wykłady0, College, Pedagogika, rok II, Pedagogika opiekuńcza


WYKŁADY

PRZEDMIOT ZADANIA PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ

Pedagogika opiekuńcza nie narodziła się nagle na początku była podporządkowana pedagogice społecznej. Po raz pierwszy termin pedagogika opiekuńcza użyła Helena Radliska. Rozumiała ona przez nią specjalizację, która istnieje w obrębie pracy społecznej i obejmuje pomoc dziecku i rodzinie (specjalizacja pracy społecznej).

Uczeń Radlińskiej, Ryszard Wroczyński poświęcił pedagogice opiekuńczej dużo czasu. On poprzez pedagogikę opiekuńczą rozumiał, że jest to młoda gałąź nauk pedagogicznych, a jej problematyka teoretyczna koncentruje się wokół sytuacji wychowawczych, które wymagają pomocy społecznej. Jej zadaniem jest zapewnienie młodzieży jednostkowych szans życiowych i jednakowo sprzyjających warunków rozwoju.

Aleksander Kamiński mówił, że pedagogika opiekuńcza to specjalizacja, która zajmuje się sposobem udzielania świadczeń materialnych i psychicznych w stosunku do osób dotkniętych klęską żywiołową a nie mogących własnymi siłami dać rade w życiu.

Inną koncepcję rozumienia pedagogiki opiekuńczej przedstawia Marian Jakubowski mówi on, że pedagogika opiekuńcza interesuje się dziećmi i młodzieżą w sytuacjach, które mają postać opieki zdrowotnej, prawnej, wychowawczej i społecznej.

Irena Jundziłł mówiła, że pedagogika opiekuńcza to jeden z kierunków pedagogiki społecznej.

Jako samodzielną dyscyplinę pedagogikę opiekuńczą po raz pierwszy ujęła Janina Maciaszkowa, mówi ona, że jest to samodzielna dyscyplina, która bada i opisuje fakty, sytuacje i procesy oraz istniejące między nimi zależności związane z tworzeniem warunków do zaspakajania potrzeb ludzi. Ona podjęła próbę pokazania warunków, które powinna spełniać pedagogika opiekuncza, żeby zostać samodzielna dyscypliną.

Warunkami tymi, jej zdaniem powinny być:

  1. Pracownicy, którzy prowadziliby badania nad tą specjalnością

  2. Specyficzna terminologia (opieka, potrzeby opiekuńcze); terminologia ta powinna być jednoznaczna i specyficzna dla tej właśnie nauki

  3. Instytuty naukowe, które zajmowałyby się pedagogiką opiekuńczą.

  4. Kierunki studiów, które realizowałyby program nauczania pedagogiki opiekuńczej.

W 1973r po raz pierwszy stworzono specjalizację „pedagogika opiekuńcza”. Wcześniej studiowano tylko pedagogikę, bez specjalizacji. Zaczęły powstawać podręczniki z tego zakresu.

Największy wkład w rozbudowę teorii pedagogiki opiekuńczej ma Zdzisław Dąbrowski, który pedagogikę opiekuńczą określa jako: naukę o funkcjach, zadaniach, zasadach, formach i metodach opieki, wychowaniu przez opiekę i wychowaniu opiekuńczym. Twierdzi on, że pedagogika opiekuńcza składa się z trzech elementów:

Opieka międzyludzka w bardzo znaczącym stopniu zajmuje się zaspokajaniem potrzeb ludzkich a teoria opieki między ludzkiej jest w dużej mierze teorią potrzeb ludzkich. Teoria wychowania przez opiekę odpowiada na pytanie: wg, jakich zasad, form, metod i technik należy sprawdzać opiekę, żeby mogła ona równolegle z zaspakajaniem potrzeb podopiecznych kształtować ich osobowość zgodnie z przyjętymi celami wychowania?

Teoria wychowania opiekuńczego zajmuje się wychowawczymi wartościami opieki, tzn. Tym na ile da się nasycić wartościami opieki.

Opieka jest działaniem charakterystycznym zarówno dla ludzi jak i dla zwierząt, dlatego też wiele elementów w tym działaniu może być wspólnych. Opieka sprawowana nad człowiekiem nazywana jest przez Dąbrowskiego opieką międzyludzką i polega ona przede wszystkim na trosce rodziców o piecze potomstwa. Ludzie opiekują się nie tylko własnym potomstwem, ale także innymi ludźmi, czego zwierzęta nie robią. Opieka jest mechanizmem wyuczonym, ale nie opartym wyłącznie na instynkcie. Najważniejszą właściwością opieki jest to, że podejmowana jest w celu zachowania życia jednostki i gatunku.

W sprawowaniu opieki na przestrzeni dziejów nastąpiła zmiana, która polega na tym, że:

RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA MIĘDZY OPIEKA A WYCHOWANIEM:

Różnice:

W celu dla, którego podejmuje się działanie

Podobieństwa:

Różne interpretacje pojęcia „opieka”

1. A.kelm rozumie przez opiekę działanie podejmowane przez osoby lub instytucje wobec dzieci, w związki z faktyczną albo faktyczną albo potencjalną sytuacją zagrożenia przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia tej sytuacji przez samo dziecko w celu zapewnienia prawidłowych warunków rozwoju i wychowania młodego pokolenia

Sytuacja zagrożenia to sytuacja, w której znajduje się dziecko, najczęściej trudna, np. Brak obecności rodziców lub braku opieki ze strony rodziców. Dziecko wówczas nie ma zaspokojonych potrzeb, co gdyby trwało dłużej mogło doprowadzić je do śmierci albo do bardzo poważnych zaburzeń.

Ta definicja Kelma jest rozumiana jako wąskie rozumienie terminu opieka. Bo nie odnosi się ono do wszystkich dzieci, które są w sytuacji zagrożenia i powstaje wtedy sytuacja interwencyjna.

2. Szerokie rozumienie terminu „opieka” mówi, że: polega ona na stworzeniu warunków dla prawidłowego rozwoju wszystkich dzieci, jest to ogół działań podejmowanych przez osoby i instytucje w celu stworzenia warunków do zaspakajania potrzeb dzieci i młodzieży. Są to działania podejmowane świadomie i mają intencjonalny charakter tzn. że stworzenie dobrych warunków ktoś podejmuje świadomie.

3. Z. Dąbrowski formułuję „opiekę” w następujący sposób: jest to ciągłe i bezinteresowne zaspokajanie potrzeb podopiecznego przy tym opieka jest oparta na odpowiedzialności kompensacyjnej i na stosunku opiekuńczym.

Potrzeby ponadpodmiotowe: są to potrzeby, które dziecko nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, bo to przekracza jego możliwości

Odpowiedzialność:

Odpowiedzialność kompensacyjna - wyrównująca niedostatek dyspozycji u podopiecznego do podejmowania samodzielnych decyzji

Opieka ciągła i trwała - trwająca nieustannie; aż do ociągnięcia samodzielności trzeba zaspokajać potrzeby podopiecznego

Opieka bezinteresowna - opiekun bierze ją na siebie i realizuje swoje powinności z reguły dobrowolnie tzn. Z poczucia swych naturalnych moralnych lub prawnych zobowiązań, bez liczenia na określone korzyści.

Rozumienie pojęcia „ pomoc“

Bardzo często znaczenie terminu „ pomoc“ jest utożsamiane z opieką, jednak Dąbrowski mówi, że zupełnie niesłusznie, bo są różnice między działaniem opiekuńczym a działaniem pomocniczym

Pomoc - polega na współdziałaniu i wspieraniu podmiotu w sytuacji dla niego trudnej. Jej celem jest przywrócenie normalności czyli polega ona na zasilaniu podmiotu w sytuacji trudnej, w niezbędnym do przezwyciężenia tych trudności działaniem (wsparciem) , które w konsekwencji ma na celu powrót do normalności .

Cechy charakterystyczne pomocy

Cechy charakterystyczne opieki

Potrzeby

Klasyfikacja potrzeb wg Maslowa wyodrębnił 2 rodzaje potrzeb wyższego i niższego rzędu.

Potrzeby wyższe:

Potrzeby niższe (potrzeby niedostatku):

Potrzeby te są usystematyzowane hierarchicznie ich ważność ma określoną kolejność :

1 samorealizacji

2 szacunku uznania i prestiżu

3 przynależności i miłości

4 bezpieczeństwa

5 fizjologiczne

Gdy potrzeby niższe nie są zaspokojone potrzeby wyższe nie występują.

Dzieci mają obniżony próg wrażliwości na niezaspokojenie potrzeb. Gdy ich potrzeby nie są zaspokojone dzieci doznają różnych frustracji.

Jeżeli potrzeby niższego rzędu nie są zaspokajane wówczas potrzeby wyższego rzędu (wiedzy i estetyki) nie mogą dojść do realizacji.

Potrzeby ponadpodmiotowe to te, których dziecko nie potrafi samodzielnie zaspokoić, zajmuje się tym opiekun.

Dąbrowski twierdzi, że potrzeby ponadpodmiotowe mogą być normalne i patologiczne

Potrzeby normalne wynikają z właściwości gatunkowych człowieka, a więc z jego dzieciństwa, młodości, starości

Potrzeby patologiczne wytworzone przez różnego rodzaju niekorzystne zwłaszcza dziedziczne odchylenia od normy, upośledzenia, choroby, zaburzenia, nieszczęśliwe wypadki losowe.

