Temat 1: Podstawy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.
Czynniki wpływające na zdrowie człowieka:
Styl życia 50-60%
Środowisko fizyczne i społeczne życia i pracy 20%
Czynniki genetyczne 20%
Służba zdrowia 10-15%
Bezpieczeństwo - stan braku zagrożenia, stan spokoju i pewności, jedna z najważniejszych potrzeb człowieka.
Maslow: „człowiek nie odczuwa potrzeb wyższego rzędu do czasu, gdy nie zostaną zaspokojone potrzeby
niższego rzędu”
Piramida Maslowa:
Samorealizacja
Szacunek i uznanie
Afiliacja
Bezpieczeństwo
Fizjologiczne
Międzynarodowa Organizacja Pracy - powstała w 1919 r. w Genewie, należy do niej 180 państw, w tym
Polska.
- poprawa warunków pracy i życia poprzez ustanowienie wszechstronnego
kodeksu prawa i praktyki
- wg niej 18000 osób ginie w pracy, a 110 mln ulega urazom
Bezpieczeństwo i higiena pracy - stan warunków i organizacji pracy oraz zachowania pracowników
zapewniających wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed
zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.
Bezpieczeństwo - ochrona życia
Higiena - ochrona zdrowia
Przesłanki wskazujące, że zarządzanie bezpieczeństwem i higiena pracy powinno być jednym z głównych celów działania firmy:
Brak akceptacji społecznej firm, dla których życie i zdrowie pracowników jest na dalszym planie
Obowiązkowe przepisy prawne i sankcje za ich nie przestrzeganie
„bezpieczeństwo to dobry biznes” - doświadczenie wielu firm wskazuje, ze istnieje związek miedzy dobrym zarządzaniem bezpieczeństwem, a dobrym zarządzeniem biznesem
Ergonomia:
Ergo - wskazuje na związek znaczeniowy z pracą
Ergon - trud
-nomia - system praw rządzących daną dziedzina, nauką (zasada, prawo)
Ergonomia - nauka zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń technicznych i narzędzi pracy
do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z wymaganiami fizjologii i psychologii
pracy.
Przedmiotem zainteresowania ergonomii jest układ:
człowiek - maszyna - warunki otoczenia
Twórca Wojciech Jastrzębski - nauka o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności; 1857 r. rozprawa
Kierunki działalności ergonomicznej:
Koncepcyjna - wprowadzanie wytycznych i postulatów ergonomicznych na etapie projektowania wyrobów, organizacji stanowisk pracy i kształtowania środowiska pracy
Korekcyjna - zajmuje się modernizacją wyrobów, usprawnianiem stanowisk i środowiska pracy
Z punktu widzenia przedmiotu zainteresowania:
Ergonomia wyrobu - bada stopień prawidłowości rozwiązań konstrukcyjnych
Ergonomia środowiska pracy - zajmuje się analiza warunków, w których wyrób powstaje
Zagrożenia w środowisku pracy prowadza do strat:
Ludzkich
Materialnych
Środowiskowych
Celem zarządzania BHP w przedsiębiorstwie jest minimalizacja strat.
WYKŁAD 2008.03.06
Strata - nieuzasadniona, możliwa do uniknięcia w świetle znanych i dostępnych rozwiązań techniczno- organizacyjnych, część kosztów działania określonego systemu człowiek- technika- środowisko.
Zapobieganie stratom jest bardziej opłacalne niż płacenie za niepożądane skutki działalności.
Rodzaje strat:
Ze względu na miejsce powstawania:
Wewnętrzne
Zewnętrzne
Ze względu na przedmiot strat:
Materialne
Środowiskowe
Ludzkie
Ze względu na czas występowania strat:
Ciągłe - występują nieustannie w toku procesu produkcyjnego, związane SA z emisją lub odprowadzaniem substancji niebezpiecznych do środowiska pracy i środowiska przyrodniczego, powodują one choroby zawodowe i skażenie środowiska
Chwilowe - występują w sposób nagły, incydentalny, są związane z jednoczesnym występowaniem zagrożenia oraz czynników aktywizujących te zagrożenia
Do czynników aktywizujących zagrożenia zalicza się:
Niebezpieczne zachowania
Niebezpieczne warunki
Straty finansowe:
Ubezpieczone - dla zatrudnionych, produkcji, społeczeństwa, zdrowotne, majątkowe, środowiskowe
Nieubezpieczone - uszkodzenie produktów i materiałów, uszkodzenie budynków i instalacji, uszkodzenie wyposażenia i narzędzi, koszty sądowe, wydatki na akcje ratowniczą i usuwanie szkód, czas badań, przerwanie prac
Temat 2: Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.
Ryzyko:
Możliwość, prawdopodobieństwo, że coś się nie uda
Przedsięwzięcie, którego wynik jest nieznany, niepewny, problematyczny
Kategorie ryzyka |
Rodzaje skutków |
Ryzyko środowiskowe |
Skutki dla środowiska |
Ryzyko procesowe |
Skutki materialne, ekologiczne i zdrowotne |
Ryzyko zawodowe |
Skutki dla zdrowia lub życia pracownika |
Pojęcie ryzyka w aktach prawnych Wspólnoty Europejskiej - zostało wprowadzone do prawa europejskiego dyrektywa z 1989 r.
Ocena ryzyka należy do obowiązku wynikającego z przepisów prawa i powinna być przeprowadzana na każdym stanowisku pracy.
Wyniki oceny ryzyka zawodowego powinny być wykorzystywane do planowania działań korygujących i zapobiegawczych zmierzających do zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz poprawy warunków pracy.
