniejszym zadaniem jest zapewnienie odpowiedniej regulacji dopływu pieniądza do obiegu i odpływu z obiegu, aby nie występował on ani w nadmiarze, ani w niedostatku. Nadmiar pieniądza w stosunku do podaży dóbr i usług powoduje inflację, zaś niedostatek deflację (kurczenie się podaży pieniądza i drenowanie rynku pieniężnego). Polityka budżetowa - budżet państwa jest zestawieniem dochodów i wydatków państwa na różne cele publiczne. Obrazuje on, jakie dobra i usługi rząd chce kupić w danym roku i jakich płatności transferowych zamierza dokonać. Jeżeli wydatki rządu w danym roku budżetowym są wyższe niż jego dochody powstaje deficyt budżetowy, który wymaga pokrycia (obecnie najczęściej poprzez emisję papierów wartościowych). Jeżeli wydatki państwa są niższe od dochodów, to w danym roku budżetowym pojawia się nadwyżka budżetowa. Sytuacja taka jest niezmiernie rzadka w państwach gospodarki rynkowej, chociaż podejmowane są starania rządów o utrzymanie równowagi budżetowej, czyli sytuacji, gdy wydatki budżetu są równe dochodom budżetu. Polityka dochodowa - czyli polityka dyscypliny dotycząca wzrostu płac, tak aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen. Wzrost płac realnych powinien być możliwy tylko dzięki wzrostowi wydajności pracy. Polityka dochodowa może też polegać na wprowadzeniu progresywnego opodatkowania przedsiębiorstw, jeśli pozwoli ono na szybszy wzrost płac nominalnych ponad ustalony pułap.

2. Polityka ekonomiczna, a planowanie.

Polityka ekonomiczna, ogół działań państwa mających na celu stymulowanie procesów gospodarczych zgodnie z celami ogólnogospodarczymi i ogólnospołecznymi. W ujęciu makroekonomicznym polityka ekonomiczna zmierza do utrzymania produkcji na poziomie zapewniającym pełne wykorzystanie czynników produkcji (zwłaszcza siły roboczej), stabilnego poziomu cen i wzrostu gospodarczego.
Jej elementami są: polityka fiskalna i monetarna. Polityka ekonomiczna może być także nakierowana na określone dziedziny życia gospodarczego (np. przemysł, budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo, handel zagraniczny itp.) lub dotyczyć konkretnych problemów (np. inwestycje, ochrona środowiska, ubezpieczenia, kształtowanie cen, płac, walka z bezrobociem, inflacją).

Wyróżniamy

a)planowanie mikroekonomiczne które bierze pod uwagę współzależność i uwarunkowania.Tylko w najbliższym otoczeniu.
b)Makroekonomiczne bierze pod uwagę całą gospodarkę i występujące w niej współzależności oraz jej powiązania z całym otoczeniem. Dotyczy ono działalności organów i służb publicznych i jako takie wymaga planowania szczególnie starannego.

Planowanie makroekonomiczne w gospodarce rynkowej stanowi instrument interwencjonalizmu państwowego, należy do najmłodszych form działalności państwa.

Planowanie indykatywne = informacyjne = szacunkowe. Jest to oddziaływanie państwa na funkcjonowanie Gospodarki Narodowej w warunkach gospodarki wolnorynkowej. To pośrednie oddziaływanie państwa przez informacje stymulujące zachowania obywateli kraju. Planowanie makroekonomiczne funkcjonuje w Azji, ma pewne cechy dyrektywności.

Planowanie indykatywne przejawia się w 3 formach:

  1. planowanie koniunkturalne (1-2 lata) - koncentruje się na osiąganiu ogólnej równowagi gospodarczej, spadku inflacji, spadku bezrobocia (polityka stabilizacyjna). Jest związana z aktualną sytuacją (krótki okres). Uruchamia się instrumenty polityki budżetowej i monetarnej.

  2. planowanie częściowo strukturalne (5-7 lat) - ma charakter pośredni między planowaniem koniunkturalnym a strukturalnym. Są to przedsięwzięcia inwestycyjne (zamiar państwa w zakresie przedsięwzięć w sektorze prywatnym). Planuje się tu dynamizację gospodarki - wzrost gospodarczy.

  3. planowanie strukturalne - długookresowe koncepcje wzrostu i rozwoju gospodarczego obejmują zmiany strukturalne. Obejmują strukturę celów, reprezentują plany strategiczne. Wyjątkowo mogą uwzględnić plany krótkookresowe. Obserwuje się przechodzenie z planowania koniunkturalnego do strukturalnego.

Współzależności występujące miedzy różnymi formami i kierunkami oddziaływań państwa na gospodarkę rodzą potrzebę prowadzenia ich w sposób spójny, skoordynowany. Polityka gospodarcza powinna być realizowana nie w drodze podejmowania decyzji przez różne organy państwowe, lecz według kompleksowo zaplanowanych ustaleń. Plan gospodarczy określamy jako decyzję dotyczącą działania gospodarczego, a planowanie gospodarcze to proces tworzenia i podejmowania decyzji.

Działalność organów i służb publicznych wymaga szczególnie starannego planowania. W krajach o gospodarce rynkowej organy państwowe i samorządowe planują działania dotyczące rozwoju i funkcjonowania przedsiębiorstw oraz zakładów użyteczności publicznej, zagospodarowania przestrzennego miast, osiedli i regionów, rozbudowy infrastruktury, edukacji, ochrony zdrowia i środowiska naturalnego, obronności kraju. Jedna z najstarszych form planowania gospodarki publicznej jest konstruowanie budżetów, czyli planów dochodów i wydatków państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. Ze względu na występujące w gospodarce współzależności planowanie musi mieć charakter makroekonomiczny i obejmować całą gospodarkę narodową oraz jej powiązania z otoczeniem. Zależnie od przyjmowanych kryteriów można wyróżnić pewne typy planowania makroekonomicznego. Z punktu widzenia czasu obejmowanego ramami planów dzieli się je na: krótkookresowe (zwykle roczne), średniookresowe (kilkuletnie) i długookresowe (kilkunastoletnie). Biorąc pod uwagę stopień dyrektywności, wyróżnia się plany imperatywne i indykatywne, a patrzą na szczebel ich zatwierdzenia - plany scentralizowane i zdecentralizowane. W krajach o gospodarce rynkowej planowanie makroekonomiczne służy przygotowaniu strategii oddziaływania rządu na gospodarkę. W okresach nasilenia interwencjonizmu państwowego tworzone specjalne rządowe instytucje planowania gospodarczego w postaci urzędów i ministerstw .

Plan buduje się po to, aby określić zgodny z wolą decydującego podmiotu przebieg zamierzonego działania. Ma ono prowadzić do wytyczonego celu i odpowiadać wymaganiom zasady racjonalnego gospodarowania. Budowa każdego planu wymaga przeprowadzenia szeregu czynności. Obejmują one: - zbadanie sytuacji w dziedzinach, których ma dotyczyć zamierzone działanie, dokonanie identyfikacji występujących problemów i postawienie diagnozy. - określenie celu działania, - rozpoznanie istniejących i przyszłych warunków działania, - skonstruowanie tzw. części imperatywnej planu. Na jakość planu, a w konsekwencji na wynik działania i na stopień realizacji celu, wpływa trafność diagnozy, ustaleń prognostycznych i doboru środków. Zastosowanie nawet bardzo precyzyjnych instrumentów i metod w diagnostyce gospodarczej, prognozowaniu i planowaniu nie daje całkowitej pewności zrealizowania założonych celów.

Spośród różnych wewnętrznie zgodnych i dopuszczalnych programów działania należy wybrać program optymalny , tj. ten, który zakłada możliwie najbardziej korzystne relacje miedzy stopniem realizacji wyznaczonych celów, a ilością rodzajami przeznaczonych na to środków. Zasięg realistycznego planowania zawsze wyznaczają granice sfery, w której dany podmiot może dysponować środkami współmiernymi do stawianych celów.

3. Procesy transformacji w Polsce
Przewrót polityczny w Polsce w 1989r. stworzył warunki do rozwinięcia się zasadniczych reform systemowych, obejmujących także transformację ustroju społeczno-ekonomicznego.
Rząd Tadeusza Mazowieckiego (1989r.) i ministra finansów Leszka Balcerowicza podjął działania mające na celu zmniejszenie wydatków budżetu państwa, ograniczenia dotacji dla deficytowych przedsiębiorstw, zmniejszenia zakresu inwestycji, zahamowania dynamiki wzrostu płac.
We wrześniu 1989r. rząd przedstawił założenia polityki ekonomicznej - „plan Balcerowicza”, który zawierał:
7. walkę z inflacją
8. przywracanie równowagi rynkowej
9. rozwój importu
Na początku 1990r. rząd sprecyzował program stabilizacyjny, którego celem miały być powyższe założenia i przystąpił do realizacji. Do osiągnięcia tych celów zastosowano narzędzia polityki pieniężnej, wspomagane działaniami w sferze cenowo-budżetowej. Podniesiono wysokość st. % do poziomu wskaźnika inflacji i dokonano zmniejszenia kredytów przyznawanych na preferencyjnych warunkach. Zastosowano wysokie opodatkowanie przyrostu wynagrodzeń ponad określone normy („POPIWEK”). Przeprowadzono dewaluację waluty krajowej w stosunku do walut wymienialnych, umożliwiając wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego. Dzięki „planowi Balcerowicza” stopa inflacji obniżyła się z 3-cyfrowej do 2-cyfrowej. Obniżyły się realne dochody ludności co spowodowało obniżenie popytu.
W programie 3-letnim (1991-93) rząd przewidział zmniejszenie przeciętnej stopy inflacji. Postanowiono kontynuować ostrożną politykę fiskalną i monetarną. Wprowadzono VAT i PIT. Rząd zdecydował się na stałe, stopniowe obniżanie kursu złotego (tzw. „pełzająca dewaluacja”). Nowe zjawiska to: gwałtowny wzrost bezrobocia i obniżanie się rentowności przedsiębiorstw państwowych.
W 1993r. rząd Hanny Suchockiej podjął inicjatywy regulacyjne i stymulacyjne w odniesieniu do obrotów z zagranicą.
W lipcu 1990r. Sejm uchwalił ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i powołał Ministerstwo Przekształceń Własnościowych. Formy przekształceń własnościowych:
prywatyzacja kapitałowa i likwidacyjna
PPP - program powszechnej prywatyzacji
program komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych
program „Stabilizacja-Restrukturyzacja-Prywatyzacja” (SRP)
prywatyzacja założycielska
reprywatyzacja
Ocena procesów transformacji w Polsce:
+ zrównoważenie rynku
+ wewnętrzna wymienialność waluty
+ denominacja
- rozszerzenie sfery ubóstwa

4. Polityka ekonomiczna a globalizacja gospodarki

Polityka gospodarcza wobec małych i średnich przedsiębiorstw.

