wyklady sem2, DIETETYKA, DIETETYKA, Różne


WPŁYW ŻYWIENIA NA ZDROWIE W RÓŻNYCH ETAPACH ŻYCIA CZŁOWIEKA

Potoczne twierdzenie: „jesteś tym, co jesz” wcale nie jest dalekie od prawdy. Ludzkie ciało zbudowane jest z komórek potrzebujących do życia i wzrostu składników odżywczych, których źródłem jest spożywany pokarm. Dlatego to, jak wyglądamy oraz jakie jest nasze samopoczucie i zdrowie, zależy od codziennej diety.

PODSTAWOWE DEFINICJE
wg J. Gawęcki

SPOSÓB ŻYWIENIA „ŻYWIENIE” - zdeterminowany kulturowo zespół zwyczajów dotyczących wyboru produktów żywnościowych, sposobu ich przygotowania do spożycia i rozdziału na poszczególne posiłki.

PODSTAWOWE DEFINICJE
wg J. Gawęcki

ŻYWNOŚĆ, POŻYWIENIE, POKARM - to pojęcie ogólne, odnoszące się do pojedynczych środków spożywczych (produktów spożywczych) oraz do ich zestawów w postaci potraw, dań i posiłków.

PODSTAWOWE DEFINICJE
wg J. Gawęcki

POSIŁEK - to zestaw produktów spożywczych przygotowanych i zdatnych do bezpośredniej konsumpcji, który ma zwyczajowo określona strukturę i pory spożywania.

PODSTAWOWE DEFINICJE wg WHO

ZDROWIE

ZDROWIE to proces wzajemnych uwarunkowań w relacji organizm-środowisko, pozwalający w wyniku braku choroby utrzymać równowagę pomiędzy organizmem a środowiskiem. Zdrowie to potencjał zdolności przystosowania się organizmu do wymogów środowiska.

Zdrowie wg WHO to: stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności. Zdrowie to również zdolność do pełnienia ról społecznych, adaptacji do zmian środowiska i radzenia sobie z tymi zmianami.

W tym pojmowaniu można poszukiwać oddziaływania:

zdrowie

żywienie, żywność

Wg WHO o zdrowiu decydują 4 zasadnicze czynniki:

CZYNNIKI GENETYCZNE decydują o zdrowiu w ok.20 %. Informacja genetyczna w postaci instrukcji dla cech organizmu zapisana jest w genach, odcinkach kwasu DNA budujących chromosomy obecne w jądrze komórkowym. Geny są więc odpowiedzialne za budowę i funkcjonowanie organizmu. Pojawienie się mutacji w materiale genetycznym może być przyczyna wielu chorób.

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE - decydują o zdrowiu w ok.20 %:

- czyste powietrze i woda,

- nieskażone gleby,

- „zdrowa” żywność.

Człowiek w swojej ekspansji cywilizacyjnej i gospodarczej tak przeobraził środowisko naturalne, że stwarza ono wiele zagrożeń dla zdrowia.

Nowe wysoko wydajne technologie pozyskiwania żywności pociągnęły za sobą pojawienie się nieuleczalnych epidemicznych chorób zakaźnych (BSE, SARS), a konkurencyjne warunki życia spowodowały wzrost zachorowań na choroby dietozależne, związane z nałogami i uzależnieniami oraz psychosomatyczne spowodowane stresem.

STYL ŻYCIA -decyduje o zdrowiu w ok.50 %. Styl życia to najogólniejsza charakterystyka aktywności danej grupy społecznej lub jednostki, wyróżniająca specyficzne dla niej działania i wartości. „Specyficzne”, to znaczy odróżniające działania określonej grupy (lub jednostki) od działania innych grup (lub jednostek), z którymi je porównujemy.

O stylu życia możemy mówić wtedy, gdy istnieje możliwość wyboru zachowań. Styl życia lub sposób życia definiuje się jako zespół zachowań, postaw oraz ogólną filozofię życia jednostki lub grupy.

Zależy on od środowiska, norm społecznych i kulturowych, w których żyje człowiek i społeczność, do której należy, jak również od osobistych przekonań i systemu wartości.

ZDROWY STYL ŻYCIA - to szereg czynników uznanych za korzystne dla zdrowia człowieka (co potwierdzają badania naukowe).

Zasady zdrowego stylu życia

Czynniki w ramach systemu mające wpływ na zdrowie to:

Fazy rozwojowe człowieka

Synonimy:

opisowe - „od poczęcia do urodzenia”, „w łonie matki”

naukowe - śródłonowy, wewnątrzłonowy, wewnątrzmaciczny, embrionalny, płodowy z wyróżnieniem okresu:

- jaja płodowego [14 dni po zapłodnieniu]

- zarodkowego [zarodka], od 3 do 12 tygodnia

- płodowego, od 3 miesiąca do urodzenia

okres rozwoju progresywnego

- okres wczesnego dzieciństwa od 1 do 3 roku życia,

- przedszkolny od 4 do 6 roku życia,

- okres szkolny od 7 do 15 roku życia,

Okres aktywności zawodowej

Wiek 26-60 lat.

Wiek powyżej 60 lat życia.

Wg WHO:

wiek podeszły 60-75 lat życia

wiek starczy 75-90 lat życia

wiek sędziwy (długowieczność)

>90 lat życia

Wiek metrykalny (inaczej wiek kalendarzowy, chronologiczny) określa liczbę lat od czasu urodzenia. Określa go data urodzenia.

Wiek biologiczny jest realnym wskaźnikiem kondycji organizmu, niezależnie od wieku metrykalnego. Wartość jego może być wyższa, niższa lub porównywalna z wiekiem metrykalnym.

Wiek biologiczny jest prawdziwym odzwierciedleniem ogólnego stanu zdrowia człowieka. Wartości te mogą być u danej osoby porównywalne, ale często zdarza się, że różnią się znacznie między sobą. Sytuacja jest korzystna, jeżeli wiek metrykalny przewyższa wiek biologiczny. Niestety, gdy proporcje są odwrotne, wymaga to nie tylko zastanowienia, ale i odpowiedniego działania.

Aby ocenić wiek biologiczny pacjenta korzysta się ze specjalnie do tego celu stworzonych programów zawierających badania i testy analizujące poszczególne parametry i funkcje życiowe w organizmie.

Np.system BIOAGING.

system BIOAGING.

Ocena wieku biologicznego z użyciem skomputeryzowany system BIOAGING, oparta na najbardziej wiarygodnych badaniach i testach. Wyniki uzyskane przez pacjenta są porównywane do wartości średnich otrzymanych z badania bardzo licznej populacji osób zdrowych tej samej płci i wieku, co pacjent. Parametry i funkcje w organizmie oceniane za pomocą systemu BIOAGING nazywane są biomarkerami, ponieważ ich wartości zmieniają się proporcjonalnie wraz z upływem lat w życiu człowieka. System ocenia szereg biomarkerów, a wśród nich można wymienić takie jak:

- umiejętność zapamiętywania,

Program BIOAGING jest etapowy.


Badanie BIOAGING trwa około 2 godzin. Należy przybyć na nie wypoczętym, na czczo oraz w wygodnym stroju i obuwiu.

ZWIĄZKI POMIĘDZY ŻYWNOŚCIA, ŻYWIENIEM A ZDROWIEM

Wzrost i rozwój człowieka, jego zdrowie, sprawność fizyczna i tak zwane samopoczucie wynikają w dużej mierze ze sposobu odżywiania się. Potwierdzają to zarówno praktyka, jak i badania naukowe. Przejawem troski o zdrowie człowieka jest więc między innymi dążenie do zapewnienia mu pełnowartościowego pożywienia. Nie polega to jednak wyłącznie, na dostarczaniu odpowiedniej ilości artykułów spożywczych. Równie ważna jest ich jakość oraz umiejętne wykorzystanie. Na podstawie dotychczasowych wyników badań naukowych stwierdzono, że nieprawidłowe żywienie jest przyczyną wielu schorzeń nazywanych POWSTAŁYMI NA TLE WADLIWEGO ŻYWIENIA.

WHO do chorób powstających na tle wadliwego żywienia zalicza:

- otyłość,

- miażdżyca i rozwijająca się na jej podłożu choroba niedokrwienna serca oraz zawał serca,

- nadciśnienie tętnicze,

- cukrzyca insulinoniezależna,

- nowotwory np. nowotwory jelita grubego,

- osteoporoza,

- niedokrwistość z niedoboru żelaza,

- choroby przewodu pokarmowego

Niekorzystny na zdrowia jest zarówno nadmiar pożywienia (długotrwały dodatni bilans energetyczny), niedobór żywności (długotrwały ujemny bilans energetyczny) jak i niewłaściwa struktura spożycia poszczególnych składników pokarmowych. Stan głodzenia doprowadza do wyniszczenia organizmu, spadku odporności i chorób z niedoboru.

Racjonalizacja żywienia jest ważna przez całe życie człowieka a szczególnie w niektórych etapach jego rozwoju. Wadliwa dieta dzieci, młodzieży, kobiet ciężarnych i karmiących jest szczególnie groźne, gdyż może powodować nieobliczalne szkody dla zdrowia dojrzałej generacji społeczeństwa, a zdrowie społeczeństwa jest uwarunkowane zdrowiem poszczególnych jednostek.

Wyniki licznych badań naukowych i licznych obserwacji wykazały ponad wszelką wątpliwość ścisłą zależność miedzy żywieniem, a rozwojem fizycznym i umysłowym dziecka. Dzieci niedożywione lub niewłaściwie żywione często chorują, gdyż nie otrzymują w pożywieniu tych wszystkich składników, które są niezbędne do budowy i normalnego funkcjonowania organizmu. Skutkiem nieprawidłowego żywienia dziecka może być zarówno głód ilościowy (brak dostatecznej ilości pożywienia), jak i jakościowy- wynikający z braku wielu niezbędnych składników odżywczych w pożywieniu.

