30 września 2003

Etyka biznesu - jest np. o tym w co biznesmen nie wierzy i nie robi lub też wierzy ale widzi wokół że tak nie jest... itd.

Czy w sytuacji kryzysowej ujawniają się nasze wartości, czy wręcz przeciwnie - zanikają?
Jest to podstawowe pytanie etyki biznesu. Czyli etyka jest o autentyczności naszych zachowań.

Jakie jest źródło wartości naszych działań? Może to być np. religia.

Etyka pozwala nadać sens temu, co mówimy.

Etyka (gr. ethikos - nauka o obyczajach, o moralności) to filozoficzna i normatywna nauka o moralności. Zajmuje się opisaniem i wyjaśnieniem czym jest dobro i powinność moralna, sumienie, odpowiedzialność, jaki jest wpływ działania moralnie dobrego i złego na naturę człowieka, jaki jest sens i cel ludzkiej egzystencji.

Kierunki w etyce można podzielić w zależności od:

1. 
   
   
   stosunku do Boga (w punkcie wyjścia lub dojścia)
   
   Uznanie zależności porządku moralnego od Boga jako jego twórcy i poręczyciela:
   
   

TAK NIE

teistyczno-heteronomiczna laicko-autonomiczna

2. 
   
   
   stosunku do istnienia obiektywnych, powszechnych i niezmiennych (absolutnych) norm moralnych, jako podstawowych elementów moralności:
   
   

TAK NIE

absolutna (-tystyczna) relatywistyczna

Co to jest dobro moralne?

W zależności od tego jak rozwinie się istotę dobra moralnego, można rozróżnić trzy podstawowe stanowiska:

1. deontologizm

2. eudajmonizm

3. personalizm

Deontologizm

Czyn jest moralnie dobry przez to, że jest zgodny z nakazem (prawem) odpowiedniego autorytetu:

• zewnętrznego, np. Bóg, król, prezydent

• wewnętrznego - podmiot sam dla siebie, np. rozum praktyczny Kanta

Tutaj normy moralne są POZA nami.

Eudajmonizm

Czyn jest moralnie dobry przez to, że prowadzi do szczęścia, które jest najwyższym celem człowieka i motywem jego działania.

Szczęście może być:

• transcendentne - szczęście to obiektywne dobro absolutne poza życiem ziemskim

(Platon, chrześcijaństwo)

• immanentne:

• subiektywistyczne - przeżycie przyjemności przez jednostkę

• obiektywistyczne - przez realizowanie dóbr obiektywnych - najczęściej natury

społecznej

Personalizm

Dobro i rozwój osoby ludzkiej jest nadrzędną zasadą, której są przyporządkowane wszystkie partykularne dobra realizowane przez człowieka w wyniku jego wolnej działalności.

SOKRATES

Wszystko zaczęło się od Sokratesa, który zastanawiał się co naprawdę oznacza moralność.

Cnota za czasów Sokratesa - umiejętność zachowywania pewnych obyczajów.

Moralność polega na odpowiedzi na pytanie: co się należy człowiekowi od człowieka ze względu na to, że są ludźmi (ze względu na człowieczeństwo). Istotą człowieczeństwa jest godność. A więc: co się należy człowiekowi ze względu na jego godność.

Godność to to, co jest najbardziej nasze, ludzkie. Godność ponad wszystko.

Każdy z nas ma wewnętrzny głos - godność - życie zgodnie ze sobą.

Jeżeli ktoś działa moralnie źle, to dlatego, że nie wie co powinien zrobić. Niemożliwe jest świadome urąganie sobie samemu. Wystarczy poznać własną cnotę, by jej ulegać.

Następstwem życia cnotliwego jest szczęście.

PLATON

Uczeń Sokratesa. Poszedł nieco dalej.

Stwierdził, że źródłem godności człowieka (działalności moralnej) jest kontakt intelektualny z ideą dobra i piękna. I to jest źródłem szczęścia.

Platon uważał, że tylko idee istnieją.

ARYSTOTELES

Uczeń Platona.

Mówił, że jest wręcz przeciwnie. Istnieją ludzie a idee są tylko urzeczywistnieniem pragnień ludzi.

Istnieją różne rodzaje dóbr, ale jedno jest najwyższe. Doszedł do tego drogą empiryczną. Odkrył, że działania ludzkie ilustrują jakieś dobro. To dobro jest w nas. Ostatecznym celem człowieka jest urzeczywistnienie siebie jako człowieka. I to jest cnota. A człowiek jest istotą społeczną więc cnota powiązana jest ze szczęściem innych ludzi.

Cnota to po prostu bycie człowiekiem. W cnocie uwidacznia się człowiek.

KONFUCJUSZ

Największy mędrzec chiński - te lata co Platon i Arystoteles.

Konfucjonizm - mówi się że to religia... to przede wszystkim system etyczny.

Główna przesłanka to: człowiek może się doskonalić, trzeba mu tylko pomóc.

Człowiek jest z natury dobry i trzeba mu pomóc. Ludzi można prowadzić, poprzez ich wychowanie oraz przez naśladowanie wzorców, do cnoty.

Na jednostkę można oddziaływać poprzez mędrców, którzy potrafili właściwe postępowanie uczynić wartością nadrzędną.

Kodeks 5 cnót Konfucjusza:

1. prawość - bezinteresowne działanie

2. przyzwoitość - należyte zachowanie zgodne z pozycją społeczną (zachowanie

rytuałów)

3. rozsądek - który daje możliwość formułowania trafnych sądów

4. dobroć - sympatia bądź wspólnota uczuć; zdolność czynienia dobra bez motywacji

5. wierność w dotrzymywaniu obietnicy.

Punkt 5 dodany później przez interpretatorów.

Ludzie postępują czasem źle przez brak wiedzy i brak przykładu.

Ten kodeks obowiązuje rządzących.

Maluczkich uczymy metodą kar i nagród. Żeby rządzący mógł rządzić, musi być autorytetem.

Każdy człowiek ma szansę stać się osobą moralną.