Kryteria wyróżniające:

Klasa średnia - to grupa osób uzyskująca ponadprzeciętne dochody uzyskiwane najczęściej w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, zajmowaniem wysokiego stanowiska w firmie. Co najmniej część dochodów jest uzyskiwana nie z tytułu pracy najemnej - lecz dzięki podejmowaniu samodzielnych decyzji (np. zyski z małej przedsiębiorczości, dywidendy z tytułu posiadania kapitału, odsetki oszczędnościowe, tantiemy z tytułu działalności twórczej - posiadania praw autorskich, posiadania i wynajmu majątku).

Ważność klasy średniej wynika z tego, że nie przyjmuje ona jedynie roszczeniowych postaw, lecz ma świadomość ograniczeń. Hamuje też działalność demagogów politycznych, jest w stanie ujawnić ich brak programu. Rozumie sens dyscyplinowania polityki monetarnej, sprzyja ograniczaniu inflacji. Klasa średnia jest źródłem nowych miejsc pracy.

Przesłanki szczególnego zainteresowania polityków rozwojem małych przedsiębiorstw

- pozytywne:

- negatywne:

Trzy warunki stabilnego państwa:

Znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw rośnie w gospodarkach poindustrialnych, zaspokajają one fancy needs bogatych społeczeństw, tworzą rosnący dział usług.

Sposoby wspierania małych i średnich przedsiębiorstw

- wspieranie finansowe:

- wspieranie niefinansowe:

Instytucje wspierające rozwój małych i średnich przedsiębiorstw:

Hollow enterprise: car, cellular phone, computer

Wg polskiego filozofa przedsiębiorstwo to:

5. Rola polityki ekonomicznej w ekonomii klasycznej.

Ekonomia klasyczna funkcjonowała w XIX wieku. Twórcami byli A.Smith i Riccardo.

Ekonomia klasyczna uważała system gospodarczy za mechanizm, który zmienia automatycznie do pełnego zatrudnienia.

Pełne zatrudnienie rozumie się przy tym sytuacje, w której pracę znajdują wszyscy chętni do jej podjęcia godząc się na oferowaną im stawkę płacy.

Zdaniem A. Smitha gospodarką rynkową kieruje „niewidzialna ręka rynku”. W tej sytuacji nie jest konieczna żadna ingerencja państwa w mechanizmy rynkowe. Podstawową zasadą ekonomii klasycznej było prawo rynków Say'a zakładające, że produkcja zawsze znajduje dla siebie popyt, więc nie jest możliwe występowanie nadprodukcji. Przedsiębiorcy produkują po to żeby sprzedawać a następnie za przychody ze sprzedaży kupują środki potrzebne do uruchomienia następnego cyklu produkcyjnego. Ekonomiści klasyczni założyli że robotnicy nie oszczędzają. Ekonomiści twierdzili że robotnicy zarabiają, żeby wydać to na dobra. Kapitaliści oszczędzają część dochodu.

Gospodarka kapitalistyczna rozwijała się dobrze w USA i Japonii. Okres XIX w. był dobry dla rozwoju. Po I WŚ rozwój zakończył się kryzysem. Wielki kryzys lat 29-33 zakończył okres kiedy podstawą analizy ekonomicznej była ekonomia klasyczna - produkcja przemysłowa spadła o 50%, zwiększało się bezrobocie, dochodziło do bankructw. Przestano wierzyć założeniom ekonomii klasycznej, że gospodarka może poradzić sobie bez interwencji państwa. Wątpiono że sam rynek poradzi sobie z tym problemem. Zaczęli się więc tym zajmować politycy. Powstała polityka nowego ładu stworzona przez prezydenta Roosvelta - po raz pierwszy polegająca na interwencji państwa w życie gospodarcze. Państwo zaczęło przyjmować na siebie funkcje gospodarcze, aby kontrolować działania mechanizmów rynkowych. Ten okres stał się podstawą nowej polityki ekonomicznej. Do tej pory nie było miejsca na politykę ekonomiczną państwa. Polityka prezydenta Roosvelta określana była mianem interwencjonalizmu państwowego jakkolwiek teoretyczne podstawy opracował ang. Ekonomista J.M. Keynes. Polityka ta polegała na podejmowaniu prób zwiększenia popytu drogą zwiększenia wydatków publicznych ponad wpływ które państwo osiągało z podatków. Było to zatem deficytowe finansowanie gospodarki.

Ekonomiści klasyczni uważali, że każda próba oddziaływania państwa na gospodarkę powoduje zakłócenia mechanizmów rynkowych i ma szkodliwe skutki dla gospodarki zarówno wewnątrz kraju jak i jego stosunków z zagranicą.

Zdaniem zwolenników ingerencja państwa powinna się ograniczać do:

Jeśli chodzi o politykę pieniężną to ekonomiści klasyczni twierdzili że pieniądz jest neutralny a polityka pieniężna nie ma wpływu na realne procesy gospodarcze.

6. Keynesowska diagnoza gospodarki kapitalistycznej

Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte XX w. były okresem zdecydowanej dominacji koncepcji keynesowskich w polityce ekonomicznej w większości krajów zachodnich o gospodarce rynkowej. Uformowane na płaszczyźnie teoretycznej i sprawdzone w praktyce polityki gospodarczej przez niektóre rządy pod koniec okresu międzywojennego, koncepcje te uzyskały pełną afirmację po drugiej wojnie światowej.

Keynes wskazywał na potrzebę stałego angażowania się rządu w sprawy gospodarcze. Ingerencja powinna obejmować ustalenie wysokości stóp procentowych, kursów walutowych, wykorzystanie polityki budżetowej, a zwłaszcza wydatków państwa, do pobudzania popytu i przeciwdziałania tendencjom recesyjnym. Zalecenia te były aprobowane przez polityków i przyjmowane przez parlamenty.

W ciągu dwudziestu powojennych lat wiele krajów rozwiniętych miały spore sukcesy gospodarcze. Procesy szybkiej ekspansji gospodarczej wystąpiły zwłaszcza w Niemczech Zachodnich i w Japonii.

W niektórych państwach o gospodarce rynkowej wprowadzono makroekonomiczne planowanie gospodarcze w zinstytucjonalizowanych formach. Rozszerzał się zakres gospodarki kontrolowanej przez organy publiczne.

W tym samym czasie rosły znaczenie i potęga wielkich korporacji gospodarczych. Przybierały one coraz częściej postać organizacji międzynarodowych, stopniowo opanowujących różne dziedziny produkcji i uzyskujących dominującą pozycję ekonomiczną w gospodarce różnych obszarów i segmentów rynku.

Przez prawie 25 lat po drugiej wojnie światowej polityka ekonomiczna w krajach o gospodarce rynkowej była prowadzona w warunkach względnie ustabilizowanej sytuacji pieniężnej. Podstawą gospodarki finansowej w krajach zachodnich były zasady ustalone w 1944 r. w Breton Woods.

Sytuację komplikowały wydarzenia polityczne. Po wojnie arabsko - izraelskiej w 1973 r. rządy krajów produkujących ropę naftową gwałtownie podniosły jej cenę. Pogorszyło to wydatnie rentowność przemysłu krajów rozwiniętych importujących ropę i używających jej jako wygodnego nośnika energii. Wywołany tym kryzys energetyczny przeobraził się wkrótce w recesję. Sprawowana przez wielkie korporacje kontrola cen wielu produktów umożliwiała przerzucanie wzrostu kosztów na ceny. Jednocześnie nasiliły się żądania rekompensat płacowych ze strony związków zawodowych.

Keynesowskie metody pobudzania koniunktury zaczęły zawodzić, rozszerzanie strumieni kredytu i pieniądza przyspieszyło tempo inflacji, nie przynosząc oczekiwanego ożywienia. Jednocześnie występowanie przejawów stagnacji i inflacji określono mianem stagflacji.

Zarysował się zmierzch ery keynesizmu w polityce gospodarczej, zwrot w stronę tendencji liberalnych i renesans wiary w dobrodziejstwa wolnego rynku.

Koncepcje Keynesa nie obejmowały ingerencji państwa w postaci kontroli czy regulacji cen i płac, były więc one przedmiotem negocjacji między wielkimi korporacjami i związkami zawodowymi. W systemie keynesowskim nie mieściły się też takie zjawiska, jak ustalanie cen ropy naftowej przez OPEC , a to właśnie cenowe „szoki naftowe” skutecznie napędzały inflację. System keynesowski odnosił się do okresu, w którym problemem było bezrobocie i spadające a nie rosnące ceny. System okazał się więc adekwatny do warunków występujących w gospodarce światowej w latach siedemdziesiątych.

Z tej odmiennej sytuacji krajów zasobnych i krajów ubogich, mniemających rezerw kapitału, którego uruchomienie zależy tylko od pobudzania nowych potrzeb i zwiększenia popytu, nie wszędzie zdawano sobie sprawę. Było to przyczyna wielu niepowodzeń rządów krajów słaborozwiniętych, wykorzystujących w polityce ekonomicznej keynesowskie koncepcje. Gwałtowne przyspieszenie rozwoju naukowo - technicznego w istotny sposób zdeprecjonowało też wartość kapitałów umiejscowionych w starym aparacie produkcyjnym w krajach bogatych, tak więc podnoszenie stopnia jego wykorzystania przez oddziaływanie na popyt utraciło sens ekonomiczny.

7. Keynesowskie narzędzia oddziaływania na gospodarkę-polityka stymulowania popytu.

Keynes był zwolennikiem polityki fiskalnej, która polegała na stymulowaniu popytu, poprzez stosowanie narzędzi w postaci: wydatków państwa, podatków i transferów.

Założenia polityki stabilizacyjnej - W okresie recesji, czyli niedostatecznego popytu globalnego władze gospodarcze powinny prowadzić ekspansywną politykę fiskalną, stymulując zagregowany popyt poprzez wzrost wydatków budżetowych ( G + TR ) oraz spadek dochodów podatkowych (TA). Ekspansywna polityka fiskalna polega na zamykaniu luki recesyjnej tzn. sytuacji, gdy bieżący popyt globalny jest mniejszy od popytu globalnego na poziomie produktu potencjalnego. W okresie ekspansji - to jest nadmiernego popytu globalnego grożącego przegrzaniem koniunktury i wysoką inflacją rząd powinien prowadzić restrykcyjną politykę fiskalną, ograniczając zagregowany popyt poprzez zmniejszanie wydatków budżetowych (G + TR) i wzrost przychodów budżetu (TA). Restrykcyjna polityka fiskalna polega na zamykaniu luki inflacyjnej tzn. sytuacji gdy bieżący popyt globalny jest większy od produktu potencjalnego.
Zamykanie luki recesyjnej przy pomocy wzrostu publicznych zakupów produktów i usług.