Potrzeby normalne dzieli się na:

  1. Powszechne - standardowe, hiperstandardowe, te które występują u wszystkich ludzi (bezpieczeństwa, fizjologiczne)

Potrzeby patologiczne

Diagnozowanie potrzeb ponadpodmiotowych

Diagnozowanie, czyli rozpoznawanie tych potrzeb powinno być prowadzone przez każdego wychowawcę, aby mógł on dobrze, czyli efektywnie sprawować opiekę. Diagnozujemy głównie przez obserwację demonstrowanych objawów, które u każdego mogą być indywidualne, mogą się tez objawiać podobnie.

Musimy zaobserwować w 1 etapie, jakie u dziecka wystąpiły potrzeby indywidualne, potrzeby dzieciństwa a następnie w 2 etapie określić czy i na ile jednostka jest zdolna lub nie zdolna do samodzielnego zaspokajania i regulowania tych potrzeb. Celem tego etapu jest określenie rozmiarów interwencji opiekuńczej. 3 etap to rozpoznanie wielorakich przyczyn i uwarunkowań zaistniałych nie zdolności jednostki do samodzielnego zaspakajania tych potrzeb. Czasami stawiamy diagnozę nie tylko jednostkową, ale też grupową, zbiorową, bo mogą wystąpić potrzeby zbiorowe. Potrzeby patologiczne te, które są niezależne od podmiotu winny być podobnie zaspakajane i diagnozowane, a te, które są zależne - ich rozpoznanie powinno prowadzić nie do ich zaspokojenia, ale do przeciwdziałania im i przezwyciężania zaistniałych przyczyn.

Żeby dobrze diagnozować trzeba posiadać wiedzę o potrzebę i warunkach ich zaspakajania i o konsekwencjach ich udaremniania.

Opiekun - wychowawca

Podopieczny i opiekun powstają w stosunku opiekuńczym, czyli w relacjach, które ich łączą (relacje nadrzędności). Opiekun jest nadrzędny w stosunku do podopiecznego, bo : przejmuje za niego odpowiedzialność, i dlatego bo podopieczny jest niesamodzielny.

W procesie opieki stosunek nadrzędności opiekuna w stosunku do podopiecznego jest modyfikowany w kierunku stawania się równorzędnymi partnerami.

Opiekun jest to osoba lub instytucja, która z tytułu przyjętej odpowiedzialności zaspokaja w sposób ciągły i bezinteresowny potrzeby ponadpodmiotowe jednostki lub grupy w stosunku opiekuńczym. Opiekun w kontekście rodzinnym (w sądownictwie),opiekun to osoba, bardzo rzadko instytucja, którą sąd ustanowił dla sprawowania opieki nad małoletnim.

Małoletni- w sprawach opiekuńczych

Nieletni- w sprawach karnych

W tradycyjnym ujęciu opiekun jest podmiotem a podopieczny przedmiotem wówczas, gdy uzyska samodzielność.

Opiekun to osoba lub rzadko instytucja, którą sąd ustanowił dla sprawowania opieki nad małoletnim.

Kurator (kuratela) - ustanawia sąd w sytuacjach każdego zaniedbania ze strony rodziców. Opiekun jest do sprawowania opieki nad dzieckiem. Kurator do sprawowania doradztwa i kontroli nad rodzicami.

Wyróżniamy:

Opiekun może być:

  1. Nieformalny

  1. Formalny

Postawy opiekuńcze, które powinien przejawiać opiekun, co do swoich podopiecznych.

Postawy jest to względnie trwała tendencja do określonego zachowania i reagowania na określoną osobę lub rzecz

Postawy opiekuna w stosunku do podopiecznego to sposób spostrzegania podopiecznego, oceniania go i przejawiania określonych uczuć do niego.

W każdej postawie da się wyodrębnić 3 elementy :

Postawa - jest to względnie trwała dyspozycja do stałego reagowania na określony przedmiot (przedmiotem postawy może być każdy z nas albo jakaś wartość)

Postawa opiekuńcza - względnie stałe reagowanie na określoną osobę

Wyodrębniamy 2 typy postaw:

  1. Postawa pozytywna - charakteryzuje się akceptacją każdego wychowanka takiego, jakim on jest a więc niezależnie od jego braków, odchyleń od normy

Cechy pozytywnej postawy:

Opiekuńcza postawa pozytywna to stała tendencja wyrażająca optymalny stosunek opiekuna do podopiecznego i jego potrzeb

  1. Postawa negatywna charakteryzuje się tym, że redukuje i przyćmiewa, pozytywne doznania płynące z doświadczonych ze strony wychowawców postaw dodatnich

Przejawy negatywnej postawy :

Opiekuńcza postawa negatywna - to względnie trwała tendencja do przejawiania negatywnego stosunku do podopiecznego i jego potrzeb

Wychowawca powinien przejawiać życzliwy stosunek do podopiecznego i zainteresowanie jego potrzebami !

Postawa wychowawcy wg Janusza Korczaka:

Sieroctwo społeczne

Sieroctwo jest to sytuacja, w której dziecko nie ma rodziców. W związku z tym rozróżnia się sieroctwo naturalne i społeczne. Sieroctwo naturalne występuje, gdy rodzice biologiczni dziecka nie żyją, półsieroctwo, - gdy jedno z rodziców nie żyje. Sieroctwo społeczne - to sytuacja, gdy rodzice biologiczni dziecka żyją, ale nie opiekują się nim, ponieważ: 1. Nie potrafią tego robić. 2. Nie chcą. 3. Nie mogą. I wówczas muszą interweniować służby społeczne po to, aby zapewnić dziecku opiekę. A więc sierotą społeczną jest dziecko, którego rodzice, żyją, ale nie sprawiają nad nim opieki a dziecko znajduje się w placówce opiekuńczo - wychowawczej. Sieroctwo społeczne - rodzice dziecka żyją i sprawują nad nim opiekę, ale dziecko ma poczucie osamotnienia. To sieroctwo nazywane jest „sieroctwem duchowym''. Sieroctwo społeczne może być w różnym stopniu (nasileniu) w zależności od tego, jaki kontakt ma dziecko z rodzicami. Najwyższy stopień sieroctwa dotyczy dzieci bez rodziny, w którym występuje brak jakiejkolwiek więzi rodzinnej, dlatego że przebywając w placówce opiek. - wych. nigdy nie miały kontaktu z rodzicami ponieważ zostały im odebrane prawa rodzicielskie albo dzieci były porzucone, pozostawione przez rodziców a rodzice nigdy nie zabiegali o kontakt z dzieckiem.

II stopień sieroctwa (średni) dotyczy tych dzieci, których rodzice utrzymują kontakt, ale sporadycznie. Dziecko przebywa w placówce opiek.-wychow. ale rodzice je nawet niekiedy zabierają, ale zdarza się to bardzo rzadko. Najniższy stopień sieroctwa dotyczy dziecka, z którym rodzice utrzymują kontakt. Interesują się postępowaniem dziecka w szkole, kupują mu różne rzeczy, zabierają je do domu.

Konsekwencje rozłąki Dziecka z matką i sieroctwa społecznego. Skutki sieroctwa społecznego zalezą od wieku dziecka, w którym doszło do rozłąki konsekwencje zależą także od indywidualnego losu dziecka, oraz od jego wieku. Każdy wiek jest nieodpowiedni, ale najgorszy skutek jest, gdy dzieci zostają sierotami do 3 roku życia. Dlatego, że w 1 roku życia kształtuje się przywiązanie. Przywiązanie jest to poczucie istnienia związku i przynależności z określoną osobą.

W jaki sposób wytwarza się przywiązanie? Przywiązanie wytwarza się w oparciu o stały kontakt dziecka z matką w oparciu o jego pielęgnację, karmienie a przede wszystkim przez przytulanie dziecka dając mu poczucie bezpieczeństwa. Przywiązanie powstaje również poprzez wdrukowywanie (utrwalanie) pierwowzorów czyli utrwalanie pierwszego obrazu z osobą, z którą jako pierwszą ma się kontakty. Utrwalanie pierwowzory sprawiają, że dziecko będzie zawsze podążało za osobą i będzie do niej przywiązane. Jest to zjawisko, imprintingu (wprowadził to pojęcie Lorens). Wdrukowanie następuje w ciągu pierwszych 24 godzin (pisklęta słyszące tylko głos kaczki). Wdrukowanie rozpoczęte po 3 dniach nie przynosi efektów. Rodzice wdrukowani w swoją pamięć specyficzne cechy dziecka, aby go nie mylić (np. Krowy oblizują swoje cielaki). U dzieci też tak jest, dlatego kładzie się noworodka na piersi matki zaraz po przyjściu na świat. Ważnym elementem nawiązania kontaktów między rodzicami a potomstwem jest wzrok. Dziecko kolejno zauważa u matki oczy, usta, nos, owal twarzy a następnie inne szczegóły. Około 6 miesiąca życia dziecko potrafi odróżnić matkę od innych osób. Około 6-7 miesiąca życia wytwarza się przywiązanie, przejawiające się poprzez :

  1. Dziecko wyciąga ręce w stronę matki

  2. Dziecko uśmiecha się na widok matki.

3. Dziecko płacze, gdy matka odchodzi. Jeśli zerwanie więzi nastąpi około 6 miesiąca życia dziecko będzie przeżywało rozpacz i depresje.

Praufność - wykształca się, jeśli doświadczenia dziecka w kształtowaniu się przywiązania są pozytywne. Gdy dziecko miało zapewnione bezpieczeństwo i kontakt. Praufność sprawia, że gdy dziecko dorośnie będzie umiało poprawnie ustosunkować się do innego człowieka. Będzie zdolne do pokonywania trudnych zadań, będzie zdolne zaufać innemu. Jeśli dziecko w tym wczesnym okresie będzie doświadczało zrywania więzi z matką wytworzy się w nim pranieufność, która sprawi, że dzieci, które wychowywały się bez miłości matki w życiu dorosłym, będą pełne nienawiści do drugiego człowieka. Nie będą potrafiły zaufać drugiemu człowiekowi. Uczeń Lorenz'a Biel-Eibesfeldt twierdzi, że dziecko rodzi się z określonymi zaprogramowanymi umiejętnościami, które pozwalają mu przetrwać oraz wytworzyć przywiązanie. Genetycznie zaprogramowane zachowania to :

  1. Uśmiech dziecka.

  2. Agresja.

  3. Wrodzone dyspozycje do uczenia się.

4. Siły napędowe ( np. Popęd mowy).

Jakie siły wywołują przywiązanie? Wzrok i dotyk. Harlow eksperymentował z małpami. Małym małpom dał sztuczne matki jedną z drutu i butelką a drugą włochatą. Wybrały włochatą. Dla wytworzenia przywiązania duże znaczenie ma przywiązanie (przytulanie). Do ciała matki niż karmienie. W momencie przywiązania następuje rozładowanie stanów niepokoju i wytwarza. Się poczucie bezpieczeństwa.

Monotropizm - dziecko wśród wielu kontaktów, które może nawiązywać w swoim środowisku zawsze jest zdolne do nawiązania tego specyficznego kontaktu, jakim jest przywiązanie tylko z jedna osobą. Dziecko rodzi się z zadatkami wrodzonymi, które pomagają mu przywiązać matkę do siebie :

  1. Uśmiech

  2. Krzyk

  3. Przywieranie

4. Nieodstępowanie - podążanie za matką.

Okres krytyczny - okres największej podatności dziecka na ukształtowanie w nim określonych cech, umiejętności i właściwości u dziecka ten okres trwa 3 lata. W ciągu 3 pierwszych lat życia 1. Zaczyna rozróżniać matkę od innych osób około 7-8 miesiąca życia 2. Wyrabia sobie postawę pionowa (dzieci wilcze chodzące na czworaka nauczono chodzić na nogach, ale w sytuacjach zagrożenia zawsze powracały do pozycji wyuczonej wcześniej). Zawsze można nadrobić braki, ale nie idealnie. Okres krytyczny - okres przełomów.

Jak często i ile może być zrywane przywiązanie? Dzieci porzucone przez matkę przywiązują się do innej osoby, bo jest im to konieczne do przeżycia. Psychologowie stwierdzili, że dziecko może ponawiać próby przywiązania 3 razy. Potem uczy się, że lepiej nie przywiązywać się do nikogo, ponieważ przywiązania a dokładniej tego zerwanie jest zbyt bolesne.

Jak dziecko zareaguje na zerwanie z matką? Np. Olechowicz

  1. Absolutna rozpacz - dziecko cały czas płacze a próby nawiązania kontaktu są bezskuteczne. Dziecko nie je, nie bawi się, tylko płacze.

2. Osłupienie - dziecko nie bawi się nie porusza się, nie cieszy się, nie płacze, nie protestuje, nie reaguje na innych, oczy ma bez wyrazu.

Jakie są skutki rozłąki z matką? Skutki zależą od tego czy więź się już wytworzyła i w jakim wieku jest dziecko. Im dziecko mniejsze tym skutki są większe.

Skutki rozłąki u małych dzieci:

  1. Mała odporność na infekcje

2. depresje - mała aktywność, wtulanie się w poduszkę, uboga mina.

3. Lepkość uczuciowa - przytulanie się do obcych ludzi.

  1. Utrata wagi.

5. Zahamowanie rozwoju psycho - ruchowego.

6. Pogorszenie samopoczucia.

  1. Ciężkie zaburzenia somatyczne już w 2 miesiącu życia

8. Opóźnienie w rozwoju fizycznym, psychicznym i społecznym. Skutki są trwałe i nieodwracalne.

Skutki rozłąki u dzieci starszych:

  1. Dziecko w wieku przedszkolnym znosi nieobecność matki przez kilka dni w tygodniu.

2. U dziecka powyżej 7 roku życia nawet roczna rozłąka nie przynosi skutków.

Goldfarb badał dzieci adoptowane przed upływem 1 roku życia i porównywał z dziećmi w przytułkach. Dzieci z przytułków są:

  1. Mniej inteligentne.

  2. Gorzej uczą się w szkole.

  3. Przyswajają mniej słów.

  4. Brak koncentracji, uwagi.

  5. Społeczna niedojrzałość

  6. Agresywne zachowanie.

7. Nie potrafią nawiązywać głębokiej więzi uczuciowej - jest to efekt braku więzi uczuciowej z matką nie jest to wrodzone.

Cech takich nie wykazywały dzieci adoptowane.

Konsekwencje sieroctwa zależą od:

  1. Wieku dziecka.

  2. U sierot w szkole obserwuje się brak koncentracji przez dłuższy czas na zajęciach szkolnych.

  3. Złe wyniki w nauce (matematyka). Dzieci te nie mają umiejętności abstrakcyjnego myślenia.

  4. Problemy z nawiązywaniem kontaktów przyjacielskich i koleżeńskich, z tego powodu, iż nie potrafią obdarzyć uczuciem innych, nie potrafią podtrzymywać uczucia przyjaźni, jeśli zostaną obdarzone tym uczuciem. Dzieje się tak mimo potrzeby kogoś bliskiego.

5. w okresie dorastania: * trudności w nauce, * trudności z zachowaniem, * ucieczki z placówki, *wpadają często w złe towarzystwo, * są mniej ambitne, *w życiu dorosłym często idą drogą rodziców - mechanizm dziedziczenia społecznego (dzieci idą drogą rodziców).

Okres krytyczny - dziecko posiada największą podatność na rozwijanie swoich wrodzonych predyspozycji. Okres ten trwa do 3 roku życia. Dla rozwoju społecznego najważniejszy jest 1 rok życia już w 6 - 7 miesiącu życia dziecko rozpoznaje dobrze matkę, rozpoznaje głos, rysy twarzy i wyraźnie sygnalizuje swoją więź z matką, która przekształca się w przywiązanie. Że przywiązanie wystąpiło widać po tym, iż dziecko przytula się do matki, gdy pojawia się obca osoba. Dziecko wyciąga ręce do matki, uśmiecha się na jej widok. Okres krytyczny odnosi się do tzw. Przełomowych okresów życia dziecka np. 6-7 lat - rozpoczęcie szkoły, 13-14 lat - dorastanie. Te okresy też są krytyczne, bo zachodzi w dziecku wiele zmian, które wywołują liczne kryzysy.

Antropomorfizm- dziecko w kontaktach rodzinnych preferuje jedną osobę do, której się mocniej przywiązuje. Małe dzieci nie mogą się równocześnie przywiązać do kilku osób, tak jak osoby dorosłe.

Skutki sieroctwa społecznego :

  1. Trudności z nawiązywaniem i utrzymywaniem oraz pogłębianiem więzi emocjonalnych otoczeniem.

  2. Opóźnienie w rozwoju intelektualnym.

  3. Brak inwencji.

  4. Manifestacja głodu uczuciowego - lgnienie do innych osób, poszukiwanie kogoś by je pokochał.

  5. Egocentryzm.

  6. Egoizm.

  7. Niewdzięczność.

  8. Nietolerancja

  9. Nieokazywanie życzliwości innym osobom.

  10. mniejsza tolerancja na frustrację.

  11. Częściej przeżywają lęk.

  12. Obniżona, nieadekwatna i niestabilna samoocena.

  13. Obniżony poziom aspiracji.

  14. Niedostosowanie społeczne.

  15. Kłamstwo.

16. nadpobudliwość.

  1. Wulgaryzm.

  2. Ucieczki z lekcji.

  3. Agresja wobec rówieśników.

  4. Poczucie osamotnienia.

  5. Poczucie pejoratywnej odmienności.

22. Poczucie egzystencjalnej tymczasowości.

Poczucie osamotnienia

Dzieci w placówkach opiekuńczych mają kontakty z wychowawcami i kolegami powierzchowne i nietrwałe. Występuje u dzieci świadomość, że nie przynależą trwale do swojego wychowawcy, i że nie są obdarzeni wyłącznym uczuciem miłości. W efekcie braku związku z inną osobą dzieci przeżywają chwiejność emocjonalną, zaburzenia snu i bronią się przed miłością do innych ludzi.

Poczucie pejoratywnej odmienności

Dzieci odbierają negatywne reakcje otoczenia na swoją odmienność powodem tego poczucia jest wychowywanie się poza rodziną własną w instytucji państwowej. Dzieci z domu dziecka są często na terenie klasy szkolnej odrzucane przez kolegów i negatywnie oceniane. Są izolowane lub obdarzone mniejszą sympatią. Status społeczny dziecka w klasie jest niski.

Stan psycho - emocjonalny związany z tymczasowością

Dzieci przebywające w placówce nie mają stałej więzi z jakąś osobą. Albo oni sami są przenoszeni do innej placówki albo wychowawcy czy koledzy odchodzą. Po opuszczeniu placówki nie mogą się zwrócić o pomoc do swych wychowawców, bo często już oni tam nie pracują. Żyją w poczuciu zawieszenia i braku trwałego oparcia.

A. Kelm (sam był wychowankiem domu dziecka) pisał trudnościach dzieci z domu dziecka: * trudności w nauce, występują z różnych powodów :

  1. Dlatego, że przychodzą do placówki zaniedbane.

  2. Mają słabo rozwinięte zdolności intelektualne.

  3. Mają duże luki w opanowywanym materiale.

  4. nie mają rozwiniętej motywacji do nauki.

  5. Nie zależy im na wynikach szkolnych. Połowa dzieci ma opóźnienie szkolne o 1 rok a 10% o 2 lata. 65% dzieci są źle ustosunkowane do szkoły

  6. Nauczyciele są źle nastawieni do dzieci z domu dziecka, bo mają z nimi kłopoty wychowawcze.

  7. Niektórzy nauczyciele są zbyt pobłażliwi i przepuszczają dzieci do następnej klasy.

Przyczyny trudności:

  1. Tkwią w przeszłości dzieci, w zaniedbaniu rodzinnym, środowiskowym.

  2. W braku wyrobionych zainteresowań poznawczych u dziecka.

  3. Dzieci są pozbawione rodziny, która dałaby im oparcie i poczucie bezpieczeństwa.

  4. Brak przynależności do kogoś.

  5. Dzieci wychowujące się w instytucjach mają życie zbiorowe, ciągle nie mają swojego miejsca. Nadmiar kontaktów i brak izolacji utrudnia nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami.

  6. Nie mają poczucia, że mają wpływ na swój los, że sami o sobie decydują. Decydują za niego inni np. Podczas zmiany placówki.

7. Postawa wychowawców i nauczycieli.

Transformacje w opiece nad dzieckiem i jej współczesne trendy.

Dziecko osierocone - pobawione opieki rodzicielskiej z powodów biologicznych (sieroty biologiczne) lub powodów społecznych (sieroty społeczne).

Na przestrzeni tego stulecia dziecko było spostrzegane jako własność rodziców, na, którą państwo nie - mogło ingerować, bo władza rodzicielska była nienaruszalna. Nie istniało „dzieciństwo”, nie rozróżniano traktowania dzieci i dorosłych. Dzieci były traktowane surowo tak jak dorośli. I ruch społeczny zorganizowany na rzecz dziecka powołano w 1875r. Była to norweska fundacja na rzecz ochrony dzieci przed okrucieństwem. Miała ona ochronić dzieci przedatowaniem przez rodziców. Następne towarzystwo powstało w Anglii a później pomysł ten rozprzestrzenił się w innych krajach. W 1900r. Wydano „ stulecie dziecka” Hellen Kay. Domagała się ona szczęśliwego dzieciństwa, bogatszego życia, życia na miarę zdolności i możliwości dziecka. Chciała ona, żeby szkoła była samorządna i przyjazna dziecku (w 1904r. przetłumaczono tę książkę na język polski). Wówczas Polska była pod zaborami i nie troszczyła się o szkoły i ich poziom. Powoływano wówczas instytucje filantropijne (społeczne), żeby zajmowały się dziećmi osieroconymi. Wśród dzieci panowała duża śmiertelność a zwłaszcza po wybuchu i wojny światowej.

Dr Władysław Szenajch napisał odezwę w sprawie ratowania dzieci. Nawoływał, żeby ratować dzieci przed zagładą z powodu utraty rodziców, wojny i epidemii. Na tą odezwę utworzono komitet obywatelski, który w ciągu 10 miesięcy otworzył 108 schronisk dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji i objął swą opieką 10 tyś. Dorosłych i dzieci w tym 4 tyś. Dzieci, które z tej opieki skorzystały.

Rada główna opiekuńcza- instytucja typu społeczno-filantropijna (otwarta na prośbę społeczeństwa i utrzymywana z darowizn). W 1918r. Dysponowała 1430 placówkami, w których znalazło opiekę 125 tysięcy Dzieci. Wówczas to polska odzyskała niepodległość; budowała na nowo państwa. Skoncentrowano się na organizowaniu opieki nad dzieckiem osieroconym. Wg spisu z 1921r. W Polsce było 1 milion 561tysięcy sierot w tym 115 tys. sierot całkowitych. Dzieci umieszczano w zakładach opiekuńczych lub w rodzinach wieśniaczych. Utrzymanie pokrywało państwo za te dzieci, które były dziećmi weteranów wojennych i za dzieci powracające z Syberii, a pozostałe dzieci przebywające w placówkach utrzymywane były przez samorządy terytorialne. Ciągle jednak było tak, że dzieci nie miały zapewnionego prawa do opieki. Opieka należała do rodziców. W 1921r. Uchwalono konstytucję, w której znajdował się zapis, że dziecko ma prawo do opieki i musi ją zapewnić państwo. Dziecko uzyskało ochronę państwową. Po raz pierwszy opieka przestała być darem, filantropią a stała się publicznym obowiązkiem. Opieka miała należeć do zakresu działań ministerstwa pracy i opieki społecznej przy, którym utworzono departament opieki nad dziećmi i młodzieżą. Jednak prawo to nie było jeszcze realizowane. Opieka w kraju była różnie organizowana i była spychana na szary koniec.

W 1923r. Została uchwalona ramowa ustawa o opiece społecznej, która dawała podstawę prawną organizowania opieki nad dzieckiem. Kładła nacisk na ratownictwo, a nie zajmowała się profilaktyką. Preferowano zakładowe domy sierot. W 1927r. Było 1011 zakładów wychowawczych, w których przebywało 53 tys. dzieci. Zakłady były organizowane przez różne instytucje, przez państwo, przez różne stowarzyszenia ideowo-polityczne i przez kościół. 1929-1935r. Zaczęto intensywnie krytykować opiekę zakładową jako zbyt kosztowną. Zaczęto poszukiwać tańszych form opieki. Uznano wówczas, że taką formą będą rodziny zastępcze, którym zaczęto przypisywać określone walory wychowawcze. 1936-1939r. Wysunięto tezę, że rodzina jest podstawową instytucją wychowawczą i należy ją wspierać w wypełnianiu jej funkcji. Za najlepszą formę opieki uznano rodzinę zastępczą. W 1938r. - 10 617 wychowanków było objętych tą formą opieki. W okresie międzywojennym zaczęła się krytyka opieki zakładowej. Pojawiły się książki charakteryzujące dziecko z domu dziecka i nauczające jak należy organizować opiekę dziecku. W okresie międzywojennym pojawiły się inne formy opieki rodzinnej tzw. Wioski dziecięce - kościuszkowskie ich modyfikacją były gniazda sieroce Jeżewskiego. Gniazda te były utrzymywane ze środków filantropijnych (datków). Kazimierz Jeżewski osadził dzieci w rodzinach na wsi i dawał na ich utrzymanie ziemie. Dzieci były zobowiązane do pracy na roli, ale oprócz pracy miały chodzić do szkoły i miały mieć czas na odrabianie lekcji. Jeżewski użyczał pożyczek dzieciom, które zaczynały szkołę zawodową w mieście, ale pieniądze te dzieci musiały oddać, gdy zdobyły wykształcenie i pracę. Założył wioskę, w której mieszkały dzieci. Z okazji rocznicy Kościuszki dostał fundusze i z wdzięczności nadał własne jego imię. Wioski zlikwidowano po wybuchu II wojny światowej. Podczas II wojny światowej znowu zwiększyła się liczba sierot. W 1945r. Sporządzono spis dzieci i młodzieży (z pominięciem Warszawy) zarejestrowano wówczas 1milion 544 tys. dzieci osieroconych i opuszczonych. Zaczęto organizować dla dzieci kolonie, sanatoria, domy dziecka. Większość darów z innych państw przeznaczono dla dzieci. W 1944r. Powołano centralny komitet opieki społecznej, który organizował opiekę dzieciom. Po wojnie działały także inne organizacje społeczne i stowarzyszenia, które prowadziły placówki opiekuńcze: domy dziecka, żłobki, przedszkola. Po wojnie wiele podmiotów zajmowało się opieką nad dziećmi, organizując różne formy opieki. Podmioty te to: robotnicze towarzystwo przyjaciół dzieci, caritas, czerwony krzyż, chłopskie towarzystwo przyjaciół dzieci. Starano się zapewnić dzieciom opiekę i podejmowano w związku z tym działania prawne. Powstał manifest, który był zapowiedzią gwarantowania wykształcenia na każdym szczeblu za darmo i dostęp do oświaty. W 1945r. Uchwałą rady ministrów zlecono opiekę nad dziećmi do 3 roku życia ministerstwo zdrowia, a nad dziećmi 3-18 lat ministerstwo oświaty. W 1946r. Utworzono departament opieki nad dzieckiem. W 1947r. Uchwalono małą konstytucję, która deklarowała również prawo dziecka do opieki, nauki i wypoczynku. W 1949r. Uchwalono ustawę o planie 6 - letnim. Zaczęto akceptować element ideowego wychowania również dzieci osieroconych. Dążono szkołach do kształcenia osobowości socjalistycznych. Placówki miały być tak umieszczone, żeby dzieci miały kontakt z zakładami pracy i poznawały je. W tym czasie preferowano opiekę zakładową, czyli domy dziecka. Zlikwidowano prawie zupełnie opiekę zastępczą. 20 marca 1950r.wprowadzono w życie uchwałę o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Znosiła ona samorządy terytorialne i przekazywała państwu wypełnianie zadań opiekuńczych nad dzieckiem. Zlikwidowano wszystkie inne formy opieki i podmioty organizujące tę opiekę. Opieka stała się tylko państwowa. Państwo przejęło realizację zadań opiekuńczych i było jedynym gwarantem realizacji tych zadań opiekuńczych. W 1952r. uchwalono konstytucję, która gwarantowała, wcześniej występujące, prawo do opieki organizowanej przez państwo. W 1956r. zaczęto powoli dopuszczać ruch społeczny do organizowania działalności opiekuńczej. W 1961r. weszła w życie uchwała o rozwoju systemu oświaty i wychowania. Ustawa ta mówiła o potrzebie rodzinnych form opieki nad dzieckiem, ale nadal preferowane są domy dziecka. W 1962r. przebywało w domach dziecka 40 tys. wychowanków. Do placówek przybywały dzieci zaniedbane a w placówkach nie było już miejsc. Zaczęto tworzyć ośrodki szkolno - wychowawcze, gdzie dzieci chodziły do szkoły i mieszkały w internacie. Były tam dzieci zaniedbane i trudne (często nawet łamiące prawo). Wówczas zaczęto dopuszczać rodzinne formy opieki. 1973r. Raport o stanie oświaty, który krytykował stan opieki nad dzieckiem. Zawierał analizę stanu oświaty. Oceniał on krytycznie opiekę nad dzieckiem i postulował potrzebę zintensyfikowania prac nad zlikwidowaniem dysfunkcjonalności rodziny. Wykazano, że instytucje opiekuńcze nie zaspakajają potrzeb dziecka, szczególnie w zakresie potrzeby miłości i przynależności, co było główną przyczyną choroby sierocej. Postulowano upowszechnianie różnorodnych form opieki m.in. Proponowano rozwój rodzinnych domów dziecka i rodzin zastępczych. Proponowano również prowadzenie pracy z rodziną w celu pozostawienia dziecka przy rodzicach. Miała to być praca, terapeutyczno - edukacyjna, która pozwalała zlikwidować dysfunkcjonalność rodziny a dziecku zachować więź z rodzicami. Od tej pory zaczęto więcej dzieci kierować do adopcji. Lata 70-te charakteryzują się również dużymi przemianami w zakresie troski o profesjonalne przygotowanie wychowawców do pracy w zawodzie. W 1973r. Wydano ustawę, która domagała się od wychowawców pracujących w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wykształcenia specjalistycznego poziomie wyższym. Zorganizowano możliwość zdobywania tegoż wykształcenia, otwarto na studiach kierunek: pedagogika opiekuńczo-wychowawcza. Coraz więcej pojawiało się prac, które obejmowały badania prowadzące w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, w wyniku, czego zaistniało lepsze rozeznanie, co do efektywności pracy tych placówek i dokonywano krytyki szczególnie domów dziecka. Na lata 80 przypada 40 lecie istnienia, polski ludowej. Ukazało się wiele artykułów czasopismach fachowych, które sugerowały, że młodzieży należy sprawić dobre warunki rozwoju i upowszechnić formy opieki rodzinnej. W 1984r. wyrażono zgodę na wybudowanie, z funduszu sos wioski dziecięce, pierwszej wioski dziecięcej w Biłgoraju, której funkcjonowanie oparto na gmeinerowskiej koncepcji.

Koncepcja Gmeinera

W czasie II wojny światowej umarła Gmainerowi matka a opiekę nad nim przejęła starsza siostra, która spełniała się w swej roli. Tak wpadł na pomysł założenia środowisk zastępczych dla dzieci osieroconych. Założył towarzystwo „ sos wioski dziecięce ” opodatkował obywateli 1 szylingiem na rzecz tego towarzystwa. Wybudował wioski dziecięce w Austrii, później budował je także w innych krajach. Wioska składała się z kilkunastu budynków na obrzeżach miasta, w których mieszkały matki z dziećmi. W centrum wioski stał budynek, budynek, którym był dom dyrektora i pomieszczenia socjalne ( świetlice i sale zajęć pozalekcyjnych ). Zajęcia pozalekcyjne prowadzone były przez mężczyzn. Gmeiner wiedział, że dziecko osierocone potrzebuje obojga rodziców i pragnął zapewnić im, chociaż minimum tzn. Niezbędną matkę. Matką tą była samotna kobieta, nie mająca własnych dzieci. Kobieta ta mogła tam. Realizować swoje marzenia macierzyńskie. Subiektem ojca był dyrektor i mężczyźni prowadzący zajęcia dodatkowe. Matki przechodziły kurs, zdobywały wiedzę z zakresu pielęgnacji dziecka, etyki, żywienia, pedagogiki. Później odbywały roczną praktykę. Prowadziły dom wspólnie z doświadczoną matką. Pracowały tam jako ciocia. Po szkoleniu, matki otrzymywały dom, dzieci i pieniądze na utrzymanie tych dzieci. Miały dbać o żywienie, ubranie i wychowanie dzieci. Pracowały w przydomowym ogródku. Nie musiały rozliczać się z finansów. Dyrektor wizytował dom i sprawdzał pracę matki. Dzieci w czasie wakacji dokonują wymiany z dziećmi wiosek i innych krajów.

Lata 90-te to fale pierwszych transformacji ustrojowych, które charakteryzowały się tym, że sposób sprawowania opieki nad dzieckiem modyfikował się. W 1990r. ukazała się ustawa o samorządach terytorialnych i ustawa o podziale zadań i kompetencji między organami gminy a organami administracji rządowej. W wyniku tej transformacji dokonano podziału terytorialnego, ustanowiono nowe województwa, gminy i powiaty. Każdemu organowi przypisano określone zadania w zakresie administrowania i zapewniania opieki i zadań socjalnych. Równocześnie dopuszczono do organizowania opieki różne przedmioty, nie tylko państwowe, np. Kościoły, zakony. Reforma terytorialna, strukturalna i oświatowa z roku 1999 definitywnie przekazała placówki opiekuńcze w ręce samorządów. Preferowana jest polityka prorodzinna, którą mają realizować odpowiednio przygotowani do tego pracownicy socjalni, a ma ona zmierzać do tego, aby upowszechniał się trend pracy z rodziną w celu likwidacji jej dysfunkcjonalności i pozostawiania dziecka w środowisku rodzinnym, a w sytuacji, gdy dziecko jest już w placówce należy podejmować prace na rzecz reintegracji z rodziną tzn. Ponownego połączenia z tą rodziną. Placówki opiek- wych., Które były przyporządkowane ministerstwu pracy, płacy i spraw socjalnych, i zaczęto w nim dokonywać reorganizacji nie zawsze z korzyścią dla pracowników i dzieci. Na pierwszym miejscu akcentuje się udzielenie pomocy i wsparcia rodzinie a nie sprawowanie opieki nad dzieckiem. Powołano różne nowe instytucje, które mają udzielać tej pomocy i wsparcia. Instytucjom tym przypisano określenie zadania na poszczególnych poziomach samorządów. Centrum pomocy dziecku i rodzinie - to forma opieki, która powstała dzięki pomocy kuratorium oświaty w skład tej organizacji wchodzą :

1. pogotowia opiekuńcze,

  1. Ośrodek adopcyjno- opiekuńczy,

  2. poradnie psychologiczne i pedagogiczne,

  3. Ośrodek interwencji kryzysowej.

Celem centrum jest inicjowanie i wspomaganie parorodzinnego systemu opieki w tym doradztwa psychopedagogicznego, terapii psychologicznej, udzielanie pomocy specjalistycznej rodzinie oraz inicjowanie i wspomaganie zastępczych form opieki i wychowania rodzinnego. Centrum współpracuje z rodziną, głównie z rodziną dysfunkcyjną, próbując wyjść jej z tej dysfunkcjonalności. Inną instytucją powołaną 1.01.1999r. Jest powiatowe centrum pomocy rodzinie - realizuje zadania własne (powiatowe) i zadania zlecone przez rząd. Obowiązki tej instytucji wynikają z ustawy o pomocy społecznej zadania to wspieranie rodziny niewydolnej ekonomicznie. Obowiązki :

  1. Organizowanie i nadzorowanie rodzin zastępczych.

2. tworzenie i prowadzenie placówek opiek - wych. i sprawowanie nad nimi nadzoru.

3. Organizowanie i prowadzenie domu pomocy społecznej o zasięgu ponad gminnym - kieruje tam osoby wymagające opieki jest zobowiązany do udzielania pomocy, schronienia, posiłku, pochówku osobą bezdomnym przebywającym na terenie powiatu.

4. Przyznaje świadczenia finansowe bezdomnym przebywającym na terenie powiatu.

5. Organizuje pomoc uchodźcą oraz osobom niepełnosprawnym .

Kolejną instytucją, które realizuje zadania pomocy społecznej na szczeblu miasta i gminy jest ośrodek pomocy społecznej. Realizuje zadania własne (gminy) oraz zadania zlecone przez wojewodę. Obok świadczeń finansowych OPS podejmuje prace z rodziną, często poprzez współpracę z opiekunkami z polskiego czerwonego krzyża, organizując pomoc dla ludzi starszych lub z pewnym kalectwem. Kalectwem OSP dominuje pomoc finansowa, którą można otrzymać, gdy spełnia się odpowiednie warunki : kryterium dochodowe 351,- zł na osobę samotną, albo 380,-zł na pierwszą osobę w rodzinie i 324,-zł na drugą i kolejną osobę powyżej 15 roku życia formy pomocy to m.in.

  1. Zasiłek stały.

  2. Zasiłek stały wyrównawczy.

  3. Renta socjalna.

  4. Składka na ubezpieczenie rentowe.

5. Różne inne formy zasiłków.

Nowe trendy w opiece związane z nowym spojrzeniem na rodzinę.

Nowe trendy w opiece przejawiają się w zmianie paradygmatu obowiązującego w organizacji opieki ( paradygmat - wzorzec, sposób patrzenia na pewne sprawy). Inny sposób patrzenia na roztaczanie opieki nad dzieckiem. Dotychczas obowiązywał taki sposób rozwiązywania kwestii opieki nad dzieckiem, - jeśli rodzina była patologiczna i nie opiekowała się dzieckiem to decydowano o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczej.

Przez 10 - lecia pedagog. Społeczna i opiekuńcza zdominowana była przez wizję ratowania dziecka przed jego rodziną i środowiskiem. Dziecko umieszczano w placówce opiek- wych. Np. W domu dziecka i nie troszczono się o to jak ta rodzina dalej funkcjonuje i czy utrzymuje kontakt z dzieckiem umieszczonym w placówce. Placówka przejmowała na siebie wszystkie zadania a rodzice byli wolni od swoich obowiązków. Badania nad skutkiem takiej opieki - osierocenia dzieci i zerwania więzi z rodzicami pokazały, że dzieci wychowywane w instytucjach opiekuńczych mają wiele deficytów, które płyną z braku stałej więzi z rodzicami bądź bliskimi. Zostało sformułowane twierdzenie, że najlepszym sposobem na pokonanie problemów dziecka jest wychowanie go w środowisku rodzinnym i że każde dziecko powinno mieć warunki podobne dla swojego rozwoju tzn. Każde dziecko powinno rozwijać się w rodzinie a nie w placówce. Zaczęto preferować w latach 70-tych, na zachodzie nowy paradygmat w opiece polegający na tym, że preferowane jest pogląd, iż należy pomagać przede wszystkim rodzinie szczególnie na pierwszym etapie powstawania u niej zaburzeń i wspierać ją tak, aby mogła ona wykonywać swoje zadania dobrze a dziecko mogło w niej pozostać. Uważa się, że gdy dziecko znalazło się już w instytucji lub innej rodzinie np. W rodzinie zastępczej, należy podjąć pracę w kierunku nawiązania kontaktów dziecka z rodziną biologiczną. Należy również podjąć pracę z rodziną biologiczną w celu dokonania w niej zmian takich by mogła przyjąć do siebie dziecko powrotem. Należy podejmować działania w kierunku reintegracji dziecka z rodziną biologiczną. Realizacji temu celowi mają służyć służby socjalne współpracujące z rodziną. W tym celu w naszym kraju od 1999r. Weszły w życie nowe rozwiązania związane z opieką. Przekazano instytucje opiekuńcze z ministerstwa edukacji do ministerstwa pracy, płacy i polityki socjalnej. Tymczasową formą opieki nad dzieckiem zaniedbanym przejmują głównie rodziny zastępcze. Przebywa w nich 50 tys. dzieci. Na przestrzeni kilkunastu lat transformacji ustrojowej liczba dzieci przebywających w rodzinach zastępczych zwiększyła się o 17%. Dzieci umieszczane są w rodzinach zastępczych na czas krótkotrwały, tj. Czas, który jest potrzebny do uregulowania problemów rodziny biologicznej, i zakłada się, że rodzina zastępcza powinna podtrzymywać kontakt dziecka z rodziną biologiczną i powinna mieć świadomość, że dziecko do rodziny biologicznej powróci. Często się to nie udaje i ta opieka, która miała być tymczasowa staje się długoterminowa. Na to muszą zwrócić uwagę służby socjalne gdyż idzie o to by dziecko było jak najkrócej oderwane od rodziny własnej. Ponieważ planowanie stałości rodziny jest bardzo ważną zasadą w organizowaniu opieki, w realizacji tych nowych postulatów, trzeba zwrócić uwagę, że nie wszystkie rodziny nadają się do tego, żeby dziecko mogło do nich wrócić. Trzeba być w tej kwestii ostrożnym. Nowy paradygmat wyrasta z nowego spojrzenia na rodzinę. Z dążenia do tego żeby można było uwzględniać w opiece nad dzieckiem udział rodziców i rolę rodziców w organizacji tej opieki. Uchwalona przez ONZ w 1989r. Konwencja o prawach dziecka w 1991r. Weszła do polski. Konwencja ta próbuje wyrównać prawa rodziców i prawa dziecka. Daje dzieciom prawo. Na zachodzie zaczęły się tworzyć ruchy rodziców celu wzajemnego wspierania się w wypełnianiu swojej funkcji i zadań, w celu wzmocnienia ich w roli rodzicielskiej. Coraz powszechniejsze staje się podejście zorientowane na rodzinę a opiera się ono na założeniu, że istota ludzka może być zrozumiana i wspomagana jedynie w kontekście bliskich i znaczących systemów ludzkich, z pośród, których najważniejsza jest rodzina. Podejście zorientowane na rodzinę w opiece nad dzieckiem uwzględnia trzy wymiary :

  1. Perspektywę ekologiczną

  2. Perspektywę Kompetencji

3. Perspektywę Rozwojową, orientacja planowania stałości.

Perspektywa ekologiczna - metafora ekologiczna akcentuje równowagę adaptacyjną pomiędzy jednostką a środowiskiem. Codzienne życie każdej jednostki odbywa się w obrębie mikrosystemu. Dla dziecka na początku są to najbliższe osoby i codzienne obowiązki, które z biegiem lat wkraczają i wchodzą w mecosystem tzn. Relacje pomiędzy mikrosystemami np. Pomiędzy rodziną a szkołą. Na rozwój jednostki i funkcjonowanie rodziny wpływają egzosystemy tzn. Systemy, w których jednostka nie odgrywa głównej roli, ale które mają istotny wpływ na życie jednostki i rodziny np. Miejsce pracy rodziców, władze lokalne. Znaczącą rolę odgrywają jeszcze makrosystemy tzn. Ideologiczne i instytucjonalne wzory kultury, tradycje, sposób patrzenia na daną kwestie. W perspektywie ekologicznej środowisko rozumiane jest szeroko, jako metafora ekologiczna umożliwiająca rozumienie wielu problemów, jakich doświadcza we współczesnym świecie rodzina. Bardzo często do wyjaśnienia wpływów tych systemów stosuje się teorie transakcyjną, w której akceptuje się to, że kolejne systemy umożliwiają jednostce pokonywanie barier znajdujących się w środowisku. Pomoc rodzinie nie zawsze wystarcza gdy jest udzielana na poziomie mikrosystemu ale czasami musi być skierowana na zmianę w środowisku.

Perspektywa kompetencji w analizach funkcjonowania rodziny polega na tym, że osoby które próbują ingerować w życie rodziny, powinny posiadać wysokie kompetencje umożliwiające udzielenie dobrej pomocy rodzinie. Z drugiej strony perspektywa kompetencji odwołuje się do kompetencji (umiejętności, zdolności) jednostki do adaptacji i radzenia sobie z nowymi zadaniami stawianymi przez rzeczywistość. Perspektywa kompetencji dostrzega, że rodzice to aktywni uczestnicy transakcji ze środowiskiem. Rodziny to otwarte systemy, które można mobilizować do tego, żeby sobie radziły z przeciwnościami, jaki spotykają w środowisku. Perspektywa kompetencji karze pracownikom przestać decydować za rodziców, natomiast karze mu zdobywać określone umiejętności. Perspektywa kompetencji karze osobom współpracującym z rodziną dostosowywać się do umiejętności rodziny, do jej zmian i do zdobywanej niezależności.

Perspektywa rozwojowa - kładzie akcent na to, że osoba ludzka rozwija się i funkcjonuje w kontekście rodziny i w transakcjach rodziny ze środowiskiem. Spostrzega jednostkę w ciągłym rozwoju i zwraca uwagę, że kolejne stadia w cyklu życia są zmienne. Ale dla każdego cyklu życia rodziny i jednostki przypisuje określone zadania i wpływ rodziny na rozwój jednostki. Akcentuje to, że każda jednostka posiada zdolność do przezwyciężania braków i pokonywania trudności. Znajomość tych cyklów rozwoju jednostki i widzenie jednostki w perspektywie rozwojowej umożliwia dostosowanie charakteru interwencji do sytuacji i stadium życia rodziny i uwzględnia możliwości zmiany.

Orientacja planowania stałości ta perspektywa widzenia rodziny skierowana jest na zapewnienie dzieciom życia w rodzinie biologicznej lub innej dającej gwarancję stabilności więzi uczuciowych. Akcentuje prawo dziecka do rodziny i chroni więzi rodzinne. Celem planowania stałości jest zapewnienie dziecku, które trafia do systemu opieki, stałego domu. Jeśli dziecko nie może powrócić do rodziny biologicznej to stara się mu zapewnić rodzinę adopcyjną lub opiekę w rodzinie zastępczej, a w sytuacji, gdy istnieje możliwość powrotu dziecka do rodziny biologicznej realizuje się tę szansę. Zmieniło się rozumienie opieki. Nie jest rozumiane jako substytut (coś zmiennego), ale jako uzupełnienie opieki w rodzinie. Nie diagnozuje się jej dziś od strony deficytów, ale patrzy się na nią jako źródło określonej potencji, siły do przezwyciężania kryzysów. To, że dziś preferuje się pomaganie dziecku poprzez wspomaganie całej rodziny, sugeruje konieczność zatrudniania do tego zadania profesjonalistów. Dziś profesjonalista to wspierający partner w rodzinie a nie urzędnik. Potrafi on z myślą o poprawie jakości życia rodziny a łączyć różne kręgi do współpracy na rzecz tej rodziny. Potrafi włączyć rodziców i wszystkich członków rodziny do inicjowania zmian w rodzinie, a popularyzowanym modelem pracy z rodziną stają się konferencje rodzinne polegające na tym, że decyzje o opiece nad dzieckiem podejmowane są wspólnie z rodzicami, pracownikami, dziećmi, dalszymi krewnymi, przyjaciółmi i sąsiadami. Wspólnie ustalają plan postępowania. Do współpracy z rodziną wdrążane są określone programy.

Są 3 typy tych programów :

  1. Prewencyjne - ich celem jest zapobieganie przemocy i zaniedbania i wydobywanie z izolacji społecznej poprzez edukację i pracę wolontariatu.

  2. Interwencyjne - zapobiegające umieszczeniu dzieci poza domem bądź przywracające dzieci rodzinie. Mogą to być programy * intensywne interwencji w rodzinie, ** długoterminowej pracy z rodziną, *** terapeutyczne.

3. wspierające rodzinę - nastawione na poprawę funkcjonowania rodziny i umocnienia rodziców wierze możliwości wychowawczej.

Przemoc od historii do pourazowego zespołu stresu.

Histeria - neuropsychoza -choroba nerwowa, która objawia się nadmierną pobudliwością emocjonalną i jest połączona z zakłóceniami: czynności psychiki, nerwów ruchowych, zmysłów i jelit. Histeria była przypisywana głównie kobietom i uważana, że jest spowodowana schorzeniami narządów rodnych (z greckiego histeria to macica). Histeryczki uważane były za symulantki i nikt nie traktował poważnie ich dolegliwości. Także, dlatego, że różnorodne leczenia nie dawały efektów. W związku z tym lekarze nie podejmowali się leczenia tych chorób, zajmowali się tym uzdrowiciele. Dopiero j.M.Charcot, francuski neurolog, pod koniec xix wieku podjął badania nad tą „ wielką nerwicą'' jak nazywano zastępczo histerię. Interesował się on głównie objawami tej choroby np. Paraliż, utrata wrażliwości na bodźce, amnezja. Opisywał te objawy, klasyfikował je i dokumentował. W Paryżu organizował tzw. Wykłady czwartkowe na, które zjeżdżali się różni ludzie (lekarze, artyści, chorzy), których zadziwiał swymi słowami i pokazami.( Używał żywych modeli). Pokazywał jak wygląda sparaliżowana kobieta, hipnotyzował ją a ona pod wpływem hipnozy potrafiła się ruszać. Przez te pokazy udowodnił, że histeria jest chorobą, która nie jest wymyślona. Przybył do niego na staż z. Freud, i nauczył się od charkota stosowania hipnozy. Interesowało go, dlaczego kobiety na tę chorobę zapadają. Gdy wrócił Freud do Wiednia to z lekarzem. J.Breuer'em podjął się leczenia kilku kobiet chorych na histerię. Leczenie to polegało na prowadzeniu rozmów z pacjentami i rekonstruowaniu ich przeszłości sięgając aż do dzieciństwa. Czasami stosowano hipnozę by pomóc pacjentce odtworzyć zdarzenia z bardzo wczesnego dzieciństwa. Badania wykazały, że przyczyną histerii jest uraz psychiczny wywołany najczęściej nadużyciem seksualnym, gwałtem lub kazirodztwem. Freud postawił taką tezę, że histeria jest efektem wykorzystania seksualnego doświadczonego w dzieciństwie i opisał to w swej książce „ etiologia histerii ” zaprosił on na spotkanie lekarzy i wygłosił wykład o przyczynie histerii. Wyśmiano go i skrytykowano. Uważano, że są to fanaberie i rzeczy nienaukowe. Wówczas Freud wycofał się z tej teorii i zaczął poszukiwać innego wyjaśnienia histerii, jakim mógł być kompleks Edypa i Elektry jako źródło niezaspokojonego popędu miłości rodzicielskiej.( Freud po II wojnie św. Na raka). Po pewnym czasie rozwinął się ruch społeczny zorganizowany dla ochrony dzieci przed maltretowaniem. W 1875r. Zostało powołane towarzystwo na rzecz ochrony dzieci przed okrucieństwem. był to efekt wysiłków zmierzających do ochrony 9 letniej mery Wilson. Pewien pracownik socjalny odwiedzał staruszkę, która poprosiła go, by po jej śmierci zajął się dziewczynką z sąsiedztwa i uratował ją przed maltretowaniem przez macochę. Gdy staruszka umarła, podjął się tego, ale nie mógł nic zrobić, bo nie było można ingerować w sprawy rodzinne. Zwrócił się, więc do prezesa towarzystwa ochrony zwierząt przed okrucieństwem. Prezes ten podjął działania prawne. Po procesie macochę skierowano do więzienia a dziewczynkę umieszczono w rodzinie zastępczej. W wyniku tego procesu założono towarzystwo na rzecz ochrony dzieci. Inny przypadek miał miejsce w Belgii w 1897 r. Policja w Gandawie odkryła że 7 letnia Charlota była maltretowana i zaniedbywana. Prasa sprawę nagłośniła i zaczęto zbierać datki na stowarzyszenie pomocy dzieciom maltretowanym. Udzielono pomocy Charlocie i podjęto walkę z tego typu zachowaniami rodziców. Te 2 przypadki wywołały niepokój o los dziecka i podjęto się ratowania dzieci przed rodzicami. Zwrócono wówczas także uwagę na to, że trzeba także chronić dorosłych przed patologią. Zaczęto się obawiać, że patologia przeniknie do zdrowego społeczeństwa i spowoduje moralny upadek społeczeństwa. Zaczęto :

  1. Zabierać dzieci do placówek i chronić je przed okrutnymi rodzicami.

  2. Prowadzić kampanie antyalkoholową, bo stwierdzono, że maltretowanie dzieci ma miejsce w rodzinach alkoholowych.

3. Zabierać całe rodziny ze społeczeństwa marginesu i umieszczano je w specjalnie wybudowanych osiedlach. Zwanych sanatoriami i próbowano uczyć ich zasad moralnych.

Przemoc. Traktowano jako efekt patologii to nastawienie zmieniło się, gdy pewna grupa badaczy z USA uznała, że przemoc jest zwykłym przejawem funkcjonowania rodziny, bo zjawisko to występuje statystycznie często, jest aprobowane kulturowe i jest częścią życia we wszystkich społeczeństwach.

Zaczęto interesować się interakcjami między członkami rodziny i ich konsekwencjach tj. zaburzenia samoocena, depresja. Przełomem dla badań nad przemocą był rok, 1892 gdy na zjeździe pediatrów w Los Angeles pokazano wiele złamań, urazów jako efekt maltretowania dziecka. Nazwano to zespołem dziecka bitego lub maltretowanego. Pod tym terminem rozumiano stan kliniczny dziecka, które doznało przemocy fizycznej, która stała się przyczyną trwałych uszkodzeń ciała lub śmierci dziecka. Wówczas przemoc odnoszono tylko do obrażeń fizycznych dopiero później za przemoc uważano także przemoc psychiczną, zaniedbanie i nadużycie seksualne. Zmodyfikowano rozumienie przemocy i dziś światowa organizacja zdrowia uważa, że maltretowanie dziecka to każde zamierzone i niezamierzone działanie osoby dorosłej, które ujemnie wpływa na rozwój fizyczny lub psychiczny dziecka. Gdy lekarze stwierdzają maltretowanie dziecka można skierować sprawę do sądu. W Polsce znęcanie nad dzieckiem istnieje w klasyfikacji pod nr e. 967 ale istnieje to tylko w klasyfikacjach sądowych. A w przychodni lekarz nie orzeka maltretowania jedynie złamania czy urazy.

Zespół stresu pourazowego. W latach 70-tych feministki rozpoczęły walkę o zmianę sytuacji kobiety. Walczyły o to by niebyły maltretowane i gwałcone. W 1975r. Założono centrum badań nad gwałtem. Ale wówczas jeszcze gwałt nie uznano za wykroczenie i nie podlegał on orzeczeniom sądowym, a w powszechnej opinii mówiono, że nic się nie stało, że było to tylko spełnienie ukrytych pragnień kobiety. Syndrom gwałtu - kobiety czują, że ich życie jest zagrożone, cierpią na różne dolegliwości np. Bezsenność, odrętwiałość. Okazało się, że syndrom gwałtu jest podobny do tego, który został opisany przez lekarzy u żołnierzy wojennych, którzy brali udział w walce i byli świadkami śmierci swoich towarzyszy. Reagowali oni załamaniem nerwowym, co powodowało, że nie byli zdolni do walki. Stwierdzono, że jest to choroba frontowa. Syndrom uczestnictwa w wojnie to syndrom pourazowego zespołu steru. W 1980r. Zapisano tą chorobę do kodeksu lekarskiego w USA. Objawy :

  1. Nadmierne pobudzenie - organizm jest stale gotowy na niebezpieczeństwo.

  2. Występuje zjawisko wtargnięcia - na jawie, w śnie pojawiają się tragiczne wspomnienia z dużą intensywnością.

3. Zjawisko zawężania lub odrętwienia - zmienia się stan świadomości tak bardzo, że jednostką wydaje się, że to wszystko wydarzyło się komuś innemu a ona staje się bierna i poddana. Stres pourazowy leczy się terapią.

Przyczyny stosowania przemocy

  1. Środowisko dzieli się na:

  2. Mikrosystem - najbliższa rodzina.

  3. egzosystem - otoczenie.

  4. Makrosystem - system obowiązujący w kraju - kultura.

  5. Ja - przyczyny tkwiące w osobie w jej osobowości.

Przyczyny przemocy tkwiące w „ ja''. Dawniej uważano, że przemoc stosują tylko osoby z zaburzeniami psychicznymi. Zaobserwowano, że ci, co stosują przemoc to ludzie z zaburzeniami, ale 75% z nich to ludzie, którzy nigdy nie byli leczeni psychiatrycznie i w miarę normalnie funkcjonowały np. W pracy. Zaczęto przyglądać się osobom stosującym przemoc wobec dzieci i stwierdzono, że do zabójstwa dochodzi przez przypadek przy zbyt silnym uderzeniu dziecka np. Z powodu nieposłuszeństwa. Zauważono, że najpierw rodzic zaczyna krzyczeć na dziecko a gdy spotyka opór dziecko wpada w szał i zatraca poczucie realizmu i bije dziecko coraz mocniej. Stosowanie przemocy wynika z doświadczeń sprawcy z okresu wczesnego dzieciństwa np. Z doświadczeń maltretowania lub wykorzystywania przez dorosłych. Dowiodły tego także doświadczenia Freuda, który twierdził, iż nerwice powstają głównie z powodu wykorzystania seksualnego w dzieciństwie. Alicja Miller „ mury milczenia''- dowodzi, że podłoże tkwi w wykorzystywaniu przez ojca. Traumatyczne doświadczenia z wczesnego dzieciństwa są przyczyną przemocy wobec dziecka mimo tego, że wcześniej rodzice zarzekali się, że nie będą tak postępować z własnymi dziećmi jak ich rodzice. Stosowaniu przemocy sprzyjają też doświadczenia emocjonalne np. Zerwanie więzi. Często przemoc wobec dziecka jest stosowana z powodu tego, że jest ono niechciane lub nieślubne.

Przyczyny przemocy tkwiące w mikrosystemie. Są to przyczyny tkwiące w rodzinie. Małżonkowie, którzy stosują agresję w sporach między sobą używają podobnych zachowań wobec dzieci. Rodzice przemocą podporządkowują sobie dzieci. Dzieci ze związków pozamałżeńskich traktowane są inaczej, są bite, zaniedbywane. Źródłem napięć w rodzinie są również trudne warunki materialne i mieszkaniowe szczególnie, gdy towarzyszy im alkoholizm. Alkoholicy wymierzają nieludzkie kary nawet za małe przewinienia. Lekarze twierdzą, że u alkoholików zachodzą zmiany psychiczne w wyniku, których zniszczone ma normy etyczne i pohamowanie. Czasami dziecko jest przyczyną, - gdy jest chorowite lub płaczliwe a rodzice nie wytrzymują tych bodźców. Badania wykazują, że przemoc częściej stosują matki niż ojcowie. Zaś ojcowie stosują bardzo silne środki represji. Częściej przemoc stosowana jest wobec synów, niż wobec córek. Najczęściej przemoc wobec dzieci stosuje się, gdy mają 5 - 9 lat potem przemoc wobec dzieci spada i wzrasta w wieku dorastania 15 - 17 lat. - wówczas częściej przemocy doświadczają dziewczęta, głównie z powodu obawy rodziców przed tym, żeby nie stały się one obiektem wykorzystania seksualnego. Więcej przemocy jest w domach wielodzietnych. Dlaczego kobiety stosują przemoc?

1.matki więcej czasu spędzają z dziećmi i mają częściej okazję żeby pokazać swe niezadowolenie. 2.jeśli dziecko sprawia kłopoty wychowawcze jest to element stresujący dla matki.

Wykształcenie rodziców nie wpływa na stosowanie przemocy. Jednak badania wykazały, że rodzice o niskim statusie społecznym częściej stosują przemoc fizyczną a rodzice o wyższym statusie częściej stosują przemoc psychiczną. Anna piekarska - rodzice stosują przemoc i agresję, dlatego, że umieją sobie inaczej poradzić sobie z problemami, które narastają i nie wiedzą, co mają zrobić.

Przyczyny przemocy tkwiące w egzosystemie (rola izolacji społecznej i rola oparcia).

Izolacja - rodzina nie zaprasza gości, żeby nikt nie widział, co się u nich dzieje. Inni zaś nie przychodzą do nich, bo nie chcą tego obserwować lub wtrącać się. Sprawca przemocy często dąży do odizolowania ofiary od źródeł wsparcia.(od przyjaciół, rodziny czy ośrodków pomocy społecznej). Pracownicy socjalni powinni ustanowić grupę wsparcia np. Rodzinie w sąsiedztwie.

Przyczyny przemocy tkwiące w makrosystemie. ( postawy społeczne wobec przemocy, prawo wobec przemocy i rola środków masowego przekazu ) postawy społeczne wobec przemocy - ciągle panuje przekonanie, że dzieci są własnością rodziców. Środki masowego przekazu - nasilenie zjawiska przemocy w mediach. Telewizja i film jest źródłem nasilania się przemocy. Występuje zjawisko adiaforyzacji - stępienie na bodźce - nasila się dzięki rozwojowi techniki np. Wojna techniczna często uważa się to za grę. Wg Teorii behaworalnej - gdy człowiek ogląda zachowania agresywne później je powiela.

Reakcje dziecka na doświadczaną przemoc. Każdy próbuje się bronić przed przemocą - dziecko także stosuje mechanizmy obronne lub procesy przystosowawcze.

Mechanizmy obronne - to sposoby za pomocą, których zdrowa świadomość broni się przed bolesnymi lub zagrażającymi zdrowiu przeżyciami.

Mechanizm wyparcia - automatyczne i nieświadome wyrzucanie z pamięci do podświadomości zdarzenia bolesnego ( zdarzenia tego osoba nie może już sobie przypomnieć chyba, że poprzez hipnozę).

Mechanizm tłumienia - świadome zapominanie, zdarzenia te mogą być wywołane świadomym wysiłkiem woli lub za pomocą jakiegoś bodźca.

Mechanizm rozszczepiania - jest to psychologiczne oddzielenie poczucia własnej rzeczywistości od ciała - rozszczepienie osobowości.

Mechanizm minimalizacji - jednostka pomniejsza znaczenie skutków doświadczenia (np. Inni mają jeszcze gorzej). Mechanizm zaprzeczenia - zaprzeczenie, że to nie prawda.

Mechanizm złudzenia - wierzymy w coś, co pomimo oczywistych faktów świadczy przeciwnie ( osoba nie uznaje postrzeganych faktów za prawdziwe).

Oprócz mechanizmów obronnych dziecko stosuje także procesy przystosowawcze np. Identyfikacja z agresorem - dziecko zachowuje się jak agresor a nie jak ofiara, podziwia agresora, nazwano to kompleksem sztokholmskim - ofiara zakochuje się w agresorze.

Czynniki wpływające na różnice w rozwoju dziecka krzywdzonego: 1. Jedne dzieci radzą sobie z traumatycznym wydarzeniem i normalnie funkcjonują a inne nie mogą sobie z tym poradzić. Wpływa na to: * siły własne jednostki. ** różnice indywidualne. *** formy krzywdzenia. ****czy w otoczeniu dziecka były osoby, które udzielały mu wsparcia. *****czy dziecko rodzi się z neurologicznymi zaburzeniami. ****** trudne sytuacje ekonomiczne


Wyszukiwarka