Ocena ryzyka to proces ciągły, prowadzący do systematycznej poprawy warunków pracy, powtarzany okresowo w zależności od występujących zagrożeń.
Pojecie ryzyka w polskich przepisach BHP:
Zostało wprowadzone w 1991 r. w art. 215 kodeksu pracy
Nie zostało zdefiniowane
Pracodawca został zobowiązany do oceny i dokumentowania oraz informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywana praca oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami
Definicja ryzyka zawodowego została podana w rozporządzeniu Ministra pracy i polityki socjalnej z dn. 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów BHP
Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związane z wykonywaniem pracy, powodujących straty, w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Zgodnie z definicja osobą ponosząca ryzyko jest nie tylko pracownik, ale tez pracodawca czy właściciel mienia, jeżeli niepożądane zdarzeni e związane z wykonywaną pracą spowodowało straty materialne.
Ze względu na podmioty ponoszące szkody wyróżnić można dwa znaczenia ryzyka:
Ryzyko zawodowe - gdy szkodę ponosi pracownik
Ryzyko materialne (faktyczne) - gdy szkodę ponosi pracodawca
Ryzyko zawodowe jest funkcją:
R = f (P,S) R = f (P,S,E)
Gdzie:
P - prawdopodobieństwo/ częstość zdarzeń
S - skutki/ ciężkość urazów lub innych strat
E - ekspozycja na zagrożenie
Zagrożenie - stan lub czynnik środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę
Ryzyko - prawdopodobieństwo zaistnienia określonej szkody
Cele oceny ryzyka zawodowego:
Sprawdzenie, czy wszystkie występujące na stanowisku pracy zagrożenia zostały właściwie zidentyfikowane, czy jest znane ryzyko zawodowe i czy są stosowane środki ograniczające to ryzyko
Wykazanie, zarówno pracownikom przedsiębiorstwa jak i organom nadzoru i kontroli, ze przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ograniczające ryzyko
Dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów i substancji chroniących oraz organizacji pracy
Ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego
Zapewnienie systematycznej poprawy warunków pracy
Środki ograniczające te ryzyko:
- wykonanie zarówno pracownikom przedsiębiorstwa jak i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ograniczenia ryzyka
- dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów i substancji chemicznych oraz organizacji pracy
- ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego
- zapewnienie systematycznej poprawy warunków pracy
WYKŁAD 2008.03.13 i 2008.03.27
Obowiązki pracodawcy:
Kodeks pracy art. 226:
Ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
Informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Pracodawca jest obowiązany ocenić i dokumentować ryzyko zawodowe występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
Ocena ryzyka
Ocena ryzyka to systematyczne badanie wszystkich aspektów pracy mogących spowodować szkody w zdrowiu pracowników.
Ocenę ryzyka zawodowego może przeprowadzić zespół w składzie:
pracodawca
pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę (w tym osoby kierujące pracownikami) i/lub eksperci spoza organizacji
Analiza ryzyka nie może być poprawna i kompletne, jeśli nie jest wykonywana zespołowo.
Proces oceny ryzyka zawodowego
Ocena ryzyka wymaga odpowiedzi na pytania:
Co złego może stać się pracownikowi?
Jak często i jak bardzo jest to prawdopodobne?
Jakie mogą być tego skutki dla zdrowia pracownika?
Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka zawodowego powinny:
znać i rozumieć zasady oceny
posiadać wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach
umieć ocenić szkodliwe następstwa występujących zagrożeń
Zaleca się, aby potrafiły one również:
formułować propozycje działań korygujących i/lub zapobiegawczych
oceniać ich skuteczność
identyfikować te problemy, które powinny być rozwiązane z udziałem ekspertów zewnętrznych
Podstawowe informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego
lokalizacja stanowiska pracy i/lub realizowane na nim zadanie;
osoby pracujące na stanowisku;
środki pracy, materiały, operacje technologiczne;
wykonywane czynności oraz sposób i czas ich wykonywania;
zagrożenia, które już zostały zidentyfikowane;
odpowiednie wymagania przepisów prawnych i norm;
możliwe skutki występujących zagrożeń;
stosowane środki ochronne;
wypadki, choroby zawodowe oraz inne choroby pracujących na stanowiskach.
Źródła informacji w ocenie ryzyka zawodowego
dane techniczne o obiekcie (maszynie) lub procesie, otrzymane od producenta lub dostawcy
procedury technologiczne i instrukcje obsługi
obserwacje środowiska pracy i zadań wykonywanych na stanowisku pracy
obserwacje zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy
wywiady z pracownikami
obserwacje przebiegu pracy;
wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących na stanowiskach pracy;
obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników zewnętrznych);
analiza czynników psychologicznych, społecznych i fizycznych, które mogą wywołać stresy;
analiza działań, w celu zapewnienia właściwych warunków pracy.
Ocena ryzyka zawodowego
Przepisy prawne dokładnie nie podają terminu, kiedy należy przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego.
Konieczne jest przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego:
przy tworzeniu nowych stanowisk pracy;
przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (na przykład technologicznych, organizacyjnych);
po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy;
po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.