8. Kryzys ekonomi keynesowskiej w latach 1960 tych- narastanie procesów inflacyjnych.

Przez prawie 25 lat po drugiej wojnie światowej polityka ekonomiczna w krajach o gospodarce rynkowej była prowadzona w warunkach względnie ustabilizowanej sytuacji pieniężnej. Podstawą gospodarki finansowej w krajach zachodnich były zasady ustalone w 1944 r. w Breton Woods.

Funkcje pieniądza międzynarodowego spełniał dolar - waluta wymienialna na złoto. Pod koniec lat sześćdziesiątych dolar zaczął wykazywać niepokojące symptomy. Wydatki rządu USA stale rosły (w latach 1945-1968 zwiększyły się prawie 6-ktrotnie). Między 1969 a 1970 stopa inflacji w USA wzrosła prawie o 6%. W grudniu tego roku doszło do wielkiej dewaluacji waluty amerykańskiej. Inflacja przybrała na sile. W latach 1972-1973 wyniosła 8%, w 1974-1975 - prawie 14%. Pojawił się termin inflacja dwucyfrowa.

W II połowie lat 60-tych tempo inflacji zaczęło przekraczać 5% (inflacja biegnąca).

Inflacja nie była oczywiście zjawiskiem nowym. Z reguły występowała w czasie wojen, gdy mobilizowano gospodarkę do maksymalnych wysiłków, powodujące intensywne użytkowanie zasobów czynników produkcji, co pociągało za sobą wzrost cen. Zwykle jednak po wojnie sytuacja wracała do normy, ceny spadały, a kryzysy nadprodukcji dodatkowo oddziaływały obniżająco na ich poziom, redukując zapotrzebowanie na kapitał i pracę. Jednak po drugiej wojnie światowej tendencje te zmieniły się: wzrost cen przybrał charakter procesu ciągłego, wykazując nawet tendencję do przyspieszania.

Po 1973 r. zaczęły działć nowe czynnyki inflacyjnogenne: nacisk płac na koszty i ceny oraz kosztów utrzymania na wynagrodzenia pracowników: pojawiło się zjawisko określane mianem spirali cen i płac.

Keynesowskie metody pobudzania koniunktury zaczęły zawodzić, rozszerzanie strumieni kredytu i pieniądza przyspieszyło tempo inflacji, nie przynosząc oczekiwanego ożywienia. Jednocześnie występowanie przejawów stagnacji i inflacji określono mianem stagflacji.

Wiele rządów uznało w tych warunkach walkę z inflacją za ważniejszą od walki z bezrobociem i odrzuciło zasady polityki pełnego zatrudnienia.

Koncepcje Keynesa nie obejmowały ingerencji państwa w postaci kontroli czy regulacji cen i płac, były więc one przedmiotem negocjacji między wielkimi korporacjami i związkami zawodowymi. W systemie keynesowskim nie mieściły się też takie zjawiska, jak ustalanie cen ropy naftowej przez OPEC , a to właśnie cenowe „szoki naftowe” skutecznie napędzały inflację. System keynesowski odnosił się do okresu, w którym problemem było bezrobocie i spadające a nie rosnące ceny. System okazał się więc adekwatny do warunków występujących w gospodarce światowej w latach siedemdziesiątych.

Keynesiści są zwolennikami popytowej teorii inflacji, przyznając teorii kosztowej jedynie znaczenie wtórne.

Teoria keynesowska - inflacja ma miejsce wtedy gdy łączny popyt w gospodarce napotyka barierę zdolności wytwórczych, które decydują o wielkości globalnej podaży. Powstaje tzw. luka inflacyjna czyli nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą, wówczas ceny zaczynają rosnąć.

Polityka przeciwdziałania inflacji

Wg propozycji Keynesistów należy użyć narzędzi związanych z polityką budżetową (fiskalno-budżetową). Należy podnieść stopy opodatkowania, zmniejszyć wydatki budżetowe. Mają one na celu ograniczenie popytu w gospodarce. Użycie tych narzędzi powinno być wspomagane narzędziami z polityki monetarnej - regulowanie wysokości stopy procentowej (należy podnieść stopy procentowe w gospodarce, można ściągać gotówkę z rynku przez sprzedaż obligacji państwowych, podnosić stopy rezerw obowiązkowych aby zmniejszyć możliwość kreowania kredytów. Gotówkę z rynku można ściągać przy pomocy operacji otwartego rynku a głownie podnoszenia stóp procentowych aby osłabić aktywność gospodarczą a to przeciwdziała wzrostowi cen (osłabienie popytu). Wychodzimy z założenia że inflacja ma przyczyny popytowe. W razie recesji tych samych narzędzi można użyć dla stymulowania popytu (obniżanie stóp procentowych, obniżyć stopy opodatkowania, zwiększyć wydatki budżetowe).

9. Keynesowskie metody przezwyciężania szoku podażowego

Szok podażowy -nagłe ograniczenie dostępności istotnych zasobów naturalnych lub czynników produkcji w wyniku zdarzeń naturalnych, decyzji politycznych lub umowy dostawców kontrolujących znaczną część podaży danego dobra np. ropy naftowej. Powoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo.

0x01 graphic

Powoduje to, że przy tej samej wartości produkcji i zatrudnienia dochodzi do wzrostu inflacji (stagflacja). Są to skutki odwrotne do tych, jakie powoduje szok popytowy.

Próba przezwyciężenia szoku podażowego poprzez stymulowanie popytu (z Do do D1) prowadzi do powrotu wielkości produkcji i zatrudnienia do poziomu po, ale przy znacznie wyższej inflacji.

Część wzrostu inflacji (z io do i1) wynika ze wzrostu kosztów produkcji, natomiast część wynika (z i1 do i2) ze wzrostu poziomu popytu (inflacja popytowa).

Próba sprowadzenia inflacji do poziomu io w warunkach szoku podażowego wiąże się (przesunięcie punktu równowagi z B do D) ze znacznym spadkiem poziomu produkcji (Po do P2).

Ponieważ polityka ekonomiczna bazująca na teorii Keynesa nie akceptowała tak znacznych strat wielkości produkcji, zwolennicy tej teorii stwierdzili, że w obliczu szoku podażowego należy „nauczyć się żyć” z inflacją.

11. Monetarystyczna diagnoza stagflacji

Stagflacja - zjawisko z dziedziny makroekonomii; powstaje, gdy wysoka inflacja i bezrobocie występują równocześnie. Jest to stagnacja gospodarcza w warunkach inflacji.

Przyczyny stagflacji

Stagflacja, wg części ekonomistów, często wynika z szoku podażowego. Pojęcie to pojawiło się w teorii ekonomii w latach 70. Po decyzji OPEC o ograniczeniu wydobycia ropy nastąpił gwałtowny wzrost jej cen na rynkach światowych. Doprowadziło to do jednoczesnego występowania wysokiej inflacji i bezrobocia.W myśl ówcześnie popularnej teorii ekonomicznej występował w tym przypadku trade-off inflacji i bezrobocia, tzn. możliwe było ograniczanie bezrobocia kosztem wzrostu inflacji (klasyczna krzywa Phillipsa). Wystąpienie stagflacji, nie przewidziane przez ekonomistów głównego nurtu, było katalizatorem znaczących zmian w ich teoriach, m.in. propozycji nowej krzywej Phillipsa.

Kształt krzywej Phillipsa sugeruje, ze w polityce makroekonomicznej można wybierać miedzy wyższą stopą inflacji a niższym bezrobociem lub odwrotnie. Jest to wybór na zasadzie „cos za cos”. Jeśli państwo pragnie zmniejszyć bezrobocie, musi zwiększyć wydatki, złagodzić restrykcje finansowe, aby ułatwić dostęp do taniego pieniądza i zwiększyć skłonność do inwestowania. Te działania sprzyjają jednak nakręcaniu inflacji. Chcąc z kolei ograniczyć inflacje, państwo zwiększa dyscyplinę wydatków budżetowych, zaś bank centralny, a zanim banki komercyjne zaczynają prowadzić restrykcyjną politykę pieniężną. Te posunięcia prowadza z kolei do recesji gospodarczej i wzrostu bezrobocia typu koniunkturalnego.

Koncepcja A. Phillipsa zdobyła sobie szybko popularność w świecie nauki i stała się przez szereg lat niepodważalną regułą polityki gospodarczej krajów wysoko rozwiniętych. W praktyce zależność ta przestała obowiązywać już w drugiej połowie lat sześćdziesiątych. Wtedy to ekipa prezydenta L. Johnstona podjęła próbę zwalczenia inflacji za pomocą klasycznych keynesowskich instrumentów podatkowych. Przedsięwzięcie to zakończyło się niepowodzeniem, pomimo istnienia wysokiej stopy inflacji. Bezrobocie zaczęło także rosnąć. Pojawiło się nowe zjawisko - stagflacja, oznaczające występowanie wysokiej inflacji i bezrobocia w gospodarce. Procesy stagflacyjne nasiliły się w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej w połowie lat siedemdziesiątych i ustabilizowały się na dość wysokim poziomie na początku lat osiemdziesiątych. Indeks stagflacji, który tworzy się sumując procentowy wskaźnik inflacji i procentowy wskaźnik bezrobocia, utrzymywał się w tym okresie w krajach rozwiniętych na poziomie około 15 %. To wywołało szeroką krytykę krzywej Phillipsa, zwłaszcza prowadzona z pozycji monetarystycznych i teorii racjonalnych oczekiwań, która doprowadziła do nowej interpretacji samej zależności stopy inflacji - stopy bezrobocia, zaproponowanej przez M. Friedmana i E. Phelepsa.

14. POLITYKA PIENIĘŻNA

PROCES MONETARNY ZACHODZI W UKŁADZIE

  1. BANKU CENTRALNEGO - jest to główny podmiot polityki pieniężnej. BC ustala stopy % i emituje pieniądz rezerwowy.

  2. BANKI KOMERCYJNE - udzielają kredytów, przyjmują depozyty, reagują na stopy %.

  3. PODMIOTY NIEBANKOWE - to trzeci element układu, dokonują operacji z bankami za pomocą swojej działalności gospodarczej. Nazywamy je często Sektorem realnym Gospodarki Narodowej

Środki polityki pieniężnej Banku Centralnego, takie jak:

stopy dyskontowe, stopy rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku

W tym układzie trudno jest powiedzieć na co wpływa polityka pieniężna i polityka kredytowa w tym wzajemnym oddziaływaniu sił ekonomicznych oraz co wskazuje na siłę oddziaływań i polityki pieniężnej i polityki kredytowej.