CHRZEŚCIJAŃSTWO

Chrześcijaństwo w naszej kulturze było pewnego rodzaju rewolucją → norma moralna → kategoria osoby.

„Człowiek ma tak wielką godność, że Bóg oddał za niego życie”

Ta godność jest źródłem powinności moralnej. Wszyscy ludzie są tak samo ważni.

Feminizm - skutek chrześcijaństwa.

Żeby przekazać tę prawdę powstała instytucja - Kościół.

Św. AUGUSTYN

„Wyznania”

Pierwszy nowożytny człowiek.

14 października 2003

Św. TOMASZ Z AKWINU

• Od Boga pochodzi jedynie zasada władzy państwowej.

• Konkretny ustrój tworzą ludzie.

Skoro władza pochodzi od Boga to nie można przeciwko niej występować (bunt jest złem).

Ale jeżeli jest sytuacja, że władza nie spełnia swojej funkcji, to sama władza jest buntownikiem. A bunt przeciwko buntownikowi nie jest zły. Ale trzeba się zastanowić czy bunt ten nie przyniesie większych cierpień niż cierpienie pod tą władzą.

Dobro wspólne - cel każdej społeczności, nakierowany na dobro osób, które ją tworzą.

Wszystko na ziemi jest dobrem. Zło nie istnieje. Jeżeli coś jest złe to jest to brak dobra.

Człowiek jest nieodwracalną jednością duszy i ciała. Osoba to istota rozumna i wolna.

Im więcej wiemy i mamy wolny wybór, tym bardziej jesteśmy sobą.

Jest dobro wspólne zewnętrzne - przedmiot dążenia natury ludzkiej. Nie jest to ani działanie, ani nic co człowiek może posiadać.

Według Tomasza tym dobrem jest BÓG.

Jest też dobro wspólne wewnętrzne (całej ludzkości) - ład, harmonia, które umożliwiają dotarcie do dobra zewnętrznego (Boga).

Każda społeczna ma swoje dobro wspólne. W każdej społeczności można wyróżnić dobro zewnętrzne i wewnętrzne.

Dobro zewnętrzne to cel nałożony przez władcę.

Dobro wewnętrzne danej społeczności to takie uporządkowanie życia w ramach tej społeczności, która umożliwia jej członkom osiąganie dóbr jednostkowych.

Dobro wspólne (bonum commue) - stworzenie maksymalnych szans rozwoju jednostkom ludzkim, przynależnym do różnych społeczności.

Ile jest odrębnych celów, tzn. dóbr wspólnych, tyle jest społeczności.

J. Maritain - twórca deklaracji praw człowieka ONZ

1. dobro wspólne to element więzi społecznej w każdej społeczności (a bez więzi społecznych nie ma przedsiębiorczości); świadomość dobra wspólnego to największa więź;

2. żeby dobro wspólne rzeczywiście działało w danej społeczności, musi być rozdane, tzn. jest dobrem wspólnym jeżeli jego realizacja przyczynia się do rozwoju poszczególnych członków organizacji

TOMASZ HOBBES

Uważany współcześnie za głównego ideologa tej wersji kapitalizmu, który mamy obecnie.

Żył na przełomie XVI i XVII wieku.

Według niego nie ma czegoś takiego jak dobro wspólne.

Człowiek z natury jest egoistą i dąży do zaspokojenia swoich potrzeb. Jednak jego interes wymaga tego, żeby nie pozabijał od razu wszystkich, żeby też jego nie zabito. Rozsądek wymaga więc ustanowienia pewnych reguł.

Człowiek jest więc rozsądnym egoistą.

Etyka jest rodzajem rozsądnej umowy społecznej. Etyka jest technologią życia w zbiorowości. Dobrze jest stworzyć instytucje stojące na straży tych zasad (np. państwo).

To Hobbes powiedział „człowiek człowiekowi wilkiem”.

Hobbes był tak słuchany ponieważ miał większą siłę przebicia niż jego krytycy. Powstawały wtedy gazety... Hobbes był „na topie” i jego tezy przyjęto jako dogmat.

JAN KALWIN I KAROL BORONEUSZ

W XVII wieku nastąpiło upraktycznienie życia (rewolucja przemysłowa). To samo dotyczyło postępowania etycznego - „etyka byłaby fajna gdyby dawała konkretne wskazówki i rozwiała wszystkie wątpliwości. Starano się stworzyć system, który mówiłby jak się zachowywać.

Kazuistyka - chodziło o to, aby opisać moralność poprzez ścisłe określenie zachowań zakazanych, dozwolonych; miało to jednoznacznie rozwiać wątpliwości moralne.

W kazuistyce koncentracja jest na złu - dlatego jest to złe dla etyki biznesu.

EMANUEL KANT

Jest rozum teoretyczny i rozum praktyczny.

Rozum praktyczny - ............

Wola jest dobra, jeżeli próbujemy spełnić obowiązek. Istota obowiązku to podporządkowanie się prawu.

Jeżeli nie ma nacisku, rozum słucha prawa moralnego, które jest w każdym z nas.

Jest tylko jeden bezwarunkowy nakaz - imperatyw kategoryczny: postępuj wedle takiej tylko zasady, którą chciałbyś, żeby była prawem dla wszystkich.

Zasada, która powinna być prawem powszechnym to właśnie imperatyw kategoryczny:

„Postępuj zawsze tak, byś człowieczeństwa tak w sobie jak i w innym nie traktował nigdy wyłącznie jako środka, lecz zawsze zarazem jako cel.”

„Z punktu widzenia nie ma innego wyjścia by usprawnić stosunki między państwami jak stworzenie wspólnoty ludu”

1795 rok

HEGEL

Rozwinął koncepcję wolności.

Być wolnym to znaczy zdecydować się na poświęcanie się państwu. Jednostka uzyskuje wolność tylko wtedy, gdy zrezygnuje z własnego życia na rzecz państwa i ujawni się jej prawdziwe „ja” („ja absolutne”).

To „państwo” to może też być organizacja, firma....

KAROL MARKS

Zinterpretował heglizm w duchu materialistycznym.

Cała rzeczywistość ma charakter materialny i głównym problemem ludzi jest posiadanie środków produkcji.

Marksizm powstał z bolesnego stwierdzenia, że istnieje nędza na świecie i zasadnicza niesprawiedliwość (jak nie mają, to nie mają szans, by mieć). A posiadanie jest istotą człowieczeństwa.

Szczęściem ludzkości byłoby skasowanie prywatnej własności i zamienienie wszystkiego na dobro wspólne (wszyscy mają - nie ma antagonizmu).

Ale póki nie ma komunizmu, jest wielka przepaść klasowa.

Podział na klasy jest przyczyną niesprawiedliwości. Ale całe szczęście wszystko ma charakter materialny i wszystkim rządzą prawa. Wszystko prowadzi do komunizmu.

Jest jedna klasa społeczna świadoma tych praw, jest ich uosobieniem - klasa robotnicza. Ale nie jest świadoma że jest uosobieniem tych praw. Na szczęście wyodrębniła się z nich grupa, która jest świadoma - partia robotnicza.

Jest to jedyna partia, która uosabia rozwój świata - w kierunku komunizmu.

Partia ma prawdę objawioną. To, co ona uznaje za moralne, jest moralnością.

Inne klasy są hamulcem dla rozwoju świata. Należy je zlikwidować. W ten sposób marksizm stał się jedyną filozofią, która usprawiedliwiała przemoc.

W imię szczęścia należy przeprowadzić rewolucję i wymordować wszystkich

Żaden środek nie jest zły, jeśli prowadzi do celu, np. terroryzm.

Moralne jest to, co służy przodującej klasie - partii.

Prawdą jest to, co w danej chwili służy partii.

Podstawy marksizmu to krzyk rozpaczy wobec nędzy.

WSPÓŁCZESNE TEORIE

Fenomenologia

Huserl

Max Scheler

Metoda fenomenologiczna - zastanawiamy się nad czymś, abstrahujemy od kwestii nieistotnych i dochodzimy do jego istoty; staramy się dotrzeć do tego, co jest najbardziej podstawowe, odrzucając wszystko to, co nieistotne; nawet nie zastanawiamy się czy to istnieje czy nie

Roman Ingarden - „Spór o istnienie świata”

Wartości istnieją. Istnieją obiektywnie.

Max Scheller - wartości to jakości naszego życia, świata.

(w marksizmie wartości nie istnieją)

Istnieje hierarchia wartości.

Istnieją pewne wartości absolutne - ich istnienie jest niezależne od myślenia człowieka.

Z wartościami mamy kontakt przez uczucia. Istnieje hierarchia uczuć.

3 kategorie uczuć wg Hildebrandt'a:

1. uczucia cielesne - odpowiadają za stan naszego ciała

2. uczucia psychiczne - powstają wyłącznie w naszym myśleniu (np. upojenie alkoholowe, lęki, sny...)

3. uczucia duchowe - odpowiadają na wartości (na dobro, złość)

Max Scheller - kiedy człowiek czuje się poniżony itp., to może traktować wartości, nawet najwyższe, instrumentalnie - jako broń na wrogów (np. jestem słabszy od ciebie ale moralnie wyższy, bo cierpię w imię sprawiedliwości).

Instrumentalne traktowanie podporządkowane jest niechęci i zemście - resentyment. Konsekwencją resentymentu jest dalekoidące zniszczenie wartości. Zastępowanie wartości absolutnych ich substytutami czyli produktami zastępszymi.

U podstaw tego procesu leży pomysł, że żeby być szczęśliwym należy odrzucić wartości. Pozostaje pustka, a człowiek nie może żyć w pustce. Rodzi się potrzeba mitomanii (dotyczącej wartości). Następuje zjawisko, że zamiast wartości absolutnych proponowane są wartości względne, które nazywane są absolutnymi. Człowiek może nadawać dowolne nazwy swoim postępowaniom - można w ten sposób uzasadnić każde swoje postępowanie.

Coś, co jest względne, podawane jest jako dogmat.

Wartości stają się tworzywem ideologii.

Ludzie sięgają po substytuty w czasach przemian, rewolucji - żeby to wszystko sobie wyjaśnić.

Postmoderniści

J. Derrida

R. Rorty

Wyciągnęli wnioski z tego.

Jest to taki sposób myślenia, który zakłada, że wszystko jest subiektywne. Nie ma czegoś takiego jak prawda obiektywna.

Żeby poznać prawdę, trzeba dokonać dekonstrukcji filozofii.

Postmodernizm jest wewnętrznie sprzeczny.

Postmodernizm wynikał z przerażenia perspektywą resentymentu. W punkcie wyjścia mówi: nie dajmy się omamić słowom.

Jest to wołanie o lepszą jakość życia i myślenia, o zerwanie z iluzjami.

Etyka autentyczności

Konsekwencja atmosfery postmodernizmu.

Filozofia dialogu

Jako odpowiedź na Holokaust.

Rosentzweig

M. Buber

Emanuel Levinas

Zastanawiali się oni jak człowiek dąży do wartości, a nie czy wartości istnieją.

Odkryli, że człowiek jest stworzony do tego, aby wchodzić w relacje i odczuwa prawdziwe jeżeli spotyka się z drugim.

Jeżeli dojdzie do spotkania, to zachodzi coś niepowtarzalnego - moje „ja” i twoje „ty” się spotykają i powstaje między nami coś większego niż ja i ty - taka „naszość” (synergia dodatnia w sensie metafizycznym).

Wtedy możemy pokazać naszą twarz lub nałożyć maskę.

Dopiero jak staniemy ze sobą twarzą w twarz, to nie zrobimy sobie krzywdy.

Filozofia dramatu - spotkanie człowieka z człowiekiem jest najważniejsze, a to że się mijamy, to dramat.

Tischner - nie dochodzi do spotkania bo jesteśmy ludźmi z kryjówek.

4 listopada 2003

Socjologia - etyka odnosi się do niej. Do psychologii moralności też.

W ocenie postępowania ludzi trzeba brać pod uwagę pewne predyspozycje natury psychologicznej.