Aktualne przepisy nie określają zasad przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego oraz metod przeprowadzania tej oceny
Przebieg oceny ryzyka zawodowego
Identyfikacja zagrożeń
występujących w procesie pracy
Określenie osób narażonych
na zagrożenia
Określenie ryzyka
Ocena ryzyka
Określenie środków
kontroli ryzyka
Etap 1 Identyfikacja zagrożeń występujących w procesie pracy
Przeprowadzając analizę zagrożeń związanych z wykonywaniem pracy należy rozważyć:
jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić podczas wykonywania pracy (na jakie czynniki niebezpieczne jest eksponowany człowiek podczas wykonywania czynności);
czy wykonywanie zadań jest związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub obciążeniem psychicznym;
czy czynności mogą być wykonywane w sposób inny niż ustalony procedurami;
czy podczas wykonywania czynności pracownik jest eksponowany na szkodliwe czynniki fizyczne, chemiczne lub biologiczne
Należy zwrócić szczególną uwagę na:
ruchome elementy maszyn i urządzeń;
ostre krawędzie, wystające elementy;
urządzenia pod ciśnieniem;
duży hałas;
pyły;
używanie substancji chemicznych;
zagrożenie wybuchami;
zagrożenie pożarowe;
stan instalacji i urządzeń elektrycznych;
położenie stanowiska pracy na wysokości.
Głównym narzędziem identyfikacji zagrożeń są listy pytań kontrolnych, czyli zestawy pytań, które odnoszą się do konkretnych stanowisk pracy i dotyczą przede wszystkim zgodności stanu faktycznego ze standardami i wymogami bezpieczeństwa określonymi przez regulacje prawne, normy i wytyczne.
Do rozpoznania zagrożeń można wykorzystać opracowane przez PIP listy kontrolne (www.pip.gov.pl) lub inne przygotowane przez specjalistów branżowych
Przykładowa lista kontrolna
Czy pracownik na stanowisku pracy może: |
Tak |
Nie |
Uwagi |
Potknąć się, poślizgnąć lub upaść na płaszczyźnie? |
|
|
|
Upaść z wysokości lub do zagłębień? |
|
|
|
Uderzyć się o ruchome przedmioty? |
|
|
|
Wejść w kontakt z przedmiotami ostrymi? |
|
|
|
Wejść w kontakt z powierzchniami gorącymi lub zimnymi? |
|
|
|
Być porażony prądem elektrycznym? |
|
|
|
Być narażony na hałas? |
|
|
|
Być narażony na drgania mechaniczne? |
|
|
|
Być narażony na oddziaływanie substancji chemicznych? |
|
|
|
Być narażony na substancje rakotwórcze? |
|
|
|
Być obciążony dużym wysiłkiem fizycznym? |
|
|
|
Być poddany dużemu obciążeniu psychicznemu? |
|
|
|
Doznać urazu podczas pożaru lub wybuchu? |
|
|
|
Doznać urazu w wąskich przejściach? |
|
|
|
Etap 2 Określenie osób narażonych na zagrożenia
pracownik wykonujący daną pracę;
pracownicy znajdujący się w otoczeniu ocenianego stanowiska pracy;
osoby nie zatrudnione w danym przedsiębiorstwie ale czasowo przebywające a terenie zakładu pracy (goście);
inne osoby z otoczenia.
Etap 3 Określenie ryzyka
Proces określania ryzyka sprowadza się do odpowiedzi na pytania:
Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń?
Jaka jest skala potencjalnych skutków zagrożeń i ilu pracowników może ponieść urazy?
Podstawą do oszacowań ryzyka zawodowego mogą być dane statystyczne o wypadkach przy pracy, chorobach zawodowych, informacje zawarte w literaturze specjalistycznej, a także oceny ekspertów.
Ważnym źródłem informacji są wymagania określone w obowiązujących przepisach i normach technicznych, gdzie ustalono najwyższy poziom ryzyka, które można zaakceptować.
Matryca ryzyka
Prawdopodobieństwo |
Ciężkość następstw |
||
|
mała |
średnia |
duża |
mało prawdopodobne |
małe |
małe |
średnie |
prawdopodobne |
małe |
średnie |
duże |
wysoce prawdopodobne |
średnie |
duże |
duże |
Dopuszczalne (niezbędne działania korygujące)
Niedopuszczalne
Ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia określić można stosując następujące wskazówki:
do następstw o małej szkodliwości zalicza się urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy;
do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji;
do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć;
do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika;
do prawdopodobnych zalicza się następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika;
do wysoce prawdopodobnych zalicza się następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
Oszacowanie ryzyka zawodowego na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie
Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P) |
Oszacowanie ryzyka zawodowego |
P > Pmax |
duże |
Pmax ≥ P ≥ 0,5 Pmax |
średnie |
P ≤ 0,5 Pmax |
małe |
P max - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, ustalana na ogół na podstawie obowiązujących przepisów (np. NDS).
Metoda wstępnej analizy zagrożeń (PHA)
Metoda stosowana jest na wstępnych etapach projektowania stanowisk pracy, przy wstępnej ocenie linii technologicznej itp.
Stopnie oceny stosowane w metodzie PHA
Poziom |
Stopień szkody |
Prawdopodobieństwo |
1 |
Znikome urazy, lekkie szkody |
Bardzo nieprawdopodobne |
2 |
Lekkie obrażenia, wymierne szkody |
Mało prawdopodobne, zdarzające się na 10 lat |
3 |
Ciężkie obrażenia, znaczne szkody |
Doraźne wydarzenia (raz w roku) |
4 |
Pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody |
Dosyć częste wydarzenie (na przykład raz w miesiącu) |
5 |
Zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na terenie zakładu |
Regularne wydarzenie (na przykład raz w tygodniu) |
Kryteria dopuszczalności ryzyka w metodzie PHA
|
Prawdopodobieństwo szkód |
|||||
Stopień szkód |
|
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
|
5 |
25 |
20 |
15 |
10 |
5 |
|
4 |
20 |
16 |
12 |
8 |
4 |
|
3 |
15 |
12 |
9 |
6 |
3 |
|
2 |
10 |
8 |
6 |
4 |
2 |
|
1 |
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
Ryzyko nie do zaakceptowania
Możliwe do zaakceptowania (należy podjąć działania zapobiegawcze)
Ryzyko akceptowane
Etap 4 Ocena ryzyka
Ryzyko zawodowe jest odpowiednio kontrolowane i można je zaakceptować, jeżeli w wyniku oceny można stwierdzić, że:
spełnione są wymagania obowiązujących przepisów;
uwzględniono wymagania norm;
zasady ograniczania ryzyka zawodowego są właściwie stosowane.
Oszacowanie ryzyka zawodowego |
Dopuszczalność ryzyka zawodowego |
Niezbędne działania |
duże |
niedopuszczalne |
Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych); Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego |
średnie |
dopuszczalne |
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego |
małe |
|
Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje na co najwyżej na tym samym poziomie |
Etap 5 Środki kontroli ryzyka
Hierarchia działań przy wyborze środków ograniczania ryzyka:
eliminacja zagrożenia (np. zastąpienie niebezpiecznych chemikaliów mniej niebezpiecznymi);
izolacja źródeł zagrożeń (np. umieszczenie głośnych maszyn w pomieszczeniu dźwiękoszczelnym, stosowanie zamkniętych aparatów);
wprowadzenie technicznych środków bezpieczeństwa (np. wentylacja stanowisk i pomieszczeń pracy);
odizolowanie pracownika od prowadzonego procesu;
środki organizacyjne (np. ograniczenie czasu ekspozycji pracownika, rozdział ciężkich prac na większą liczbę osób);
stosowanie środków ochrony indywidualnej.
Zgodnie z Dyrektywami UE - środki ochrony indywidualnej stosuje się w ostateczności - kiedy nie ma
możliwości lub przedsiębiorstwo nie jest w stanie zastosować środków technicznych i organizacyjnych
Ryzyko resztkowe to ryzyko pozostające po zastosowaniu środków bezpieczeństwa.
Na ogół stosuje się zasadę, że ryzyko zawodowe należy obniżyć do najniższego poziomu, uzasadnionego z punktu widzenia rachunku ekonomicznego.
Jeżeli przewidywane nakłady na obniżenie poziomu ryzyka zawodowego są wyższe od spodziewanych korzyści, ryzyko to należy przyjąć.
Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego
wyniki oceny;
potwierdzenie, że wszyscy pracownicy znają wyniki oceny;
plany działań wynikające z oceny ryzyka.
WYKŁAD 2008.04.03
Klasyfikacja czynników zagrożeń zawodowych:
Czynniki niebezpieczne - czynniki, których oddziaływanie może prowadzić do natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia pracownika, a nawet przyczynić się do śmierci
Czynniki szkodliwe - czynniki, których oddziaływanie może prowadzić do schorzenia
Czynniki uciążliwe - czynniki, których oddziaływanie na pracowników nie prowadzi od trwałego pogorszenia stanu zdrowia, ale może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie
Czynniki szkodliwe, niebezpieczne w środowisku pracy:
Chemiczne
Fizyczne
Biologiczne
Psychofizyczne
W skali globalnej średnio 20-50%, a w niektórych krajach 50-100%, pracowników zatrudnionych w sektorze przemysłowym wykonuje pracę z ekspozycją na czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne, których poziomy w istotny sposób przekraczają dopuszczalne normy higieniczne.
Obowiązki pracodawcy:
Utrzymywanie w stałej sprawności urządzeń ograniczających lub eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzeń służących do pomiarów tych czynników
Przeprowadzanie na swój koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
Rejestrowanie i przechowywanie wyników tych badań i pomiarów
Pracodawca zobowiązany jest nie później niż w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności wykonywać badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Szczegółowe wytyczne zawiera rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Decyzję w sprawie rodzaju i terminu badań środowiska pracy wydaje właściwy państwowy inspektor sanitarny w terminie 14 dni po otrzymaniu od pracodawcy odpowiedniego zgłoszenia (pracodawca zobowiązany jest poinformować państwowego inspektora sanitarnego o rozpoczęciu działalności i każdorazowej zmianie technologii i profilu produkcji).
Czynniki chemiczne
Toksyczność substancji
W 1500 r. Paracelsus sformułował zasadę: „Nie ma bezpiecznych substancji chemicznych - szkodliwe działanie zależy od dawki, która dostanie się do organizmu lub ilości…”
Normatywy dotyczące dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy określają:
NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy
NDSCh - najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe
NDSP - najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe
Najwyższe dopuszczalne stężenie NDS (wartość najmniejsza)
Wartość średnia ważona, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe NDSCh
Wartość średnia stężenia, która nie powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 min i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.
Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe NDSP (wartość najwyższa)
Wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.
Karta charakterystyki substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych:
Karty są podstawowym źródłem informacji o substancjach i preparatach chemicznych
Informacje zawarte na karcie powinny zapewnić pracodawcy możliwość opracowania i aktualizacji instrukcji BHP
Producent lub importer zobowiązany jest do dostarczenia odbiorcy z siedzibą na terenie Polski kart w języku polskim
Wymogi Kodeksu Pracy
Pracodawca jest zobowiązany posiadać aktualny spis stosowanych w zakładzie niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych (niezbędne jest przeprowadzenie inwentaryzacji produktów chemicznych).
Rodzaje efektów:
Ostre - krótkotrwała, wysoka ekspozycja i szybki skutek, efekty mogą być odwracalne i nieodwracalne
Przewlekłe - związane z długotrwałą lub powtarzalną ekspozycją przy niskich poziomach i stopniowym rozwoju skutku, diagnoza efektów przewlekłych jest trudna ze względu na to, że widoczne symptomy mogą pojawić się po kilku latach po zaprzestaniu ekspozycji
Interakcje:
Efekty niezależne - substancje powodują różne reakcje i żadna z nich nie wpływa na wynik drugiej, ołów uszkadza system nerwowy, kwas siarkowy drażni oczy, nos i gardło
Efekty addytywne - efekty się dodają, farba zawierająca ksylen i styren, które powodują efekt narkotyczny i są drażniące
Ca/NDSa + Cb/NDSb + Cc/NDSc + … < 1
Efekty synergiczne - 2+3=6, efekt łączny jest większy od efektu addytywnego, praca z azbestem i palenie papierosów
Antagonizm - efekt przeciwny do synergizmu, efekt działania jednej substancji równoważy efekty działania drugiej
WYKŁAD 2008.04.10
Drogi wnikania substancji szkodliwych do organizmu:
Wchłanianie przez drogi oddechowe
Bezpośrednie spożycie
Wchłanianie przez skórę (fenole, rozpuszczalniki organiczne, toluen, ksylen)
Podział czynników chemicznych ze względu na sposób działania:
Substancje o działaniu toksycznym - szkodliwość substancji uzależniona jest od stopnia wchłaniania oraz sposobu działania na organizm człowieka
Substancje drażniące - przeważają związki chemiczne w postaci gazowej, działają drażniąco na oczy, skórę i układ oddechowy (chlor, amoniak)
Substancje uczulające - wywołują uczulenie (alergie w postaci swądu, pieczenia skóry, plam rumieniowych, grudek, złuszczenia naskórka)
Substancje rakotwórcze - substancje, które mogą powodować kontrolowany wzrost komórek prowadzący do zmian nowotworowych, często objawy chorobowe mogą pojawiać się po upływie kilku lat od narażenia
Substancje mutagenne - związki powodujące zmiany w genach przekazywanych następnym pokoleniom
Przykład efektów:
Niedotlenienie
Podrażnienie
Nowotwory
Zatrucia układów
Efekty narkotyczne
Wpływ na rozrodczość
Większość substancji chemicznych to substancje o działaniu progowym - można ustalić stężenie, które nie powoduje szkodliwych efektów.
Substancje o działaniu bezprogowym - nie można ustalić bezpiecznego poziomu ekspozycji, np. substancje rakotwórcze.
Zasady ustalania dopuszczalnych stężeń substancji szkodliwych:
Po przekroczeniu pewnej dawki, im więcej substancji człowiek wchłonie, tym bardziej prawdopodobne, że zachoruje lub wystąpią u niego poważne efekty
Ryzyko jest proporcjonalne do dawki (D)
D = RWCT
D - ilość w mg zatrzymywanego organizmie związku (dawka)
R - retencja związku w płucach
W - wentylacja płuc (m3/godz)
C - stężenie związku w powietrzu (mg/m3)
T - czas trwania narażenia
CZYNNIKI FIZYCZNE
Czynniki fizyczne:
Hałas
Wibracje
Mikroklimat gorący i zimny
Promieniowanie (laserowe, jonizujące, elektromagnetyczne, nadfioletowe, podczerwone, widzialne)
Pyłu przemysłowe
Hałas w środowisku pracy - każdy nieprzyjemny, przeszkadzający i uciążliwy dźwięk oddziałujący na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu człowieka.
Źródła hałasu w środowisku pracy:
Maszyny, urządzenia i narzędzia
Części procesu technologicznego
Pojazdy komunikacji
Komunikacja drogowa
Poziom dźwięku przy drodze 65-80 dB
W odległości 100 m, przy elewacjach budynków 57-65 dB
W 2004 r. z 4,75 mln pracowników 200 tys. Pracowało w warunkach narażenia hałasem
Na 1000 osób 45 dokonało trwałego ubytku słuchu
738 osób doznało ubytku słuchu
30% chorób zawodowych związanych jest z hałasem
Ryzyko utraty słuchu w zależności od poziomu hałasu i czasu narażenia
Równoważny poziom dźwięku A, dB |
Ryzyko utraty słuchu, % |
|||||||
|
Czas narażania, lata |
|||||||
|
5 |
10 |
15 |
20 |
25 |
30 |
35 |
40 |
mniejsze od 80 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
85 |
1 |
3 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
90 |
4 |
10 |
14 |
16 |
16 |
18 |
20 |
21 |
95 |
7 |
17 |
24 |
28 |
29 |
31 |
32 |
29 |
100 |
12 |
29 |
37 |
42 |
43 |
44 |
44 |
41 |
105 |
18 |
42 |
53 |
58 |
60 |
62 |
61 |
54 |
110 |
26 |
55 |
71 |
78 |
78 |
77 |
72 |
62 |
115 |
36 |
71 |
83 |
87 |
84 |
81 |
75 |
64 |
Propagacja hałasu w przestrzeni
W przestrzeni otwartej poziom hałasu maleje o 6 dB przy podwojeniu odległości od źródła:
2 m - 100 dB
4 m - 94 dB
8 m - 88 dB
Poziom hałasu
Rodzaj hałasu |
Poziom hałasu |
Start samolotu |
120 - 130 |
Traktor |
90 - 100 |
Samochód ciężarowy |
80 - 95 |
Autobus |
80 - 90 |
Pomieszczenie biurowe |
60 - 70 |
Czytelnia |
30 - 40 |
Las (cichy) |
10 - 20 |
Skutki oddziaływania hałasu
Podstawowym skutkiem jest czasowe lub trwałe przesunięcie progu słyszalności hałasu na poziomie 130 - 140 dB - poziom niebezpieczny
Hałas a zdrowie człowieka:
Zmiany w stanie narządów słuchu
Pogorszenie ogólnego stanu zdrowia
Wpływ hałasu na człowieka:
Mniej niż 35 dB - nie szkodliwy, ale może być denerwujący
35 - 70 dB - ujemny wpływ na układ nerwowy, zmęczenie, spadek wydajności pracy
70 - 85 dB - bóle głowy, trwałe osłabienie słuchu
85 - 130 dB - uszkodzenie słuchu, schorzenia układu nerwowego
130 - 150 dB - pobudzenie do drgań organów wewnętrznych
Powyżej 150 dB - …………….
Metody ograniczania zagrożenia hałasem:
Metody administracyjno - prawne:
Przerwy w pracy
Profilaktyka lekarska
Przenoszenie pracowników wrażliwych na działanie hałasu
Ograniczanie hałasu u źródła:
Wybór i stosowanie procesów technologicznych o małej emisji hałasu
Wybór i stosowanie maszyn o małej emisji hałasu
Modernizacja lub wymiana części składowych maszyn
Konserwacja maszyn
Zastosowanie indywidualnej ochrony słuchu.
Drgania mechaniczne - wibracje
Z biologicznego punktu widzenia wibracje to przekazywanie drgań mechanicznych z ciała stałego na poszczególne tkanki ciała człowieka lub na cały organizm.
Drgania o oddziaływaniu ogólnym (podłoga, podest, pomost, maszyny, urządzenia, siedziska i podłoga środków transportu, maszyn budowlanych)
Drgania miejscowe (np. przez kończyny górne)
Instytut Medycyny Pracy
2% to choroby spowodowane zespołem wibracyjnym
Najczęściej rejestrowana postać naczyniowa: napadowe zaburzenia krążenia krwi palców(blednięcia palców)
Postać nerwowa
Metody techniczne zmniejszania uciążliwego drgania:
Minimalizacja u źródła powstawania (minimalizacja luzów, ustawienie, mocowanie, wyrównoważanie elementów, eliminacja wzajemnych uderzeń elementów)
Minimalizacja drgań w drodze ich propagacji (stosowanie mat wibroizolacyjnych, podkładów, rękawic, separacja fundamentów maszyn od otoczenia)
Automatyzacja procesów technologicznych, zdalne sterowanie źródłami drgań
Metody organizacyjno - administracyjne:
Skracanie czasu narażenia
Przesuwanie na inne stanowiska
Wydzielanie pomieszczeń do odpoczynku
Szkolenia w celu zwiększenia świadomości
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Czynniki biologiczne:
Wirusy
Bakterie
Toksyny, alergeny
Rośliny i zwierzęta
Grzyby
Dyrektywa 2000/54 UE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie
czynników biologicznych w miejscu pracy
Klasyfikacja czynników biologicznych:
Grupa 1 - wywoływanie chorób u ludzi mało prawdopodobne
Grupa 2 - możliwe powodowanie chorób u ludzi i może być niebezpieczne, rozprzestrzenianie jest mało prawdopodobne, możliwa profilaktyka i leczenie
Grupa 3 - wywoływanie ciężkich chorób i poważnie niebezpieczne, ryzyko rozprzestrzeniania, skuteczna profilaktyka i leczenie
Grupa 4 - ciężkie choroby i poważne niebezpieczeństwo, wysokie ryzyko rozpowszechniania, nie ma skutecznej profilaktyki i leczenia
Szczególne narażenie:
Praca w zakładach produkcji żywności
Praca w rolnictwie
Kontakt ze zwierzętami
Praca w zakładach służby zdrowia
Praca w laboratoriach
Usuwanie odpadów
Oczyszczanie ścieków
CZYNNIKI PSYCHOFIZYCZNE
Czynniki psychofizyczne:
Obciążenia fizyczne
Obciążenia psychonerwowe
Obciążenia fizyczne:
Statyczne - wywołane długotrwałym napięciem mięśni spowodowanym utrzymywaniem przez dłuższy czas ciała lub przedmiotu w tej samej pozycji
Dynamiczne - związane z aktywnością ruchową, jego miarą jest wartość wydatkowanej energii, czyli wydatek energetyczny
Obciążenia psychonerwowe:
Przeciążenie psychiki, sytuacje nadmiernej aktywności całej psychiki lub pewnej jej funkcji przez dłuższy okres zmiany
Niedociążenie psychiczne, kiedy występuje osłabienie aktywności psychicznej przy jednoznacznej konieczności czuwania
Monotonia wynikająca z jednostajności bodźców, działanie w niezmiennej sytuacji pracy
WYKŁAD 2008.04.17
PODSTAWOWE ASPEKTY PRAWNE DOTYCZĄCE BHP
Przedsiębiorstwo - zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
Działalność gospodarcza - zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Pracodawca - jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeśli zatrudnia ona pracowników.
Pracownik - osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Obowiązki pracodawcy w dziedzinie bhp:
Ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy
Jest zobowiązany ochronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki
Jest zobowiązany znać przepisy oraz zasady bhp
W szczególności pracodawca jest obowiązany:
Organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy
Zapewnić przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń
Zapewnić wykonanie nakazów, decyzji i zarządzeń podanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy
Zapewnić wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy
Gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przed różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
Współpracować ze sobą
Wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bhp wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu
Ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposób postępowania w przypadku występowania zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników
Rozpoczynanie działalności gospodarczej:
Pracodawca prowadzący działalność powodującą szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników, np. realizujący prace: na wysokościach, w zbiornikach, kanałach, wiążące się z występowaniem szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub fizycznych, jak pary, mgły, pyły, hałas, pola elektromagnetyczne itp. może zostać zobowiązany przez inspektora pracy lub państwowego inspektora sanitarnego do okresowej aktualizacji zawiadomienia o prowadzeniu działalności gospodarczej
Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bhp w zakładzie pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny
Tej samej karze podlega ten kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie 30 dni właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, jak również o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności oraz o zmianie technologii, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.
Osoby kierujące pracownikami są obowiązane:
Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisani i zasadami bhp
Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem
Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy
Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony indywidualnej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem
Egzekwowanie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bhp
Zapewnić wykonywanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zawodową nad pracownikami
Obowiązki pracownika
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad bhp:
Znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym
Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosowanie się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych
Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy
Stosowanie środków ochrony zbiorowej i używanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem
Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazówek lekarskich
Niezwłocznie zawiadamiać przełożonych o zauważeniu w zakładzie pracy wypadku albo zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie
Współdziałanie z pracodawcami i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp
Prawa pracownika
W dziedzinie bhp pracownikowi przysługuje prawo do:
Powstrzymania się od wykonywania pracy - powiadamiając o tym niezwłocznie przełożonych- w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom
Powstrzymania się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób
W obu przypadkach pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę.
Nadzór i kontrola nad warunkami pracy:
Państwowa Inspekcja Pracy
Państwowa Inspekcja Sanitarna
Społeczny Nadzór nad warunkami pracy:
Zakładowe organizacje związkowe
Społeczna Inspekcja Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy
Organ powołany do nadzorowania i kontrolowania przestrzegania prawa pracy w szczególności przepisów i zasad bhp
Organizację i zadania PIP określa Ustawa z dn. 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy
Zakres działania PIP:
Nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy
Kontrola przestrzegania przepisów bhp przy projektowaniu budynków i ich modernizacji
Nadzór i kontrola przestrzegania wymagań bhp przy produkcji wyrobów o opakowań, których użytkowanie mogłoby spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia
Opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy oraz inicjowanie prac legislacyjnych w tej dziedzinie
Udzielanie porad i informacji technicznych w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz porad i informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy
Analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrolowanie stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniach okoliczności wypadków przy pracy
Współdziałanie z organizacjami ochrony środowiska w kontrolowaniu przestrzegania przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska
Inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, w szczególności bezpieczeństwa i higieny pracy.
WYKŁAD 2008.05.08
Pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy uprawnieni są do przeprowadzenia bez uprzedzenia kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, o każdej porze dnia i nocy.
Państwowa Inspekcja Sanitarna:
Podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia
Zadania PIS wykonują następujące organizacje:
Główna Inspekcja Sanitarna
Państwowa wojewódzka inspekcja sanitarna
Państwowa powiatowa inspekcja sanitarna
Państwowy graniczny inspektor sanitarny dla obszarów przejść granicznych drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich oraz jednostek pływających na obszarach wód terytorialnych
PIS jest powołany do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami:
Higieny środowiska
Higieny pracy w zakładzie pracy
Higieny radiacyjnej
Higieny procesów nauczania i wychowania
Higieny wypoczynku i rekreacji
Zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku
Higieniczno - sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne
Zakres działania PIS:
Uzgadnianie projektów planów zagospodarowania przestrzeni województwa, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzeni gminy oraz ustalanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych
Uzgadnianie dokumentacji projektów pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych dotyczących:
Budowy i zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznej
Nowych materiałów i procesów technologicznych przed ich zastosowaniem w produkcji lub budownictwie
Uczestniczenie w dopuszczaniu do użytku obiektów budowlanych, statków morskich, żeglugi śródlądowej i powietrznej oraz środków komunikacji lądowej
Inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnego wpływu czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi
Zakładowa Organizacja Związkowa:
Zakres działania:
Zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy
Zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organów samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników
Sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bhp
Kierowanie działalnością SIP i współdziałanie z PIP
Zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów
Ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym podziału środków z tego funduszu na poszczególne cele o rodzaje działalności
Ustalanie regulaminu nagród i premiowanie
Społeczna Inspekcja Pracy:
SIP jest służbą wykonywaną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez zakład pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych
SIP reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładzie pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe
SIP w zakładzie pracy tworzą:
Zakładowi społeczni inspektorzy pracy - dla całego zakładu pracy
Oddziałowi (wydziałowi) inspektorzy pracy - dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów)
Grupowi społeczni inspektorzy pracy - dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów)
Zadania SIP:
Kontrola stanów budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych w zakresie bhp
Kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy
Uczestniczenie w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących środowiska naturalnego
Bierze udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy
Bierze udział w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i innych schorzeń wywołanych warunkami środowiska pracy oraz kontroluje stosowane w zakładzie środki zapobiegawcze
Opiniuje projekty planowanej poprawy warunków bhp
Społeczna Inspekcja Pracy:
Społeczni inspektorzy pracy mają prawo wydawać decyzje zwane uwagami i zaleceniami
Uwagi i zalecenia wpisywane są do „Książki uwag i zaleceń SIP”
Niewykonanie uwagi lub zalecenia SIP jest wykroczeniem zagrożonym sankcją kary grzywny
SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP wg PN-N-18001
Podejście do bhp:
Tradycyjne - do połowy lat 90. XX w. działania niezbędne do spełnienia wymogów prawych z zakresu bhp
Systemowe - od połowy lat 90. XX w.