Niewłaściwe odżywianie dziecka może powodować występowanie wielu schorzeń : krzywicy, próchnicy zębów, niedokrwistości ( anemii), hipotrofii -duży niedobór wagi ciała i wzrostu oraz różnego rodzaju awitaminozy i hipowitaminozy, wynikające z braku lub niedoboru witamin w pożywieniu. Przykładowo brak witaminy C powoduje gnilec, brak witaminy A może być przyczyną ślepoty zmierzchowej natomiast brak witaminy D krzywicy. Dzieci nieprawidłowo żywione wykazują również zmniejszoną odporność na choroby zakaźne, częściej zapadają na zakażenia kataralne i grypy.

Nieprawidłowe żywienie w dzieciństwie i wczesnej młodości determinuje w dużym stopniu zdrowie osób dorosłych. Błędy i nieprawidłowe nawyki żywieniowe z tego okresu, oprócz niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych dla rozwoju psycho-fizycznego (uposledzenia rozwoju fizycznego i umysłowego, obniżania odporności na choroby) predysponują do rozwoju chorób metabolicznych w wieku dojrzałym.

Żywienie dziecka już od pierwszych dni życia, a szczególnie w okresie niemowlęcym, wywiera znaczący wpływ na kształtowanie przemiany materii w organizmie na długie lata. Dlatego dzięki zastosowaniu zbilansowanej diety przez kobietę ciężarną i później przez matkę karmiącą niemowlę piersią, można zmniejszyć ryzyko wystąpienia u jej dziecka w wieku dorosłym np. zawału serca, udaru mózgu czy otyłości.

U osób dorosłych procesy wzrostu i budowy organizmu są zakończone, natomiast u dzieci przebiegają z całą intensywnością. Człowiek dorosły osiągnął już swój optymalny wzrost i rozwój, odpowiednią wagę ciała, ma prawidłowo rozwinięty kościec, zęby, włosy.
LUDZIOM DOROSŁYM POŻYWIENIE POTRZEBNE JEST WIĘC GŁÓWNIE:
do budowy komórek ciała, które zużywają się w procesach życiowych ustroju (złuszczanie skóry i błon śluzowych, rozpad krwinek czerwonych i białych)
jako źródło energii (ciepła), niezbędnej do zachowania życia i stałej temperatury ciała, wykonywania pracy itp.

W przypadku dzieci: procesy wzrostu i budowy przebiegają u nich dynamicznie wskutek czego pożywienie musi dostarczać im przede wszystkim składników niezbędnych do budowy tkanek ustroju i komórek, a oraz zapewnić pokrycie „strat” energii podobnie jak u ludzi dorosłych.

Zarówno w ustroju człowieka dorosłego jak i u dziecka zachodzą nieprzerwanie dwa różne procesy życiowe tj. Proces budowy lub odbudowy. U dzieci prawidłowy rozwój będzie możliwy tylko wtedy, kiedy dostarczane substancje odżywcze zapewnią w pełni przebieg wszystkich procesów fizjologicznych oraz wzrastanie i rozwój.

DZIECI

W odniesieniu do dziecka nie można stosować analogicznych norm żywieniowych jak w stosunku do osób dorosłych. Na przykład dorośli, starając się obniżyć poziom cholesterolu we krwi i zapobiec zmianom miażdżycowym, ograniczają zawartość tłuszczu w codziennym jadłospisie. Natomiast dla dziecka tłuszcz (oczywiście nie w nadmiarze, ale w odpowiednich ilościach) jest bardzo ważnym składnikiem pokarmowym, warunkującym prawidłowy rozwój.

"Pochodne tłuszczów dostarczanych w pokarmach biorą udział m. in. w rozwoju układu nerwowego, siatkówki oka i regulacji wzrostu. Niektóre spośród nich regulują również funkcje przewodu pokarmowego i ułatwiają wchłanianie wapnia w organizmie" (J. Socha).

ZASADY ŻYWIENIA NIEMOWLĄT -ROZWÓJ DZIECKA I POTRZEBY ŻYWIENIOWE

OKRES NOWORODKOWY -
rozwój, budowa ciała

Noworodek donoszony to noworodek urodzony z ciąży trwającej ponad 37 tygodni. Przeciętna waga noworodka waha się od 2500 do 3500 g. Przeciętna długość jego ciała wynosi ok. 50-55 cm. Proporcje ciała noworodka są odmienne od proporcji ciała dzieci starszych i człowieka dorosłego: głowa i mózg są stosunkowo duże, twarz stosunkowo mała, tułów długi, a kończyny krótkie. Okres noworodkowy to przystosowanie do odmiennych warunków życia. Następuje uruchomienie samodzielnych mechanizmów: oddychania, krążenia, trawienia i wydalania.

Układ pokarmowy noworodka wykazuje niedojrzałość zarówno swoistych, jak i nieswoistych mechanizmów obronnych, a zdolności trawienne nie są jeszcze w pełni wykształcone. Pojemność jego w stosunku do masy ciała jest większa niż u osób dorosłych.

Ślina nie zawiera związków chroniących przed zakażeniami bakteryjnymi.

Żołądek ma kształt worka bez wykształconych krzywizn, wpustu i odźwiernika. To może powodować ulewania. Pojemność żołądka po porodzie wynosi 10 ml i zwiększa się codziennie o 10 ml - do zakończenia okresu noworodkowego. Stopień kwasowości soku żołądkowego jest obniżony pH=4-5.

Wątroba wydziela małe ilości żółci. Trzustka produkuje małe ilości enzymów trawiennych.

Sprawniejsze trawienie rozpoczyna się u dziecka w 6 miesiącu życia.

Prawidłowy rozwój fizyczny dziecka wyraża się miedzy innymi stałym, odpowiednim do wieku powiększaniem się jego wagi do wzrostu. Obecnie obserwuje się zjawisko tzw. akceleracji, polegające na przyspieszonym wzrastaniu, wcześniejszym dojrzewaniu.

Rozwój fizyczny dziecka jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników między innymi od masy urodzeniowej i czynników genetycznych.

Najintensywniejszy przyrost wagi i wzrostu stwierdza się w pierwszych dwóch latach życia dziecka.
Niemowlę rośnie w innym tempie niż płód. Tempo to, szybsze w późniejszych okresach życia, jest znacznie wolniejsze, niż było w okresie życia wewnątrzmacicznego.

MASA CIAŁA

W pierwszych dniach życia noworodek (do 5 dnia) występuje spadek masy ciała, który wynosi ok. 10% wagi urodzeniowej.

Średnio niemowlęciu przybiera na wadze:

w ciągu I kwartału ? 30 g dziennie

w ciągu II kwartału ? 20 g dziennie

w ciągu III kwartału ? 15 g dziennie

w ciągu IV kwartału ? 12 g dziennie
( Szotowa 1998)

Dziecko po ukończeniu pierwszego roku życia waży przeciętnie 10,2 kg.

WZROST

Przyrost wzrostu niemowlęcia wynosi średnio:
w I kwartale ? 10 cm
w II kwartale ? 6 cm
w III kwartale ? 5 cm
w IV kwartale ? 4 cm

Siatki centylowe do oceny prawidłowego wzrastania i przyboru masy ciała zostały opracowane na podstawie badań dużej populacji dzieci.


-Na osi poziomej naniesiony jest wiek dziecka w miesiącach lub latach.
-Na osi pionowej zaznaczona jest waga lub wzrost dziecka.

Jeżeli poprowadzimy z tych dwóch punktów linie proste, to przetną się one na jednej z kilku krzywych, przebiegających przez diagram. Te krzywe mają oznaczenia od środkowej (50) w górę i w dół.

Średnia waga i średni wzrost to pięćdziesiąty centyl. To oznacza, że połowa dzieci w tym wieku ma takie wymiary. Maksymalny, 97 centyl pokazuje wartości wagi i wzrostu dla dzieci dużych, a 3 centyl - dla najdrobniejszych.

Cały obszar pomiędzy 3 a 97 centylem pokazuje granice normy. Zaznaczając wagę i wzrost na siatce, można samemu narysować krzywą rozwoju dziecka. Zasada jest prosta: nawet jeżeli przebiega ona powyżej albo poniżej średniej, ale wznosi się systematycznie - nie ma powodu do niepokoju. Dziecko jest po prostu większe lub mniejsze niż jego przeciętny rówieśnik, ale rozwija się harmonijnie.

SIATKI CENTYLOWE WYSOKOŚCI MASY CIAŁA DLA CHŁOPCÓW (do 12 miesięcy życia)

Gdy w pierwszym roku życia dziecko przybiera na wadze 7,5 kg przy 25 cm przyrostu wzrostu, to w drugim roku przyrost wagi wynosi zaledwie ok. 2 kg, a wzrostu - 12 cm.

Już w pierwszym roku życia wyrastają dziecku pierwsze zęby. Są nimi siekacze mleczne, które pojawiają się na ogół w stałej kolejności. Najpierw, około 6 miesiąca życia, wyrzynają się dwa dolne siekacze wewnętrzne, następnie, około 8 miesiąca, wyrastają siekacze wewnętrzne górne, później zaś dopiero siekacze zewnętrzne górne i dolne. Pod koniec pierwszego roku życia uzębienie prawidłowo rozwijającego się dziecka składa się więc z 8 siekaczy, które umożliwiają wprawdzie dziecku odgryzanie kęsów pożywienia, nie pozwalają jednak na jego przeżucie.

Reszta zębów mlecznych pojawia się w drugim roku życia. Pod koniec trzeciego roku mleczne uzębienie jest już w pełni skompletowane (20), umożliwiając mu prawidłowe żucie pokarmów.

Na zmiany postawy ciała u niemowlęcia wpływa nie tylko rozwój jego ruchów, ale również przekształcenie napięcia mięśniowego.
Między pierwszym a drugim miesiącem życia niemowlę potrafi już zasadniczo utrzymać głowę wzdłuż długiej osi tułowia, jakkolwiek główka chwieje się jeszcze przy zmianie pozycji ciała.

Niemowlę trzymiesięczne trzyma już główkę sztywno? nawet wtedy, gdy je ktoś podniesie do pozycji poziomej.

W wieku 5-6 miesięcy dziecko leżące na plecach zdolne jest zgiąć głowę w kierunku tułowia i odchylić ją samodzielnie oraz zdolne jest do brania czynnego udziału w unoszeniu swego tułowia do pozycji siedzącej za pomocą ruchów mięśni szyi i karku, a częściowo grzbietu.

Niemowlę w wieku 6 miesięcy dla utrzymania równowagi w pozycji siedzącej podpiera się rączkami wysuniętymi do przodu, wyprostowując przy tym tułów.

Dziecko 8-miesięczne siedzi już całkiem pewnie i zachowuje równowagę w pozycji siedzącej.

Około 8-9 miesiąca, podtrzymywane za raczki, staje na nóżkach; nie potrafi jednak przy tym wyprostować tułowia i przechyla się ku przodowi. Natomiast dziesięciomiesięczne niemowlę stoi już samodzielnie. Większość dzieci około 12 miesiąca życia, zaczyna stawiać pierwsze samodzielne kroki.

Dziecko, które ukończyło 12 miesięcy życia, potrafi szybko i sprawnie czołgać się, łatwo wstaje, siada z postawy stojącej, chodzi podtrzymując się przedmiotów lub tez ręki dorosłego. Mając 13-14 miesięcy dziecko zazwyczaj zaczyna chodzić już bez oparcia i bez pomocy dorosłego.

W drugim roku życia ustala się ostatecznie u dziecka postawa stojąca jako postawa zasadnicza jego ciała, a chód staje się podstawowym sposobem przemieszczania się.

Krok dziecka, które zaczyna chodzić jest bardzo krótki w zestawieniu z długością jego kończyn. W ciągu pierwszych dwóch miesięcy drugiego roku życia dziecko wydłuż swoje kroki. Dziecko chodzi coraz szybciej i przemierz coraz dłuższe dystanse, jednak o wiele mniej się meczy w czasie chodzenia.

Ruchy dowolne rąk dziecka mogą się wykształtować jedynie w trakcie jego działania przedmiotowego. W zakresie żadnej innej sprawności ruchowej niemowlęcia nie dokonują się tak subtelne i złożone przekształcenia, jak w obrębie jego ruchów chwytania.

W okresie od 2 do 4 miesiąca życia pojawia się okres, który jest zwany okresem neutralnym w chwytaniu; odruch chwytny już zaniknął, a chwytanie polegające na ruchach dowolnych związanych z działalnością kory mózgowej jeszcze się nie rozwinęło. Chwytanie dowolne rozpoczyna się około 4-5 miesiąca życia. W tym okresie obydwie kończyny górne działają u większości dzieci na zasadzie całkowitej symetrii.

Niemowlę 11-12 miesięczne potrafi przyciągnąć do siebie zabawkę za pośrednictwem sznurka, potrafi wyjąć przedmiot spoza zasłonki, otworzyć pudełko, wkładać i wyjmować jeden przedmiot z drugiego itp.

W drugim roku życia wzrasta precyzja ruchów wykonywanych palcami rąk, co oczywiście jest możliwe jedynie dzięki zestrojeniu ruchów rąk ze spostrzeżeniami dziecka, czyli koordynacji wzrokowo ruchowej. Dziecko uczy się lepiej dostosować swoje ruchy do kształtu przedmiotów np. zapinanie i odpinanie guzików itp.

Noworodek posiada pewną wrażliwość na światło.

Rozwój nerwów wzrokowych postępuje szybko począwszy od pierwszego dnia życia dziecka, a tempo jego zależy w dużej mierze od zewnętrznych bodźców świetlnych.

Kolejność rozwoju umiejętności śledzenia przez dziecko bodźców wzrokowych:

Śledzi również poruszającą się w polu widzenia postać ludzką (na niewielkiej przestrzeni).

WZROK:
W oczach noworodka znajdują się bobrze rozwinięte komórki nerwów, wrażliwe na zmiany natężenia światła i na kolory. Jednak dołek środkowy siatkówki, obszar z tyłu oka umożliwiający postrzeganie szczegółów, tworzy się dopiero w czwartym miesiącu życia dziecka. Niemowlę nie potrafi w pełni panować nad mięśniami oka i nad soczewką. Potrafi skupić wzrok na przedmiotach oddalonych nie bardziej niż 18 do 25 cm. Dlatego właśnie można mieć wrażenie, że poza spaniem, nowo narodzony człowiek spędza większość czasu, błądząc wzrokiem w przestrzeni. Tymczasem jeśli blisko oczu dziecka umieści się jakieś przedmioty, chętnie utkwi w nich wzrok. Bardziej wymyślne kształty i wzory wywołują żywszą reakcję niż proste.

SŁUCH:
Dziecko wyczuwa dźwięki już w łonie matki. Wkrótce po przyjściu na świat reaguje na dźwięk bicia serca, przypominający mu życie płodowe. Natomiast na nagły hałas zareaguje kręceniem się i płaczem. Nawet bardzo małe niemowlęta obracają głowę w poszukiwaniu źródła dźwięku. Słuch jest stosunkowo dobrze rozwinięty. Jednak dziecko wykazuje szczególne zainteresowanie ludzkim głosem. Sześciotygodniowe dziecko regularnie się uśmiecha, najczęściej na dźwięk łagodnych głosów lub na widok dorosłego. Mniej więcej w tym czasie niemowlę zaczyna wsłuchiwać się w dźwięki, np. dobiegającej z radia muzyki czy szumu pralki....

WĘCH I SMAK:
Pierwsze sygnały wyczuwania niezwykłych zapachów można zauważyć u miesięcznego lub dwumiesięcznego dziecka. Zacznie marszczyć nos lub odwróci głowę od silnej, nieprzyjemnej woni. Wydaje się jednak, że niemowlęta nie mają ulubionych zapachów. Nie reagują w szczególny sposób ani na słodko pachnące perfumy, ani specyficzna woń sera. Natomiast na pewno wykazują preferencje smakowe. Jeśli damy dziecku butelki z różnymi napojami, dziecko wybierze najsłodszy z nich. Kosztując coś gorzkiego czy kwaśnego, ocet czy słoną wodę maluch wykrzywi buzię, a nawet rozpłacze się.

DOTYK:
Nie ulega wątpliwości że małe dziecko reaguje na dotyk. Jednak nie wiemy jakie dokładnie są jego odczucia. Niemowlę na pewno zacznie płakać, jeśli jego skórę dotknie coś ostrego lub gorącego, ale nie zareaguje na dotknięcie piórkiem.

W pierwszej fazie rozwoju mowy dziecko używa zaledwie kilku fonemów, wyrażając nimi swój pozytywny i negatywny stan emocjonalny.

W drugiej fazie natomiast, która zaczyna się w 2-3 miesiącu życia, liczba fonemów wzrasta i dziecko zaczyna coraz częściej wyrażać przy pomocy dźwięków artykułowanych swój pozytywny stan emocjonalny.

Duże zmiany w rozwoju mowy rozpoczynają się około 6 miesiąca życia. Niemowlę zaczyna w tym okresie wymawiać sylaby. Do najczęściej powtarzanych należą MA, TA, PA LA. W tym okresie dziecko nie nadaje jeszcze poszczególnym sylabom ani też ich przypadkowym zestawieniom określonego znaczenia. Do wieku ok. osiemnastu miesięcy -mówienie zdaje się być tylko formą zabawy.

Osiemnastomiesięczne dziecko zaczyna o wiele bardziej interesować się mową i szybko poszerza swój słownik, który w przypadku dwulatka może już obejmować od 50 do 200 słów.

Pierwsze przejawy emocji są u niemowlęcia związane bezpośrednio z jego potrzebami organicznymi. Owe prymitywne odczucia, wywołane sytością lub głodem, zimnem lub ciepłem, wygodną lub niewygodną pozycja, dalekie są od późniejszych złożonych i skomplikowanych reakcji uczuciowych o charakterze społecznym.

Dziecko uczy się reagować w sposób emocjonalny, a później uczuciowy, pod wpływem zdobytych doświadczeń. Środowisko i wychowanie wpływa zarówno na przeżywanie różnorodnych stanów emocjonalnych, jak i na sposób ich wyrażania. Już niemowlę kilkutygodniowe odpowiada uśmiechem na uśmiech, a dziecko kilkumiesięczne odzwierciedla wyrazem swojej twarzy mimikę dorosłego.

Roczne dziecko pod względem emocjonalnym jest szczęśliwe, ufne, przyjacielskie, wolne od dawnego dystansu wobec nieznajomych. Wyraża gotowość do zabawy z każdym, kto zechce się z nim bawić. Doznawszy porażki lub zawodu, wpada w złość. Jednak szybko powraca do normalnego stanu. Ma niewielkie poczucie strachu. Zajmuje się ufnym poznawaniem otoczenia.

Dzienne zalecenia żywieniowe zostały opracowane w 1994 i ostatnia nowelizacja nastąpiła w 2001 roku.

Opracowaniem norm dla dzieci zajmuje się:

Komisja Żywienia Dzieci przy PAN,

Instytut Matki i Dziecka,

Instytut Żywności i Żywienia.

Normy żywienia dla dzieci są ustalane na poziomie zalecanego spożycia tzn. uwzględniają zapotrzebowanie wszystkich osobników w danej populacji i dodatkowo -pewien margines bezpieczeństwa.

Dla niemowląt opracowano normy dla :

- niemowlęta 0-5 miesiąca życia,

- niemowlęta 5-12 miesiąca życia.

ZALECANE SPOŻYCIE ENERGII zostało oszacowane na podstawie przeciętnego spożycia przez dzieci, dla niemowląt nie ma zróżnicowania aktywności.

Niemowlęta 0-5m.ż 108 kcal/kg m.c.

ogółem 370-810 kcal/dobę

Niemowlęta 5-12 m.ż 96 kcal/kg m.c.

ogółem 730-960 kcal/dobę

W normach spożycia białka uwzględniono białko o najwyższej wartości biologicznej, tj. o wskaźniku Wykorzystanie Białka Netto (określa ilość zatrzymanego azotu) NPU (net protein utilization) równym 100.

Zalecane spożycie w pierwszym półroczu obliczono na podstawie ilości białka w mleku kobiecym wypijanym przez niemowlę z piersi matki.

Dla niemowląt powyżej 5 m.ż uwzględnia się proporcje białek zwierzęcych do roślinnych i powinny one wynosić 2:1.

Niemowlęta 0-5m.ż 2,4 g/kg m.c.

Niemowlęta 5-12 m.ż 2,1 g/kg m.c.

ogółem 22,8 - 30,0 g/dobę

UDZIAŁ BIAŁKA W CAŁKOWITYM ZAPORZEBOWANIU ENERGETYCZNYM WYNOSI 8,9%.

Spożycie tłuszczów zalecane w pierwszym półroczu jest wysokie (w porównaniu z innymi grupami wiekowymi). Wynika to z potrzeb fizjologicznych rozwoju określanych zawartością tłuszczu w mleku kobiecym. Tłuszcze w pierwszym półroczu powinny stanowić 40-50 % zapotrzebowania energetycznego. W drugim półroczu wartość ta zmniejsza się do 35%.

W pierwszym roku życia NNKT powinny stanowić 4-6% energii, w tym ilość kwasu linolowego nie mniej niż 0,5% energii.

Niemowlęta 0-5 m.ż 4,9 g/kg m.c.

ogółem 16,7 - 36,8 g/dobę

Niemowlęta 5-12 m.ż 3,7 g/kg m.c.

ogółem 28,1 - 37,0 g/dobę

UDZIAŁ TŁUSZCZÓW W CAŁKOWITYM ZAPORZEBOWANIU ENERGETYCZNYM WYNOSI:

0-5 m.ż -41%

5-12 m.ż -35%

Niezwykle ważne dla organizmu niemowlęcia są NNKT. Wywierają one pozytywny wpływ na rozwój i wzrost w pierwszym roku życia oraz są budulcem błon wszystkich komórek organizmu, szczególne znaczenie odgrywają w układzie nerwowym, mózgu i siatkówce oka.

Kwasy te nie są wytwarzane przez organizm człowieka i dlatego muszą być dostarczone w diecie. Wysokie spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych zapobiega procesom miażdżycowym oraz chroni przed zawałami serca w dorosłym życiu.

Badania przeprowadzone w Hiszpanii potwierdziły, że dieta stosowana przez karmiącą matkę wpływa na zawartość w jej pokarmie kwasów tłuszczowych.

Węglowodany powinny stanowić uzupełnienie wartości energetycznej diety. W pierwszym półroczu życia z racji większego udziału w diecie tłuszczów węglowodany stanowią ok. 50% zapotrzebowania energetycznego. Już w drugim półroczu życia węglowodany stanowią powyżej 50% energii.

Niemowlęta 0-5 m.ż 13,6 g/kg m.c.

ogółem 46,0 - 102,0 g/dobę

Niemowlęta 5-12 m.ż 12,7 g/kg m.c.

ogółem 97,0 - 127,0 g/dobę

UDZIAŁ WĘGLOWODANÓW W CAŁKOWITYM ZAPORZEBOWANIU ENERGETYCZNYM WYNOSI:

0-5 m.ż -50%

5-12 m.ż -53%

Dobowe zalecenia żywieniowe odnośnie witamin i składników mineralnych przyjęto wg. zaleceń amerykańskich. Są to wartości wystarczające do pokrycia zapotrzebowania wszystkich zdrowych osób w grupie wiekowej. W normach polskich zwiększono jedynie spożycie witamin z grupy B i C, D.

Witamina A jest niezbędna do normalnego wzrostu oraz budowy mocnych kości i zębów u dzieci. Jest konieczna do prawidłowego widzenia. Pomaga utrzymać w zdrowiu skórę oraz chroni wyściółkę jamy ustnej, nosa, gardła, płuc i dróg moczowych i przewodu pokarmowego przed infekcjami.

ZALECANE SPOŻYCIE dla niemowląt

450 μg/dobę (równoważnik retinolu).

Witamina D wraz z hormonem przytarczyc pomaga utrzymywać równowagę wapnia i fosforu w organizmie. Wspomaga przyswajanie wapnia z przewodu pokarmowego i jest niezbędna dla powstania mocnych kości i zębów.

ZALECANE SPOŻYCIE dla niemowląt

20 μg/dobę.

Witamina E jest niezbędna dla prawidłowej budowy komórek, osłabienia skutków procesu ich starzenia oraz dla utrzymania aktywności niektórych enzymów. Witamina E chroni płuca i inne tkanki (w tym czerwone krwinki) przed uszkodzeniem przez potencjalnie rakotwórcze wolne rodniki tlenowe.

ZALECANE SPOŻYCIE dla niemowląt

4 mg/dobę.

Witamina B1
jest niezbędna do prawidłowego wykorzystania węglowodanów. Wpływa na funkcję układu nerwowego, mięśni i prawidłową czynność serca.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -0,7 mg/dobę

5-12 m.ż -0,8 mg/dobę

Witamina B2
bierze udział w wykorzystaniu węglowodanów, tłuszczów i białek oraz w produkcji energii w komórkach zużywających tlen.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -0,8 mg/dobę

5-12 m.ż -0,9 mg/dobę

Witamina B6
jest niezbędna do prawidłowego wykorzystania białek, węglowodanów i tłuszczów z pożywienia, do uwalniania węglowodanów magazynowanych w wątrobie i mięśniach na potrzeby produkcji energii. Bierze udział w powstawaniu czerwonych krwinek i przeciwciał, wpływa na zdrową skórę i prawidłowe trawienie. Jest również ważna dla prawidłowego działania układu nerwowego i wielu hormonów.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -0,8 mg/dobę

5-12 m.ż -1,0 mg/dobę

Witamina B12
bierze udział w wytwarzaniu materiału genetycznego komórek, a więc wpływa na wzrost i rozwój organizmu. Szczególnie uzależniona od tej witaminy jest synteza czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Bierze ona również udział w wykorzystaniu kwasu foliowego i węglowodanów dostarczanych z dietą i jest konieczna do utrzymania zdrowego układu nerwowego.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -0,5 mg/dobę

5-12 m.ż -1,5 mg/dobę

Witamina C wpływa na wzrost i utrzymanie zdrowych kości, zębów, dziąseł i naczyń krwionośnych, dzięki czemu jest ważnym składnikiem wszystkich narządów ciała. Bierze także udział w syntezie niektórych przekaźników nerwowych i hormonów nadnerczy. Jest potrzebna do prawidłowego wykorzystania kwasu foliowego i przyswajania żelaza. Witamina C uczestniczy również w odpowiedzi immunologicznej organizmu na infekcje oraz przyspiesza gojenie ran.

ZALECANE SPOŻYCIE dla niemowląt

30-50 mg/dobę.

Sód współdziała z potasem w kontrolowaniu równowagi wodnej w organizmie, przewodnictwie impulsów nerwowych, kurczeniu mięśni i utrzymaniu prawidłowego rytmu serca.

Zaleca się nie dodawanie soli kuchennej do potraw i posiłków dla niemowląt.

ZALECANE SPOŻYCIE SODU:

niemowlęta 0-5 m.ż 115-350 mg/dobę

5-12 m.ż 250-600 mg/dobę.

ZALECANE SPOŻYCIE POTASU:

niemowlęta 0-5 m.ż 350-925 mg/dobę

5-12 m.ż 425-1275 mg/dobę

Jest składnikiem mineralnym, występującym w organizmie w największych ilościach, gdyż stanowi ponad 90% masy kości i zębów. Jest niezbędny do tworzenia i utrzymania silnych kości i zdrowych zębów, przenoszenia impulsów nerwowych i pracy mięśni, a także bierze udział w procesie krzepnięcia krwi.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -600 mg/dobę

5-12 m.ż -800 mg/dobę

Fosfor spełnia różnorodne i ważne czynności w ustroju:
- jest obok wapnia podstawowym składnikiem kości i zębów,
- bierze udział w przemianie cukrów, tłuszczów i białek,
- jest niezbędny w utrzymaniu stałego składu odczynu tkanek i cieczy.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -300 mg/dobę

5-12 m.ż -500 mg/dobę

Niezbędny do budowy kości, zębów oraz pracy serca i mięśni.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -50 mg/dobę

5-12 m.ż -70 mg/dobę

Żelazo odgrywa ważną rolę w powstawaniu czerwonych krwinek i jest istotnym składnikiem barwnika przenoszącego tlen, hemoglobiny. Bierze także udział w wytwarzaniu mioglobiny, barwnika, który magazynuje w mięśniach tlen potrzebny do ich pracy. Jest ważnym składnikiem kilku enzymów i uczestniczy w pobieraniu tlenu przez komórki oraz przemianie glukozy w energię.

ZALECANE SPOŻYCIE dla

niemowląt 0-5 m.ż -10 mg/dobę

5-12 m.ż -15 mg/dobę

ZASADY ŻYWIENIA NIEMOWLĄT
-ŻYWIENIE NATURALNE

Żywienie naturalne = karmienie mlekiem matki

Karmienie piersią jest obecnie uznawane za jedyny prawidłowy sposób odżywiania niemowląt zapewniający im optymalny stan zdrowia i rozwoju.

Karmienie piersią nowo narodzonego dziecka w sposób naturalny podtrzymuje harmonijny związek pomiędzy dzieckiem a jego matką - do czasu uodpornienia się niemowlęcia na działanie szkodliwych czynników z otaczającego świata, np. bakterii, wirusów, zmian temperatury.

Skład mleka kobiecego zmienia się w czasie całej laktacji dostosowując się do potrzeb dziecka. WHO zaleca karmienie wyłącznie piersią do 6 miesiąca życia, a następnie utrzymanie go do 2 roku życia przy stopniowym wprowadzaniu żywności dodatkowej.

Udowodniono, że niemowlęta karmione naturalnie w stosunku do niemowląt karmionych sztucznie:

KARMIENIE PIERSIĄ NA ŻĄDANIE

MECHANIZM PRODUKCJI MLEKA

Produkcja mleka zależy od: wyzwolenia prolaktyny która stymuluje produkcję mleka, oraz oksytocyny która sprawia że odpowiednie komórki kurczą się, pozwalając aby wyprodukowane mleko spływało.

Mleko spływa do specjalnych „woreczków” które znajdują się za sutkami i ssanie mleka jest uzależnione od nacisku wywoływanego przez język dziecka. Im więcej i częściej dziecko ssie pierś, tym więcej prolaktyny uwalnia się z przysadki stymulując wytwarzanie pokarmu.

Efektywne funkcjonowanie obu elementów (wyzwolenia prolaktyny i oksytocyny) jest zależne od efektywnego ssania piersi przez dziecko. Poziom prolaktyny w krwiobiegu matki rośnie systematycznie przez całą ciąże, ale produkcja mleka nie zacznie się dopóki hormony sterydowe łożyska (progesteron i estrogen) nie spadną (po „urodzeniu” łożyska) do poziomu w którym już nie wpływają na działania prolaktyny.

Siara to mleko wydzielane przez pierwsze 2-4 dni po porodzie. Gesty żółty płyn zaczyna się gromadzić w piersi od około 20 tygodnia ciąży.

W porównaniu do mleka właściwego matki, siara jest szczególnie bogata w białka, z których większość jest mało odżywcza ale odgrywa ważną rolę w dojrzewaniu przewodu pokarmowego dziecka.

Siara zawiera bardzo wysoki poziom IgA, do 5mg na ml w pierwszych dniach. Mała cześć tego jest wchłaniana, ale zamiast tego pozostaje na powierzchni układu pokarmowego dziecka, działając jako „płaszcz odpornościowy”.

Prostaglandyny obecne w siarze nie są trawione przez żołądek dziecka, ale pozostają nietknięte i działają jako ochrona żołądka.

Podawanie innych płynów niż siara matki w pierwszych 3 dniach życia dziecka wykazało powiązania z większym prawdopodobieństwem wystąpienia biegunki w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka.

Wiek - Średnia ilość na dzień w ml - Średnia ilość na jedno karmienie w ml

Wartość energetyczna mleka kobiecego wynosi 70 kcal/100ml.

Wartość energetyczna mleka krowiego jest identyczna.

Połowa białek serwatkowych nie jest wchłaniana ani użytkowana do syntezy białka, lecz zaangażowana w miejscowej odporności jelita, dostarczając czynników wzrostowych.

Immunoglobuliny to białka, które mają zdolność unieszkodliwiania tego, co w organizmie obce. Niektóre immunoglobuliny krążą stale we krwi, co świadczy o odporności na daną chorobę. Jeżeli dziecko chorowało już na przykład na różyczkę, krążące we krwi przeciwciała sprawią, że przy ponownym kontakcie z wirusem różyczki do zachorowania nie dojdzie. Wirus zostanie unieszkodliwiony, zanim jeszcze organizm zdąży zareagować gorączką lub wysypką.

Sekrecyjna immunoglobulina A (SIgA) - jest obecna w dużych ilościach w przewodzie pokarmowym dziecka karmionego piersią i pokrywa szczelną warstwą jego nabłonek jelitowy, niszcząc drobnoustroje i chroniąc przed przenikaniem alergenów. Najwyższe stężenie SIgA w pokarmie obserwuje się w pierwszych dniach po porodzie i w czasie powolnego odstawiania dziecka od piersi.

-Laktoferryna - białko, które wiąże żelazo wpływając na jego lepsze wchłanianie. Dzięki temu z pokarmu matki wchłania się około 70% żelaza, podczas gdy z mleka krowiego 10-20%. Laktoferryna odbiera wolne żelazo niezbędne do rozmnażania się patogennych E.coli, tym samym wpływa na skład fory jelitowej.

-Lizozym -enzym rozpuszczający ścianę komórkową bakterii - działanie bakteriobójcze.

-Nukleotydy zawarte w mleku matki wpływają na rozwój przewodu pokarmowego i regenerację uszkodzonej błony komórkowej.

Tauryna -organiczny związek chemiczny, uważana za aminokwas, chociaż nie posiada grupy karboksylowej. Związek ten jest produktem końcowym degradacji cysteiny. U dzieci uważany jest za aminokwas egzogenny, z powodu niedojrzałość enzymów biorących udział w przemianach cysteiny. Tauryna tworzy połączenia z kwasami żółciowymi ułatwiając w ten sposób trawienie tłuszczów. Bierze również udział w budowie siatkówki oka.

Karnityna -dwupeptyd syntetyzowany w wątrobie, nerkach i mózgu z aminokwasów lizyny i metioniny. Karnityna wchodzi w skład enzymu przenoszącego długołańcuchowe kwasy tłuszczowe do mitochondriów. Odpowiada również za transport witamin D i E do wnętrza komórek.

Zawartość tłuszczu w dojrzałym mleku kobiet wynosi średnio 4,4 g/100ml, w mleku krowim jest niższa -3,7 g/100ml.

Spektrum kwasów tłuszczowych występujących w mleku kobiecym jest szerokie:

Kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone występują w zbliżonych proporcjach (48:52). W mleku krowim jest zdecydowanie mniej kwasów nienasyconych.

Występuje unikalny skład frakcji wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA). Poza kwasem linolowym i ၡ-linolenowym zawiera kwasy dekozaheksaenowy i arachidonowy, które są niezbędne do rozwoju centralnego układu nerwowego.

Największe stężenie cholesterolu występuje w siarze, do około 3 miesiąca spada do około 13 mg/100ml.

Zawartość i skład tłuszczu w mleku kobiecym zależy od diety matki np. duże spożycie przez matkę węglowodanów powoduje, że mleko zawiera większe ilości nasyconych kwasów tłuszczowych.

Około 50 % energii w pokarmie kobiecym pochodzi z tłuszczu, co oznacza większą koncentrację w mniejszej objętości pożywienia i jest korzystne ze względu na małą pojemność żołądka.

Węglowodany w mleku kobiecym stanowią około 7 g/ 100ml (w mleku krowim 4,7 g/100ml). Składają się głównie z laktozy (80%) i oligosacharydów (20%). W mleku kobiet jest więcej laktozy niż w mleku krowim.

Poza funkcją energetyczną laktoza jest źródłem galaktozy niezbędnej do syntezy glikolipidów mózgu, ułatwia wchłanianie wapnia, magnezu i cynku oraz stymuluje rozwój korzystnej mikroflory w przewodzie pokarmowym niemowlęcia.

Oligosacharydy -pobudzają rozwój Lactobacillus bifidus w jelitach dziecka, które namnażając się wypierają patogenne bakterie.

 Koncentracja minerałów w mleku ludzkim jest mniejsza niż w mleku krowim. Jest jednak dokładnie taka jaka dziecko potrzebuje.Minerały zawarte w mleku kobiecym charakteryzuje wysoka biodostępność, przez co minerały w mleku matki są dokładnie dopasowane do zdolności metabolicznych dziecka.

Wapń jest najłatwiej przyswajalne właśnie z mleka matki, ponieważ ludzkie mleko posiada wysokie proporcje wapnia do fosforu (2:1).

Sodu jest 3 razy mniej niż w mleku krowim.

Zawartość żelaza w mleku matki jest stosunkowo niska, ale odznacza się szczególnie wysoką biodostepnością (ok. 50%). Przyswajalność żelaza z mieszanek wynosi ok. 4%. Ze względu na duże rezerwy żelaza w organizmie, niemowlęta do około 6 miesiąca życia nie wymagają dodatkowego podawania żelaza.

Pokarm kobiecy dostarcza odpowiednich do potrzeb organizmu niemowlęcia ilości witamin, z wyjątkiem witaminy D i K.

Witamina D na zlecenie lekarza powinna być suplementowana w postaci D3.

Witamina K jest podawana wszystkim noworodkom bezpośrednio po urodzeniu.

Podstawowym składnikiem mleka kobiecego jest woda. Jest ona całkowicie czysta, przefiltrowana przez organizm matki. Występuje w takich ilościach, w jakich potrzebuje dziecko. W cieplejsze dni w pokarmie jest więcej wody w chłodniejsze mniej. Proporcje te również zmieniają się podczas karmienia piersią. Na początku z  piersi wypływa mleko zawierające większą ilość wody, a po paru minutach mleko jest bardziej pożywne. Ilość wody jest na tyle wystarczająca, że w pierwszych 6 miesiącach karmienia nie jest wskazane dopajanie.

cytokiny, które wpływają korzystnie na rozwój wielu narządów i układów, przede wszystkim układu pokarmowego, między innymi: czynnik wzrostu nabłonka (EGF epidermal growth factor), insulinopodobny czynnik wzrostu (I-GF I insulin-like growth factor-I), nerwowy czynnik wzrostu (NGF nerve growth factor).

Mleko kobiece jest:

1. biologicznie swoiste dostosowanie do możliwości trawienia, metabolizowania przez organizm dziecka

2. zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach i korzystnym składzie

3. nie obciąża niedojrzałego jeszcze w pełni układu pokarmowego i układu wydalniczego

4. zapewnia dobry rozwój fizyczny i psychiczny - daje poczucie bezpieczeństwa i po-głębia więzi uczuciowe

5. białko jest lepiej przyswajalne, nie zawiera obcych gatunkowo białek wywołujących uczulenia

6. zapewnia pełną odporność na czynniki zakaźne

7. jest wolne od bakterii chorobotwórczych, zanieczyszczeń chemicznych i czynników alergicznych

8. ma więcej witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

9. sprzyja rozwojowi korzystnej flory bakteryjnej układu trawiennego.


PRZECIWWSKAZANIA DO KARMIENIA PIERSIĄ

Ze strony dziecka bezwzględnymi przeciwwskazaniami są:

W tych przypadkach decyzja o karmieniu piersią wymaga bezwzględnej konsultacji
w Poradni Zaburzeń Metabolicznych.

Względne przeciwwskazania do karmienia piersią ze strony dziecka to:

W tych przypadkach pokarm matki może być podawany przez sondę lub butelką.

Przeciwwskazania ze strony matki:

NOWE ZALECENIA DOTYCZĄCE WPROWADZANIA DO DIETY NIEMOWLĄT PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH GLUTEN

Dzieci karmione piersią mogą już w 5. miesiącu życia dostawać raz dziennie zupkę z dodatkiem 2-3 g kaszy manny(na 100 ml przecieru jarzynowego).

Zmiany zasad żywienia wprowadzili specjaliści po rozważeniu wszystkich „za” i „przeciw”.

rok 2007 (patrz schemat żywienia sztucznego)

ŻYWIENIE SZTUCZNE NIEMOWLĄT

Najlepszym sposobem żywienia niemowlęcia jest karmienie piersią. Jeśli z jakiegoś powodu matka nie może karmić piersią, niemowlę w 1 roku życia powinno otrzymywać odpowiednie - mleko modyfikowane.

to przeznaczone dla niemowlęcia pożywienie, które pokrywa jego zapotrzebowanie na składniki odżywcze wtedy, gdy pokarm kobiecy jest niedostępny. Mieszanki do żywienia niemowląt powinny odpowiadać standardom opublikowanym w zaleceniach:

-kleiki

-kaszki dwu- lub wielozbożowe

-kleiki i kaszki z owocami

Różny skład - przetwory owocowe, zbożowe, warzywne, mięsne z niewielkim dodatkiem mleka ...

Ze względu na pojawiające się doniesienia sugerujące potrzebę obniżenia podaży białka u niemowląt oraz fakt, że aktualnie preferowany w Polsce model żywienia sztucznego powoduje nieco zbyt dużą podaż białka w diecie dzieci, aktualnie zaleca się, aby mleko początkowe (typu 1) było stosowane nawet do końca 6 miesiąca życia. Mleko następne (typu 2) należy włączać od 7 miesiąca życia.


NOWE ZALECENIA DOTYCZĄCE WPROWADZANIA DO DIETY NIEMOWLĄT PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH GLUTEN

■ Menu dzieci karmionych butelką w 6 miesiącu może zawierać niewielką ilość glutenu (2-3 g kaszy manny na 100 ml przecieru jarzynowego) dodanego do mleka modyfikowanego lub papki z warzyw.
Zmiany zasad żywienia wprowadzili specjaliści po rozważeniu wszystkich „za” i „przeciw”.

2007

Dotychczas, produkty zawierające gluten, np. kaszę mannę zalecano niemowlętom dopiero w 10. miesiącu, a jeśli malec miał skłonność do uczuleń - nawet po pierwszych urodzinach. Uznano bowiem, że im młodsze dziecko, tym wrażliwość na gluten jest większa i skutkiem podania go zbyt wcześnie jest większe ryzyko alergii i ujawnienia choroby zwanej celiakią. Okazało się, że tej ostrożności jest chyba zbyt wiele.

Gluten to białko występujące w czterech zbożach: pszenicy, jęczmieniu, owsie i życie. Jest więc w wielu produktach, m.in. makaronach, kaszach, pieczywie, ciastach. Kilkadziesiąt lat temu gluten przysparzał wielu zmartwień. Powodował u dzieci ogromną ilość przypadków celiakii (choroby wynikającej z nietolerancji glutenu). Właśnie dlatego wprowadzono zasadę, aby niemowlętom podawać go dopiero w 10 miesiącu.

Nie tylko zmalała liczba chorych na celiakię. Zmienił się także przebieg choroby - nie jest tak dramatyczny jak kiedyś.

Po latach problem glutenu podjęto na nowo. Rozpoczęły się kolejne badania. Okazało się, że wprowadzenie glutenu do diety niemowlaka nie jest aż tak ryzykowne, jak się wydawało. W dodatku włączenie do jadłospisu kaszy zawierającej gluten w czasie, gdy dziecko jest karmione piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia celiakii.

Dostępne aktualnie wyniki badań (wiele z nich wciąż trwa) wskazują, że najlepiej wprowadzać gluten do diety między 4 a 7 miesiącem życia dziecka.

Niemal cała Europa zaczęła właśnie tak podawać dzieciom gluten np. we Francji, Holandii, Włoszech i Chorwacji w 6 m. ż., a w Szwecji - nawet już w 5.

ŻYWIENIE WCZEŚNIAKÓW I NIEMOWLĄT Z NISKĄ MASĄ URODZENIOWĄ

Wcześniakiem nazywamy dziecko urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży. W Polsce częstość wcześniactwa wśród żywo urodzonych noworodków wynosi około 6%, z czego 1,5% dotyczy porodów przed 32 tygodniem wieku ciążowego.

Wcześniaki wykazują wiele zaburzeń czynności przewodu pokarmowego.

Zapotrzebowanie na składniki odżywcze (w przeliczeniu na kilogram masy ciała) jest większe niż u dzieci urodzonych o czasie.

Z czego 50 kcal/ kg m.c. przypada na spoczynkowa przemianę materii, 35-45 kcal na wzrastanie, 15 kcal jest wydalane, a około 10 kcal jest wykorzystywane na aktywność i termoregulację.

Zmniejsza się w stanach niewydolności serca, niedotlenienia okołoporodowego, dysplazji oskrzelowo-płucnej.

Zwiększa w przypadku fototerapii.

Ograniczyć należy fenyloalaninę i tyrozynę. Szkodliwe jest mleko z dużą zawartością kazeiny (mleko krowie) - prowadzi do zaburzeń równowagi metabolicznej - zwiększonego stężenia amoniaku we krwi, wzmożonego wydalania aminokwasów. Zaleca się białka serwatkowe.

Zapotrzebowanie jest określane na 3-6 g/kg m.c.

Tłuszcz odgrywa rolę nośnika energii, ale również składnika budulcowego. W celu zwiększenia wchłaniania tłuszczu w mieszankach dla wcześniaków dopuszcza się dodatek tłuszczów MCT (średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe).

Powinny stanowić 40-45% całego zapotrzebowania energetycznego tj. 12-15 g/kg m.c.

Z powodu niedojrzałości przewodu pokarmowego wcześniaków i obniżonej zdolności trawienia laktozy, 50% węglowodanów powinno pochodzić z polimerów glukozy. Taki skład węglowodanów zabezpiecza również optymalne wchłanianie składników mineralnych.

Ze względu na szybkie tempo budowy układu kostnego w trzecim trymestrze ciąży zwiększone jest zapotrzebowanie na wapń, fosfor, magnez. W żywieniu wcześniaków trzeba jeszcze uwzględnić straty przez niedojrzały układ wydalniczy. Jeżeli wcześniak jest karmiony mlekiem matki to należy je wzbogacać preparatem BMF.

W zależności od stanu klinicznego noworodka stosuje się żywienie:

a najczęściej stosuje się łącznie.

To żywienie pozajelitowe (dożylne) i jest stosowane u noworodków ze skrajnie małą masą urodzeniową (poniżej 1200g) oraz z cechami niedojrzałości motoryki jelitowej itp.

To żywienie dojelitowe, przez zgłębnik założony do żołądka. Stosuje się u niemowląt z niewykształconym odruchem ssania.

Żywienie enteralne można wprowadzić po wysłuchaniu ruchów perystaltycznych. U wcześniaków powyżej 1500g zwykle ma to miejsce w ciągu pierwszej doby życia.

Przez sondę najpierw podaje się 3 ml/kg m.c wody destylowanej i jeśli nie występują objawy odpływu żołądkowo-przełykowego lub zalegania w żołądku, po 2 godzinach należy rozpocząć żywienie enteralne mlekiem matki lub specjalnymi mieszankami dla wcześniaków.

Wcześniaki z dobrze wykształconym odruchem ssania i połykania ważące powyżej 1500g, po pierwszym posiłku składającym się z 5-10% roztworu glukozy żywione są pokarmem kobiecym lub mlekiem modyfikowanym dla wcześniaków.

Bebilon BMF (breast milk fortifier) jest dodatkiem do mleka kobiecego, przeznaczonym do karmienia niemowląt z niską i bardzo niską urodzeniową masą ciała.

Produkt ten wzbogaca mleko matki w białko (hydrolizat białek serwatkowych i kazeiny), składniki mineralne (szczególnie Ca i P), witaminy i pierwiastki śladowe, jak również podnosi jego wartość energetyczną. Dodatek 1 torebki do 50 ml odciągniętego z piersi mleka uzupełnia zawartość brakujących związków do poziomu zalecanego.

NA RECEPTĘ, NIE DODAJE SIĘ DO MLEKA MODYFIKOWANEGO

Producent: MEAD JOHNSON

ŻYWIENIE DZIECI W DRUGIM I TRZECIM ROKU ŻYCIA
(dzieci 1-3)

Okres przedszkolny obejmuje dzieci w wieku 3- 6 lat i charakteryzuje się aktywnym rozwojem fizycznym i umysłowym.

- Białko powinno pokrywać ok. 12% zapotrzebowania energetycznego (w tym ok. 60% białko zwierzęce),

500 µg/osobę/dobę

15 µg/osobę/dobę

7 mg/osobę/dobę

1 μg  / 1 kg masy ciała

  1. 170g

  2. 1000g

  3. 1szt.

  4. 75g

  5. 35g

  6. 5g

  7. 200g

  8. 240g

  9. 150g

  10. 310g

  11. 2g

  12. 50g

UWAGI!!!

Dzieci powinny spożywać wszystkie potrawy z wyjątkiem ciężkostrawnych, bardzo tłustych, smażonych, wzdymających.

Intendent - pracownik intendentury, czyli działu gospodarczego instytucji, jednostki organizacyjnej.

"Intendent" to również inaczej "żywieniowiec", takiego określenia używa się szczególnie w szkołach i przedszkolach.

  1. 70% -120g (pieczywo105g, kasze, makarony 40g)

  2. 75% -750g (mleko 450, twaróg 30g, ser podp. 7,5)

  3. 70% -35g

  4. 75% -56g (mięso 30g, wędliny 15g, ryby 7,5g)

  5. 60% -21g (masło 18g, śmietana 18g)

  6. 80% -4g

  7. 75% -150g

  8. 75% -180g (w tym owoce 30g)

  9. 80% -120g

  10. 80% -248g (w tym owoce 144g)

  11. 75% -1,5

  12. 75% -37,5g (cukier 30g, dżemy 15g)

powinno zawierać przede wszystkim mleko. Konieczne jest podawanie zup mlecznych z dodatkiem produktów zbożowych np. płatki kukurydziane lub napojów gorących sporządzonych z mleka.

Ponadto przygotowuje się pieczywo z masłem, wędliną , serem, jajem oraz warzywa lub owoce. Pieczywo musi być urozmaicone asortymentowo (pszenne, razowe), podobnie dodatki w postaci produktów białkowych oraz warzywno-owocowych.

Nie zaleca się podawania w przedszkolu produktów gotowych, raczej powinny to być produkty przygotowywane w kuchni przedszkolnej np. własne wypieki, budynie mleczne, kasza manna z owocami, sałatka owocowa…

Żywienie dzieci w wieku szkolnym jest zagadnieniem złożonym, gdyż zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe nie jest jednoznacznie określone.

Dzieci w tym wieku rosnąc zmieniają się w różny sposób. Zaznaczają się osobnicze cechy rozwojowe i różne tempo wzrastania, co rzutuje na ich potrzeby żywieniowe. Potrzeby te mogą być różne w zależności od rozwojowego kształtowania się dziecka.

Prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym jest warunkiem:

Wiek szkolny jest okresem fizycznego i umysłowego rozwoju człowieka, wyróżniamy w tym okresie 2 fazy:

U dziewcząt „skok wzrostowy” obserwuje się między 10 - 12 rokiem życia, u chłopców około 12- 14 roku życia.

U dziewcząt największy przyrost wysokości i wagi ciała obserwuje się około 1 roku przed pierwszą miesiączką. Przyrost wagi ciała trwa u nich do około 20 roku życia. Przyrost wysokości między 7, a 10 rokiem życia wynosi około 5cm/rok, gwałtownie wzrasta między 10 -12 roku życia.

Stopniowy wzrost wysokości ciała obserwuje się u dziewcząt jeszcze do około 17 roku życia.

U chłopców przyrost wysokości ciała w okresie 7 - 12 lat, wynosi podobnie jak u dziewcząt około 5cm/rok, gwałtowny skok wysokości obserwuje się zwykle dwa lata później, tj. między 12 - 14 rokiem życia, dalsze, stopniowe przyrosty wysokości notuje się u nich do 18 - 19 roku życia.

U dzieci wstępujących w okres młodzieńczy, tj. po 10 roku życia zaznaczają się wyraźne różnice zależne od płci, a dotyczące znacznie większego spożycia energii przez chłopców aniżeli przez dziewczynki.

Wyliczono że już 6 letni chłopcy zjadają więcej od dziewczynek o 110 kcal,

10-letni - o 200 kcal,

12-letni o - 300 kcal,

14-letni o - 400 kcal,

16-letni - o 630 kcal,

a 18-letni chłopcy zjadają więcej od dziewcząt w tym samym wieku o prawie 1000 kcal .

Zalecana ilość energii dla dzieci w wieku 7 - 9 lat wynosi 74 kcal/kg m.c., co przy masie od 23 do 50 kg stanowi ogółem 1900 - 2200 kcal/dobę.

Dla tego wieku wyróżniono jeden rodzaj aktywności (nie uwzględniono zróżnicowania ze względu na płeć).

Dziewczęta w wieku 10 - 12 lat powinny otrzymywać 51 - 60 kcal/kg m.c. (1750-2150 kcal/dobę),

starsze w wieku 13 - 15 lat 42 - 47 kcal/kg m.c. (1950 - 2400 kcal/dobę),

młodzież 16-18 lat -1950-2600 kcal/dobę.

Chłopcy w wieku 10 - 12 lat, przy podobnej masie ciała jak dziewczęta - 35 - 42 kg wymagają wyższej podaży energii i wynosi ona 62 - 71 kcal/kg m.c., co stanowi razem około 2000 - 2350 kcal/dobę.

Chłopcy starsi w wieku 13 - 15 lat wymagają podaży energii około 51 - 57 kcal/kg m.c., co przy masie ciała w granicach 47 - 59 kg stanowi około 2200 -2850 kcal/dobę.

Chłopcy 16-18 lat -2300-3200 kcal/dobę.

Dla przedziału wiekowego od 10 do 18 lat wyróżniono dwa poziomy aktywności: małą i umiarkowaną.

Istnieją duże różnice osobnicze dotyczące zapotrzebowania energetycznego, nie zawsze dające wytłumaczyć się różną aktywnością fizyczną. Trzeba o tych różnicach pamiętać przy planowaniu posiłków i dopasowywać podaż energii do potrzeb ujawnianych przez dziecko, przy równoczesnej kontroli masy ciała.

Białko stanowi około 18 - 19% masy ciała dorastającego człowieka. Przyrost białka jest mniej więcej stały między 6 a 10 rokiem życia; znacznie wzrasta w okresie dojrzewania, zarówno w wyniku przyrastania ilości tkanek jak i tworzenia się charakterystycznych cech osobniczych związanych z płcią.

Między 10, a 17 rokiem życia Światowa Organizacja Zdrowia zaleca podaż białka nieco poniżej 1g/kg m.c.:

- dla 10 latków około 0,82g/kg m.c.

- dla 17 latków około 0,61g/kg m.c.

Biorąc pod uwagę znaczną różnicę masy ciała (często podwojoną u młodzieży starszej), ogólna ilość białka podawanego w ciągu doby powinna wynosić: - około 75g/dobę dla dziecka 10 letniego

- około 75 - 95g/dobę dla młodzieży 13-15 letniej.

- około 100g/dobę dla chłopca 16-18 letniego.

Nieco niższe zapotrzebowanie wykazują dziewczęta.

Zawsze należy pamiętać, że musi to być białko o wysokiej wartości biologicznej. Około 2/3, a nie mniej niż ½ dziennej podaży powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego (mleko, mięso, ryby, jaja, sery).

Zaleca się aby tłuszcze stanowiły 305 zapotrzebowania energetycznego. W przypadku młodzieży o większej aktywności dopuszcza się udział tłuszczu 31-33%.

We wszystkich omawianych grupach NNKT powinny stanowić nie mniej niż 3% udziału energii.

dla dziewcząt 800 µg/dobę,

dla chłopców 1000 µg/dobę.

dla pozostałych 10 µg/dobę.

dla pozostałych 10 µg/dobę.

dla pozostałych 1200 mg/dobę.

dla pozostałych 900 mg/dobę.

dla dziewcząt zapotrzebowanie zależy od wieku do 300-340 (16-18 lat) mg/dobę,

dla chłopców zapotrzebowanie rośnie wraz z wiekiem do 290 (10-12 lat) do 400 (16-18 lat) mg/dobę.

dla dziewcząt zapotrzebowanie jest wyższe niż dla chłopców i wynosi 16-17 mg/dobę,

dla chłopców wynosi 14-15 mg/dobę.

Dlatego żywienie, dzieci w wieku szkolnym (podobnie jak w innych grupach wieku) powinno być oparte na ustalonych dla tego wieku dziennych racjach pokarmowych i właściwym rozkładzie posiłków w ciągu dnia, dostosowanym do warunków dziecka.

- jest to pierwszy posiłek jaki dziecko spożywa po długiej przerwie nocnej i jednocześnie przed rozpoczęciem największego natężenia zajęć fizycznych i umysłowych.

Pierwszy posiłek powinien dostarczać około ¼ całodobowej ilości energii i w odpowiednich proporcjach pozostałych składników pokarmowych.

Podstawą pierwszego śniadania powinno być mleko w każdej postaci i pieczywo mieszane z masłem i serem lub jajem czy wędliną i do tego dodatki owocowo-warzywne, np. pomidory, papryka, rzodkiewki, szczypiorek, ogórki, owoce, soki owocowe itp. Wskazany jest także dodatek dżemu lub miodu.
Produkty te nie zastępują wprawdzie ani produktów białkowych (sera, jaj, wędliny), ani warzyw i owoców, ale wpływają na urozmaicenie posiłku.
Podawanie samych zup mlecznych jest niewystarczające. Talerz zupy mlecznej należy traktować jako połowę śniadania.

Błędny jest pogląd, że wystarczy spożycie tylko zupy mlecznej - jeśli dziecko zjada ją codziennie, staje się posiłkiem nieatrakcyjnym, pogarszającym łaknienie. Źle zestawiane i zbyt małokaloryczne I śniadanie jest często popełnianym błędem w żywieniu dzieci i młodzieży. Niedopuszczalna jest sytuacja, gdy dziecko wychodzi z domu do szkoły bez spożycia I śniadania.

… Jeśli dzieci nie chcą jeść I śniadania ?

W takim przypadku należy do śniadania zasiąść razem z nimi. Rodzice powinni dawać przykład a towarzystwo powinno poprawić apetyt dziecka …

Brak śniadania powoduje, że dzieci mają:

Drugie śniadanie odgrywa poważną rolę w żywieniu dzieci szkolnych, tym bardziej, że większość dzieci spiesząc rano do szkoły nie zawsze zjada pełnowartościowe śniadanie pierwsze. Już po 2—3 godzinach pracy szkolnej (nawet jeśli zjadło pierwsze śniadanie) powinno otrzymać drugie śniadanie dla wyrównania utraconej energii. Spadek glukozy we krwi poniżej przeciętnej normy występuje szybciej u dzieci spożywających posiłki w dużych odstępach czasu, co objawia się przede wszystkim zmęczeniem i obniżoną zdolnością do koncentracji uwagi.
Pierwsze i drugie śniadanie łącznie powinno zapewnić dziecku 35—40% wartości dziennej racji pokarmowej. .

Podstawą drugiego śniadania zabieranego z domu do szkoły powinno być pieczywo mieszane (bułka, chleb graham, chleb razowy, mleczny itp.) z dodatkiem masła i produktu zawierającego pełnowartościowe białko (ser, jajo, mięso, wędlina, ryba) oraz owoce lub niektóre warzywa, np. pomidor, ogórek, rzodkiewki, marchew, papryka, listki sałaty itp., w zależności od sezonu.
Napój pod postacią ciepłego mleka, kawy mlecznej, herbaty z mlekiem lub koktajlu powinno dziecko otrzymywać w każdej szkole, a więc nawet tam, gdzie nie ma specjalnie wyposażonej kuchni. Powszechne wprowadzenie do szkół tzw. szklanki mleka dla wszystkich dzieci poprawia ogólny rozwój dzieci szkolnych, stan ich zdrowia i uzębienia.

Dziecko powinno spożywać obiad świeżo przygotowany po przyjściu ze szkoły lub zjeść obiad w szkolnej stołówce. Obiad powinien być sporządzony z uwzględnieniem wszystkich grup produktów spożywczych i składać się z dwóch dań. Do tak skonstruowanego drugiego dania zupa jest niejako uzupełnieniem, powinna być ubogoenergetyczna i składać się z sezonowych warzyw lub owoców. Jeśli natomiast drugie danie obiadowe jest uproszczone, np. tylko makaron lub ryż z owocami- zupa powinna być posiłkiem głównym i zawierać wiele różnorodnych produktów, łącznie z mięsnym dodatkiem.

Ludzie bardzo często zapominają o społecznej roli obiadu. Obiad ma nie tylko na celu zaspokoić głodu ale uściślić i utrwalić rodzinne więzy. Ma być tylko wspólną okazją do posiłku ale i przykładem dla dzieci do powielania pewnych zachowań przy stole.

Dzieci i młodzież przebywające w szkole 6 - 8 godzin, a dojeżdżające czasem - 10 godzin, powinny zjeść w tym czasie obiad. Niestety w ostatnich latach znacznie zmalała i nadal maleje liczba szkół organizujących dożywianie.

Idea organizowania posiłków w szkole jest propagowana i wspomagana przez Instytut Żywności i Żywienia, Państwowy Zakład Higieny, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Instytut Matki i Dziecka, Polski Komitet UNICEF i Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.

Instytut Żywności i Żywienia wydał specjalną broszurę „Obiady szkolne” - zalecenia, jadłospisy i receptury dla żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w placówkach oświatowo - wychowawczych. Publikacja ta, rozpowszechniana w szkołach, zawiera główne wytyczne dla żywienia dzieci i młodzieży oraz wskazuje receptury obiadów jedno -, dwu - lub trzydaniowych, które można sporządzać nawet wówczas, gdy szkoła dysponuje bardzo skromnym zapleczem stołówkowo - kuchennym.

Co ważne, są to posiłki zbilansowane pod względem energetycznym i odżywczym, urozmaicone smakowo, a przede wszystkim o niewielkim koszcie.

(kalkulacja kosztów wg cen rynkowych - ceny obiadów 2 lub 3 daniowych: zupa, II danie + surówka + kompot, mieściły się w granicach 2,80 - 3,80 zł).

Około 3-4 godziny po obiedzie należy zapewnić dziecku podwieczorek. Najlepszą przekąską są warzywa i owoce, ewentualnie jogurt, suszone owoce, orzechy, migdały, rodzynki, ciastka zbożowe lub z dodatkiem zbóż. Od czasu do czasu można podawać na lody.

Kolacja powinna być spożywana między 18-19, posiłek powinien być kolorowy, bogaty w pełnowartościowe składniki (jak w śniadaniu), o mniejszej objętości niż codzienne śniadanie.

Powinien to być również posiłek pełnowartościowy, łatwo strawny i niezbyt obfity. Może to być zupa mleczna z kaszą lub kluskami, pieczywo mieszane z wędliną lub chudym mięsem, sery, sałatki jarzynowe, owoce.

 

Po godzinie 20 nie zaleca się podjadania. Ważne jest, aby spożyta była, na co najmniej 2 godziny przed snem.

Na żywienie dzieci w wieku szkolnym trzeba zwracać dużą uwagę, gdyż popełnia się tu nieraz więcej błędów niż w żywieniu dzieci małych. Małemu dziecku poświęca się zazwyczaj więcej zainteresowania, ściślej przestrzega regularności posiłków, kontroluje dokładniej jakość i ilość pożywienia, karmi się dziecko, ewentualnie pomaga mu przy jedzeniu.
Inaczej odnosimy się do dziecka w wieku szkolnym, gdyż uważamy je za samodzielne, nie wymagające specjalnej opieki i troski, jeśli chodzi o sposób żywienia.

Jest to podejście zgoła niesłuszne, gdyż dziecko w wieku szkolnym wyrosło wprawdzie z okresu wczesnego dzieciństwa, ale rozpoczęło okres wytężonej pracy w szkole, którą można porównać (jeśli chodzi o wysiłek i wydatkowanie energii) do pracy ludzi dorosłych.
Poza tym znajduje się ono w okresie wzrostu i rozwoju, co wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe niezbędne do budowy organizmu i zapewnienia dziecku potrzebnej ilości energii na bieżące potrzeby (praca, ruch, zabawa, sport).

najczęściej popełniane błędy żywieniowe wśród dzieci szkolnych to:

  1. nadmierne spożywanie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych,

  2. zbyt małe spożycie ryb,

  3. nadmiar soli kuchennej w pożywieniu ( 15g zamiast 5-6g. dziennie),

  4. zbyt niskie spożycie mleka i jego przetworów,

  5. -- | | -- warzyw i owoców,

  6. -- | | -- ciemnego pieczywa,

  7. za mała liczba posiłków spożywanych w ciągu dnia, w tym nie spożywanie I śniadania - szczególnie groźne dla zdrowia dzieci i młodzieży,

  8. częste nie karmienie niemowląt piersią zwłaszcza w pierwszych 6 miesiącach życia.

Większość badanych dzieci w wieku szkolnym spożywa 3 lub 4 posiłki dziennie. Najczęściej jedzą I śniadania, obiady i kolacje. Opuszczają zwykle II śniadania i podwieczorki, piją za mało mleka lub spożywają je zbyt rzadko. Mały jest udział w pożywieniu ziemniaków i roślin strączkowych oraz produktów zbożowych pochodzących z grubego przemiału. U dzieci mieszkających w miastach notuje się nadmierne spożywanie tłuszczów, mięsa i przetworów mięsnych oraz cukru i słodyczy; chłopcy starsi spożywają za dużo jaj i masła ( prawdopodobnie wynika to z naśladownictwa mężczyzn dorosłych, którzy preferują te produkty).

Konsekwencją tego jest spożywanie nadmiernej ilości energii a także żelaza i fosforu (mięso, wędliny, jaja. Jednocześnie notowano niedobory witamin A, C, E, kwasu foliowego, wapnia i magnezu, a u niektórych dzieci również białka.

Spory odsetek dzieci na wsi miał wzrost i masę ciała poniżej przyjętych norm dla wieku natomiast, aż u 25% dzieci (zwłaszcza miejskich) stwierdzono tendencje do otyłości. Niepokojącym doniesieniem jest stwierdzenie u około 25% badanych dzieci znacznie podwyższonego poziomu cholesterolu.

Często popełnianym błędem było nieregularne spożywanie lub nie spożywanie w ogóle kolacji. Notowano również kolacje zbyt obfite lub spożywane tuż przed snem.

Rozpowszechnionym zjawiskiem jest dojadanie - o tyle niebezpieczne, że przekąskami są przeważnie mało wartościowe i jednocześnie wysoko kaloryczne produkty takie, jak: chipsy, chrupki, frytki, pizza, zapiekanki, ciastka i słodycze. Większość badanej młodzieży (90%) potwierdziła „dojadanie”, aż 85% z nich stwierdziła u siebie wzrost masy ciała.

Młodzież ta preferuje również najmniej pożądaną (ze względu na promiażdżycowe działanie) technikę kulinarną, jaką jest smażenie.

30% badanej młodzieży przyznało, że stosowało diety specjalne, w tym aż 2/3 diety odchudzające. Problem ten dotyczy w większości dziewcząt 14-15letnich i starszych, które pokrywały 75% lub mniej dziennego zapotrzebowania na energię i pozostałe składniki pokarmowe. Jest to wynik przesadnej i nierozsądnej dbałości o „linię” i szczupłą sylwetkę.

Stanowi to problem o tyle poważny, że stosowanym dietom na ogół nie towarzyszy wiedza na temat zasad racjonalnego żywienia.

Podstawy żywienia sem. 1

1


Wyszukiwarka