• 94% profesorów uniwersyteckich (USA) uważa, że są lepsi w tym co robią od swoich kolegów

• 25% studentów amerykańskich wierzy, że pod względem zdolności interpersonalnych zalicza się do górnego 1% najbardziej sprawnych

• 70% studentów w USA myśli, że są ponadprzeciętnie sprawni w kierowaniu innymi

• 80% polskich studentów uważa, że lepiej od swoich rówieśników radzi sobie w kontaktach interpersonalnych

• 2% ocenia swoje zdolności interpersonalne na niższe od przeciętnych

Ludzie mają tendencję do przeceniania swoich zdolności, swojej wrażliwości itp.

Zainteresowanie życiem intymnym Clintona w Ameryce:

Ja Inni

Fascynacja 7% 25%

Zupełny brak 50% 18%
zainteresowania

Dzień Żonkila

Badani sądzą, że 56% innych osób weźmie udział w akcji.

5 tygodni przed - 83% zadeklarowało udział.

3 dni po - 43% przyznało się do udziału.

Znowu dysproporcje.

Ludzie sami siebie oceniają lepiej niż jest to w rzeczywistości.

Ale różnica między deklaracjami a rzeczywistością też była duża. Przecenienie zachowań odnoszących się do wrażliwości społecznej.

Eksperyment 5 $

Zadanie dla grupy kontrolnej: wypełnienie kwestionariusza (20 min), w otwartej kopercie 5 $ wynagrodzenia i instrukcja - całą kwotę lub jej część można przeznaczyć na cele charytatywne oddając eksperymentatorowi anonimowo w zaklejonej kopercie. Można też oddać kopertę bez pieniędzy.

Badani w pozostałych grupach zapoznali się z procedurą badania i przewidywali jak w takiej sytuacji zachowaliby się oni a jak inni.

Przewidywanie własnego postępowania - 100% wpłaci.

Przewidywanie zachowania innych - 51%.

W rzeczywistości wpłaciło 62%.

Średni błąd przewidywania:

własnego zachowania - 32%

zachowania innych - 4%

Dlaczego błędne przewidywanie własnego zachowania jest większe, pomimo, iż o sobie wiemy więcej niż o innych?

No ale niestety tak jest.

Jak przewidujemy własne zachowania?

Na podstawie dwóch typów informacji:

1. dane na temat istotnych w konkretnej sytuacji własności osoby zachowującej się oraz cech sytuacji;

2. dane o częstości różnych zachowań w podobnej sytuacji.

Uwzględnienie obu typów informacji to gwarancja trafności przewidywania.

Skąd nietrafność przewidywania?

Korzystamy z informacji jednostkowych (np. palenie - bo ktoś paląc przeżył 100 lat), zapominamy wziąć pod uwagę dane o częstości.

Przekonanie o naszej własnej moralności jest nierealistycznie pochlebne.

„Jeśli ludzie myślą, że są moralnie lepsi od innych, to zaczynają wydawać krzywdzące opinie na ich temat.”

David Dunning

Z mądrymi można wiele dokonać, a z nieuczciwymi dużo stracić.

Większą uwagę przywiązujemy do zachowań inteligentnych niż nieinteligentnych.

Większą uwagę przywiązujemy do zachowań nieuczciwych niż uczciwych.

Jeżeli inteligentny zachowa się nieinteligentnie to znajdziemy wytłumaczenie, nie zmienimy zdania.

Jeżeli uczciwy zachowa się nieuczciwie, to zmieniamy o nim zdanie.

Czyn zły moralnie - taki czyn, którego wykonanie określane jest zawsze negatywnie; jeżeli powstrzymamy się od tego, to neutralnie (np. kradzież)

Czyn uczciwy - jeżeli dokonamy to dobre postępowanie, jeżeli nie dokonamy to oceniane jest to negatywnie (np. zwrócenie/nie zwrócenie pieniędzy, które do nas nie należą)

Czyn szlachetny - jeżeli ktoś się tak zachowa, oceniamy go bardzo pozytywnie; brak nie jest ani negatywny, ani pozytywny (np. wejście do płonącego domu i wyciągnięcie kogoś)

Były badania.

Po dokonaniu czynu złego moralnie łatwiej się zrehabilitować, gdy się zrobi coś szlachetnego, niż gdy się zrobi coś uczciwego (to niewiele pomaga).

Gdy ktoś się ogólnie zachowuje szlachetnie, to czyn niemoralny nie sprawi, że ludzie zmienią o nim zdanie aż tak.

Ale bycie po prostu uczciwym już tak nie działa.

Zły czyn nie przekreśla na całe życie pod warunkiem, że da z siebie coś więcej.

Czy jest jedna etyka czy są różne etyki?

5 rodzajów etyki:

1. etyka autonomii
   wartość centralna: dobro innej jednostki
   cnoty kardynalne: poszanowanie dobra, wolności i praw jednostki; pomaganie innym, lojalność wobec jednostki
   grzechy główne: krzywda innego człowieka, łamanie praw jednostki (fizyczne, psychiczne, moralne), nielojalność wobec jednostek
   

2. etyka kolektywistyczna
   wartość centralna: dobro własnej grupy
   cnoty kardynalne: poszanowanie dobra, interesu i praw własnej grupy, podtrzymywanie integralności grupy, lojalność wobec grupy, konformizm
   grzechy główne: działania na szkodę grupy, nielojalność wobec grupy, nonkonformizm, rozbijanie integralności grupy, wyrzeczenie się grupy
   

3. etyka dobra powszechnego
   wartość centralna: dobro społeczności jako całości
   cnoty kardynalne: poszanowanie norm, których beneficjentem jest społeczność jako całość, nawet wtedy, gdy podmiot lub konkretne jednostki albo grupy niczego bezpośrednio nie zyskują lub nawet coś tracą (np. płacenie podatków)
   grzechy główne: łamanie norm, których beneficjentem jest społeczność jako całość wtedy, gdy podmiot lub konkretne jednostki/grupy niczego bezpośrednio nie zyskują (np. tchórzostwo jeżeli chodzi o walkę na froncie)

4. etyka godności
   wartość centralna: życie w sposób godny
   cnoty kardynalne: duchowość (ziemska lub pozaziemska), honor, pogarda dla wartości materialnych, utrzymanie czystości (klasy, kasty)
   grzechy główne: pokalanie się, utrata „zdolności honorowej”, nieodpowiednia forma, pogoń za dobrami materialnymi, zmiana tego, co uświęcone tradycją
   

5. etyka produktywności
   wartość centralna: produkcja dóbr
   cnoty kardynalne: użyteczność, skuteczność, pracowitość, oszczędność, odmawianie gratyfikacji, sukces
   grzechy główne: bezproduktywność, lenistwo, marnotrawstwo (dóbr, czasu), pospieszna konsumpcja, pięknoduchstwo, porażka

Normy etyczne - to one decydują o tym jak społeczeństwo funkcjonuje; one określają czy zbiór jednostek jest czymś więcej niż chaotyczną masą.

Są 3 teorie dotyczące genezy norm:

1. normy są wytworem instytucji, np. religijnych, państwowych

2. normy są wytworem ewolucji (to co dawało korzyści, co budowało pewną siłę utrwalało się i rozbudowywało)

3. normy to emergentna (nieodłączna) własność systemu

Za zło karać, za dobro nagradzać.

Domenowa teoria rozwoju moralnego

Dzieci uczą się rozróżniać 3 domeny zdarzeń społecznych:

• osobista - konsekwencje postępowania dotyczą wyłącznie sprawcy

• moralna - gdy konsekwencje mojego postępowania dotyczą także innych; dziecko

uczy się poznawać to co złe, to co wiąże się z krzywdą innych gdy ta krzywda jest związana z tym czynem zawsze

• konwencjonalna - w tym przypadku postępowanie człowieka rodzi konsekwencje

interpersonalne ale w postępowaniu tym nie ma żadnej krzywdy; ocena zachowań zależy od czasu i miejsca

Badamy który z 5 kodów etycznych (rodzajów etyki) rzeczywiście występuje w Polsce:

Największy odsetek to etyka dobra powszechnego, dalej: autonomii, godności. Pozostałych dwóch właściwie nie bierze się pod uwagę.

Modele kariery zawodowej

Ważnym wymiarem etycznego aspektu osobowości jest wiara w przyczynę osiągnięcia sukcesu zawodowego.

Koncepcja Maxa Webera ujęta w sformułowaniu „duch kapitalizmu” dla krajów osiągających sukces gospodarczy, przejawia się w przyjmowaniu indywidualistycznego modelu kariery.

Zakłada on:

• sumienną pracę - zgodnie z dewizą: „wszystko co warto robić, warto robić dobrze”

• zdolności i wykształcenie - „wszystko co warto robić dobrze, warto robić jest jeszcze lepiej

• ambicje - „warto robić wszystko, żeby robić jeszcze lepiej”

Model indywidualistyczny jest przeciwieństwem modelu kolektywistycznego (dobre układy, solidaryzm polityczny) i modelu dziedzicznego (ważna płeć, pochodzenie społeczne).

	Dziedziczny	Kolektywistyczny	Indywidualny
Polscy menedżerowie	7,5	15,5	77
Grupa ogólnopolska	9	5,5	85,5
Grupa amerykańska	6	4	90

z roku 1993

Autorytaryzm

Anomia - teza, że w życiu społecznym nie ma norm i wartości.

Menedżerowie w porównaniu z ogólną grupą są mniej autorytarni i mniej opowiadają się za anomią.

18 listopad 2003

„Cień Enronu”

Uproszczony obraz współczesności - tłumaczy dlaczego afery typu Enron są na porządku dziennym.

Globalizacja - zaczęła się od ekspansji gospodarczej USA; jest to coś co się dzieje od 89 roku, chociaż korzenie sięgają 45 roku.

Wiąże się to z upadkiem komunizmu, kryzysami naftowymi, dominacją Stanów Zjednoczonych jako jedynego mocarstwa światowego.

Sama globalizacja stwrza własną kulturę.

Możemy wyjaśnić sukces procesów globalizacyjnych przy pomocy 3 czynników mających znaczenie kulturowe:

1. instrument / narzędzie globalizacji - coś, dzięki czemu globalizacja się rozwija - rewolucja technologiczna, która umożliwia tzw. long distance management;
   ten czynnik globalizacji jest znacznie starszy niż ona sama; wszystko zaczęło się od zastosowania telegrafu w zarządzaniu - połowa XIX w; teraz Internet

2. usprawiedliwienie globalizacji / wyzwalacz globalizacji - idea społeczeństwa otwartego (Karl Popper)
   Karl Popper - uważał, że przepływ informacji niczym nie ograniczony jest podstawą rozwoju człowieka i społeczeństwa - dał tym filozoficzne podstawy wolnej konkurencji;
   po 45 roku ideał społeczeństwa otwartego został przyjęty w gospodarce - „wolność gospodarcza przyniesie dobrobyt”;
   na tym opierał się plan Marshala

3. dusza globalizacji - to, co nadaje sens przemianom globalizacyjnym; dusza to powszechnie akceptowane przekonanie - etos wydajności.
   
   Etos wydajności to daleki potomek dzieła Maxa Webera „Etyka protestancka a duch kapitalizmu” - on zauważył, że kraje protestanckie, ze względu na religie, są specjalnie predysponowane do tego, żeby osiągnąć sukces w kapitaliźmie (Kalwin - praca jest realizacją woli bożej - kto nie osiąga sukcesu, to jest w jakiś sposób odrzucony przez Boga).

Ale to nie koniecznie musi być prawdą.
Dębowski mówi, że duch kapitalizmu / przedsiębiorczości występuje obecnie pod postacią etosu wydajności, który opiera się na stwierdzeniu, że tylko to się liczy co przynosi zysk, liczą się tylko te fakty, które wpływają na dochód narodowy brutto. Inne po prostu nie istnieją.
Jednym z elementów globalizacji jest też ekonomizacja myślenia.

Timothy Radcliff (1994)

Park Jurajski i Niedźwiedź

jako opowieść o współczesności

archetyp - obraz kulturowy, który coś nam o niej mówi.

Park Jurajski - jest takim archetypem; każdy szedł na to do kina, nawet usprawiedliwiając się że idą z dziećmi itd...

Timothy Radcliff

Współczesność jako Park Jurajski.

Przemoc oparta na sile. Kto silniejszy, ten wygrywa, kto słabszy ucieka.

Jest to powrót darwinizmu - walka o byt jest podstawą relacji międzyludzkich.

„Milionerzy to wynik doboru naturalnego i można śmiało przyjąć, że są jednostkami naturalnie dobranymi przez społeczeństwo do wykonywania pewnych czynności”

Summer, Yale University

Współczesność jako Park Jurajski:

• PRZEMOC

• DEWALUACJA SŁOWA (słowo pełni rolę perswazyjną, nie informacyjną);
  słowo jest narzędziem marketingu a nie informacji; a więc kategoria PRAWDA jest kategorią przestarzałą

• BEZ PRZEBACZENIA
  przemoc bez końca; słabsi uciekają;
  w świecie wolnej gry ekonomicznej nie ma miejsca dla tych, którzy popełnili błąd

• FATUM
  niewidzialna ręka rynku - prawa rynku, które są nie...........;
  wolny rynek oznacza respektowanie niewidzialnej ręki rynku; być wolnym na rynku ekonomicznym, to znaczy rozumieć konieczność.

Globalizacja nastąpiła i nie ma co jej oceniać. Nastąpiła - więc jest koniecznością.

W USA są 2 nurty w myśleniu o zarządzaniu:

1. Tak jak mówi Radcliff - nie ma wyjścia, trzeba się poddawać regułom gry

2. „tym panom już dziękujemy” - może jest tak, że to przyjęte na wiarę podejście, że tylko zysk się liczy, jest ślepym zaułkiem.

Współczesne sprzeczności:

• oferuje nam się postęp, a znajdujemy ubóstwo

• daje nam się wolność, a czujemy się bezsilni

• postrzegamy siebie jako jednostki osamotnione, a nie można czuć się poza obrębem jakiejś wspólnoty.

Radcliff jako jedno z lekarstw na taką rzeczywistość proponuje odbudowanie środowisk lokalnych, gdzie więzi są najbardziej naturalne.

D. Hay

Jesteśmy bardziej nastawieni na współpracę niż na rywalizację. I to jest taki podstawowy potencjał ludzki.

Hobs - „człowiek człowiekowi wilkiem. Jego teoria zbiegła się z rewolucją techniczną.

Naturalna duchowość (religijność) - szukanie więzi, potrzeba więzi.

Nastawienie wyłącznie na rywalizację powoduje niewykorzystanie potencjału do końca.

Co wynikło ze spotkania 3 psychologów?

Howard Gandner - twórca koncepcji „inteligencji wielorakiej”

Michaly Csikszentmihal (czyt. Cziksenmihel) - odkrywca zjawisk przepływów

William Damon - badacz rozwoju osobowości, a szczególnie rozwoju moralnego.

Wszyscy trzej zainteresowali się jednym:

Jak można, inaczej niż jest to przyjęte potocznie, realizować się zawodowo?

Interesowali ich ci, którzy odnoszą sukces i trzymają się zasad moralnych.

GOOD WORK

Doskonałość + etyka

Ekspercki poziom wykonania + służenie szerszym społecznościom.

Osoby wykonujące „good work”:

• uzdolnione zawodowo

• myślą o skutkach swoich prac oraz o odpowiedzialności wobec:

• stawianych sobie celów

• rodziny, przyjaciół, kolegów

• misji lub sensu wykonywanego zawodu

• instytucji z którymi są związani

• szerszego świata, łącznie z przyszłymi pokoleniami

• wobec planety lub Boga

Csikszentmihal mówi, że to wszystko można wyczytać w książkach o religii - ale tego nikt nie robi LOL.

Co się dzieje z ludźmi, którzy wykonują good work?

Przypadek Ray'a Suarez'a, dziennikarza.
Nagłośniono, że Playstation wpływa źle na zdrowie dzieci. Telewizja ukazywała komunikaty „Istnieje potencjalne zagrożenie Playstation”. Widz nie wiedział, że to tylko mały odsetek dzieci ma problemy ze wzrokiem. Rodzice zostali tu zwolnieni z odpowiedzialności wychowywania dzieci.

Suarez zauważył, że on nie przekazuje informacji a bierze udział w kampanii. Powiedział więc przełożonemu, że nie widzi tu przyszłości dla siebie, nie może tu pracować - ale wcześniej załatwił sobie pracę w innej stacji. Wiązało się to jednak z przeprowadzką i mniejszymi pieniędzmi.

Charakterystyczną cechą ludzi robiących good work jest przeżywanie dylematów moralnych.

Podstawowe aspekty „good work”:

• MISJA - zdefiniowanie specyficznych cech danego zawodu
  np. misja krawca - wygoda i estetyka
  misja nauczyciela akademickiego - przekazywać wiedzę z przeszłości
  tak, żeby można było ją wykorzystać w przyszłości.

• STANDARDY - ustalenie na czym polega najlepsza realizacja danego zawodu (uświadomienie standardów bardzo pomaga, nawet jeżeli się ich nie spełnia).
  Chodzi o uświadomienie sobie kto, według mnie, najlepiej wykonuje zawód, który ja wykonuję oraz jakie są oczekiwania odbiorców - konkretnych i społeczeństwa ogółem.

• POCZUCIE TOŻSAMOŚCI - osobowa integracja i wartości - czyli to, kim jestem jako wykonujący ten zawód. Jak zawód, który wykonuję ma się do tego kim jestem. Jaki rodzaj wartości szczególnie decyduje o tym, że ja to ja? Według Damona - wartości moralne.

„Lustro niemieckiego ambasadora” Drucker - warto zadać sobie pytanie: czy chciałbym, aby wszyscy wykonywali ten zawód w taki sposób jak ja?

Przekonania społeczne:

• demokratyczny system rządów

• rynkowe podejście do ekonomii

ALE

„Nie jesteśmy przeciwni ekonomii opartej na rynku, lecz społeczeństwu opartemu na rynku”

Lionel Jospin

Csikszentmihal - „good business”

Badał biznesmenów robiących “good work” w swoim zawodzie. Jedną z ich podstawowych cech jest zdolność do przeżywania przepływów.

Zajmowanie się „good business” jest o tyle ważne, że cywilizacje rozwijały się kiedy był szybki rozwój technologiczny i społeczeństwa miały przedstawiany sens tego rozwoju.

Religia jest rzeczą bardzo ważną dla mnie?

Najwięcej odpowiedzi „tak” - kraje afrykańskie, Senegal - 97%

Polska - 31% - to najwyższy wynik z krajów postkomunistycznych.

W USA - 59% - najbardziej ....????... kraj z krajów rozwiniętych.

Ponad 50% ogłoszeń o pracy - „kandydat ma przestrzegać wartości etyczne”.

Kapitał kulturowy miejsca pracy:

(zestaw cech pozwalający przetrwać w pracy)

• bycie punktualnym w pracy

• odpowiednie ubieranie się na interview

• bycie grzecznym wobec klientów i przełożonych

• etyka pracy

Wielu przedstawicieli amerykańskiej klasy średniej (i klas wyższych) może zakładać, że wszyscy dorośli posiadają ten kapitał kulturowy, ale w rzeczywistości tak nie jest.

W USA etyka pracy wynika z dwóch tradycji:

• moralizm ascetyczny [etyka protestancka opisana przez Maxa Webera]

• moralizm ekspresyjny [Biblia; Jonathan Edwards; transcendentaliści oraz europejscy filozofowie romantyczni]

Koncepcja „protestanckiej etyki pracy” w kulturze popularnej:

Ludzie powinni: - ciężko pracować

- oszczędzać swoje pieniądze

- zaspokajać potrzeby swoje i swojej rodziny

Moralizm ascetyczny wg. Webera:

• współczesny kapitalizm opiera się nie na „przestawieniu” moralnych wskazań w kierunku akumulacji bogactw
  ALE
  wynika z perspektywy moralnej, która zniechęcała do lenistwa i przyjemności materialnej, a zamiast tego zachęcała do oszczędzania i inwestowania aktywów w przyszłe zyski.

• protestancka koncepcja powołania: każdy jest wezwany do dobrego i świętego życia oddając cześć Bogu nawet przez pracę „w świecie”
  + kalwińska koncepcja predystynacji

Moralizm ekspresyjny:

• wychwalanie naturalnej dla ludzkiej duszy potrzeby zabawy i przyjemności

• działalność ekonomiczna zmierzająca do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych jest pożądana i ostatecznie nieunikniona
  ALE
  nie jest pożądana działalność ekonomiczna poświęcona pościgowi za bogactwem lub wynikająca z żądzy prześcignięcia innych
  ”(...) Amerykanie powinni przestać robić remanent tego, co już osiągnęli i skierować swoją energię w kierunku kultywowania ducha”

• wysiłek zmierzający do „podkopania” konwencjonalnych założeń ekonomicznych poprzez szersze i głębsze zrozumienie ludzkiego życia oraz lepsze dążenie do dobrobytu zamiast zwykłego pomnażania bogactwa - „Zasada biednego Ryszarda”

2 grudnia 2003

Ćwiczenie przez większość czasu.

Są różne rodzaje wartości:

Wartości instrumentalne - czemuś służą

Wartości autoteliczne - są ważne same w sobie; same sobie nadają sens, nic dodatkowego nie

potrzebują.

„Hyper good” Taylora - takie wartości, które porządkują życie, powodują wybory

światopoglądowe;

- taką wartością może być też osoba, mogą być cele

- one zaczynają się od tych wartości autotelicznych

Człowiek ma w biologii zakorzenione odniesienie do takich „hyper goods”. Każdy człowiek na świecie ma swoją dobra. Można zniszczyć świadomość tego - kulturowo, poprzez nauczanie.

Sacrum - zdolność do zdziwienia i trwogi w obliczu spraw najważniejszych

- zdolność do przeżywania radości czy rozpaczy gdy nasze hyper good jest

realizowane lub zagrożone.

16 grudnia 2003

Egzamin

Trzeba będzie zinterpretować problem etyczny.

Wpisać na górze kartki że się było laureatem itp.

„Good busieness” - rozwinięcie „good work”; jest to łączenie profesjonalizmu z etyką w biznesie.

Nowy sposób zarządzania - nowe trendy.

Praca dla człowieka - czym jest?

Pragniemy czerpać z niej zadowolenie i satysfakcję, ale tak naprawdę powoduje ona w nas występowanie stresu, wstydu nawet, brak możliwości realizowania swoich celów.

Dlaczego tak jest?

Winni są przełożeni.

Istnieją jednak liderzy nowej fali w zarządzaniu - nie chodzi im tylko o profity, mają pewną misję - stwarzanie miejsc pracy, dobrych warunków pracy, dbanie o środowisko itp.

Sam pomysł rozwoju good business wynikał z rozczarowania Csikszentmihal'a podręcznikami dla biznesmenów - efektywność za wszelką cenę. Trzeba sobie jednak zadać pytanie czy społeczeństwo chce, żeby taka efektywność za wszelką cenę miała miejsce.

Csikszentmihal dotarł do osób, które działają w biznesie i są etyczni. Tu nie chodzi o to czy biznes i etyka mogą iść w parze, ale o pokazanie tego na przykładach.

Według tej teorii większa jest długofalowa korzyść dla przedsiębiorstwa, które przestrzega zasad etycznych.

Żeby wg. Csikszentmihal'a cywilizacja się rozwijała, muszą być spełnione dwa warunki:

• rozwój technologiczny

• idea, która nadaje temu wszystkiemu sens

Biznes musi wziąć odpowiedzialność za cały świat - bo przedsiębiorstwa międzynarodowe mają tak naprawdę największą władzę.

Gdyby kapitalizm opierał się tylko na zasadzie chęci zysku, to bogaci by mnożyli swoje fortuny i następowałoby coraz większe rozwarstwienie. Doprowadziłoby to w końcu do wielkiego kryzysu.

Przykład good business

Yvon Chaunard

Stworzył on firmę Pio…….. - sprzęt wspinaczkowy, ubrania itp.

On chce żeby jego pracownicy mieli poczucie, że firma będzie działała tak samo przez następne min. 100 lat. Ma być w nich poczucie stabilności, mają być bardziej pracowici.

Zauważył, że większość ubrań przez niego produkowanych jest z bawełny a to niedobrze dla środowiska. Zmienił to - zaczął produkować z materiałów, które nie degradują środowiska naturalnego. Obniżył swoje zyski dla idei.

Zadowolenie z wykonywanej pracy jest miarą znaczenia tej pracy i sukcesu - nie tylko w biznesie.

Inklinacja negatywna - większość badań dotyczy patologii. Mało wiemy o tzw. dewiantach pozytywnych. Wiemy dużo o agresji itp. a mało wiemy o szczęściu.

Co jest dla nas szczęściem? Co to jest szczęście w działaniu?

= doświadczenie przyjemności, zadowolenia podczas wykonywania jakiejś czynności

= uczucie (wrażenie), że żyjemy pełnią życia

Doświadczenie przepływu - gdy człowiek cieszy się z pracy w ten sam sposób określa to zjawisko.

Żeby przepływ mógł zaistnieć:

1. cele są dokładnie określone

2. sprzężenie zwrotne jest natychmiastowe

3. istnieje równowaga między szansami osiągnięcia celu a naszymi możliwościami

4. koncentracja wzrasta w miarę przedłużania się i trwania działań

5. liczy się tylko chwila obecna

6. kontrolujemy sytuację

7. czas ulega przemianie

8. tracimy nasze ego (chodzi o to, że zapominamy o otoczeniu, wszystko co nie jest związane z naszym zadaniem, nie istnieje).

Po co to robić?

• dlatego, że to kochamy

• dla nas samych, dla naszej satysfakcji

Czynności autoteliczne - takie, które zawierają cel sam w sobie

• przez wzgląd na nie same są warte wykonania (bez oczekiwania na wynagrodzenie, pochwały)

• nagrodą może już być samo skupienie i pogrążenie się w czynności (istnieje wewnętrzna motywacja do wykonania zadania)

Przepływ i rozwój

Przepływ dobrze przeżywany to taki, który nam daje wiele okazji do polepszania naszych umiejętności. Dostarcza także wiele nowych wyzwań. W ten sposób rozpoczyna się rozwój. Jeżeli chcemy stale doświadczać przepływów, musimy się rozwijać, a także uczyć się nowych umiejętności. W ten sposób osiągniemy wyższy poziom.

Złożoność przepływu

Nie możliwe jest doświadczanie przepływu cały czas - nie pozwala nam na to cykl życia - potrzebujemy relaksu itp.

Proces budowania naszego kapitału psychicznego:

Kapitał psychiczny - to coś, co musimy zbudować w sobie; budowany jest wtedy, gdy uwaga, którą powierzamy na dane czynności, daje rezultaty ⇒ polepszamy umiejętności.

Jest to rodzaj inwestycji naszej uwagi, która owocuje nam lepszym życiem.

Dlaczego przepływ nie idzie w parze z pracą?

Zadaniem zarządzania jest stworzyć wartość poprzez pracę ludzi na rzecz wspólnego celu. Najlepszą metodą zarządzania jest ta, która tworzy przyjazne środowisko, w którym pracownik lubi wykonywaną pracę i może się w niej rozwijać.

Wyrazem każdego pracodawcy, który chce stworzyć przyjazne środowisko jest w pierwszej kolejności zrozumienie dlaczego ludzie chcą pracować, a dopiero potem zapewnienie im warunków do pracy.

Czynniki decydujące o tym, jak tratujemy pracę:

• rodzaj pracy

• wartości kulturowe przypisywane pojęciu „praca”

• motywacja a postawa wobec pracy

Co powinien robić menedżer, który chce stworzyć organizację zatrudniającą oddanych pracowników?

1. stworzyć atrakcyjne warunki pracy

2. nadać pracy wartość i znaczenie

3. sterować morale organizacji poprzez wynagradzanie oddanych pracowników

Warunki bycia liderem w biznesie:

1. wiedza o przedmiocie działalności organizacji

2. stworzenie warunków do wspólnej i efektywnej pracy

3. koncentracja na wewnętrznej budowie organizacji

4. umiejętność pełnego wykorzystania..........................................

„Prawda dotycząca istoty biznesu jest taka, że nic nie robi się samemu”

Irwin Miller

Warunkiem generującym pozytywne przepływy wśród pracowników jest stworzenie sprzyjającego „fizycznego środowiska”. Składają się na niego:

• przyjazna atmosfera pracy

• architektura miejsca pracy

• ubiór pracowników

• codzienna podróż do pracy

• zachowanie współpracowników

Ważne jest żeby cele organizacji były znane przez wszystkich pracowników.

Misja firmy powinna być dla wszystkich zrozumiała.

Czym jest dusza? - aspekt psychologiczny

Dusza jest dekonstrukcją złożoności naszego systemu nerwowego........

5 najważniejszych cech człowieka biznesu:

1. bezgraniczny optymizm

2. silna wiara w ważność integralności

3. wysoki poziom ambicji połączony z wytrwałością

4. ciekawość i nieustanne pragnienie nauki

5. znaczenie empatii...................................

Etyka Biznesu

1

UMIEJĘTNOŚCI

WYZWANIA

problem źródeł

problem priorytetów

niskie

wysokie

wysokie

Niepokój

Zmartwienie

Apatia

Nuda

Relaks

Kontrola

(szczęście, pewność)

Przepływ

(skupienie, szczęście)

Pobudzenie

(alarm, skupienie)

wysokie umiejętności i wysokie wyzwania

---