Aby odpowiedzieć na to pytanie należałoby mieć bardzo dobrą znajomość struktur ekonomicznych i gospodarczych. Jednak ta znajomość w każdym momęcie jest niepełna.

Wobec tego BC jako podmiot polityki pieniężnej musi rozeznawać swoją sytuacje jako konieczność podejmowania decyzji o zastosowaniu swoich instrumentów w warunkach niepewności.

W warunkach niepewności najlepsze jest rozwiązanie Secend Best

Secend Best - to identyfikacja lub konstrukcja wskaźników polityki pieniężnej (identyfikatorów polityki pieniężnej) oraz identyfikacja celów pośrednich polityki pieniężnej.

Wobec tego w rozwiązaniu Secend Best chodzi o poszukiwania zmiennych które mogłyby przekazać informacje o sile i kierunkach oddziaływania polityki pieniężnej Banku Centralnego, jednak bez konieczności pełnej znajomości struktur zależności monetarnych i mechanizmów oddziaływania.

Warunki jakie muszą spełniać takie zmienne:

-muszą reagować na środki polityki pieniężnej

-pozostawać w jednoznacznej relacji z celem ostatecznym polityki pieniężnej BC

-muszą być łatwo obserwowane

Ostateczny Cel Polityki Pieniężnej Banku Centralnego

Cel jest zazwyczaj opisany w statucie BC ponieważ BC nie działa w próżni. Zawsze powstaje problem do jakiego stopnia BC mając na uwadze cel ostateczny, powinien uwzględniać cele innych podmiotów, inne cele polityki pieniężnej, cele ważne dla całego społeczeństwa.

Problem zachodzi, kiedy cele podmiotów polityki gospodarczej i cele prywatnych jednostek gospodarczych nie są dostatecznie zharmonizowane z tej racji, że na ogół realizowane są strategie niekooperacyjne. Tym celem ostateczny pozostaje wspieranie ogólnej polityki ekonomicznej państwa, i jej dążenie do stabilności wzrostu gospodarczego, kształtowaniu PKB i PNB

CELE POŚREDNIE

Cele pośrednie polityki BC

Wśród zmiennych reprezentujących cele pośrednie wyróżniono pozycję zajmującą identyfikatory polityki pieniężnej i zmienne nazywamy celami pośrednimi

A więc, celem może być każda wielkość jaką BC chce kontrolować dla osiągnięcia celu ostatecznego.

Celem pośrednim jest jakiś agregat pieniężny. Nie jest to wielkość, która znajduje się pod bezpośrednią kontrolą BC. Wpływa na rozmiary tej wielkości mają też inni uczestnicy procesów monetarnych.

Ponieważ tak ograniczona jest możliwość kontrolowania przez BC celów pośrednich - pojawia się problem poszukiwania czynników zmiennych, które regulowałyby tylko i wyłącznie na środki polityki pieniężnej, które pokrywałyby informacje o sile i kierunku oddziaływania polityki BC.

Takie wskaźniki nazywamy IDENTYFIKATORAMI POLITYKI MONETARNEJ - maja funkcje czysto informacyjne. Informują czy polityka pieniężna jest bardziej czy mniej Ekspansywna w stosunku do jakiegoś okresu w przeszłości(który traktujemy jako okres porównawczy)

ZMIENNE KTÓRE PRETENDUJĄ DO ROLI IDENTYFIKATORÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ TO:

baza monetarna, rozmiary płynności, ilość pieniądza, wielkość kredytowania.poziom stóp %

Wielkości te przy wszystkich innych wartościach nie zmienionych reagują w przewidywalny sposób na zastosowane instrumenty polityki pieniężnej i polityki kredytowej. Wielkości te reagują również na inne zmienne endogeniczne układu - i to nie tylko układu finansowego, ale wewnętrznego systemu gospodarczego.

Bank Centralny w polityce pieniężnej stosuje pewną strategię. Opisuje ona sposób postępowania BC, który dąży do osiągnięcia celu ostatecznego i wykorzystuje do tego swoje instrumenty.

Wybór strategii Banku Centralnego zależy od odpowiedzi na 2 pytania:

  1. jakie cele może i powinna realizować polityka pieniężna i kredytowa.?

  2. jaki jest najlepszy sposób na osiągnięcie najwyższego stopnia realizacji celu?

W szczególności chodzi tu o alternatywę: postępować wg reguł.

Związanie BC regułą dokonuje się poprzez publiczne oznajmienie , w jaki sposób BC będzie się zachowywał, gdy odpowiednie zjawiska gospodarcze będą miały miejsce w gospodarce.

K Bruner w 1984 roku stanął na stanowisku, że BC powinien przyjąć Strategie minimalizacji ryzyka i utrzymywać stałe tempo wzrostu wybranego agregatu pieniężnego bez zwracania uwagi na to co dzieje się poza obrębem procesów sterowania podażą pieniądza. Taka propozycja nosi nazwę w literaturze Reguły k-%.

Reguła k-% jest propozycja tzw. Siły wiążącej BC reguły.

Chodziłoby tutaj aby wyczyścić podstawy polityki BC i wszelkich subiektywów. Ale trzeba jednak zauważyć, że pod bezpośrednią kontrolę BC znajdują się jedyne jego instrumenty, a nie jakiekolwiek zdefiniowanie ilości pieniądza.

Utrzymanie pieniądza na zadanej ścieżce wzrostu wymaga od BC aby używał pewnych instrumentów dyskrecjonalnych, aby reagował na pewne sprzężenia zwrotne, które w polityce BC powstają. Chodzi o to, że powstaje potrzeba uwzględnienia tych sprzężeń zwrotnych, a to wymaga aby BC używał swych instrumentów w sposób dyskrecjonalny.

Reguła elastyczności - w opozycji do reguły silnie wiążącej (otwarta pętla)

Reguła silnie wiążąca - bywa nazywana regułą zamkniętej pętli

Polityka prowadzona wg reguły silnie wiążącej - nie uwzględnia sprzężeń zwrotnych ze sferą realną gospodarki i nie uwzględnia informacji o aktualnym stanie gospodarki

Polityka prowadzona wg otwartej pętli - uwzględnia informacje pojawiające się w gospodarce

PRZYKŁAD reguły elastyczności.

BC ustala z góry i publicznie oznajmia jakie będą jego reakcje na określone zdarzenia w gospodarce.

Obecnie w różnych dyskusjach na ten temat szala zdaje się przeważać w kierunku reguł, które dopuszczają przetworzenie nowo pojawiających się informacji.

Może rozszerzenie reguł silnie wiążącej dla polityki BC okaże się rozwiązaniem właściwym, które pozwolą na połączenie dyskrecjonalnych sposobów podejmowania decyzji i sposobów podejmowania decyzji wg reguł silnie wiążących.

Stanowisko M Fridmana bierze się stąd, że jest on zwolennikiem polityki pieniądza, a co za tym idzie neutralności polityki pieniężnej w długim okresie w gospodarce. Wg niego dla krótkiego okresu, pieniądze są ważne, mogą wpływać na realne procesy w gospodarce w krótkim okresie.

Ekonomiści z kręgu Chicagowskiego (Lukas, Sarget, Wales)

Argumentowali zasadniczą nieefektywność polityki pieniężnej. Ich zdaniem polityka pieniężna może coś zdołać o ile zmiany ilości pieniądza zostaną wprowadzone nieoczekiwanie dla podmiotów prywatnych (gdy podmioty prywatne zostaną zaskoczone), wówczas jakieś cele polityki pieniężnej mogą zostać osiągnięte. Jeśli natomiast podmioty znałyby i przewidywały zachowania BC mogłyby neutralizować odpowiednie zachowania BC.

Neokeynesiści uważali, że neutralność pieniądza w gospodarce dotyczy sytuacji, kiedy wszystkie rynki są w stanie równowagi, a ceny i płace na wszelkie zmiany reagują błyskawicznie.

Na ogół ceny i płace w średnim i długim okresie są stałe ze względu na to, że w tych okresach obowiązują wiążące strony umowy (umowy o wysokości płac)

W związku z tą opieszałością w reagowaniu cen i płac każda zmiana pieniądza popytu globalnego wywołana przesunięciami polityki pieniężnej ma wpływ na zmiany wielkości realnych w tym samym kierunku.

Przedstawiciele nowej klasycznej makroekonomii

Ekonomiści należący do tego nurtu odradzali w którym BC kreowałby jakieś realne zjawiska. Mogłoby to być niebezpieczne dla gospodarki - np. gdy władze chcą zwiększyć inflacje dla wzrostu zatrudnienia. Wobec tego przedstawiciele tego nurtu proponują aby BC przestrzegałby reguły wiążącej z poziomem cen. W myśl tej reguły BC podawałby z góry do wiadomości publicznej jakie będzie tempo wzrostu dla jednego lub kilku okresów.

Gdyby jednak ceny od tej zadanej ścieżki odchyliły się w górę - to prywatne podmioty oczekiwałyby decyzji BC mających na celu tłumienie tego zjawiska i powrót do zaplanowanej ścieżki wzrostu cen.

Byłaby to reguła elastyczności.

NOMINALNY PNB - jest iloczynem podaży pieniądz i szybkości jego obiegu. Utrzymywanie go na zadanym poziomie wymagałoby działań wpływających na szybkość obiegu pieniądza

NOMINALNY PNB - to iloczyn produktu realnego i poziomu cen. Gdyby wzrósł poziom cen , to w celu utrzymania nominalnej produkcji na zadanej ścieżce, należałoby obciążyć produkcję (obciążyć aktywność podmiotów). Ten spadek aktywności wywołałby wpływ na poziom cen w kierunku ich wzrostu wtedy nastąpiłby kolejny wzrost produkcji i aktywności.

Zastosowanie reguły ścieżki cen i nominalnego produktu narodowego wymaga koordynacji działań pomiędzy podmiotami polityki ekonomicznej. Podmioty te powinny realizować w swych działaniach strategie kooperacyjne.

15. POLITYKA FISKALNA

W środowisku ekonomistów i polityków poglądy na temat miejsca i roli państwa w wolnej gospodarce rynkowej nie były w przeszłości zgodne. Mamy tu do czynienia z dość zasadniczymi różnicami zdań.

Pomijając najważniejsze źródło nieporozumień - SZKOŁY EKONOMICZNE z jakich wywodzą się poszczególne osoby - zrobiliśmy bardzo duży błąd. Należy tu wskazać pozostałe bardzo ważne źródła nieporozumień jak braków umiejętności poglądów ekonomicznych i polityków w tym zakresie.

Współczesne systemy gosp. to systemy wielce złożone. Źródłem niepowodzeń są:

  1. złożoność systemu gospodarczego i skomplikowalność;

  2. aktywność państwa w gosp. - zależy to od danego kraju, może przybierać różne formy i przebiegać z różną intensywnością w poszczególnych okresach. Różne mogą być też formy instytucjonalnej obecności państwa w gosp.

To wszystko przyczynia się również do tego, że mamy do czynienia z różnymi stanowiskami w gosp. Cała złożoność badanej materii, ilość aspektów, jakie trzeba uwzględniać badając materiał sam w sobie, może być przyczyną różnych nieporozumień.

Pierwszy opis systemu gosp. z państwem jako głównym podmiotem nie może być doskonały i musi dopuszczać różne interpretacje. To oznacza, że żadnej z tych interpretacji nie można uznać z góry za błędną czy pewną. Prawda częściowo zawiera się w jednym z tych interpretacji. Jest to obiektywnie trudna sytuacja. Stanowi podstawę do własnych, gruntownych przemyśleń co do roli państwa.

W Polsce system wolnej gosp. rynkowej dopiero się kształtuje (sam się kształtuje oraz jest kształtowany przez innych).

Pewnych cech ten system nabiera bez świadomości uczestniczących w tym systemie ludzi. Inne cechy są mu nadawane z woli instytucji państwa, rządu, parlamentu itd.

I właśnie z tego świadomego nadawania cech systemowi gosp. poprzez reformy, wybór kierunków rozwoju z zakresu tempa tych świadczeń i ważne jest posiadanie możliwości dogłębnej wiedzy, wiadomości na temat tego co jest właściwe, pożądane, niezbędne i jednocześnie możliwe do zastosowania w Polsce jeśli chodzi o miejsce i rolę, a także obecność państwa w gosp.

W poprzednim systemie gosp. socjalistycznej w Polsce, rola państwa w gosp. była zbyt rozbudowana, zbyt duża. Obecnie chodzi o to, aby zrezygnować z postanowień i zasad poprzedniego systemu.

POLITYKA FISKALNA to jedna z głównych części ogólnej polityki gosp. Dotyczy nie tylko kwestii związanych z budżetem państwa, ale także oddziaływania na gosp. przez państwo za pomocą i8nstrumentów polityki fiskalnej, podatki, cła, dług publiczny, transfery i inne budżetowe wydatki, ulgi, zwolnienia itp.

Zakres ingerencji państwa w sprawy gosp. kraju określa się badając udział budżetu centralnego w tworzeniu i rozdysponowaniu dystrybucji PKB. Budżet państwa, instrumenty jego tworzenia i wykorzystania stanowi tylko jedną z grup narzędzi za pomocą których współczesne państwo może oddziaływać na stosunki ekonomiczne.

Poza polityką budżetową (polityką fiskalną) państwo prowadzi politykę monetarną (starając się kontrolować popyt na pieniądz i podaż pieniądza). Państwo aktywnie uczestniczy w kształtowaniu bilansu płatniczego, prowadzi przecież politykę kursową (politykę handlu zagranicznego), politykę celną. Państwo określa również standardy jakościowe, określa normy jakie musza być spełnione przez towary sprowadzone do kraju z zagranicy. Państwo ustala również normy na niektóre produkty wytworzone w kraju. Państwo określa również zasady na jakich mogą działać w kraju inwestorzy zagraniczni oraz jakie obowiązują zasady przy zawieraniu transferów zagranicznych.

Państwo określa również normy ochrony środowiska, prowadzi politykę dochodową, a nawet reguluje zasady kształtowania stosunków między pracodawcami a pracownikami.

To są te obszary gosp., w których państwo z większą aktywnością stara się działać, stara się być obecnym, aktywnym. Tworzenie dochodów budżetu państwa a następnie ich wydatkowanie określa się jako POLITYKĘ FISKALNĄ.

Polityka fiskalna

-polega na wyborze i podejmowaniu na podstawie tego wyboru działań, które maja na celu osiągnięcie odpowiedniego poziomu dochodów budżetowych (dochodów na odpowiednio wcześniej założonym poziomie).

-Polega również na podejmowaniu działań związanych z wydatkowaniem środków budżetowych w związku z wykształconymi wcześniej celami, potrzebami, czy proporcjami wydatków.

W ramach polityki fiskalnej wyróżniamy:

Politykę budżetową - dotyczy szeroko pojętego funkcjonowania budżetu państwa.

Politykę podatkową - związana jest z optymalizowaniem systemów podatkowych w związku z ich wpływem na aktywność gosp. podmiotów.

Funkcjonowanie budżetu państwa obejmuje:

Politykę dochodową - czyli wszystkie te działania, których celem jest zapewnienie odpowiednio wysokich dochodów budżetowych.

Politykę wydatków budżetowych.

Polityka dochodowa i wydatków budżetowych mogą być prowadzone zarówno przy danym systemie podatkowym, jak i z odpowiednim uwzględnieniem zmian systemu podatkowego.

Kiedy mówimy o polityce podatkowej musimy zwrócić uwagę na wpływ jaki dana polityka z dziedziny podatków wywiera na ekonomiczną aktywność różnych podmiotów gosp. Oczywiście nie można zanegować pozytywnego wpływu polityki podatkowej na dochody budżetu państwa. Decyzje podejmowane w ramach polityki fiskalnej wiążą się z różnorakimi skutkami zarówno dla gosp. jak i dla budżetu państwa.

Polityka dochodowa niekiedy stoi w sprzeczności z odpowiednia polityką podatkową - wówczas, gdy pierwsza zmierza do wzrostu stóp procentowych ze względu na zapewnienie odpowiedniego wzrostu dochodów budżetu państwa, podczas gdy druga dąży do obniżenia tych stóp podatkowych chcąc doprowadzić do wzmożenia aktywności politycznej tych podmiotów.

Pozytywne rozstrzygnięcie sprzeczności między polityką podatkową, a dochodową - mogłoby nastąpić przyjęcie optymalnych stóp podatkowych, które nie wywierają negatywnego wpływu na aktywność ekonomiczną podmiotów i jednocześnie zapewniają max dochody budżetu państwa (z różnego rodzaju podatków). Obecnie nie są jednak znane metody wyznaczania optymalnego poziomu stóp podatkowych.

Można zastosować różne podziały w odniesieniu do polityki fiskalnej. Taki podział powinien być jednak uzasadniony celami ekonomicznymi.

Sfera realna aktywności ekonomicznej państwa w gosp. jest to ta część gosp. narodowej, w której państwo bezpośrednio prowadzi działalność gosp., tzn., że państwo jest właścicielem przedsiębiorstw państwowych. To określenie sektora państwowej własności państwa - jako sfery realnej, zaś powstałej sfery aktywności państwa - jako sfery regulacyjnej pochodzi od węgierskiego ekonomisty Janusa Kornack'a, który po raz pierwszy ten podział wprowadził w książce „ANTIEGUILIBR” (co oznacza „Przeciw gospodarce”).

Sfera realna ekonomicznej aktywności państwa w gosp. - można powiedzieć, że funkcjonowanie tej sfery niewiele różni się od funkcjonowania sfery gosp. opanowanej przez inicjatywę prywatną.Tutaj przedsiębiorstwa państwowe działają na zasadach skomercjalizowanych, prowadzą działalność na podstawie rachunku ekonomicznego.

Takie kategorie ekonomiczne jak: dochód, płace, zysk, cena i inne są kategoriami realnymi w gosp. rynkowej. Natomiast przedsiębiorstwa państwowe finansują swoja działalność z uzyskanych ze sprzedaży swych usług czy produktów - dochodów.

Skoro te kategorie mają charakter realny, to można powiedzieć, że przedsiębiorstwa prywatne niczym nie różnią się od państwowych w ramach sfery realnej, gdyż oba rodzaje przedsiębiorstw funkcjonują na tych samych zasadach.

Z drugiej str. musimy zauważyć, że istnieją (oprócz przeds. państwowych)również inne instytucje państwowe jak np. szpitale, jednostki składające się na sferę bezpieczeństwa publicznego, obrony narodowej, dyplomacji itp. W tych jednostkach kategorie kosztów i dochodów są tożsame. W odniesieniu do tych jednostek, w stosunku do których używa się pojęcia k-ty funkcjonowania - ich koszty i dochody są różne od k-tów i dochodów przedsięb. państwowych. Jednostki te otrzymują dochody z budżetu państwa (niewypracowują zysków - nie ma ku temu ekonomicznych podstaw). Treść ekonomiczna tych kategorii k-tów i dochodów w odniesieniu do przedsiębiorstw produkcyjnych i np. szpitali jest zasadniczo różna.

SEKTOR PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH (sektor realny) I SEKTOR PAŃSTWOWYCH JEDNOSTEK FINANSOWANYCH Z BUDŻETU TO SEKTOR PUBLICZNY.

Trzeba pamiętać, że chociaż kryterium nieprywatna własność majątku i funduszy wg którego odróżniamy sektor publiczny jest wspólnie dla skomercjalizowanych przedsiębiorstw państwowych i usługowych - treść ekonomiczna procesów zachodzących w tych jednostkach jest zasadniczo różna.

SFERA REAGULACYJNA AKTYWNOŚCI PAŃSTWA w sferze gosp. (polityka ekon., gosp.) - sfera polityki gosp.

Więc niekiedy polityka ekonomiczna - może polegać na powstrzymywaniu się państwa przed interwencjonizmem (czyli braku polityki ekonomicznej); czyli min zaangażowaniu państwa w sprawy gosp. państwa. Pominąwszy jakieś szczególne przypadki - państwo nie może stać się neutralne względem gosp. narodowej, wynika to z funkcji jakie społ. nakłada na państwo i oczekuje, że państwo je zrealizuje.

Do funkcji tych zaliczamy: f publiczna, f gosp., f socjalna.

Gosp. narodowa, sytuacja ekonomiczna członków społ., finanse publiczne - to dziedziny życia społ. zbyt ważne, aby mogły pozostawać na marginesie zainteresowań państwa, polityków i polityki.

Polityka fiskalna - to tworzenie dochodów budżetu państwa i wydatkowanie tych dochodów w danym, przyjętym okresie.

16. Przyczyny inflacji i metody jej przezwyciężania

Przyczyny inflacji

 ZWALCZANIE INFLACJI:

1. jeżeli przyczyną jest nadmierny wzrost płac to musi powstać kontrola systemu plac;

2. dyscyplina budżetowa rozumiana jako zwalczanie deficytu w budżecie np. zwiększenie podatków, wówczas płaci je mniej osób lub zmniejszenie podatków wówczas płaci je więcej osób. Ograniczenie deficytu budżetowego jest procesem długotrwałym, zwłaszcza w gospodarce, która ma ogromne potrzeby rozwojowe;

3. dążenie do demopolizacji gospodarki - zwalczać monopol;

4. reformy walutowe - procesy naprawcze: - dewaluacja pieniądza - obniżenie wartości narodowej waluty w przeliczeniu na walory pieniężne innego państwa; denominacja pieniądza - wprowadzenie do obiegu jednostki pieniężnej zastępującej wielokrotność jednostki pieniężnej dotychczas stosowanej. Denominacja ma miejsce najczęściej wtedy, gdy wskutek inflacji trzeba operować wielkimi nominałami, co jest technicznie uciążliwe np. w 1995 roku wprowadzony został w Polsce nowy złoty, który równał się 10000 starych złotych (skreślenie zer); Mullifikacja - całkowite zlikwidowanie danego pieniądza i zastąpienie go nowym o większej wartości; często stare nie są wymieniane na nowe lub tylko część jest wypłacana - w 1948 roku w Niemczech raismarki; metoda bolszewicka; rewaloryzacja - przywrócenie wartości (rekonstrukcja), działania przywrócenia wartości pieniądza - ograniczając jego ilość w obiegu; wzrost podatków i świadczeń;

5. polityka restrykcyjna - zaostrzająca dopływ pieniądza do obiegu.

Nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowanej odpowiedzi jak zwalczać inflację. Zależy to w dużym stopniu od diagnozy przyczyn inflacji, a także od warunków określonego kraju, w którym występują procesy inflacyjne.

Wg współczesnej teorii neokeynesistowskiej należy:

  1. hamować wzrost cen przez odpowiednie hamowanie wzrostu płac pieniężnych (podatek od ponad normatywnych wzrostów wynagrodzeń; przekonywanie związków zawodowych, aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen, lecz dokonywał się dzięki wydajności pracy)

  2. dążyć do likwidacji deficytu budżetowego (podwyższanie obciążeń podatkowych, drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych, co jednak z kolei grozi recesją i wzrostem bezrobocia) W krótkim okresie czasu deficyt budżetowy można finansować pieniądzem znajdującym się w obiegu i ściągniętym przez sprzedaż obligacji skarbowych, bądź przez zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym)

  3. odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego (zmiany stopy rezerw obowiązkowych, co umożliwia kreację pieniądza przez banki komercyjne oraz zmiany stopy dyskontowej od kredytu refinansowanego, która wywiera wpływ na wysokość stopy oprocentowania depozytów i kredytów - skłonność do oszczędzania i do inwestycji)

  4. likwidacja monopoli i dążenie do konkurencji doskonałej

Społeczne i ekonomiczne skutki inflacji:
• spadek wartości niezabezpieczonych oszczędności (pieniądze w tzw. "kieszeni" oraz na nisko oprocentowanych lokatach bankowych - a'vista)
• brak stabilności w prowadzeniu działalności gospodarczej,
• naciski pracowników na wzrost płac,
• spadek wartości i zaufania do pieniądza,
• rozbieżność pomiędzy planowanymi a rzeczywistymi zyskami,
• wyższe dochody nominalne,
• ograniczenie produkcji,
• utrudnienia w rozliczaniu transakcji zagranicznych,
• zniekształcenie informacyjnej funkcji cen,
• „ucieczkę” od pieniądza,
• redystrybucję dochodów
• wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej
Inflacja powoduje wiele negatywnych skutków ekonomicznych, społecznych i politycznych. Zasięg negatywnego oddziaływania będzie zależny od skali inflacji i długości utrzymywania się zjawisk inflacyjnych. Inflacja galopująca i hiperinflacja prowadzą do całkowitego zakłócenia procesu produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji, aż do zjawiska ucieczki od pieniądza i przechodzenia na wymianę naturalną. Inflacja, szczególnie występująca niespodziewanie lub o zmiennej stopie wzrostu cen, powoduje redystrybucję dochodów i majątku. Płace realne w czasie inflacji na ogół spadają. Nawet jeśli inflacja była przewidywana i umowy o pracę zawierają odpowiednie klauzule zmian płac nominalnych w przypadku inflacji.
Obawy przed inflacją i utratą przez pieniądz siły nabywczej powodują zmniejszenie skłonności do oszczędzania oraz zjawisko „ucieczki od pieniądza” i wzmożone zakupy dóbr rzeczowych, co może prowadzić do podejmowania nieracjonalnych decyzji, a często- w przypadku łatwo psujących się artykułów żywnościowych - do marnotrawstwa. Jednym z kontrowersyjnych problemów ekonomicznych jest związek między inflacją a wzrostem bezrobocia.

Przeciwdziałanie inflacji:
Różne kraje stosują odmienne sposoby przeciwdziałania inflacji, wykorzystując w tym celu zarówno instrumenty polityki fiskalnej, jak i środki polityki dochodowej, w ramach której próbują bezpośrednio wpływać na wysokość płac i innych dochodów lub też czynią to pośrednio przez system podatkowy. Poza tym rządy próbują kontrolować podaż pieniądza w gospodarce przestrzegając zaplanowanych wcześniej kierunków wydatków budżetowych oraz dążąc do zmniejszenia w dłuższym okresie. Celowi utrzymania określonej podaży pieniądza krajowego na rynku jest też dziś podporządkowana polityka banków centralnych, która manipulując wysokością stopy kredytu refinansowego (procentowej) lub stopy redyskonta oraz dokonując zakupu lub sprzedaży państwowych papierów wartościowych mogą wpływać na ilość pieniądza w gospodarce.

17.Przyczyny bezrobocia w gospodarce rynkowej i metody ich przezwyciężania

Co to jest bezrobocie??
Bezrobociem nazywamy zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia. Natomiast według Międzynarodowej Organizacji Pracy, której definicję bezrobocia honorują badania statystyczne prowadzone w krajach Europy w ramach systemu Eurostat, osoba bezrobotna to ta, która w tygodniu, w którym przeprowadzono badanie, nie wykonywała pracy zarobkowej dłużej niż przez godzinę. Bezrobocie można rozpatrywać w skali makro i mikro. Z bezrobociem w skali makro mamy do czynienia w sytuacji, gdy na określonym obszarze geograficznym znaczna liczba osób zdolnych do podjęcia pracy pozostaje poza zatrudnieniem. Natomiast bezrobociem w skali mikro jest utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub innych umiejętności pozwalających objąć i utrzymać stanowisko.

Metody pomiaru bezrobocia:
W Polsce występują dwie metody pomiaru bezrobocia:
• Metoda wykorzystywana w statystyce urzędów pracy - Zgodnie z tą metodą, bezrobotnymi są osoby, które: 1) są zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy; 2) pozostają bez pracy i nie uczące się w szkołach, z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych; 3) zarejestrowani w urzędzie pracy, jeżeli: ukończyły 18 lat, nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), nie nabyły prawa do emerytury, nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego, nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej.
• Metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (w skrócie: BAEL) - Według tej metody do bezrobotnych zalicza się osoby spełniające jednocześnie trzy warunki, tzn. osoby które: 1) w okresie badanego tygodnia nie pracowały (nawet przez okres 1 godziny); 2) aktywnie poszukują pracy; 3) są gotowe podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu.
Ze względu na różne definicje bezrobocia przyjęte w obu metodach dane o bezrobociu pochodzące z obu źródeł nieco się różnią.

Rodzaje bezrobocia:
Analizując funkcjonowanie gospodarek borykających się z problemem bezrobocia ekonomiści wyróżnili trzy rodzaje bezrobocia (cykliczne, strukturalne i frykcyjne), przy czym każdy z nich wywołany jest innymi przyczynami.
• Bezrobocie cykliczne jest najważniejszym rodzajem bezrobocia i dlatego jest tak dokładnie badane przez ekonomistów i polityków. Obserwacje rynku pracy pokazują, że podaż pracy właściwie nie zmienia się w krótkim okresie. Wielkość zatrudnienia w takim okresie zależy od popytu na pracę. BEZROBOCIE CYKLICZNE powstaje na skutek zagregowanego popytu w gospodarce. Bezrobocie to jest bardzo poważnym problemem gospodarczym, a staje się on jeszcze trudniejszy do rozwiązania na skutek istnienia sztywnych płac (to takie płace, których poziom nie reaguje na zmieniające się warunki na rynku pracy).
• Bezrobocie strukturalne - W rozwijającej się gospodarce niektóre gałęzie przemysłu rozwijają się, więc popyt na produkty innych maleje. Przez to zatrudnienie spada. Jeżeli w jakiejś gałęzi przemysłu spada produkcja, to skutkiem tego będzie powstanie bezrobocia strukturalnego. BEZROBOCIE STRUKTURALNE powstaje na skutek zmian struktury przemysłowej gospodarki, prowadzącej do utraty pracy przez ludzi posiadających zawody wykorzystywane w zanikających gałęziach przemysłu.
• Bezrobocie frykcyjne powstaje gdy, w dynamicznej gospodarce ustawicznie pojawiają się niedopasowania (frykcje) między wolnymi miejscami pracy, a wolną siłą roboczą, gdyż ciągle zachodzą procesy dotyczące tworzenia i likwidacji miejsc pracy. Ten rodzaj bezrobocia nie jest wielkością stałą. Bezrobocie frykcyjne mogłoby się obniżyć, gdyby informacje o rynku pracy szybciej docierały do zainteresowanych stron

Przyczyny bezrobocia:
• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa
• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
• ograniczanie produkcji
• brak informacji o miejscach pracy
• brak mobilności
• przeniesienie zakładu do innego rejonu
• niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników
Można wyróżnić cztery podstawowe sposoby stania się bezrobotnym. można z pracy zrezygnować, np. robią to młode mamy na czas wychowania dzieci. Niektórzy ludzie tracą pracę, gdyż są zwalniani z zamykanych, nierentownych zakładów lub firm, które zbankrutowały. Część ludzi po okresie bierności zawodowej wraca na rynek pracy i od początku zaczyna oszukiwania nowego zatrudnienia. Ponadto, każdego roku siłę roboczą zasilają młodzi ludzie, którzy właśnie ukończyli różne szkoły. Z danych wynika, że największym problemem jest bezrobocie spowodowane utratą pracy. Jest ono związane ze spadkiem zagregowanego popytu w całej gospodarce. Duże bezrobocie cykliczne zniechęca znaczną część biernych zawodowo do wchodzenia na rynek pracy. Sytuację w Polsce w listopadzie 1994 r. przedstawiają dwa zestawienia liczbowe. W pierwszym zestawieniu, w górnej części, podana jest liczba bezrobotnych w tysiącach osób, a w dolnej w ujęciu procentowym. Przyczyniła się do tego nie tylko recesja ekonomiczna, lecz także wprowadzenie nowych technologii oszczędzających pracę ludzką, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii, restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy. Obecnie w procesach produkcyjnych większość stanowisk pracy zastępowana jest przez pracę komputerów i maszyn. W związku z tym liczba miejsc pracy została znacznie ograniczona. Jednak za główną przyczynę bezrobocia w Polsce uważa się ”nałożenie nowych stosunków rynkowych na starą strukturę gospodarczą i rządzące w niej mechanizmy”. Związane z tymi czynnikami ograniczenie liczby miejsc pracy utrudnia zmniejszenie bezrobocia i czyni je zjawiskiem trwałym.

Bezrobocie w Polsce:
W Polsce rynek pracy wykształcił się w pełni dopiero z chwilą stworzenia warunków prawno-ekonomicznych do wykorzystywania kapitału ludzkiego na zasadach rynkowych, czyli opartych na prawie popytu i podaży. Wyzwoliło to procesy, w wyniku których nastąpił szybki i względnie trwały wzrost podaży siły roboczej (wyniki zwolnień indywidualnych i grupowych) i jednoczesny spadek popytu na nią. Wywołało to stan jawnego bezrobocia.
Cechy polskiego bezrobocia wyrażają się w tym, że w ogólnej liczbie pozostających bez pracy:
- dominują kobiety (54%)
- dominują ludzie młodzi
- dominują ludzie z wykształceniem zasadniczym zawodowym, podstawowym i niepełnym podstawowym
- duży udział ma grupa DB - długotrwali bezrobotni, do których zalicza się ludzi pozostających bez pracy ponad l rok (44,2%);
- występuje duża grupa osób bez prawa do zasiłku (w końcu 1991 roku -21%, 1992 roku -47,7%, 1993 roku - 57,7%, 1994 roku - 50.0%).
Utrzymujący się stan wysokiego bezrobocia zmusza tak państwo, jak i bezrobotnych do podejmowania starań zmierzających w efekcie do przywrócenia równowagi pomiędzy podażą siły roboczej a popytem zgłaszanym na nią przez gospodarkę. Brak pracy, podstawowego źródła dochodów, stwarza sytuację przymusu ekonomicznego, która wywołuje aktywność indywidualnego podmiotu (bezrobotnego), chcącego przystosować się do wymogów zgłaszanych przez popyt.
Działania te między innymi polegają na:
• zdobywaniu nowych kwalifikacji (przekwalifikowywaniu się), na które istnieje zapotrzebowanie;
• podejmowaniu pracy niezgodnej z kwalifikacjami przez to mniej płatnej;
• szukaniu pracy poza miejscem zamieszkania z ewentualną konsekwencją jego zmiany w przypadku znalezienia pracy.
Działania państwa w zakresie zmniejszenia bezrobocia polegają na:
• tworzeniu warunków do wzrostu całkowitej produkcji i tym samym do wzrostu zatrudnienia;
• tworzeniu warunków do działań adaptacyjnych, prowadzonych przez indywidualne podmioty, polegających między innymi na tworzeniu nowych kierunków kształcenia, organizowaniu kursów zawodowych itp.;
• łagodzeniu siły przymusu ekonomicznego przez tworzenie osłony socjalnej dla bezrobotnych. Jej wielkość i zakres zależy od stanu gospodarki. a także od pewnych uwarunkowań psychologiczno-socjologicznych. Wiąże się to z istnieniem pewnego punktu granicznego, którego przy udzielanej bezrobotnym pomocy finansowej rząd nie może przekroczyć, i to nic z powodu trudności budżetowych, ale motywacyjnych, aby nie wyeliminować wszelkiej inicjatywy i przedsiębiorczości bezrobotnych. Na skutek otrzymywania zasiłku, bezrobotny nie może znaleźć siew sytuacji finansowej, którą zaakceptuje jako wystarczającą i gwarantującą zaspokojenie potrzeb

Społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia:
Konsekwencjami bezrobocia (zwłaszcza długotrwałego) dla większości bezrobotnych są: pogorszenie standardu życia, problemy z zagospodarowaniem czasu wolnego, izolacja społeczna, ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu politycznym i kulturalnym. Towarzyszy temu dyskomfort psychiczny, polegający często na poczuciu bezsilności. Następstwem trudności finansowych jest nie tylko obniżenie standardu życia, lecz także pozbawienie bezrobotnego możliwości nabywania dóbr, które są symbolami statusu, co prowadzi do obniżenia samooceny.
Skutkiem bezrobocia jest również wzrost przestępczości. Dla niektórych bieda stwarza pokusy popełnienia różnych przestępstw. Pogłębiający się niedostatek, izolacja społeczna, trudności w znalezieniu nowego zatrudnienia, zależność od innych pogarszają samopoczucie psychiczne. Wpływ na to ma również wyobrażenie bezrobotnego o tym, jak jest postrzegany przez innych. Prawdą jest, że bezrobotni często spotykają się z podejrzeniami o wyłudzenie zasiłków, bądź o niechęć do podjęcia pracy. Przekonanie takie ludzie ci zawdzięczają przede wszystkim mediom. Przedstawiają one bezrobotnego albo jako wyłudzającego zasiłki, którego należy zmusić do podjęcia pracy, albo jako ofiarę, której trzeba na wszelkie sposoby pomóc.
Często bezrobocie jest zjawiskiem wielopokoleniowym. Obniżenie standardu życia bezrobotnych rodziców jest przyczyną obniżenia poziomu wykształcenia dzieci, co w przyszłości może być przyczyną bezrobocia młodych.
Bezrobocie zawsze ma negatywne skutki dla społeczeństwa. Są nimi: duże koszty świadczeń socjalnych, niewykorzystanie zdolności do pracy bezrobotnych, poczucie zagrożenia utratą pracy ludzi zatrudnionych i niebezpieczeństwo zwiększenia się zjawisk niepożądanych (np. alkoholizm, rozwody, narkomania, przestępczość, samobójstwa). Jeśli człowiek nie jest wykształcony do robienia tego, na co jest w danej chwili zapotrzebowanie, staje się bezrobotny. W dobie wzrostu bezrobocia występują zawody, których ono mniej dotyczy. Obecnie do takich należą informatycy, elektronicy, dobrzy ekonomiści. Często ludzie wykształceni w zawodach, na które nie ma zapotrzebowania, pozostają bez pracy lub wykonują inną, nie zgodną z kierunkiem swojego wykształcenia. Na wielkość bezrobocia wpływają również sezonowe wahania poziomu zatrudnienia. To znaczy, że na przykład w okresie letnim zatrudnienie znajduje dużo więcej osób niż w okresie zimowym. Sezon letni sprzyja rozwijaniu się typowi zatrudnienia zwanego „zbieractwem”. Wiele osób zatrudnia się wtedy w sadach i na plantacjach roślinnych w celu np. zbierania malin i truskawek.
Formy przeciwdziałania bezrobociu, programy dotyczące ryku pracy:
• okresowe umowy o pracę dla bezrobotnych - to dzięki nim bezrobotni mogą „wygrzebać” się z biedy i niedostatku;
• przekwalifikowania - Urzędy Pracy prowadzą kursy, dzięki którym ludzie mogą zmienić zwód z mniej rentownego na bardziej;
• zwiększanie liczby miejsc pracy - dzięki powstającym nowym firmom ludzie znajdują zatrudnienie;
• wcześniejsze przejścia na emeryturę - gdy starsi pracownicy odchodzą na wcześniejsze emerytury ustępują miejsc nowym, młodszym pracownikom;
• tworzenie miejsc pracy w niepełnym wymiarze godzin - niepełne etaty pomagają w zdobywaniu doświadczenia i kwalifikacji, są bardzo przydatne szczególnie młodym ludziom
• powstawanie różnych instytucji i organizacji społecznych - bardzo często zdarza się, że ludzie korzystają z pomocy instytucji i organizacji, po tym jak przez dłuższy okres czasu nie mogą znaleźć zatrudnienia.
Wzajemne zależności między bezrobociem a inflacją:
Ciekawą teorie na temat zależności między stopą inflacji a stopą bezrobocia przedstawił angielski ekonomista A. W. Philips. Zależność tę określa się jako krzywą Philipsa. Zgodnie z tą teorią wyższej inflacji powinna towarzyszyć niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. W roku 1970 zależnością opisaną w formie krzywej Philipsa zajął się M. Friedman. Udowodnił on, że odpowiadające stanowi równowagi długookresowej wielkości pełnego zatrudnienia, produkcji potencjalnej, płac realnych i bezrobocia nie zależą od tempa inflacji. Krzywa Philpsa ukazuje, występującą w krótkim czasie, tymczasową zależność między inflacją a bezrobociem w sytuacji, gdy gospodarka dostosowuje się do gwałtownej zmiany globalnego popytu. Warto zauważyć, że krzywa Phillipsa przecina oś poziomą przy pewnych rozmiarach stopy bezrobocia (punkt a na osi). Wynika stąd, że przy stopie bezrobocia niższej od pewnego poziomu (0A) płace nominalne wzrastają, natomiast przy bezrobociu przewyższającym ten poziom następuje spadek płac nominalnych. Istnieje zatem taki poziom stopy bezrobocia, który stabilizuje płace nominalne(0A). Ze względu na to, że dynamika płac nominalnych uzależniona jest - na gruncie analizowanej koncepcji - od stanu rynku pracy, można przyjąć, że stabilizacja płac odpowiada stanowi równowagi na rynku pracy. Wynika z tego wniosek, że dla tej równowagi charakterystyczne jest istnienie pewnego poziomu bezrobocia
18. Regulowanie dochodów i cen w gospodarce rynkowej.

Poziom dochodów społeczeństwa jest proporcjonalny do osiągniętego przez kraj poziomu rozwoju gospodarczego, którego miarą jest wielkość PKB na 1 mieszkańca.

Politykę dochodową wiąże się z polityką cen, gdyż wzrost cen powoduje, że pracownicy żądają podwyżek płac, a pracodawcy podejmują działania zmierzające do powiększenia zysku wzrost płac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen.

Uczestnicy działań gospodarczych interesują się głównie wzrostem dochodów realnych (czyli ilorazem współczynnika wzrostu dochodów nominalnych i współczynnika wzrostu cen), mających określoną siłę nabywczą.

Gdy ceny rosną szybciej niż dochody nominalne, następuje zubożenie społeczeństwa.

Siła nabywcza ludności - możliwość nabycia przez ludność określonej ilości dóbr i usług wyrażoną sumą pieniędzy i otwartych kredytów znajdujących się w danym momencie w dyspozycji ludności.

Siła nabywcza pieniądza - ilość towarów otrzymanych w zamian za jednostkę pieniądza.

Polityka dochodowa - zespół różnorodnych działań polityki ekonomicznej, poprzez które państwo dąży do zmniejszenia wzrostu dochodu nominalnego, wywierając bezpośredni wpływ na płace i ceny.