Strategie zarządzania bhp
Motywacja działania |
Strategie zarządzania |
Zarządzanie bhp, typowe cele bhp |
Osiągane wyniki |
Strach |
Bierne |
Unikać kar |
Brak zgodności |
Kara |
Reaktywne |
Unikać niezgodności |
Zgodność, brak poprawy wyników |
Nagroda |
Aktywne |
Wykonywanie działań poprawnie |
Prawidłowe zachowanie |
Motywacja wewnętrzna |
Proaktywne |
Zero wypadków, minimalizowanie strat |
Ciągłe doskonalenie |
Typy strategii zarządzania bhp:
Proaktywna (zapobiegawcza, prewencyjna)
Bezpieczne miejsce pracy/proces
Bezpieczny człowiek
Reaktywna (korygująca)
Badania powypadkowe
Plany ratowniczo - operacyjne na wypadek awarii
Działania łagodzące skutki
Geneza systemu zarządzania bhp:
1991 - w USA odbyła się pierwsza narodowa konferencja poświęcona wypadkom przy pracy
1972
1974
1996 - pierwszy standard systemu zarządzania BS8000
WYKŁAD 2008.05.15
Zasady zarządzania bhp (Dan Petersen):
Niebezpieczne zachowania, niebezpieczne warunki i wypadek to symptomy nieprawidłowości w systemie zarządzania bhp
Bezpieczeństwo należy traktować jak inne obszary działalności przedsiębiorstwa
Wypadek lub inna strata finansowa jest wynikiem błędu ludzkiego lub niedopatrzeń systemowych
Niebezpieczne zachowania człowieka, które prowadza do wypadku to najczęściej normalna reakcja na niewłaściwe środowisko pracy a nie wina pracownika
Dla zapewnienia efektywnego systemu bezpieczeństwa należy brać pod uwagę:
Warunki fizyczne - sprzęt
Warunki behawioralne - odpowiednie przygotowanie ludzi
System zarządzania
Nie ma jednej słusznej drogi do osiągnięcia bezpieczeństwa w danej organizacji
Jeśli w dwóch przedsiębiorstwach istnieje ten sam system to w jednym jest zły.
Brak jest międzynarodowej normy dotyczącej bhp opracowanej przez Międzynarodową Organizację Standaryzacji ISO.
OHSAS 18001 opracowany przez BSI
ILO-OSH 2001
Wytyczne ILO-OSH 2001:
System stosowany na dwóch poziomach: krajowym i organizacyjnym (przedsiębiorstwa)
Inne normy dotyczące systemu zarządzania bhp odnoszą się wyłącznie do poziomu organizacji
Wytyczne na poziomie państwa dotyczą utworzenia i funkcjonowania krajowych struktur odpowiedzialnych za upowszechnianie systemowego podejścia do zarządzania bhp; obejmują w szczególności:
Powołania krajowych jednostek komplementarnych do formułowania i realizowania polityki państwa dotyczącej wdrażania i upowszechniania systemów zarządzania bhp
Sformułowanie spójnej polityki państwa w zakresie systemów zarządzania bhp
Ustanowienie krajowych i branżowych wytycznych dotyczących dobrowolnego wdrażania i utrzymywania systemów zarządzania bhp w przedsiębiorstwach
Polskie normy dotyczące zarządzania bezpieczeństwem:
PN-N-18001 : 2004 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania. (certyfikacja)
PN-N-18002 : 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne oceny ryzyka zawodowego.
PN-N-18004 : 2001 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne.
System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest systemem dobrowolnego stosowania.
Nie istnieje prawny obowiązek wdrażania systemu w przedsiębiorstwie.
Cykl ciągłego doskonalenia (Deminga)
System zarządzania bhp PN-N-18001
Ogólna część systemu zarządzania, która obejmuje struktury organizacyjne, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądania i utrzymywania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.
Audyt systemu zarządzania bhp - systematyczne i niezależne badania mające na celu określenie, czy działania podejmowane w ramach systemu oraz osiągnięte rezultaty są zgodne z przyjętymi założeniami i czy te założenia są odpowiednie w stosunku do realizowanej polityki bhp.
Bezpieczeństwo i higiena pracy - stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przez zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.
Cel ogólny zarządzania bhp - cel dotyczący działań w zakresie bhp, który organizacja ustaliła do osiągnięcia.
Ciągłe doskonalenie systemu zarządzania bhp - proces usprawniania sytemu, w celu osiągnięcia poprawy wszystkich działań związanych z bhp, zgodnie z określoną polityką bhp danej organizacji.
Działania korygujące - działania podjęte w celu usunięcia przyczyn istniejących niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz podejmowane w celu niedopuszczenia do ich ponownego wystąpienia.
Działania zapobiegawcze - działania podjęte w celu usunięcia przyczyn potencjalnych niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji oraz w celu niedopuszczenia do ich wystąpienia.
Przegląd wykonywany przez kierownictwo - formalna ocena, przeprowadzana przez najwyższe kierownictwo, stanu i adekwatności wdrażanych systemów zarządzania bhp do polityki i celów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zaangażowanie kierownictwa i polityka bhp
Ciągłe doskonalenie
Planowanie
Przegląd wykonany przez najwyższe kierownictwo
Wdrażanie i funkcjonowanie
Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze