PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY CZERWIEC 2010R.

1. Pojęcie stratyfikacji społecznej. Omów i porównaj dwie wybrane koncepcje struktury społeczne.

Pojęcie stratyfikacji społecznej można rozumieć jako teorie uwarstwienia czyli uszeregowania jednostek ze względu na stopień spełniania społecznych cech, które spełniane są w różnym stopniu. Jest to również ogólny termin używany do opisywania społeczeństwa, które rozdziela w sposób nierówny dochody, władzę, prestiż oraz inne wartościowe dobra, Tworzy również odrębne klasy, których członkowie różnią się między sobą pod względem kulturowym, behawioralnym i organizacyjnym. W drugiej postaci tej teorii hierarchizuje ludzi więcej niż jedno kryterium ( władza, prestiż, wykształcenie ). Jest ona subiektywna. Nie jest ona możliwa w sposób obiektywny ( nie ma wspólnej miary dla władzy i pieniędzy ).

Socjologia wyróżnia kilka koncepcji naukowych zależności pomiędzy poszczególnymi elementami struktury społecznej. Oto niektóre z nich:

Koncepcja organiczna (zwana również funkcjonalno-strukturalną) - głoszona Augusta Comte'a (francuskiego filozofa i socjologa) i Herberta Spencera (angielskiego filozofa i socjologa) według które, wszystkie elementy społeczeństwa są jednakowo ważne, tworzą całość poprzez wytwarzanie wzajemnych więzi i zależności. Tak pojęte społeczeństwo ma szanse na rozwój i właściwe funkcjonowanie.

Koncepcja klasowa - twórcą tej koncepcji był Karol Marks (niemiecki filozof, ekonomista i działacz polityczny), według którego społeczeństwo dzieli się na klasy właścicieli środków produkcji i najemnych pracowników. Według Marksa cechą każdego społeczeństwa jest walka pomiędzy klasa posiadającą i wytwarzającą, a pracownikami. Ten konflikt jest przyczyną zmian społecznych. Często koncepcję Marksa nazywa się z tego powodu koncepcją konfliktów klasowych.

 Koncepcja warstwowa - twórcą której był Max Weber (niemiecki ekonomista, prawnik teoretyk polityki), uznający podział społeczeństwa na warstwy w zależności od wysokości dochodu, zajmowanej pozycji społecznej, prestiżu, uznania, czy udziału w sprawowaniu władzy. Według koncepcji warstwowej społeczeństwo wyróżnia warstwy od najniższej do najwyższej.

 Koncepcja interakcyjna - reprezentowana m.in. przez Herberta Blumera (amerykańskiego socjologa), według której nieistotne są elementy społeczeństwa, ale interakcje zachodzące pomiędzy ludźmi podejmującymi wspólne zadanie.

 Struktury społeczne nie są stałe.Wraz z uwarunkowaniami historycznymi ulegają powolnym zmianom, zachowując jednak wiele trwałych elementów np. rodzina.

PROSZĘ SOBIE WYBRAĆ 2 KONCEPCJE KTÓRE ŁATWIEJ MOŻNA ZAPAMIĘTAĆ!!!

2. Cechy charakterystyczne społeczeństwa obywatelskiego.

Społeczeństwo obywatelskie - społeczeństwo państwa demokratycznego, aktywne publicznie, świadome swoich celów, zdolne dla samoorganizowania się dla realizacji celów ekonomicznych, politycznych, społecznych.

Socjologowie uważają, że społeczeństwo obywatelskie cechuje się następującymi właściwościami:
- osiąga wysoki poziom organizacji społecznej,
- posiada samoczynny, napędzający się wzrost ekonomiczny i kulturalny ( gospodarka rynkowa ),
- kieruje się pozytywnym stosunkiem do innych ludzi i innych społeczeństw,
- jest tolerancyjne i otwarte na racjonalne argumenty, inne kultury i postawy odmienne światopoglądowo,
- jest racjonalne, rezygnuje z fatalizmu i wiary w przeznaczenie,
- w tym kontekście samo walczy o swój los
- formą organizacji jest w nim samorząd lokalny, liczne stowarzyszenia pozarządowe, a w życiu politycznym, współzawodniczące ze sobą partie i grupy interesu ( lobby ).

Cechy charakterystyczne społeczeństwa obywatelskiego

• działa w ramach obowiązującego prawa i konstytucji - jedynie w warunkach systemu demokratycznego

• istnienie prawnego systemu ochrony praw i wolności obywatelskich - wolność słowa, prawo zgromadzeń, zrzeszania się

• istnieją instytucje gwarantujące poprawne działanie prawa (sądy, trybunały, policja)

• każdy rodzaj władzy ma swój zakres kompetencji określony przez prawo

• naród może weryfikować posłów, senatorów i prezydenta poprzez wybory; powołuje władze państwowe na drodze demokratycznych wyborów

• społeczeństwo jest niezależne od instytucji państwa

• prawna gwarancja swobody tworzenia przez obywateli różnych organizacji wyrażających ich interesy np. partie polityczne, fundacje, stowarzyszenia - społeczeństwo samoorganizuje się, nie czeka na działanie państwa

• prawo obywateli do manifestowania swojego niezadowolenia, pod warunkiem, że nie łamią oni obowiązującego prawa

3. Podstawowe prawidłowości małych grup społecznych.

Ludzie to istoty społeczne, rodzimy się po to, żeby żyć w grupie i do końca w niej egzystujemy. Cele i rodzaje grup mogą być różne, ale w charakterystyce tych grup odnajdziemy pewne podobieństwa. Unikalne cechy składające się na dynamikę grupy to:

1. Sposób w jaki dokonuje się w grupie podział pracy.

2. Potrzeba komunikacji (jak ta komunikacja przebiega).

3. Jak odgrywamy rolę w danej grupie.

4. Od czego zależy poziom lojalności członków.

W każdej grupie występuje dychotomia w funkcjonowaniu grup, pojawiają się dwa wymiary:

1. Zadaniowy - określony przez zadanie, które grupa ma do wykonania (odnosi się od zależności między członkami grupy).

2. Społeczny - dotyczy przebiegu interakcji w grupie.

Wymiar zadaniowy wiąże się z czynnikiem produktywności grupy, a wymiar społeczny z czynnikiem bliskości, spójności między członkami. Oba wymiary się ze sobą splatają czyli jeśli jakąś grupę charakteryzuje spójność to jej szansa na sukces jest wyższa. Jeżeli grupa odnosi sukces efektem jest wzrost bliskości.

Typy zadań, które dotyczą grupy.

1. Produkcyjne.

2. Dyskusyjne.

3. Zadanie polegające na rozwiązywaniu problemów.

Grupy charakteryzują następujące cechy:

1. Wielkość - dwie - trzy osoby to grupa; do dyskusji najlepsza jest grupa 4 - 6 osobowa; mała grupa społeczna ma mniej niż 20 członków; nie ma jednoznacznej wielkości optymalnej.

2. Role - (to oczekiwania społeczne związane z rolą; odgrywanie ról przez człowieka to jedna z najważniejszych determinacji jego zachowania). Role w grupie występują zadaniowe, społeczne i indywidualne.

Role zadaniowe to zachowania, które przybliżają grupę do zamierzonego celu.

(rola inicjatora, dostarczyciela informacji, opiniodawcy, stylisty, krytyka, aktywatora)

Najlepiej gdy jedna osoba pełni wszystkie te role.

Role społeczne - w grupie występują role oparte na emocjach, uczuciach, wzajemnych relacjach.

(szef klakierów, dawca wsparcia, wesołek grupowy, marszałek)

Ze względu na dobro grupy ważne, żeby role były podzielone na różnych członków grupy i żeby się nie powtarzały.

Role indywidualne - funkcjonowanie ról indywidualnych może prowadzić do zakłóceń, wad wewnętrznych grupy, a nawet dezorganizację, jednocześnie hamują realizację wspólnych celów.

(agresor, negatywista, dyktator, łowca uznania, ekshibicjonista).

Wniosek - przywódca grupy musi zapobiegać rolom indywidualnym i je likwidować.

Żaden zespół nie będzie działał produktywnie i skutecznie jeśli nie dojdzie do ustanowienia ról, relacji w grupie, nie dokona się ich uporządkowania.

3. Status - jest prestiż przypisywany pewnej pozycji, stanowi formalny aspekt funkcjonowania grupy, sugeruje, że występuje w niej hierarchia tzn., że nie każde wejście w grupę jest tak samo ważne. Podstawą statusu danego członka jest jego wkład w jego sukcesy i osiągnięcia. Cechy decydujące o statusie to: płeć, wiek, rasa, atrakcyjność fizyczna, atrakcyjność seksualna; cechy nieistotne materialne.

4. Relacje interpersonalne - zaufanie, spójność, siła więzi.

Interakcje mogą mieć charakter formalny (związany z celami grupy), nieformalny (odnoszący się do kontaktów międzyludzkich)

5. Zmiany okresowe - są to przeobrażenia jakim podlega grupa z upływem czasu (ustala się hierarchia statusów, zdobywają wspólne doświadczenia).

6. Normy - dotyczą standardów zachowania, reguł postępowania.

Wnioski:

1. Członkowie spójnych grup deklarują wyższy poziom satysfakcji związanej z udziałem w grupie.

2. Spójność może być świadomie wzmacniana w grupie, można ją uzyskać przez wspólną historię (wspólne wyjazdy, święta).

3. Sukcesy spajają grupę.

4. Utrudnianie dostępu do grupy innym osobom, egalitarność przyciąga osoby. To co zdobywamy po wielkich trudach, cenimy bardziej.

5. Wielkość jest zazwyczaj odwrotnie skorelowana z ich spójnością (im więcej osób w grupie, tym mniej możemy się poznać).

6. Istotną kwestią jest pleć uczestników w grupie (najlepiej wpadają grupy mieszane o ilości członków od 4 do 16.

7. Grupy jednorodne płciowo najlepiej, żeby liczyły 4 - 6 osób.

8. Grupy męskie potwierdzają stereotypową męskość, atmosfera braterstwa, szowinizm męski, rytuały męskie.

Kiedy do grupy męskiej wkracza kobieta pojawia się opór przed jej pojawienie co skutkuje wzrostem spójności grupy.

9. Grupy kobiece - centralnym punktem interakcji są kwestie interpersonalne, organizują częściej obchody z powodu imienin itd. Świętowanie buduje spójność w grupie. Kobiety mniej agresywnie reagują na pojawienie się nowych mężczyzn.

4. Typologia grup społecznych.

Głównym pojęciem w socjologii jest „grupa”. Gdy socjolog używa terminu „grupa”, chodzi mu o dwie lub więcej osób, które poczucie wspólnej tożsamości. Grupy są wyróżniającą cechą życia społecznego większość działań odbywa się w kontekście grup, do których zaliczamy rodzinę, zespoły, grupy rówieśnicze i grupy pracownicze. Grupy są wszędzie: Życie społeczne jest życiem grupowym. Nie każdy zbiór jednostek jest grupą społeczną. Ludzie siedzący razem w pociągu nie muszą stanowić grupy. Kategorie społeczne i zbiory (agregaty) społeczne to ludzie, których łączy pewna wspólna cecha (np. wszyscy rudowłosi), podobny status (klasa robotnicza) czy taka sama sytuacja ( uczestnicy koncertu rockowego). Chodź ludzie tworzący tę samą kategorię społeczną nie muszą grupą społeczną, potencjalnie mogą się nią stać, jeśli to, co ich łączy, stanie się podstawą wspólnej tożsamości i nada strukturę ich interakcją.

5. Pojęcie i cechy roli społecznej.

Pojecie roli społecznej związane jest z pojęciem pozycji społecznej-statusu.

Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości.

Rola społeczna to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją, to schemat zachowania związanego z nią, wyznacznik sposobu zachowania się osoby, która zajmuje daną pozycję.

Każdy z nas zajmuje jednocześnie, bądź kolejno w swoim życiu wiele pozycji-tyle, do ilu zbiorowości należy (ojciec, lekarz, członek związku zawodowego ).

Rodzaje pozycji:

-przypisane - są nam wyznaczone, bez udziału naszej woli wraz z urodzeniem np. córka, syn,

-osiągane - sami je zdobywamy lub są nam narzucane wskutek naszego działania np. więzień.

W społeczeństwach nowoczesnych jest niewiele pozycji przypisanych, a te, które są, wyznacza głównie biologia.

3 elementy roli:

1/zachowania zakazane np. głodzenie dziecka,

2/zachowania nakazane np. zapewnienie dziecku opieki i warunków rozwoju,

3/margines swobody np. zakres i stopień okazywania mu uczuć.

Konflikt ról - dochodzi do niego, kiedy różne role wymagają od nas, w tym samym czasie, sprzecznych zachowań. Można go minimalizować poprzez odpowiedni dobór ról.

2 podejścia (cechy):

1/ podejście funkcjonalno-strukturalne - role społeczne klasyfikują i porządkują rzeczywistość społeczną, określają, jak powinniśmy się zachować zajmując określoną pozycję, pozwalają orientować się, czego możemy oczekiwać w poszczególnych sytuacjach, są czynnikiem stabilizującym społeczeństwo - przeciwdziałają zmianie, chociaż jej nie wykluczają, elementem dynamicznym jest zawarty w każdej z nich margines swobody. Tak rozumiana rola pozwala rozpatrywać zbiorowość jako układ ról, a nie jako zbiór osób (Robert Merton - z każdą pozycja związana jest nie z jedna rola, ale cały ich zespół ).Tu głównym obiektem zainteresowania jest margines swobody odgrywanej roli.

2/ podejście interakcyjne - rola to coś, co wciąż powstaje w procesach międzyosobniczych interakcji, ważne jest, jak są one odgrywane przez poszczególnych aktorów, w relacjach z różnymi partnerami, w różnych okolicznościach, łącznie z zachowaniem niewerbalnym. Tu głównym elementem są nakazane i zakazane elementy odgrywania roli.

6. Mechanizmy kontroli społecznej.

Kontrola społeczna w najszerszym i najstarszym w socjologii rozumieniu to wszelkie mechanizmy uruchamiające a niekiedy wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny.

W tworzeniu tego porządku zasadniczą rolę odgrywa proces instytucjonalizacji.

Instytucje i instytucjonalizacja działań ludzkich należą do podstawowych mechanizmów szeroko rozumianej kontroli społ. instytucje kontrolują ludzkie działania, narzucając wzory postępowania, które każą zachowywać się w taki a nie inny sposób i określają jako obowiązujący jeden z wielu możliwych kierunków działania.

Aby zachowywać się i działać zgodnie z zinstytucjonalizowanymi wzorami, należy te wzory znać. Dlatego też innym podstawowym mechanizmem kontroli społ. jest proces socjalizacji.

Mechanizm ten działa tym skuteczniej, im głębiej zostaną przekazywane wartości, normy i wzory zachowania.

Kontrola społ. zostaje wprowadzona do wnętrza człowieka i powstaje mechanizm kontroli wewnętrznej(polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośredniego zewnętrznego przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych).

Kiedy zawodzi kontrola wewnętrzna pojawia się potrzeba uruchomienia różnych mechanizmów kontroli zewnętrznej, operujących szerokim repertuarem sankcji, to jest kar i nagród.

Kontrolę społ. można ponadto podzielić na kontrolę nieformalną i kontrolę formalną. Kontrola nieformalna to wszystkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie relacje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadzie zwyczaju. Kontrola formalna to wszystko, co zapisane jest w regulaminach poszczególnych organizacji i stowarzyszeń a przede wszystkim w państwowych kodeksach prawnych. Kontrola formalna jest zawsze zamierzona a kontrola nieformalna może być zarówno zamierzona jak i niezamierzona.

7. Uwarunkowania procesów komunikacji społecznej.

Musi być dobra komunikacja osobista, aby dobrze komunikować się społecznie.

Do porozumienia się muszą być jakieś wspólne problemy. Takimi wartościami wspólnymi mogą być: praca?, wiara?, rodzina?, zdrowie?, bezpieczeństwo?, wolność?.

Praca (?) jest wartością, bo jej brakuje, ale nie potrafimy dobrze pracować.

Cechą naszego współczesnego życia jest:

1. relatywizm wartości (nie ma wartości uznawanych przez ogół),

2. formalna niespójność licznych, przeciwstawnych i rywalizujących ze sobą kierunków i stylów,

3. relatywizm (względność i subiektywizm) prawdy, wartości i wiedzy,

4. niepewność wynikająca z intelektualnego założenia, że cała wiedza jest tymczasowa, a prawda jest związana z kulturą,

5. fakt, że zysk stał się najważniejszym celem, w kulturze organizuje się wokół ustalonej ceny i wartości; możliwe jest wystawienie na sprzedaż wszystkiego: wiedzy, informacji, wartości, człowieka,

6. 
   pełny antropocentryzm - człowiek w centrum świata

postmodernizm

Istotnym ograniczeniem naszej codzienności jest czas kradziony przez telewizję. Konsekwencje tego to:

• słowo pisane straciło wartość,

• wiadomości telewizyjne są krótkie, bez analizowania przyczyn,

• dostęp do informacji ciągły,

• jesteśmy niecierpliwi w wysłuchiwaniu wiadomości,

• nie trzeba telewizji uważnie słuchać (można je usłyszeć wielokrotnie),

• słowa są najgorszym nośnikiem informacji w telewizji; obraz jest podstawowym środkiem przekazu - jest gotowym materiałem, kształtującym nasze poznani rzeczywistości, nie zawsze prawdziwym,

• prezenter jest erudytą, czyta szybko, wyraźnie i swobodnie (komunikacja bez zakłóceń i wysiłku),

• telewizja powoduje pasywność (bierność) u człowieka,

• nieuwaga,

• trudności ze skupieniem uwagi, roztargnienie,

• sprzeciw wobec tematów, zwłaszcza gdy muszą wzbudzić zainteresowanie,

• informacje są klasyfikowane jako nudne, zwłaszcza fakty,

• przestaje funkcjonować indywidualna wyobraźnia i dążenie człowieka do znalezienia prawdy (a nie ma inteligencji bez wyobraźni).

Powody, dlaczego ważna jest komunikacja i bycie z drugim człowiekiem:

• komunikacja i relacje słowne umożliwiają nam ustalić, kim jestem i jaki jestem (poznanie własnej tożsamości),

• proces komunikacji służy uczłowieczeniu,

• wyraża się moje indywidualne "ja" i jego natura,

• poziom zrozumienia siebie zależy od komunikacji z innymi,

• poziom życia społecznego również zależy od komunikacji.

8. Przejawy globalizacji w sferze kultury.

Pierwsze obserwacje na temat globalizacji kultury znajdujemy w procesach antropologów społecznych, np. Malinowskiego i Redcliffe-Browna, którzy w toku badań terenowych na wyspach Polinezji zetknęli się ze zjawiskiem kontaktu kulturowego, zderzenie kultur autochtonicznych z kulturą zachodnią i zrodzonego stąd konfliktu kulturowego. Występowało to szczególnie mocno w krajach kolonialnych, gdzie importowane z Europy instytucje i wzory kulturowe były często narzucane siłą. Lokalne sposoby życia, normy i wartości, zwyczaje i obyczaje, wierzenia religijne, wzory życia rodzinnego, style konsumpcji itp. - wszystko to ulęgało rozbiciu i rozproszeniu. Kultury lokalne zaczynały, przynajmniej powierzchownie, upodabniać się do kultury Zachodu.

Taka sytuacja rodziła dwie odmienne reakcje ze strony antropologów. Jedni, przeniknięci duchem etnocentryzmu będącego naturalną ideologią państw kolonialnych, traktowali to jako „misję cywilizacyjną” wypierającą relikty barbarzyństwa i pogaństwa rozpowszechnione wśród dzikich i prymitywnych ludów. Inni, traktując serio swoją profesjonalną ideologię relatywizm kulturowego i tolerancji, widzieli ekspansję kulturową Zachodu w innym zupełnie świetle, jako „kulturowy imperializm” prowadzący do wyniszczenia kultur rodzimych, utratę kulturowej autonomii społeczeństw kolonizowanych i ogólne zubożenie puli wartości kulturowych, jakimi dysponuje ludzkość. Pierwsi postrzegali postępującą uniformizację kultury jako zwycięstwo cywilizacji, drudzy jako klęskę wielobarwności i zróżnicowania kulturowego.

9. Etnocentryzm i relatywizm kulturowy.

Etnocentryzm - termin został wypracowany przez Williama Gordona Sumnera w 1906 roku. Od-nosi się do postawi poglądów, zgodnie z którymi wartości własnej grupy przyjmuje się jako punkt odniesienia dla ocen i opisu przedstawicieli innych grup. Postawy etnocentryczne obejmują szereg poglądów i postulatów, takich jak:

 przekonanie o wyższości własnej grupy i jej kultury oraz traktowanie grup o kulturze od-miennej jako niższych, niemoralnych i godnych pogardy;

 traktowanie własnych standardów jako uniwersalnych i jedynie słusznych oraz skłonność do potępiania innych;

 postulowanie współpracy w obrębie własnej grupy i braku kooperacji z obcymi;

 żądanie posłuszeństwa wobec własnych autorytetów i nieposłuszeństwa wobec autoryte-tów cudzych;

 gotowość do walki i poświęcenia życia za własną grupę i odmawianie walki w imię obcych wartości, upatrywanie cnoty i bohaterstwa w zabijaniu członków obcych grup podczas wojny;

 nieufność i strach przed obcymi, obarczanie ich winą za kłopoty, posługiwanie się nimi ja-ko „złym” przykładem - strategia „kozła ofiarnego”.

Relatywizm kulturowy jako sposób myślenia o świecie narodził się w XX wieku. Zakłada on, że kultury są ze sobą nieporównywalne, każda z nich tworzy bowiem swoisty i niepowtarzalny układ odniesienia dla żyjących w niej jednostek - decyduje o tym proces enkulturacji. Socjalizacja dotyczy procesów wchodzenia w społeczeństwo i wiąże się z okresem dzieciństwa.

Enkulturacja to proces, który jest socjalizacją trwającą przez całe życie, jako dorośli również przyswajamy kulturę. Jest to proces nabywania kompetencji kulturowych, dzięki którym jednostka staje się nosicielem kultury. Relatywizm kulturowy zakłada, że nie ma rzeczywistości jako takiej. Świat jest zawsze postrzegany przez „ekran enkulturacyjny”, czyli sumę doświadczeń kulturowych. Każdy rodzaj przekonań, sądów o rzeczywistości jest jakoś uwikłany w kulturowe odniesienia. Owe przekonania, z perspektywy relatywizmu, powinny być wyjaśniane w kontekście konkretnej kultury. Aby dobrze wyjaśniać badaną rzeczywistość, należy zawiesić własną perspektywę kulturową. Relatywizm kulturowy zakłada również, że nie istnieją żadne absolutne, uniwersalne standardy orzekania o tym, która kultura jest lepsza czy gorsza. Nie istnieje możliwość porównywania ze sobą kultur i ich wartościowania. Wszystkie kultury są równe!

10. Pojęcie „kapitału” w refleksji socjologicznej.

Kapitał ludzki - pojęcie ekonomiczne, oznaczające zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości zasób fachowej wiedzy, umiejętności, doświadczenia, zdrowia i energii życiowej. Jest on wskaźnikiem możliwości adaptacyjnych i produkcyjnych oraz kreatywności. Kapitał ludzki nie jest wartością stałą, ale może się zmieniać w zależności od przebiegu procesu socjalizacji w społeczeństwie. Wartość kapitału ludzkiego można podnieść poprzez inwestowanie w rozwój człowieka. Kapitał ludzki jest quasi częścią swojego posiadacza; jest trwale z nim połączony i jest zawsze oboczny bez względu na to, jaki rodzaj pracy ta osoba podejmuje.

11. Charakterystyka polskiego rynku pracy.

Przystąpienie do UE a sytuacja na polskim rynku pracy

  Od czasu przystąpienia Polski do UE nie uległo zmniejszeniu duże zróżnicowanie regionalne na polskim rynku pracy. Ponadprzeciętna poprawa sytuacji na rynku pracy spodziewana jest w regionach zachodniej Polski (z uwagi na położenie geograficzne), które będą w większym stopniu niż część wschodnia kraju korzystać z efektów integracji. Sytuacja prawdopodobnie poprawi się także w dużych metropoliach oraz ich bezpośrednim sąsiedztwie. Stopniowa - aczkolwiek wolniejsza niż na zachodzie kraju - poprawa będzie następować w regionach Polski północno- i południowo-wschodniej. 
         Ważnym zjawiskiem poakcesyjnym jest wzrost uelastycznienia rynku pracy i form zatrudnienia oraz poprawa organizacji pracy, a także rosnące znaczenie aktywnej polityki na rynku pracy, np. w sferze subsydiowania zatrudnienia.

Wśród zjawisk mających wpływ na wzrost dynamiki zmian na rynku pracy po akcesji Polski do UE są:

• zachowania pracodawców walczących o uzyskanie przewagi konkurencyjnej,

• rosnąca skala sezonowego wzrostu liczby pracujących,

• wzrost liczby ofert pracy w rolnictwie,

• wzrost znaczenia zatrudnienia okresowego,

• przewaga wzrostu wydajności nad presją płacową,

• duża skala subsydiowania zatrudnienia ze środków publicznych,

• ujawnienie się popytu na nowe zawody i kwalifikacje, zwłaszcza w sferze nowych technologii,

• umiarkowana fala emigracyjna, łagodząca napięcia wewnętrzne na rynkach pracy, o niewielkiej tendencji wzrostowej w stosunku do lat poprzednich.

         Należy podkreślić, że od chwili uzyskania członkostwa nie nastąpiła jednak spodziewana konwergencja płacowa. Wysoki poziom bezrobocia nadal hamuje wzrost oczekiwań płacowych pracowników. Prognozuje się stopniowy wzrost wynagrodzeń, powodowany pogłębianiem się kontaktów polskich podmiotów gospodarczych z przedsiębiorstwami w innych krajach członkowskich. 
         Pozytywnym zjawiskiem po 1 maja 2004 r. okazały się znaczne uproszczenia wprowadzone w zasadach zatrudniania Polaków na rynkach pracy pozostałych państw członkowskich, włącznie z ich pełnym otwarciem. Skala migracji do krajów, które zdecydowały się zrezygnować z jakichkolwiek ograniczeń (Wielka Brytania, Irlandia, Szwecja), nie spowodowała perturbacji na ich rynkach pracy, zaś obawy o tzw. drenaż mózgów, czyli odpływ kadr wysoko kwalifikowanych, jak do tej pory nie okazały się uzasadnione.

12. Wyznaczniki społeczeństwa konsumpcyjnego.

Można charakteryzować wg. Następujuących właściowści:

1)właściwości podmiotowe( Bogunia-Borowska):

a)dążenie ludzi do wykorzystania konsumpcji jako środka do podkreślenia własnej odrębności i niepowtarzalności

b)konieczność podejmowania przez konsumenta niezliczonej ilości decyzji o charakterze konsumpcyjnym

c)ciągła konieczność nabrania przez konsumenta nowej wiedzy, poznania nowych wzorców w celu uniknięcia alienacji, uniknięcia marginalizacji

d)wzrost znaczenia podmiotowości tych konsumentów ,którzy dysponują wiedzą na temat nowych produktów i nowych technologii

e)rozbudzenie konsumpcji wśród tzw. nowych segmentów dla dzieci i osób starszych

2)właściwości kulturowe

a)kulturowy rozwój hedonizmu(nacisk na przyjemność, rozrywkę i na wypoczynek)

b)wzrost znaczenia spędzania czasu wolnego ,nacisk na większą aktywność i podróże

3)właściwości estetyczne

a)nowe potrzeby zaspokajania potrzeb estetycznych

b)kult ciała

c)zawłaszczenie przestrzeni człowieka-(ograniczenie sfery prywatnej przez informacje i reklamę)

4)właściwości marketingowe

a)szeroka oferta towarowa dla różnych grup społecznych

b)stworzenie systemów ratalnych, obniżek ,kredytów, promocji

c)wzrost konsumpcji usług

d)odejście od fetyszyzmu towarów indywidualnych

e)zwiększenie popularności produktów jednorazowych

f)kreowanie sztucznego popytu i rozbudzenie wyimaginowanych potrzeb konsumenckich

Polskie społeczeństwo niepostrzeżenie i dość szybko stało się społeczeństwem funkcjonującym w obliczu rynku obfitości i borykającym się z tym rynkiem, ze społeczeństwa chronicznego niedoboru przekształciliśmy się w społeczeństwo obfitości Wszystko to sprawiło, że konsumpcja stała się dla Polaków centralnym, regulatorem zachowań społecznych oraz podstawą do budowania jednostce tożsamości.

13. Media jako element społeczeństwa otwartego.

Polskie społeczeństwo nazywane jest społeczeństwem zmedializowanym. Jest to taki etap rozwoju społeczeństw w którym wszystkie sfery życia zostały określone przez reguły rządzące elektronicznymi. W tym typie społeczności elektroniczne techniki komunikacyjne określają czym jest rzeczywistość, w jaki sposób w niej działać jak funkcjonować, jak oceniać zjawiska w niej występujące, w co wierzyć, komu ufać, jak głosować i jak inwestować itp.

Ten typ konstruowania rzeczywistości czy też tworzenia wypiera wszelkie inne i dotychczasowe sposoby jej produkowania. Wypiera narodowe tradycje, znaczenie socjalizacji czy w rodzinie, kanon kulturowy itp.

W tego typie społeczeństwie obowiązują zasady, które rządzą elektronicznymi mediami czyli obraz ważniejszy jest niż słowo, liczy się wygoda skrótowość i łatwość użycia ,powierzchowność jest ważniejsza niż głębia, względność przeważa nad obiektywizmem i prawdą, wygląd ważniejszy jest niż treść, imagologia ważniejsza jest niż ideologia. Twórcą pojęcia jest Milan Kundera. Społeczeństwo zestetyzowane czyli takie w którym kryterium estetyki jest ważniejsza i wyprzedza inne kryteria niż etyka, efektywność racjonalność.

Z mediami wiążą się pewne zjawiska, dwie hipotezy :

a)hipoteza porządku codziennego-określa ona zjawisko, które oznacza w praktyce zdolność mass mediów do kształtowania hierarchii ważności tematów i wydarzeń interesujących opinię publiczną. Dzięki temu media decydują nie tylko o tym co ludzie myślą, ale również w jakiej kolejności i z jaką siłą zwracają na to uwagę

b)hipoteza spirali milczenia-opiera się na założeniu ,że przy wyrażaniu własnej opinii często sugerujemy się opinią otoczenia społecznego która w naszym przekonaniu wyrażają media. Pomimo, że rzeczywisty rozkład opinii publicznej może być inny to osoby które mają inne zdanie niż osoby w mediach milczą w obawie przed wyśmianiem i etykietowaniem w konsekwencji faktyczny rozkład opinii publicznej upodabnia się do opinii przekazywanej w mediach. We współczesnym Polskim społeczeństwie media są obok rodziny, szkoły, grup rówieśniczych i kościołach są podstawową instytucją dostarczająca wiedzę o świecie oraz zasobów kategorii i pojęć służącą do opisu tego świata.

14. Zmiany w systemie wartości we współczesnym społeczeństwie polskim.

Na system wartości oddziaływają czynniki, które można podzielić wg kryterium czasowego:

• Te, które wywodzą się ze społeczeństwa przedsocjalistycznego ( tradycyjnego )

• Te, które wywodzą się z PRL-u realnego socjalizmu

• Te najnowszej, świeżej historii

• Wywodzące z teraźniejszości i w tej teraźniejszości oddziałują

Wpływ kultury tradycyjnej i co przetrwało do dziś ( wartości, które są wyraźnie wyrażane, manifestowanie ale w olbrzymim stopniu w nas zakorzenione)

- przywiązanie do wartości religijnych i narodowych ( tam gzie pojawiały się symbole narodowe pojawiały się i religijne np. Solidarność i Kościół)

- wartość i przeznaczenie rodziny

- idea „romantycznego patriotyzmu” czyli skłonność Polaków do walki, skłonność do jednoczenia

- słabo rozwinięty etos pracy

Dziedzictwo PRL-u

- dalsze osłabienie etos pracy ( praca była przymusem )

- specyficzny stosunek do władzy państwowej ( postrzegano władzę jako nie naszą ale wymagano od niej bardzo dużo: bezpłatnego leczenia, pracy, mieszkań, bezpłatne przedszkola przyzakładowe)

Marek Ziółkowski nazywa to systemem podwójnej wartości.

- wybiórcze pojmowanie wartości intelektualnych

Wpływ historii współczesnej, szczególnie zaś te wydarzenia, które miały charakter nadzwyczajny i niecodzienny ( śmierć Popiełuszki, stan wojenny, wybór Karola Wojtyły na papieża)

- Polacy jako społeczeństwo mają moc sprawczą.

Z drugiej strony rozbudziło to w Polakach nadzieję, że będzie dobrze albo bardzo dobrze. Niestety okazało się inaczej. Polacy rozczarowali się tym co nastąpiło.

Gotowe wzory pojawiają się w Polsce w określonej kolejności:

• Wartości wczesnej nowoczesności, które przyniosą produktywność, rzetelność, etos pracy, oszczędzanie

• Okres rozwiniętej nowoczesności ( to faza która dotyczy wzrostu konsumpcji, dobrobytu ale często na zasadzie …określa mnie to co mam i posiadam

• Okres późnej nowoczesności zwana postmodernizmem ( jest to okres narastającej globalizacji oraz konsumpcji a z drugiej strony to etap na poszukiwanie własnej tożsamości.

Wartości współczesnego społ można analizować również w 3 wymiarach:

Politycznym - stosunek Polaków do demokracji jest bardzo ciekawy. Wg badań wynika, że demokracja to dobry model ustrojowy ale mają zastrzeżenia co do funkcjonowania tego modelu w Polsce. Pozytywnie oceniają go ci , którzy są w dobrej formie finansowej i dobrze oceniają to co dla nich dobre. Krytykuje go natomiast duży odsetek Polaków do tego stopnia że 52% uważa że utylitaryzm był lepszy od demokracji ( badania w 2005r) 40% Polaków wykazuje skłonności do alienacji politycznej .

Ekonomicznym - badania wskazują, że społ Polskie jest nastawione materialistycznie i są to wartości jedne z najważniejszych dla Polaków , a z drugiej strony są to wartości najbardziej zróżnicowane.

Kulturowym - ma nieco mniejsze znaczenie od ekonomicznego ale większe od politycznego. Najważniejsze to :

• domaganie surowego traktowania przestępczości\

• rosnąca aprobata dla kary śmierci…1989r-52%....2004r-74%....

• zmieniający się stosunek do aborcji-spadek akceptacji dla ograniczeń, aborcja nie jest metodą dla antykoncepcji ,ale tylko jeżeli np. dziecko jest chore czy też np. zagraża życiu matki.

• zmieniający się stosunek polaków do związków homoseksualnych, brak zgody na legalizację związków homoseksualnych oraz adopcji.

15. Zmiany w polskim systemie edukacji i ich społeczne konsekwencje.

Przemiany edukacji w Polsce

Edukacja pełni kluczową funkcję w funkcjonowaniu każdego społeczeństwa w każdym z bardziej rozwiniętych krajów mamy do czynienia z nieustannymi reformami systemu edukacji.

Każdy system edukacyjny zakłada rozwiązania w trzech kluczowych dla społeczeństwa kwestiach.

1)w kwestii polityczno -kulturowej oznacza ukształtowanie odpowiednio modelu człowieka -obywatela

2)w kwestii ekonomicznej oznacza adekwatność edukacji w stosunku do potrzeb rynku pracy

3)Społeczna oznacza zależność między systemem dystrybucji wiedzy a szansami życiowymi jednostek

Ogólny kierunek reform po roku 1989r. Polegał na:

a)przełamaniu monopolu państwa i oddaniu części szkolnictwa mechanizmom rynkowym.

b)na odieologizowaniu programów nauczania

c)na próbach powiązania programu nauczania z potrzebami wynikającymi z nowej sytuacji gospodarczej

Specyfika polskiej transformacji edukacyjnej jest szybki rozwój niepublicznego szkolnictwa wyższego. Dzięki wyższym szkołom niepublicznym dokonał się w Polsce tzw. Skok edukacyjny.

W latach 90-tych liczba studentów szkół wyższych zwiększyła się ponad trzy krotnie a liczba szkół policealnych dwukrotnie. Maleje natomiast liczba uczniów szkół zawodowych natomiast wzrasta liczba uczniów szkół ogólnokształcących.

Skok edukacyjny stał się możliwy ponieważ:

a)pojawiła się bogata oferta

ZABRAKŁO MI NOTATEK A PISAŁAM ZE WSPÓŁCZENEGO SPOŁ POLSKIEGO!!!!

16. Funkcje rodziny. Współczesna rodzina polska.

FUNKCJE RODZINY WG. TYSZKI

1. biopsychiczne (wiążą się z biologicznymi zjawiskami mającymi swe istotne podłoże w sferze psychiki)

- prokreacyjna - zawiera się nie tylko w powoływaniu nowych członków rodziny, ale też w zaspokajaniu emocjonalnych potrzeb rodziców - seksualna - służy zaspokajaniu seksualnych potrzeb członków 2. ekonomiczna - materialna - zaspokajanie materialnych (aktualnych i przyszłych) potrzeb rodzin, prowadzenie gospodarstwa domowego, zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych rodzinie, gromadzenie trwałych dóbr materialnych, zapewnienie startu życiowego dzieciom. -opiekuńczo - zabezpieczająca - obejmuje działania materialne i fizyczne mające na celu pomoc tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie samodzielnie tych potrzeb zaspokoić np. sprawowanie nadzoru nad małymi dziećmi, pomoc osobom starszym , chorym, 3. społeczno - wyznaczająca - polega na regulacji życia rodziny poprzez układ zewnętrznych i wewnętrznych układów społecznych. - klasowa (stratyfikacyjna)- określa miejsce rodziny w strukturze społecznej, które nadaje jej określony status społ., np. nieusamodzielnione dziecko robotnika ma przynależność warstwową robotniczą. - legalizacyjno - kontrolna - rodzina nadzoruje postępowanie swoich członków w celu zapobiegania ewentualnym odstępstwom od norm i wzorów uznawanych w danej rodzinie. 4. socjopsychologiczna - rodzina przygotowuje do pełnienia przyszłych ról w rodzinie i w społecz. -socjalizacyjno - wychowawcza - rodzina przekazuje podstawowe wzory zachowań, zwyczajów i obyczajów, określone wartości moralne, społeczne, polityczne, poglądy, opinie, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, uczenie języka ojczystego itp. -kulturalna - zapoznanie młodego człowieka z dorobkiem kulturalnym społeczeństwa, uczeniu wrażliwości estetycznej i umiejętności korzystania z dóbr kultury -rekreacyjno - towarzyska - zapewnia możliwość wypoczynku po pracy zawodowej oraz utrzymanie kontaktów towarzyskich, co ma wpływ na utrzymanie równowagi psychicznej. -emocjonalno - ekspresyjna -zaspokajanie potrzeb emocjonalnych członków rodziny: potrzeba bezpiecze., bliskiego kontaktu, akceptacji, bycia kochanym, samorealizacji, kontaktu intelektualnego.

Zmiany, spowodowane przez industrializację i urbanizację, pociągnęły za sobą daleko idące

zmiany w rodzinie. Najpierw rodzina przestała być ośrodkiem produkcji. Spowodowało to konieczność szukania środków do życia poza rodziną. Do pracy poza domem została wciągnięta również kobieta, która podejmuje pracę zawodową czy to dla powiększenia rodzinnego budżetu, czy też dla ekonomicznego usamodzielnienia się. Sprzyja temu wzrastające wykształcenie kobiety, a na polu prawodawstwa równouprawnienie mężczyzn i kobiet. Na bazie tych makrostrukturalnych zmian, dokonały się zmiany w strukturze i funkcjach rodziny. Upadły więzy, wypływające z poszerzonej rodziny. Rodzina została zredukowana do dwóch pokoleń. Wielodzietna rodzina przestała być funkcjonalna, co w konsekwencji przyczyniło się do znaczącego obniżenia się dzietności rodzin.

Spośród wielu czynników oddziałujących na przemiany struktury i funkcjonowania rodziny

szczególną rolę odgrywają zmiany ustrojowe i te obszary życia społeczno-gospodarczego, w których dokonały się największe przeobrażenia związane z transformacją: sytuacja na rynku pracy i rozwój gospodarki rynkowej. Oddziałują one na zmiany struktury społeczno ekonomicznej gospodarstw domowych, wpływają na warunki życia rodzin, znajdują swoje odbicie w kształtowaniu się nowych źródeł dochodów, zróżnicowaniu sytuacji materialnej rodzin, jak i w sposobach zaspakajania potrzeb członków

rodziny, ale również prowadzą do narastania zagrożeń w postaci bezrobocia, ubóstwa i marginalizacji

17. Charakterystyka aktualnych problemów społecznych w Polsce. Omów 2 wybrane.

PROSZĘ ABY KAŻDA WYBRAŁA SOBIE 2 PROBLEMY, KTÓRE SĄ ŁATWIEJSZE DO NAUCZENIA!!!

Główne problemy polskiego społeczeństwa:

 

Bezrobocie - problem społeczeństwa polskiego

Patrząc na to z boku można postawić tezę, że jest gdzieś w połowie drogi między, powszechną zbiorowością, a indywidualizmem, między wspominanym często komunizmem, a jeszcze do końca nie poznanym kapitalizmem. Jest na etapie wyboru, dalszej drogi rozwoju niosąc ze sobą, już spory bagaż doświadczeń i problemów nabytych podczas tzw. procesu transformacji ustrojowej, który w przekonaniu wielu trwa po dziś dzień. Ponieważ nie umiemy dotychczas poradzić sobie z narastającymi problemami wytworzonymi w tym czasie. Takimi jak zmniejszenie liczby miejsc pracy dla ludzi słabo wyedukowanych i niemających dużego doświadczenia w jakiejś wąskiej specjalistycznej dziedzinie. Wiąże się z tym bardzo namacalny czynnik jakim jest wysoki poziom bezrobocia, który jest jednym z głównych problemów społeczeństwa polskiego, a zarazem szczególnie odczuwalny w regionach po przemysłowych takich jak województwo Świętokrzyskie (13,2%), Podkarpackie (12,3%). Czy terenach słabo rozwiniętych, województwo Warmińsko-mazurskie (15,4%), Zachodniopomorskie (12,3%), Kujawsko-pomorskie (12,3%). ¹
 

Alkoholizm - problem polskiego społeczeństwa

Za bezrobociem idzie bieda, spowodowana brakiem dochodów. W końcu przychodzi frustracja i załamanie prowadzące w efekcie do alkoholizmu, który powoli, ale regularnie prowadzi do coraz większego ubóstwa. Prowadzącego w skrajnych przypadkach do utraty rodziny, mieszkania i wylądowaniu na ulicy. Nadużywanie alkoholu sprawia, że osoba uzależniona przestaje racjonalnie myśleć i funkcjonować. Na drugi plan schodzą najbliżsi i relacje z nimi. Niebezpieczne, jednak bardzo powszechne, stają się sytuacje, kiedy pijani rodzice zapominają o swoich podopiecznych. Często słyszy się o poparzeniach, wypadnięciach z okien, kiedy rodzice w tym czasie pili alkohol, albo nie zdążyli jeszcze wytrzeźwieć. Tak więc alkoholizm należy uznać za jeden z głównych problemów polskiego społeczeństwa. Współcześnie jednak według najnowszych badań spada liczba spożywanej przez nas wódki, natomiast rośnie ilość wypijanych litrów wina oraz piwa. Takie tendencje najbardziej uwidoczniają się wśród osób z wyższym wykształceniem i młodzieży dlatego możemy mówić również o tzw. alkoholizmowi wyższych sfer jako o chorobie społecznej.
 

Agresja - problem społeczeństwa polskiego

Nadużywanie alkoholu oprócz wpędzania w biedę i konsekwencji z nią związanych, powoduje także agresję. Plagą w ostatnim czasie stały się pobicia dzieci przez nietrzeźwych rodziców. Ofiarami padają bardzo często niemowlęta, które płacząc „przeszkadzają w libacji”.
 

Narkomania - problem społeczeństwa polskiego

Kolejną chorobą toczącą nasze społeczeństwo jest niewątpliwie narkomania. Jej problem pojawił się w Polsce w latach 70, jednak dopiero w latach 90 stał się poważnie traktowany na równi z alkoholizmem. Niewątpliwie jedną z przyczyn rozpowszechnienia się narkomani była panująca w patach 70 moda na palenie trawki oraz zażywania środków halucynogennych, które miały pomóc człowiekowi oczyścić swój umysł i wejść w stan nirwany. Szybko okazało się, że środki zażywane by osiągnąć ten stan są uzależniające, lecz długo trwało wytłumaczenie ludziom, że są do tego bardzo szkodliwe. Zanim ich całkowicie zakazano w Polsce, bardzo wiele młodych ludzi umarło z przedawkowania lub wyniszczyło swój organizm z chęci zaimponowania rówieśnikom, czy wejścia do jakiegoś grona. Przypłacili oni to uzależnieniem, przebywaniem na detoksie, zakładach pomocy narkomanom, z których pierwszym było stowarzyszenie MONAR założone przez Marka Kotańskiego.
 

Prostytucja - problem społeczeństwa polskiego

Poważnym problemem jest też prostytucja, która często spowodowana jest niemożliwością znalezienia pracy lub wybicia się z ubóstwa. Co warto zaznaczyć większość, bo aż 70% prostytutek wywodzi się ze środowisk robotniczych (głównie Śląska) oraz regionów chłopskich (15%). Często wskazywanym powodem prostytucji jest obok niskiego wykształcenia lub jego braku, wysokiego poziomu bezrobocia w okolicy oraz braku perspektyw, jest chęć wyrwania się z miejsca urodzenia i zdobycie łatwych pieniędzy. Według wielu socjologów sposobem zaniechania prostytucji może być tylko podwyższenie poziomu edukacji i stworzenie nowych miejsc pracy w sektorach handlu i usług.
 

Przestępczość - problem społeczeństwa polskiego

Najbardziej chyba namacalnym, po bezrobociu i ubóstwie problemem polskiego społeczeństwa jest przestępczość. Co prawda jej stopień jest dziś dużo niższy, niż na początku lat 90, gdy nierównomiernie bogacące się społeczeństwo, a szczególnie jego niziny chciały wyrównania poziomu majątkowego poprzez pospolite kradzieże i napady. Wówczas nawet wszystkich nie zgłaszano, bo w przekonaniu społeczeństwa odpowiednie służby były bezsilne. Stosunkowo mniejszym problemem była wówczas przestępczość zorganizowana. Dlaczego? Bo podzielona na gangi, szajki i jak byśmy je nazwali organizacje działały w sposób niewidoczny dla zwykłego obywatela. Przemycając narkotyki, papierosy czy nowe w tamtych czasach telefony komórkowe i sprzęty RTV i AGD. Odmiennymi formami przestępczości, na które było i po części nadal jest przyzwolenie społeczne są piractwo informatyczne i fonograficzne. Ale powoli zaczyna się to zmieniać, gdy słyszy się w mediach o kolejnych zatrzymaniach osób kopiujących nielegalnie pliki czy oprogramowanie.

 

Brak mieszkań - problem społeczeństwa polskiego

Następny problem dotyczy głównie ludzi młodych niemających dużych pieniędzmi, a chcących mieć własne przysłowiowe cztery ściany. Chodzi oczywiście o niewyobrażalne jeszcze 10 lat temu obecne ceny mieszkań. Każdy kto się tym kiedyś interesował chociaż z ciekawości czy właśnie chciał kupić mieszkanie, doświadczył pewnie szoku. Ponieważ perspektywa zapłacenia przeszło 300 tysięcy złotych za dwu pokojowe mieszkanie w stolicy jest co najmniej mało zadowalająca. Niestety, mało realny projekt - jak na polskie realia - wybudowania 3 milionów mieszkań się nie powiódł, a program pierwszego mieszkania jest na podobnym stopniu rozwoju. Dlatego jak na razie młodzi ludzie, jeśli nie zarabiają jakiś… 50 tysięcy rocznie, mogą na razie zapomnieć o własnym mieszkaniu. Do czasu urealnienia ich cen.
 

Pracoholizm - problem polskiego społeczeństwa

Ale oprócz biedy, bezrobocia, alkoholizmu, narkomani, prostytucji, przestępczości, agresji i wysokich cen mieszkań jest jeszcze jeden problem - dla niektórych nie problem, ale naturalna zmiana. Współcześni Polacy wraz z rozwojem swojego społeczeństwa w stronę kapitalizmu, wolnorynkowości oraz wolności i na razie planowanej tylko tolerancji zmieniają również swój styl życia. Z tradycyjnego, w którym ważna była rodzina, poczucie wspólnoty oraz wiara, na nowoczesny, wymuszający pogoń za pieniędzmi i wiążącym się z tym, biegiem ku niewidzialnemu z oddali szczytowi kariery. Pracują przez to często ponad swoje siły, by tylko zdobyć wymarzony firmowy szczebel. Takie zjawisko nazywamy pracoholizmem. Ci ludzie nie posiadają jednak zbyt wielu przyjaciół, nie planują też rodziny, uznając, że mogłaby ona tylko stanowić przeszkodę w osobistym sukcesie. Uzyskują w końcu, na chwilę wymarzony poziom, ale za jaką cenę? Niedługo potem zostaną przecież i tak zastąpieni przez młodszych, lepszych, bardziej waleczniejszych… I dlatego pracoholizm można także uznać za problem zarówno polskiego, jaki i światowego społeczeństwa. Spowodowany zmianą w sposobie myśleniu ludzi, nastawionych obecnie głównie na zysk i zwycięstwa, a nie na przejściowe porażki, i straty.

18. Analiza sytuacji społecznej w miejscu zamieszkania studenta.

TO PYTANIE KAŻDY SAM SOBIE OPRACUJE!!!!

19. Problemy społeczne współczesnej młodzieży polskiej.

Problemami społecznymi z jakimi boryka się wpółczesna młodzież to m. in.

• Alkoholizm (uzależnienie od alkoholu, toksykomania alkoholowa, choroba alkoholowa) - choroba polegająca na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu.

Spożywanie zazwyczaj dużych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym i nie podlega jego woli, jednak jest możliwy do powstrzymania i utrzymania abstynencji. Mechanizm powstawania uzależnienia nie jest do końca wyjaśniony, ale ma bezpośredni związek z nadużywaniem alkoholu.

Badania [2] wykazują, że alkoholizm wsród młodzieży

Piwo pije 73% chłopców i 67% dziewcząt

Wino 69% chłopców i 36% dziewcząt

Wódkę zaś odpowiednio 14% i 7%

• Narkomania (gr. narke - odurzenie, mania - szaleństwo) - potoczne określenie odnoszące się do uzależnienia od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Narkomania charakteryzuje się:

tzw. głodem narkotycznym

przymusem zażywania środków odurzających

chęcią zdobycia narkotyku za wszelką cenę i wszystkimi sposobami

W zależności od stosowanego środka uzależniającego zastosowano podział na:

morfinizm - uzależnienie od zażywania morfiny

kokainizm - uzależnienie od zażywania kokainy

heroinizm - uzależnienie od zażywania heroiny

alkoholizm - uzależnienie od zażywania alkoholu

nikotynizm - uzależnienie od zażywania nikotyny (zawartej w papierosach, fajkach)

uzależnienie od wziewnych środków odurzających

Poza wymienionymi powyżej istnieje jeszcze wiele innych określeń, używanych w literaturze przedmio

• Samobójstwa (łac. suicidium) - akt celowego, świadomego odebrania sobie życia.

Sytuacja, w której dochodzi do samobójstwa jest trudna do określenia, zazwyczaj składa się na to szereg czynników natury psychologicznej bądź społecznej. Sytuacja ta ma cechy pewnych syndromatycznych zachowań autodestrukcyjnych.

W ujęciu Durkheima samobójstwa są wynikiem dezintegracji życia społecznego i występują częściej w zbiorowościach, w których istnieją słabsze więzi społeczne. Jednym z czynników oprócz dezintegracji jest też anomia. Odsetek samobójstw spada w okresach, w których integracja wewnątrz społeczeństwa jest silniejsza, takich jak wojny czy powstania.

• Przestępczość - przez pojęcie przestępczość rozumie się zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na obszarze danej jednostki terytorialnej. Przestępczość jest zjawiskiem społecznym.

Charakteryzuje się następującymi cechami:

stanowi zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego,

wyraża się we wzroście liczby osób, które popełniły przestępstwa w stosunku do ogółu ludności.

Przestępczość rozpatrywana być może również z punktu widzenia jej rozległości, intensywności, struktury i dynamiki. Przestępczość i jej poziom determinuje wiele czynników. Wśród czynników kryminogennych można wyodrębnić czynniki o charakterze szczególnym i ogólnym.

• Ryzykowne zachowania seksualne- oprócz pełnych stosunków płciowych, ludzi (a także niektóre gatunki zwierząt) cechuje też wiele innych zachowań seksualnych. Zaliczają się do nich flirtowanie, uwodzenie (czyli zachowania i działania mające na celu zainteresowanie sobą potencjalnego partnera seksualnego), petting (czyli pieszczenie narządów płciowych lub innych stref erogennych partnera, które może doprowadzić do orgazmu, ale z wyłączeniem immisji członka do pochwy), masturbacja - autoerotyzm (czyli doprowadzanie się do orgazmu bez fizycznej aktywności innej osoby).

Zachowania seksualne mogą zachodzić przy kontakcie dwóch osób płci przeciwnej (zob. heteroseksualizm) lub tej samej (zob. homoseksualizm), a także większej liczby osób (seks grupowy).

20. Wymiary nierówności społecznych w Polsce.

W Polsce istnieje społeczne zróżnicowanie jakości życia - pomimo podniesienia ogólnego poziomu cywilizacyjnego i polepszenia jakości życia nie zmniejszyło się społeczne zróżnicowanie.

Wieś-miasto: nasz kraj to w istocie dwie Polski. Polska miejska, należąca do krajów rozwijających się i Polska wiejska, która jeszcze tej bariery nie pokonała.

Na wsi mniej się zarabia (dochody gospodarstw domowych są o 30 % mniejsze od dochodów gospodarstw miejskich), wieś jest biedna (stopa ubóstwa relatywnego jest na wsi ponad dwukrotnie wyższa niż w miastach), wieś jest źle wykształcona ( szczególnie gorszy dostęp dzieci do szkół wyższych), ponad połowa mieszkańców wsi nie jest zależna od sytuacji w rolnictwie i polityki rolnej państwa, ale od sytuacji na lokalnych rynkach pracy i polityki socjalnej państwa. 53% mieszkańców wsi utrzymuje się z rolnictwa, w tym tzw. dochody transferowe (renty, emerytury, zasiłki) stanowią ich dodatkowe źródło utrzymania. 24% mieszkańców obszarów wiejskich utrzymuje się z pracy zarobkowej poza rolnictwem.

Ubóstwo: W Polsce ogólny poziom średnich wydatków ( a tym samym dochodów) gospodarstw domowych niewiele przewyższa minimum socjalne. Przyczynami ubóstwa są : pogorszenie się sytuacji materialnej wielu kategorii społeczno-zawodowych oraz długotrwałe bezrobocie. Szczególnie ma to miejsce na terenach wiejskich (upadek PGR-ów) i w małych miejscowościach ( upadek istniejących zakładów przemysłowych), obecnie regionem zagrożonym jest Górny Śląsk. W starych dzielnicach miast przemysłowych tworzą się „ getta biedy” np. Łódź, Wrocław, Katowice. Zjawisko bezrobocia jest silnie zróżnicowane regionalnie i zależy od sytuacji na lokalnych rynkach pracy. Najwyższa stopa bezrobocia jest w regionach o przewadze gospodarki rolnej i słabo uprzemysłowionych, najniższa w województwach z dużymi centrami miejskimi i zróżnicowanym rynku pracy. Innymi czynnikami sprzyjającymi ubóstwu są wielodzietność, niskie kwalifikacje, niski poziom wykształcenia oraz rodzaj zamieszkiwanej miejscowości.

21. Etapy procesu badawczego.

Konceptualizacja

1. Problem badawczy (w formie pytania)

2. Hipotezy ( znich wyciągamy zmienne: zależna, niezależna, dyskretna oraz nie wyciągane z hipotez zmienne ciągła i dyskretna a także wskażniki)

3. Plan badawczy

4. Pomiar.

5. Zbieranie danych.

6.Analiza.

7. Uogólnienie (generalizacja)

Konceptualizacja - polega na odpowiedzi na pytanie co będzie podmiotem badań i jak będziemy to wyjaśniać (jest głównie oparty na unifikacji). Przy wyborze tematu musimy uwzględnić warunek doniosłości.(emergencja - nieustająca zmienność)

Musimy uwzględnić subiektywne i obiektywne uwarunkowanie - tu uwzględniamy kłopoty w zakresie finansowania prac badawczych i trudności w zakresie organizacji badań. Pozyskiwanie danych o charakterze subiektywnym. Odpowiedź na pytanie czy jestem w stanie przeprowadzić.

1. Problem badawczy- operacjonalizacja. ( konceptualizacja i operacjonalizacja - wyznaczają część metodologiczną badań).

Problem badawczy to bodziec intelektualny wywołujący reakcję w postaci badań naukowych. Nie wszystkie bodźce intelektualne mogą być badane w sposób empiryczny i nie każde ludzkie zachowanie jest sterowane wiedzą naukową. Aby problem badawczy był empirycznie uzasadniony, musi zostać w sposób jasny i dokładny sformułowany. Problem badawczy to pytanie lub zespół pytań, na które szukamy odpowiedzi w realizowanych przez nas badaniach

Dzielimy je ze względu na:

Zakres wartości przedmiotowej na problemy główne i problemy szczegółowe

Zmienne

Aby przejść z poziomu pojęciowego na poziom empiryczne, pojęcia muszą zostać przekształcone w zmienne. To właśnie w postaci zmiennych pojęcia są uwzględniane w hipotezach badawczych. Zmienna to właściwość empiryczna mająca dwa lub więcej wartości. Innymi słowy, jeżeli badania przez nas właściwość może przybierać różne wartości, to możemy je potraktować jako zmienną. Zmienna, która ma tylko dwie wartości, nazywamy zmienną dychotomiczną. Innym ważnym zróżnicowaniem - z punktu widzenia badaczy - jest podział zmiennych na zmienne zależne i niezależne, zmienne kontrolne oraz na zmienne ciągłe i dyskretne.

Rodzaje zmiennych Zmienna zależna - ją badacz stara się wyjaśnić. Zmienna niezależna - powoduje zmiany wartości zmiennej zależnej. Zmienna kontrolna - używana przez badaczy do sprawdzania możliwości, że związek pomiędzy zmienną zależną i niezależną jest związkiem pozornym - innymi słowy, może zostać wyjaśniony jedynie przy obecności innej zmiennej. Zmienna ciągła - nie ma określonej swojej minimalnej jednostki np. długość. Zmienna dyskretna - ma swoją minimalną jednostkę, np. liczba dzieci w rodzinie.

2.Hipotezy - jest to proponowane przez nas odpowiedź, jakiej można udzielić na pytanie badawcze. Jest ona wyrażona w postaci jasno określonego związku pomiędzy zmienną zależną zmienną niezależną. Hipotezy to proponowane odpowiedzi, ponieważ zostaną one weryfikowane dopiero po przeprowadzeniu badań empirycznych. Budując hipotezę, badacz nie wie, czy zostanie ona potwierdzona czy nie. Najpierw hipotezy tworzy, a potem je weryfikujemy. Hipotezy można wyprowadzać dedukcyjnie - z teorii, indukcyjnie - na podstawie obserwacji, czy intuicyjnie, albo łącząc elementy tych sposobów.

Cechy charakterystyczne hipotez badawczych: Hipotezy muszą być jasno sformułowane. Badacz musi zdefiniować pojęciowo i operacyjnie wszystkie zmienne. Hipotezy są kontrolne. Badacz określa, jakie są oczekiwane związki pomiędzy zmiennymi w terminach kierunku (dodatni czy ujemny) i warunków, w jakich dany związek będzie zachodził. Hipotezy są sprawdzalne za pomocą dostępnych metod. Ocena hipotezy od tego, czy istnieją odpowiednie metody pozwalające na jej przetestowanie. Hipotezy są pozbawione elementów wartościujących społecznie dzieją się w społecznym otoczeniu, badacz musi być świadomy własnej stronniczości i starać uczynić je pewne.

3.Plan badawczy

Jest on specyficznym planem zbierania i analizowania danych. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę, by dane odpowiadały pytaniom podnoszonym w badaniu i by ich forma pozwalała na uzyskiwanie odpowiedzi. Zebrane na początku dane należy zachować, aby można je było wykorzystać do sprawdzenia kwestii, jakie mogą się pojawić na późniejszych etapach badania.

4. Pomiar.

Aby oszacować wpływ zmiennej zależnej, badacze dwukrotnie dokonują pomiarów zmiennej zależnej (traktowanej jako wyniki) w każdej grupie. Pierwszy pomiar, pomiar początkowy, przeprowadzony jest dla wszystkich osób badanych przed wprowadzeniem zmiennej niezależnej w grupie eksperymentalnej; drugi pomiar, pomiar końcowy, przeprowadzany jest dla wszystkich osób badanych po zakończeniu zmiennej niezależnej w grupie eksperymentalnej. Następnie dokonuje się porównania wielkości różnicy miar między pomiarem początkowym a końcowym. Jeżeli różnica jest istotnie wyższa w grupie eksperymentalnej w porównaniu z grupą kontrolną, to można wyciągnąć wniosek, że zmienna niezależna jest przyczynowo powiązana ze zmienną zależną.

5.Zbieranie danych.

Jakość projektu badawczego zależy od jakości zebranych danych. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę, by dane odpowiadały pytaniom podnoszonym w badaniu i by ich forma pozwalała na uzyskanie odpowiedzi. Zebrane na początku dane należy zachować, aby można je było wykorzystać do sprawdzenia kwestii, jakie mogą się pojawić na późniejszych etapach badania.

6.Analiza.

Informacje należy analizować starannie, tak aby wnioski nie zostały poddane weryfikacji. Na tym etapie dane często łączy się w kategorie (np. różne poziomy klas społecznych albo różne poziomy wydajności w pracy) i bada [pod kątem wzajemnych związków. Analiza pozwala na potwierdzenie, odrzucenie lub zmodyfikowanie pierwotnej hipotezy.

7.Uogólnienie (generalizacja).

Po potwierdzeniu lub odrzuceniu pierwotnej hipotezy, badacz może wyciągnąć wnioski dotyczące szerszych kwestii związanych z badaniami: koncepcji teoretycznych lub wzglądów praktycznych, które zainspirowały projekt. Badacz może przyczynić się do rozwoju wiedzy, zakwestionować wiarygodność wcześniejszych badań bądź zmodyfikować to, co wcześniej uznano za prawdę. Proces badawczy może - co często się zdarza - doprowadzić do sformułowania owych pytań, na które trzeba będzie odpowiedzieć w następnych badaniach.

22. Zmienne i wskaźniki w badaniach socjologicznych.

Zmienne

Aby przejść z poziomu pojęciowego na poziom empiryczne, pojęcia muszą zostać przekształcone w zmienne. To właśnie w postaci zmiennych pojęcia są uwzględniane w hipotezach badawczych. Zmienna to właściwość empiryczna mająca dwa lub więcej wartości. Innymi słowy, jeżeli badania przez nas właściwość może przybierać różne wartości, to możemy je potraktować jako zmienną. Zmienna, która ma tylko dwie wartości, nazywamy zmienną dychotomiczną. Innym ważnym zróżnicowaniem - z punktu widzenia badaczy - jest podział zmiennych na zmienne zależne i niezależne, zmienne kontrolne oraz na zmienne ciągłe i dyskretne.

Rodzaje zmiennych Zmienna zależna - ją badacz stara się wyjaśnić. Zmienna niezależna - powoduje zmiany wartości zmiennej zależnej. Zmienna kontrolna - używana przez badaczy do sprawdzania możliwości, że związek pomiędzy zmienną zależną i niezależną jest związkiem pozornym - innymi słowy, może zostać wyjaśniony jedynie przy obecności innej zmiennej. Zmienna ciągła - nie ma określonej swojej minimalnej jednostki np. długość. Zmienna dyskretna - ma swoją minimalną jednostkę, np. liczba dzieci w rodzinie. :

Wskaźniki

Spełniają ważną funkcję pośredniczącą w procesie poznawczym między językiem teorii a językiem praktyki empirycznej. Dostępne (bezpośrednie lub pośrednie) właściwość badanych przedmiotów oraz umożliwiając wyrównanie ich na podstawie hipotez o dobrych zjawiskach i procesach społecznych. Termin wskaźnik w metodologicznym znaczeniu służy do określenia pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska pozostającą w takich związkach z inną jego cecha, że występowanie jej sygnalizuje obecność tej drugiej.

Wskaźnik jest obiektywnie obserwowalny wzrokiem pewnej cechy wskazuje na określone zjawiska obserwowane a często mierzalne, które pozwalają nam stwierdzić, że zaszło zjawisko, które wskaźnik określa.

Wskaźniki statystyczne - niekiedy przyjmujemy za wskaźniki takie cechy, które uważamy za swoiste symptomy zdarzeń, zjawisk, sporów niedostrzegalnych, bezpośrednia częstotliwość współwystępowania W i I skłania nas do wnioskowania wg. Nowaka następującego schematu:

Jeżeli W to I - oznaczające w tym wypadku to co jest bezpośrednio niedostrzegalne. Wskaźniki o jakich istnieniu wnioskujemy czy domniemamy w taki sposób nazywamy wskaźnikami inferencyjnymi.

23. Metody ilościowe i jakościowe w socjologii.

Metody jakościowe są wykorzystywane w socjologii humanistycznej, poznajemy sens zjawisk i zmian, które zachodzą, kładzie się w nich nacisk na potrzebę rozumienia zjawisk.

W naukach społecznych opierają się na założeniu, że do badania niektórych problemów lepiej nadają się pogłębione analizy mniejszej liczby przypadków, niż powierzchowne dużej. Ponadto zakładają, że wiele spraw lepiej bada się poprzez dogłębne zrozumienie rzeczywistości w oczach aktorów społecznych danej zbiorowości. Przedstawiciele nurtu jakościowego wolą zatem przeprowadzać badania terenowe, poprzez wielogodzinne nieustrukturyzowane wywiady czy obserwację uczestniczącą. Interesuje ich odpowiedź na pytanie "dlaczego" w większym stopniu niż na pytanie "ile". Badania jakościowe są dominującą metodą w antropologii, występują także w socjologii, teorii organizacji, psychologii.

Metody ilościowe są wykorzystywane w socjologii empirycznej, opisują dane zjawisko statystycznie np. ile jest rozwodów, małżeństw. Opisują zjawiska w sposób mierzalny, koncentrują się tylko na samym zjawisku, nie wnikają w intencje jego rozumienia, zdają egzamin w naukach przyrodniczych.

Metody badawcze odnoszą się do rzeczywistych sposobów zbierania danych przez badacza. Istnieją cztery podstawowe techniki badawcze: eksperymenty, wywiady, obserwacja i analiza wtórna.

Eksperymenty

Eksperymentu umożliwiają zbieranie danych w warunkach kontrolowanych, co pomaga w ustaleniu istnienia związku przyczynowo - skutkowego między odpowiednimi zmiennymi.

Eksperymenty laboratoryjne

Eksperymenty laboratoryjne umożliwiają sprawowanie ścisłej kontroli nad warunkami, które z założenia nie powinny wpływać na badanie. Badacze laboratoryjni mogą konstruować sytuację odpowiadające ich projektowi badań. Jednak dla wielu problemów socjologicznych laboratorium jest nienaturalnym otoczeniem; rezultaty otrzymane w laboratorium mogą nie mieć zastosowania w bardziej naturalnych warunkach, w jakich zazwyczaj znajdują się badane osoby.

Eksperymenty terenowe

Prowadząc eksperymenty terenowe, socjologowie badają ludzi we względnie naturalnych warunkach. Przyjmują następnie, że wyniki ich badań będą się odnosiły do zachowań innych jednostek w podobnych sytuacjach. Jednak z powodu „naturalności” otoczenia badacz nie ma wpływu na wszystkie czynniki, jakie mogą oddziaływać na odpowiednie zmienne w sposób trudny do zdefiniowania.

Eksperymenty terenowe są zbliżone zwykłym życiowym doświadczeniom badanych osób, ale nie zapewniają kontroli nad czynnikami, które mogą wywierać nieznany wpływ na badane zmienne.

Metoda eksperymentalna

Metoda eksperymentalna wymaga istnienia grupy kontrolnej składającej się z osób będących przedmiotami badań; grupę tę poddaje się działaniu jakiejś zmiennej. Konieczne jest również istnienie grupy kontrolnej, takiej samej jak grupa eksperymentalna, ale nie poddanej działaniu zmiennej eksperymentalnej. Pomiary przeprowadzone w obu grupach przed i po wprowadzeniu zmiennej eksperymentalnej (lub testowej) porównuje się w celu stwierdzenia wpływu bądź braku wpływu zmiennej eksperymentalnej. Ponieważ obie grupy różni jedynie wprowadzenie zmiennej eksperymentalnej lub testowej, różnice między nimi po dokonaniu pomiarów można przypisać tejże zmiennej. Ta technika jest bardzo sprawnym narzędziem odkrywania związków przyczynowo - skutkowych.

Wywiady

Najbardziej rozpowszechnioną metodą badań używaną przez socjologów jest wywiad, w którym ludzie (respondenci) proszeni są o udzielenie odpowiedzi na serię pytań dotyczących ich cech, postaw, wartości zachowania czy postrzegania sytuacji lub wydarzeń. Wywiady można wykorzystać w celu uzyskania informacji (np. ilu młodych ludzi popiera karę śmierci) lub badania związków między „faktami” (np. czy młodzi, którzy uważają się za osoby religijne, w mniejszym stopniu popierają karę śmierci niż ci, dla których religia nie ma większego znaczenia.).

Wywiad kwestionariuszowy

Wywiad może mieć postać wywiadu kwestionariuszowego wywiadu swobodnego lub połączenia tych dwóch technik. Wywiad kwestionariuszowy jest serią specyficznych pytań lub stwierdzeń, na które osoba ankietowana powinna odpowiedzieć. Zazwyczaj ma postać pisemnego formularza, na którym respondent zaznacza, podkreśla lub wypełnia odpowiedzi.

Najczęściej wywiad kwestionariuszowy zawiera zestaw możliwych odpowiedzi, z których respondent wybiera jedną (wywiad zamknięty - wywiad o pytaniach zamkniętych). Aby wywiad był efektywny, pytania muszą być sformułowane w prostym, zrozumiałym języku.

Wywiad otwarty (wywiad o pytaniach otwartych) nie zawiera określonego wcześniej zestawu możliwych odpowiedzi. Respondenci proszeni są odpowiedź własnymi słowami na pytania ogólne. Wywiady otwarte można również wysyłać do respondentów, ale ich analiza wymaga stosunkowo skomplikowanych procedur. Wywiady otwarte są pod wieloma względami podobne do wywiadów zamkniętych.

Wywiady swobodne

Wywiad swobodny zadaje ogólne pytania respondentom , umożliwiając im udzielenie swobodnej odpowiedzi własnymi słowami. Osoba przeprowadzająca wywiad może śledzić sposób udzielania odpowiedzi na określone pytanie i zadawać pytania dodatkowe, co umożliwia dogłębne zbadanie interesujących ją kwestii. Wywiady swobodne sa bardziej elastyczne od wywiadów kwestionariuszowych, ale trudniejsze w analizie z powodu różnych kontekstów wykorzystywanych przez respondenta przy udzieleniu odpowiedzi. Poza tym, wywiad swobodny wymaga bezpośredniej interakcji między prowadzącym a udzielającym odpowiedzi. Choć trudne w analizie, wywiady swobodne stanowią bogate źródło istotnych informacji na ważne tematy.

Wywiady telefoniczne

Wywiady przeprowadzane za pomocą telefonu stają się powszechnym narzędziem badań socjologicznych. Zapewniają szybki, wydajny i niezbyt drogi sposób dotarcia do dużej, zróżnicowanej i niekiedy rozproszonej próby populacji.

Obserwacje

Badania obserwacyjne - badanie obserwacyjne polega na studiowaniu działań jednostek lub grup przez przyglądanie się im - często bardzo intensywne - bez zadawania pytań czy wywierania wpływu na icj zachowania.

Badania obserwacyjne często koncentrują się na zawartości odpowiednich działań. Umożliwiają badającemu dogłębny opis zachodzących procesów społecznych i właściwych dla nich związków przyczynowo - skutkowych.

Obserwacja zewnętrzna. Podczas tej obserwacji badający pozostaje na zewnątrz obserwowanego środowiska. Badane osoby mogą nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że są badane. Pozostając na zewnątrz, badający nie wpływa na to, co bada. Jego oddalenie może jednak ograniczyć zdolność do dostrzegania istotnych zdarzeń.

Obserwacja uczestnicząca. Tu badacz jest aktywnym uczestnikiem sytuacji zachodzących w badanych grupach. Nie należy jednak zapominać o negatywnych skutkach obserwacji uczestniczącej, w której zawsze istnieje ryzyko, że badacz stanie się raczej uczestnikiem niż obserwatorem i straci walor neutralności. Obserwacja uczestnicząca wymaga odpowiedzi na wiele pytań etycznych. Jeśli badacz nie ukrywa celów studium, mogą wpłynąć na zachowania grupy. Z kolei ukrywanie tych celów jest formą oszustwa, co powoduje poważne naruszenie norm etycznych.

Analiza wtórna

Analizowanie istniejących już danych nazywane jest analizą wtórną. Agencje rządowe często publikują różnorodne informacje, które są bardzo przydatne w analizie socjologicznej. Jednym z najczęściej wykorzystywanych źródeł danych jest spis, dzięki któremu uzyskuje się informacje o takich cechach populacji, jak przyrost naturalny, liczba zawieranych małżeństw, typy gospodarstw domowych, skład populacji pod względem wieku i płci, poziom wykształcenia, trendy w urbanizacji. Dane te mają nieocenioną wartość w badaniu nad rodziną, modelami społeczności, migracją i w wielu innych kwestiach socjologicznych..

Analiz wtórna ma więcej zalet. Jest zazwyczaj tańsza niż zbieranie własnych danych. Jakość zebranych danych prze organizacje rządowe często bywa lepsza od jakości informacji uzyskiwanych przez indywidualnego badacza. Korzystanie analizy wtórnej daje pewność, że badacz nie wpływa na badane prze siebie procesy, struktury czy działanie. Wadą analizy wtórnej jest to, że zbieranie danych może odbywać się pod innym kątem, niż wymagają tego nowe obszary zainteresowań socjologów. Poza tym, w niektórych przypadkach wątpliwości może budzić dokładność i źródła danych.

24. Badania surveyowe.

Metoda reprezentatywna, często nazywana metodą reprezentacyjną, według L. Sołoma

„… charakteryzuje się tym, że pozwala na zdobycie wiedzy o dużej zbiorowości poprzez zbadanie jedynie jej reprezentacji, a ściśle mówiąc - próby reprezentacyjnej…”

Metoda ta nazwana inaczej badaniami sondażowymi należy obecnie do najpopularniejszych w dzisiejszej socjologii. Pozwalają one bowiem w stosunkowo krótkim czasie poznać dużą zbiorowość, zazwyczaj przestrzennie rozproszoną. Charakteryzują się one następującymi właściwościami:

• do kontaktu między badaczem a badanym dochodzi za pośrednictwem ankietera (tj. osoby przeprowadzającej wywiad) bądź ankiety;

• jest to kontakt krótkotrwały;

• polega tylko na wypowiedziach badanego, przyjmowanych za wskaźniki i jego rzeczywistych zachowań, przekonań itp.;

• stosuje się wysoce standaryzowane narzędzia badawcze;

• uzyskiwane dane nadają się do analizy ilościowej.

Właściwości te przyczyniają się do obniżenia trafności metody. Ma to miejsce głównie wówczas, gdy badania dotyczą spraw odbieranych przez respondentów jako drażliwe oraz gdy dotyczą one kwestii złożonych i trudnych do precyzyjnego określenia.

Badania sondażowe mogą być zastosowane do celów opisowych, wyjaśniających i eksploracyjnych. Są one stosowane głównie w takich projektach badawczych, w których jednostkami analizy są pojedynczy ludzie. Mimo, że metoda ta może być użyta także w przypadku innych jednostek analizy, takich jak grupy czy interakcje, to jednak jakieś pojedyncze osoby muszą posłużyć jako respondenci lub informatorzy. Badania sondażowe są chyba najlepszą dostępną metodą dla tych badaczy, którzy chcą zbierać oryginalne dane w celu opisywania populacji zbyt dużej, by obserwować ją bezpośrednio. Dzięki starannemu doborowi losowemu otrzymujemy grupę respondentów, co do których możemy zakładać, że ich cechy odzwierciedlają cechy szerszej populacji, natomiast starannie skonstruowane, standaryzowane kwestionariusze dostarczają danych w tej samej formie od wszystkich respondentów.

25. Próby w badaniach socjologicznych.

Próba - jest część danej zbiorowości wyselekcjonowana według określonych zasad i poddawana badaniu pozwalającym uzyskać informację o całej zbiorowości, którą reprezentuje.

Rodzaje prób:

• Próby losowe.

• Próby nielosowe.

Próba losowa to część zbiorowości wybrana zgodnie z wymaganiami statystycznymi teorii doboru próby według zasady, iż każda jednostka populacji generalnej musi mieć dającą się obliczyć szansę znalezienia się w próbie, co pozwala obliczyć wielkość możliwych odchyle i błędów. O wielkości próby decydujemy biorąc pod uwagę następujące okoliczności:

1. Stopień różnorodności jaki cechuje daną zbiorowość (im bardziej różnorodna zbiorowość, tym większa próba).

2. Ilość kategorii statystycznych na jakie ma być podzielona zbiorowość. Im więcej kategorii chcemy uwzględnić w badaniu tym większa powinna być próba.

3. Stopień dokładności i pewności jakie zamierzamy osiągnąć w badaniu.

Losowanie próby - techniki:

Losowanie niezależne ze zwracaniem - kiedy wylosowana jednostka wraca do puli. Liczebność populacji generalnie zmniejsza się w czasie losowania. Dana osoba nie wraca do próby ale bierze udział w kolejnym losowaniu.

Losowanie zależne bez zwracania - numer wylosowany nie wraca do puli. Zbiorowość zmniejsza się, a nastepne osoby mają większą szansę wylosowania.

Próby dzielimy na nielosowe i losowe.

1. Próby nielosowe (nieprobabilistyczna)

• Próba okolicznościowa (przypadkowa - sonda uliczna)

• Próba celowa (tendencyjna - bicie dzieci, dobieranie osoby posiadającej dzieci). Badacze dobierają osoby w sposób subiektywny starając się otrzymać próbę, która wydaje się reprezentować populację. Np.: okręg, który wcześniej odzwierciedlał rzeczywistość wyborczą - bierzemy do badania.

• Kwotowa - celem tworzenia tej próby jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji wyjściowej.

• Kula śniegowa - polega na doborze danej osoby z wykształceniem wyższym i prosimy o wskazanie przez niego np.: kobiety w wieku 29 lat z wykształceniem średnim, która wskazuje na kolejne osoby.

• Rotacyjna.

• Próba anonimowa - badacz nie ma do czynienia z ludźmi.

Próby losowe (probabilistyczna - reprezentatywna) - to część zbiorowości wybrana zgodnie z matematycznymi wymogami statystycznymi teorii doboru próby według zasady iż każda jednostka populacji generalnej musi mieć dającą obliczyć szansę znalezienia się w próbie co pozwala obliczyć wielkość możliwych odchyleń i błędów.

Rodzaje

Losowanie indywidualne niegraniczone - prosta próba losowa.

Losowanie systematyczne - dobiera się poprzez losowanie z losowym punktem startowym według pewnego usystematyzowania (8, 18, 28, 38 …)

Losowanie warstwowe - dzielimy grupę na pewne warstwy, rodzaje:

Próba proporcjonalna - jest to taka próba w której każda warstwa ma taka samą proporcję w zbiorowości próbnej jak i w zbiorowości generalnej;

Próba nieproporcjonalna - bierzemy dwie różne kategorie np. piloci i lekarze. W związku z tym iż pilotów jest znacznie mniej niż lekarzy dobieramy 25% pilotów i 1% lekarzy. Stosujemy wówczas gdy próby są nieproporcjonalne pod względem wielkości.

Próba optymalna - tj. taka próba kiedy zbiorowość generalną dzieli się na grupy homogeniczne i heterogoniczne. Z grup heterogenicznych dobiera się większą grupę, a z homogenicznych (jednorodnych) mniejszą.

Losowanie wielostopniowe zwane próbą terytorialną - polega na tym, że dokonuje się losowania wielokrotnego np. z mapy polski losujemy 60 powiatów, a następnie losujemy 40 powiatów - losowanie drugiego stopnia.

Próba gronowa - podobna jest do próby poprzedniej z tym, iż po wylosowaniu „grona” badaniom poddaje się wszystkie obiekty czyli wszystkie osoby zamieszkałe pod tym samym adresem.

Próby losowe probabilistyczne (reprezentatywne) dają możliwość obliczenia prawdopodobieństwa, że to co występuje w próbie daje zbliżone nasilenie do prawdziwości.

26. Rodzaje pytań kwestionariuszowych.

Podstawą wszystkich kwestionariuszy są pytania. Kwestionariusz musi przekładać cele badawcze na konkretne pytania. Odpowiedzi na te pytania będą źródłem danych wykorzystywanych do testowania hipotez badawczych. Pytanie musi również motywować respondenta do udzielenia poszukiwanych informacji, podstawowe zagadnienia związane z tworzeniem pytań dotyczą ich treści, struktury, formatu, i kolejności.

Pytania wykorzystywane w badaniach sondażowych mogą dotyczyć faktów, opinii, postaw, motywacji respondenta czy stopnia znajomości określonego zagadnienia. Większość pytań można zaliczyć do jednej z dwóch klas: pytań dotyczących faktów (pytań metryczkowych) i pytań dotyczących subiektywnych doświadczeń.

Pytania dotyczące faktów, inaczej pytania metryczkowe, tworzy się po to, aby otrzymać od respondenta obiektywne informacje uwzględniające jego pochodzenie, środowisko, nawyki i itp. Najbardziej popularnym typem pytania metryczkowego jest pytanie o dane demograficzne respondentów, które zadawane jest głównie po to, aby można było później dokonaj ich klasyfikacji. Pytania dotyczące danych demograficznych obejmują takie informacje, jako: płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, dochody. Klasyfikacje oparte na tych danych mogą być z kolei wykorzystane do wyjaśnienia zaobserwowanych różnic w postawach czy zachowaniach respondentów.

Badania sondażowe prowadzone w naukach społecznych, zwłaszcza te nastawione na ujawnianie relacji typu właściwość-dyspozycja , często zawierają pytania dotyczące postaw. Postawy to ogólne ukierunkowanie, które może sprawiać, że dana osoba - gdy pojawią się określone bodźce - zachowuje się lub reaguje w określony sposób.

Konstruowanie pytań sondażowych opinii i postaw tworzy więcej problemów niż konstruowanie pytań metryczkowych. Można stosunkowo łatwo otrzymać informacje o tym, czy dana osoba jest mężatką, czy też osobą stanu wolnego. Badacz może rozsądnie założyć, że respondent wie, czy pozostaje w związku małżeńskim. Badając opinie czy postawy, nie zawsze można założyć, że respondenci wiedzą, co myślą. Respondent może nie mieć postawy wobec problemu, lub też jego postawa może być ukryta. Co więcej, ponieważ wiele postaw, to postawy o wielu aspektach czy wymiarach, więc respondent może zgadzać się z jednym aspektem postawy, a nie zgadzać z innym. Dlatego też postaw nie można mierzyć za pomocą jednego pytania.

Pytanie w kwestionariuszu może być albo zamknięte, albo otwarte. W pytaniach zamkniętych respondentowi przedstawia się zbiór odpowiedzi, a jego zadanie polega na wybraniu tej odpowiedzi, która najlepiej odzwierciedla jego poglądy.

Pytania zamknięte zadaje się łatwo i szybko się na nie odpowiada. Nie wymagają one wpisania w kwestionariuszu ani przez respondenta, ani ankietera, a ich analiza jest prosta. Wadą jest jednak możliwość wprowadzania zjawiska stronniczości czy to przez zmuszanie respondenta do dokonania wyboru spośród przedstawionych mu możliwości, czy przez przedstawienie mu takich alternatyw, które same nie przyszłyby mu na myśl.

Pytania otwarte nie są wyposażone w żadną konkretną odpowiedź, a to, co mówi respondent jest w całości zapisywane. Zaletą pytań otwartych jest to, że nie zmuszają respondentów do wybrania jednej z wcześniej przygotowanych odpowiedzi. Jeżeli tylko respondent zrozumie tylko istotę pytania, to może na nie odpowiedzieć całkowicie swobodnie, spontanicznie i posługując się swoim własnym językiem.

Na pytania otwarte trudno się jednak odpowiada i jeszcze trudniej się je analizuje. Badacz musi zaprojektować specjalny system kodowania, aby otrzymane odpowiedzi mogły zostać poklasyfikowane.

Pytania tabelaryczne (macierzowe) jest to metoda organizowania w całości dużego zbioru pytań szacunkowych i posiadające te same kategorie odpowiedzi.

27. Błędy w pytaniach kwestionariuszowych.

Miejscem łatwego pobłądzenia może się stać moment selekcji danych. Jeżeli nie przeprowadzi się tego w rzetelny sposób, mogą ulec zafałszowaniu osiągnięte wyniki badań. Także dużo niebezpieczeństw w sondażu diagnostycznym czyha na badacza podczas konstruowania pytań do kwestionariusza ankiety. Dotyczy to zarówno ich formy jak i treści. Pytania powinny dotykać tylko spraw najistotniejszych dla badanej kwestii. Powinny być formułowane tak, aby każdy respondent mógł je prawidłowo zrozumieć, nie mogą być również zbyt trudne. Nie powinny zawierać nadmiernej sugestii, a ich forma powinna być grzecznościowa. Mówi się również o błędzie technicznym pytań (kiedy pytane jest na innej stronie niż miejsce na odpowiedź) i błędach rzeczowych: strukturalnych, związanych z niedostosowaniem pytań do informacyjnego zaopatrzenia badacza, pytań zbyt drażliwych lub zbyt trudnych. Ważna jest również odpowiednia kolejność postawionych pytań. Stosuje się tu zasadę stopniowania trudności: zaczynamy od najłatwiejszych i kończymy na bardziej trudnych i skomplikowanych, zaczynamy od ogólnych a kończymy na szczegółowych, od mniej do bardziej drażliwych, itd. Odpowiednio muszą być sformułowane także kafeteria i poprzedzająca pytania instrukcja.

Błędy w pytaniach kwestionariuszowych.

- słownictwo( pytanie powinno być tak sformułowane aby respondent je

zrozumiał)

- schematyzacja(styl) odpowiadania( to tendencja do odpowiadania na

wszystkie pytania w jeden określony sposób, bez względu na ich treść)

- pytania sugerujące( to pytanie tak sformułowane że respondent

odczytuje je jako wymagające określonej odpowiedzi)

- pytania zagrażające( to pytania które wprowadzają respondenta w lęk

i zakłopotanie i tym samym trudno im na nie opowiedzieć)

- pytania o podwójnej treści( łączą w sobie dwa lub więcej pytań np.

Przemoc w rodzinie i AIDS to dwa najpoważniejsze problemy)

28. Obserwacja jako metoda badawcza.

Badania obserwacyjne

Badanie obserwacyjne polega na studiowaniu działań jednostek lub grup przez przyglądanie się im - często bardzo intensywne - bez zadawania pytań czy wywierania wpływu na icj zachowania.

Badania obserwacyjne często koncentrują się na zawartości odpowiednich działań. Umożliwiają badającemu dogłębny opis zachodzących procesów społecznych i właściwych dla nich związków przyczynowo - skutkowych.

Obserwacja zewnętrzna. Podczas tej obserwacji badający pozostaje na zewnątrz obserwowanego środowiska. Badane osoby mogą nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że są badane. Pozostając na zewnątrz, badający nie wpływa na to, co bada. Jego oddalenie może jednak ograniczyć zdolność do dostrzegania istotnych zdarzeń.

Obserwacja uczestnicząca. Tu badacz jest aktywnym uczestnikiem sytuacji zachodzących w badanych grupach. Nie należy jednak zapominać o negatywnych skutkach obserwacji uczestniczącej, w której zawsze istnieje ryzyko, że badacz stanie się raczej uczestnikiem niż obserwatorem i straci walor neutralności. Obserwacja uczestnicząca wymaga odpowiedzi na wiele pytań etycznych. Jeśli badacz nie ukrywa celów studium, mogą wpłynąć na zachowania grupy. Z kolei ukrywanie tych celów jest formą oszustwa, co powoduje poważne naruszenie norm etycznych.

29. Eksperyment jako metoda badań socjologicznych.

Eksperyment jest taką "metodą badawczą, w której obserwacje określonych zachowań prowadzone są w systematycznie zmienianych warunkach, natomiast osoby badane przydzielane są losowo do poszczególnych grup" (Zimbardo, 1999).

Zdecydowaną zaletą prowadzenia badań metodą eksperymentalną jest możliwość ustalenia związków przyczynowo-skutkowych danego zjawiska, co stanowi podstawę wyjaśniania. Eksperyment stanowi swoistą próbę wniknięcia w badane zjawisko, określenia jego natury, mechanizmów nim rządzących przy jednoczesnym kontrolowaniu większości zmiennych.

Stosowanie metod eksperymentalnych spotyka się często z zarzutami natury etycznej. Co prawda większość eksperymentów nie grozi dużym ryzykiem dla badanych, ale niektóre z nich mogą powodować bardziej trwałe skutki psychiczne. Z tego względu początkowo eksperymenty polegały na zwykłym obserwowaniu różnych zjawisk czy sytuacji społecznych. Były to obserwacje naturalne, prowadzone w naturalnym środowisku, w którym badacz nie ingerował w badane zachowanie, nie starał się go w żaden sposób zmienić czy zakłócać, nie manipulował zmiennymi. Takie metody eksperymentalne mają swoje wady i zalety. Pozwalają na analizę rzeczywistych zjawisk następujących w naturalny sposób. Jednak ich wyjaśnianie nie może być do końca wiarygodne, ponieważ badacz nie jest w stanie kontrolować wszystkich zmiennych, z oddziaływania niektórych z nich może w ogóle nie zdawać sobie sprawy. Ta ostrożność w prowadzeniu badań wynikała po pierwsze ze względów metodologicznych, a po drugie, ze wspomnianych już powodów natury etycznej. Badanie nie powinno bowiem w żadnym wypadku naruszać zdrowia fizycznego czy psychicznego osób badanych. Z resztą pytanie, do jakiego stopnia można manipulować w eksperymentach psychologicznych stanami emocjonalnymi badanych pozostaje nadal pytaniem otwartym.

Metody eksperymentalne stosowane są w celu wykrycia związków przyczynowych między zmiennymi. Można wyróżnić kilka rodzajów eksperymentów: naturalny, terenowy i laboratoryjny.

30. Wywiady jakościowe w socjologii.

Po części badania terenowe są sprawą dotarcia tam, gdzie toczą się wydarzenia i, po prostu patrzenia oraz słuchania. Niekiedy właściwe jest zadawanie ludziom pytań i rejestrowanie odpowiedzi. Do wywiadów jakościowych lepiej nadają się kwestionariusze słabiej ustrukturyzowane niż w przypadku sondaży. Badający ma pełną inicjatywę co do tego, jak prowadzić rozmowę, jakie stawiać pytania, kierując się jedynie celem, jaki określa Danę przedsięwzięcie badacza.

Wywiad jakościowy jest interakcją między prowadzącym wywiad a respondentem. Jest w zasadzie rozmową, której prowadzący nadaje ogólny kierunek i kładzie szczególny nacisk na pewne tematy, poruszane przez respondenta. Badacz musi mieć umiejętności uważnego słuchania i ukierunkowywania przebiegu rozmowy. Prowadzący musi sprawić, by interesująca była ta druga osoba, w tym celu okazując jej zainteresowanie, raczej słuchając niż mówiąc.

Poprzez wywiady jakościowe pogłębia się znajomość poszczególnych zjawisk, np. motywacji prezentowanych opinii, postaw, zachowań poszczególnych respondentów.

31. Metoda biograficzna i dokumenty osobiste.

O metodzie biograficznej mówi się jako o badaniu historii życiowych. Pojawiła się w określonym momencie w historii socjologii, tzn. wtedy, gdy z nauki spekulatywnej miała się przekształcić w naukę empiryczną. Podstawą dla niej miały być dokumenty osobiste.

Definicje dokumentów osobistych

Akcentuje się tutaj znaczenie dokumentów osobistych dla poznania postaw psychicznych, motywacji wypowiadających się osób; możliwość poznania cudzych przeżyć psychicznych.

Wszelkie dokumenty zawierające projekcje stanów umysłu jakiejś osoby, a więc nie tylko autobiografie czy pamiętniki, ale także listy, czy dosłowne zapisy wywiadów.

Pisemne wypowiedzi, które relacjonując udział piszącego w pewnej sytuacji społecznej, zawierają również osobisty pogląd autora na tę sytuację, opis przebiegu zdarzeń, opis zachowania piszącego.

Dokumenty osobiste zawierają 2 rodzaje wypowiedzi:

sądy o faktach - wyrażają obserwacje i uogólnienia autora dokumentu (zgodnie z założeniami ontologicznymi socjologa, one go nie interesują);

wypowiedzi wyrażające dążności i cechy autora dokumentu - w myśl założeń ontologicznych, są aktami społecznymi i powinny być poddane analizie;

• dyrektywy metodologiczne nakazują badać znaczenie, jakie ludzie przypisują zdarzeniom i przedmiotom, oraz dążności jakie ludzie z nimi wiążą;

• autor życiorysu jest częścią środowiska społecznego, a jego świadomość przez to środowisko ukształtowana, jest także jego częścią; zatem znając jego świadomość, postawy, dążenia - można odtworzyć to, co w jego środowisku jest najważniejsze;

Zalety metody biograficznej

• dokumenty osobiste dają wgląd w motywację, dążenia, postawy, oceny jakie ludzie formułują;

• materiał ten pozwala uchwycić psychologiczną stronę funkcjonowania instytucji społecznych, tworzenia się opinii publicznej;

• materiał ten daje możliwość opisania wzajemnych relacji między środowiskiem a jednostką;

• jest to materiał pozwalający uchwycić pewne sekwencje zdarzeń (powiązania przyczynowe w długim okresie czasu);

• materiał ten dostarcza informacji na temat tego, jak ludzi radzą sobie w sytuacjach zmian społecznych;

A TUTAJ ODPOWIEDŹ NA TO PYTANIE W SKRÓCIE!!!

Metoda biograficzna i dokumenty osobiste.

Metoda badawcza w socjologii empirycznej, polegająca na gromadzeniu i analizie danych oraz informacji zamieszczonych w różnego rodzaju źródłach pisanych, będących zapisem życiowych doświadczeń ludzi:

Do dokumentów osobistych zaliczamy przede wszystkim

listy,

- pamiętniki,( relacja prozatorska o zdarzeniach, których autor był

uczestnikiem bądź naocznym świadkiem.)

- dzienniki, (zapiski bieżące, sporządzane dla potrzeb własnych, lub w

charakterze twórczości literackiej. Składa się z codziennych wpisów,

które mogą być opatrzone datą i informacją o miejscu powstania).

-autobiografie,( w którym autor opisuje swoje życie)

- wspomnienia,

*wspomnienie liturgiczne

*wspomnienie tajemnicy dnia ( element modlitwy eucharystycznej)

-fotografie rodzinne itp.

Współcześnie do dokumentów osobistych można również zaliczyć blogi

internetowe.

-

32. Socjometria.

Socjometria jest to metoda, która służy do pomiaru pozycji poszczególnych jednostek w grupie. Każdą grupę społeczną, np. klasę szkolną, rodzinę cechuje pewne zróżnicowanie ze względu na pozycje, jakie zajmują w niej poszczególni członkowie. Powiązanie pozycji zajmowanych w grupie pewnymi stosunkami tworzy określoną strukturę grupową. Bada się ją za pomocą techniki socjometrycznej, która polega na dokonaniu przez osoby badane wyborów pozytywnych i negatywnych spośród członków określonej grupy ze względu na podane przez badacza kryterium. Jedne jednostki są lepiej spostrzegane przez inne, chętniej się z nimi rozmawia natomiast inne osoby są odbierane jakby niepotrzebne w danej grupie, są one na uboczu, są członkami danej grupy, ale ze względu na wiele czynników nie są aktywizowane w zakresie czynności, które wykonuje wspólnie grupa.
Socjometria znajduje zastosowanie w wychowaniu, do badań społecznych, jak również posługuje się nią badacz, który chce zdiagnozować relacje występujące w grupie, z którą pracuje, np. w grupie dzieci z domu dziecka, w szkole czy w placówkach resocjalizacyjnych.

Sołoma L., op. cit., s.77.

Podgórski R., op. cit., s180.

Babbie E. ,Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s.268.

---