Cele polityki dochodowej:

przeciwdziałanie inflacji

zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów

zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych

poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności

przeciwdziałanie bezrobociu

Polityka dochodowa sprzyja podnoszeniu efektywności gospodarowania przez prawidłowo konstruowane systemy płac.

Funkcje płac:

3) motywacyjna - powinna pobudzać4) pracowników

5) dochodowa - płace są źródłem dochodu pracownika

6) kosztowa - są kosztem w przedsiębiorstwach

Formy prowadzenia polityki dochodowej:

II. najsłabsza forma to śledzenie przez państwo decyzji dotyczących płac i cen. Strategia mobilizacji opinii publicznej polega na przestrogach i upomnieniach. Polityka ta ma niewielki wpływ na ewolucję płac i cen

III. nadzór władz publicznych opiera się na rekomendacjach nieobowiązkowych (wytycznych) w stosunku do płac i cen. Ustala się normy ogólne wzrostu cen i płac. Norma ogólna płac jest funkcją długookresową ewolucji wydajności pracy i/lub zmiany cen towarów konsumpcyjnych.

IV. państwo stosuje ulgi podatkowe i umożliwia korzystanie z programów społecznych podmiotom utrzymującym wzrost płac i cen na określonym poziomie

V. władze publiczne nakładają sankcje na podmioty zwiększające płace i ceny ponad określoną normę.

VI. kontrola dochodów - sankcjami nałożonymi na firmy przekraczające zakładany wzrost cen i płac są kary pieniężne, decyzje administracyjne (np. wstrzymanie koncesji) lub nawet kary więzienia

Środki i instrumenty polityki cenowo-dochodowej:

specyficzne środki polityki cenowo-dochodowej

instrumenty innych dziedzin polityki ekonomicznej

rozwiązania dot. polityki socjalnej i ubezpieczeń społecznych

Ad.1 Stanowienie cen

2 kategorie cen:

ceny wolne (umowne) kształtujące się w wyniku działania sił rynkowych, modyfikowane przez politykę fiskalną

ceny urzędowe, ustalane bezpośrednio przez państwo

Dotacje podmiotowe = dla firm

Dotacje przedmiotowe = do cen

Ceny maksymalne lub minimalne stosuje się w celu zapewnienia sprawiedliwego podziału i zaspokojenia podstawowych potrzeb społecznych.

Zamrożenie cen stosuje się głównie w okresach w których sytuacja ekonomiczna lub polityczna jest napięta.

Zamrożenie płac towarzyszy zamrożeniu cen.

Płaca minimalna - chroni pracobiorcę przed wyzyskiem pracodawcy na obszarach, gdzie rynkowa cena pracy jest niska.

Ad.2 Podatki pośrednie przenoszą się na ceny detaliczne towarów. W Polsce występują:

- podatek od wart. dodanej (VAT) - podatek od towarów i usług - ponad 90% masy towarowej jest objęte stawką 22%

- akcyza (dot. wąskiej grupy towarów luksusowych lub takich, których sprzedaż powinna być- ograniczona)

- podatek od gier (20%) i podatek giełdowy (0-1%)

- zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów

Budżetowe instrumenty kształtują ceny na rynku to:

- cła

- VAT graniczny

- opłaty wyrównawcze

Opłata skarbowa jest dochodem budżetów lokalnych.

Ad. 3 Świadczenia społeczne są źródłem dochodów społeczeństwa, a w Polsce otrzymuje je 1/3 ludności. Podmiotami zbierającymi składki ubezpieczeniowe oraz dysponującymi zgromadzonymi środkami są Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Zebrane środki są przeznaczane na:

- emerytury

- renty inwalidzkie, rodzinne i pozostałe

- zasiłki okresowe i jednorazowe

- odszkodowania powypadkowe

Reforma ubezpieczeń społecznych w Polsce w 1999r. zakładała utworzenie 3 filarów modelu:

I. składki obligatoryjne (ZUS)

II. składki dobrowolne dla osób do 30 roku życia

III. dodatkowe kwoty dowolnej wysokości przekazywane do komercyjnych towarzystw ubezp.

Zwolennicy aktywnej polityki cenowo-dochodowej wskazują, że regulowanie płac i cen jest:

- konieczne w sektorach zdominowanych przez wielkie korporacje i związki zawodowe

- umożliwia funkcjonowanie gospodarki na wyższym poziomie wykorzystania zasobów i zatrudnienia przy danej stopie inflacji

- utrzymuje stopę wzrostu płac w odpowiedniej relacji do stopy wzrostu wydajności pracy

- łagodzi sprzeczności między cenami stałymi a pełnym zatrudnieniem

19. Kształtowanie rozwoju gospodarki żywnościowej.

Pojęcie polityki żywnościowej obejmuje:

Polityka żywnościowa jest oddziaływaniem na rozwój sfery gospodarczej zajmująca się bezpośrednio lub pośrednio gospodarką żywnościową.

Celem polityki żywnościowej jest osiąganie rozmiarów, struktury i standardów produkcji żywności społecznie akceptowanych. Jej celem jest także wzrost globalnej jak i cząstkowej efektywności gospodarowania czynnikami produkcji.*/

Funkcje polityki żywnościowej:

Instrumenty polityki żywnościowej: ]

- stosunki cywilnoprawne

- ochrona ziemi i zasady zmiany charakteru jej użytkowania

- normy środowiska

- normy jakościowe produktów

- ubezpieczenia materiałowe

- normy budowlane

- ingerencja w poziom cen

- cła, dotacje

- kredyty

- podatki

- prowadzenie i finansowanie działalności badawczo-naukowej

- inwestycje restrukturyzacyjne, związane z konfliktem ekologicznym, z rozwojem obrotu i przetwórstwa rolniczego

- gromadzenie rezerw żywności i skup interwencyjny nadwyżek

- polityka współpracy z zagranicą, występując jako podmiot kontraktów międzynarodowych

Instrumenty rynkowe:

a) skup nadwyżek rolnych

b) ustalanie kwot rynkowych dla producentów

c) ograniczanie areału upraw przez premiowanie rolników za rezygnację z uprawiania części ziemi

d) regulowanie terminów skupu

e) ustalanie norm jakościowych produktów dopuszczanych do obrotu

f) wspieranie technologii zmieniających przeznaczenie surowców rolnych

g) udzielanie pożyczek pokrywających koszty przetrzymywania produktów u rolnika

h) zamawianie u rolnika produkcji o określonej ilości, jakości i terminie dostawy

i) regulowanie importu za pomocą ceł

a) subsydiowanie eksportu żywności w razie nadprodukcji

b) kontyngentowanie wywozu w razie obaw o zaspokojenie popytu wewnętrznego

c) regulowanie eksportu za pomocą ceł

d) dofinansowanie konsumpcji żywności grup najuboższych

a) stosowanie cen gwarantowanych przez władzę

b) różnicowanie cen skupu dla różnych dostaw, aby uzyskać pożądaną strukturę

c) stosowanie cen kierunkowych

Instrumenty pozarynkowe:

20. Polityka regionalna

Polityka regionalna to całokształt czynności państwa w zakresie świadomego oddziaływania na rozwój społeczno - ekonomiczny regionu w kraju. Polityka regionalna nadaje terytorialny wymiar ogólnej polityce rozwoju gospodarczego.

Przesłanki polityki regionalnej :

  1. społeczne ( wykształcenie ludzi )

  2. polityczne

  3. militarne

  4. ekologiczne

  5. ekonomiczne

Podmioty polityki regionalnej :

  1. polityka interregionalna realizowana z poziomu rządu w sposób zróżnicowany w stosunku do poszczególnych regionów.

  2. polityka intraregionalna realizowana na poziomie poszczególnych regionów przez władze regionalne (marszałek sejmiku wojewódzkiego ) władze lokalne oraz inne instytucje.

Uwarunkowania polityki regionalnej mogą być :

  1. wewnętrzne zaliczamy do nich :

2. wewnętrzne zaliczamy do nich :

Nowe problemy : zjawiska uchodźctwa , przemyt, przestępczość , terroryzm.

Cele polityki regionalnej:

  1. Realizacja koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju

  2. Tworzenie preferencyjnych warunków dla regionów problemowych

  3. Stymulowanie maksymalnego wykorzystania specyficznych cech regionu

Instrumenty polityki regionalnej:

  1. Plan przestrzenny

  2. narzędzia operacyjne, normy powszechnie obowiązujące, decyzje administracyjne, ekonomiczno -finansowe ( z zakresu polityki pieniężnej budżetu) przedsięwzięcia gospodarcze realizowane i organizowane bezpośrednio przez władze publiczne lub przy ich udziale ).

Manewry polityki regionalnej są to pewne grupy instrumentów przewidziane dla rozwiązania konkretnej sytuacji problemów w regionie:

  1. aktywizacja obszarów gospodarczo zacofanych

  2. deglomeracja obszarów przeinwestowania

  3. restrukturyzacja obszarów o wadliwych strukturach

  4. harmonizowanie przewidywanie wszelkich napięć w gospodarce regionu

Kierunki działania polityki regionalnej

1. Rozwój i rozbudowa infrastruktury lekkiej (rozwój nowych technik innowacyjno-komunikacyjnych) rozumiana jako GOW - gospodarka oparta na wiedzy.
Na obecnym etapie rozwoju podstawowym czynnikiem wytwórczym staje się wiedza, która bezpośrednio łączy się z informacją. Ale wiedza to nie to samo, co informacja. Wiedza jest to przetworzona informacja. Szczególnego znaczenia nabiera wszelkiego rodzaju edukacja przez całą długość życia.

2. Stymulacja innowacyjności i postępu technologicznego (jedną z form są parki technologiczne).

3. Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej.

4. Oddziaływanie na tworzenie otoczenia sprzyjającego powstawaniu i rozwojowi przedsiębiorstw.

5. Tworzenie specyficznych form i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, np. business angels, venture capital.

6. Tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości - udostępnianie mającym powstać przedsiębiorstwom pomieszczeń po cenach niższych niż rynkowe.

21. Polityka ochrony środowiska

Polityka ochrony środowiska, to forma zorganizowanego społecznie działania, które zmierza do i osiągnięcia celów związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego poprzez realizację logicznie uporządkowanych przedsięwzięć, których skala i zakres zależą od dostępnych środków i technicznych możliwości realizacji. · Przedmioty polityki ochrony środowiska:

gospodarka krajowa, jednostki administracyjne, branże, gałęzie gospodarki. Podstawy polityki ochrony środowiska.

Podstawy polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska:

Zasady polityki ochrony środowiska

Zasady polityki UE:

0x01 graphic
Cele polityki ochrony środowiska

Instrumenty realizacji polityki ochrony środowiska:

  1. prawo wtórne:

  • instrumenty rynkowe: