PYTANIA EGZAMINACYJNE Z TOKSYKOLOGII DLA ANALITYKI MEDYCZNEJ

Niniejsze opracowanie pytań na egzamin z toksykologii dla Analityki Medycznej powstało dzięki Mocy Połączonych (przez INTERNET) Umysłów IV roku tegoż kierunku z grup 1, 2, 3, 4 w akademickim roku pańskim 2008/2009, którym przyświecał jeden szczytny cel: zaliczyć...

Tworząc niniejsze opracowanie korzystaliśmy z wielu dostępnych ( i niedostępnych) źródeł: wykłady, notatki z ćwiczeń, Wikipedia, podręczniki itd., itp., etc. ... aby nadać chaosowi wiadomości i informacji jeden ostateczny, przystępny i zrozumiały kształt.

Czytelniku przed Tobą teraz 6Z:

Zakuć, Zapić, Zdać, Zapić, Zapić aby Zapomnieć

prof. dr rehab. Don Kamillo

UWAGA!!!

Autorzy nie ponoszą absolutnie żadnej! Odpowiedzialności za wszelkie straty materialne, duchowe, uszczerbki na zdrowiu psychicznym, fizycznym, umysłowym jak: wpadnięcia w nałogi lub też zerwanie z nimi, choroby weneryczne, samobójstwa, biegunka, wymioty, wyłysienie, zsiwienie włosów, samospalenia, samookaleczenia, zboczenia płciowe, zmianę orientacji seksualnej, porwania przez UFO, opętania, rozpady związków, spłodzenie potomków, impotencję, klęski żywiołowe, i wszelkie inne możliwe i niemożliwe do przewidzenia szkody, zmiany, sytuacje, epizody będące następstwem lektury niniejszego opracowania.

!!!Sięgasz po niego na własną odpowiedzialność!!!

© Copyright by Analityka Medyczna Lublin 2009

Pytania

1. Toksyczność dioksyn i sposoby ich niszczenia.

2. Trucizny, dawki, rodzaje zatruć.

3. Zasady postępowania w zatruciach ostrych i przewlekłych trucizny, dawki, rodzaje dawek.

4. Czynniki warunkujące toksyczność.

5. Zatrucie tlenkiem węgla, mechanizm działania toksycznego, zasady postępowania diagnostycznego i leczniczego.

6. Ugrupowania chemiczne zmniejszające i zwiększające toksyczność ksenobiotyków.

7. Objawy kliniczne zatrucia alkoholem etylowym.

8. Ostre zatrucie alkoholem etylowym, mechanizm działania toksycznego, zasady postępowania diagnostycznego i leczniczego.

9. Ostre zatrucia metanolem, mechanizm działania toksycznego, leczenie.

10. Substancje toksyczne mogące działać szkodliwie po celowym dodaniu do żywności.

11. Związki azotu, wystepowanie w żywności, toksyczność, udział w tworzeniu nitrozoamin.

12. Skażenie żywności pestycydami, drogi zanieczyszczenia żywności pestycydami.

13. Mykotoksyny, ich działanie toksyczne.

14. Transport ksenobiotyków w ustroju.

15. -

16. Dystrybucja ksenobiotyków w ustroju, czynniki warunkujące dystrybucję, redystrybucja.

17. Biotransformacja ksenobiotyków, wpływ czynników fizjologicznych na biotransformację.

18. Eliminacja ksenobiotyków w ustroju, najważniejsze parametry toksykokinetyczne.

19. Interakcje toksykologiczne, znaczenie interakcji w zatruciach.

20. Oparzenia chemiczne wywołane substancjami żrącymi, ich wczesne i odległe skutki kliniczne, leczenie.

21. Zatrucia związkami cyjanowymi, mechanizm działania toksycznego.

22. Zatrucia metalami ciężkimi, mechanizm działania, zasady postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.

23. Związki chelatujące stosowane jako odtrutki w zatruciach metalami ciężkimi.

24. Zatrucia truciznami pochodzenia roślinnego (wilcza jagoda, lulek jadowity, bieluń dziędzierzawa).

25. Czynniki wpływające na zawartość związków toksycznych w roślinach.

26. Ostre zatrucia grzybami ze szczególnym uwzględnieniem muchomora sromotnikowego.

27. Zatrucia nikotyną.

28. Substancje toksyczne w pomieszczeniach i ich źródła.

29. Zatrucia rtęcią, mechanizm działania toksycznego, zasady postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.

30. Zatrucie ołowiem, mechanizm działania toksycznego, wskaźniki narażenie na ołów.

31. Zatruci rozpuszczalnikami organicznymi, objawy działania toksycznego

32. Trucizny lotne i gazowe.

33. Mechanizmy działania toksycznego ksenobiotyków.

34. Znaczenie odtrutek w leczeniu zatruć.

35. Objawy i przebieg kliniczny zatrucia paracetamolem.

36. Interakcje leków z alkoholami.

37. Zatrucia niesterydowymi lekami p/zapalnymi.

38. Zatrucia związkami fosforoorganicznymi, mechanizm działania toksycznego, objawy kliniczne, leczenie zatruć.

39. Zatrucia barbituranami, objawy kliniczne, zasady postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.

40. Zatrucia benzodiazepinami, objawy kliniczne, leczenie zatruć.

41. Toksyczność antybiotyków.

42. Zatrucia grzybami halucynogennymi.

43. Opiody, objawy zatrucia, leczenie.

44. Zatrucia lekami p. padaczkowymi.

45. Toksyczność tetracyklin.

46. Biomarkery skutków hepatotoksycznych.

47. Biomarkery działania nefrotoksycznego.

48. Toksyczne działanie formaldehydu.

49. Substancje toksyczne powodujące schorzenia dróg oddechowych.

50. Działanie neurotoksyczne ksenobiotyków.

1. Toksyczność dioksyn i sposoby ich niszczenia.

PCDDs- polichlorowane dibenzo-p-dioksyny

PCDFs-polichlorowane dibenzofurany

PBDDs-polibromowane dibenzo-p-dioksyny

TCDD/TCDF-tetrachlorodibenzeno-p-dioksyna/tetrachlorodibenzofuran; najbardziej toksyczny

Dioksyny- chloropochodne związków organicznych, które w swej budowie mają pierścienie benzenowe połączone mostkami tlenowymi, prekursorem jest dibenzeno-(1,4)- dioksyna- ciało stałe, wrze w temp.>100; do tej cząsteczki można wprowadzić podstawniki chlorowe- może powstać ok.75 izomerów.

Dioksyna bardzo toksyczna:

2,3,7,8-tetrachlorobenzeno-p-dioksyna(2,3,7,8 TCDD)

• ciało stałe, krystalizujące, temp. topnienia>300®C,w postaci barwnych igieł

Charakterystyka dioksyn:

• Powstają w procesie spalania substancji organicznych , spalania węgla zasolonego, przeróbek metali szlachetnych, produkcji asfaltu, papieru, w procesie spalania benzyny, drewna impregnowanego

• Dioksyny występują w przyrodzie od milionów lat jako produkt reakcji zachodzących w sposób naturalny(pożary lasów)

• Toksyczność zależy od budowy chemicznej (największa toksyczność ma TCDD)

• Są bardzo odporne termiczne i biologicznie

• Dobrze rozpuszczają się w tłuszczach

• Szybko penetrują barierę krew- mózg

• Nie rozpuszczają się w wodzie

• Ulegają biokumulacji w organach zwierząt, występują w paszach dla zwierząt

Drogi wchłaniania:

• Ukł. oddechowy

• Ukł. pokarmowy

• Skóra

Działanie:

• Karcynogenne(nowotwory pęcherza żółciowego, ukł. krwionośnego )

• Immunotoksyczne(obniżają odporność szczególnie u dzieci )

• Powodują bezpłodność

• Zaburzenia neurologiczne i hormonalne

• Działają embriotoksycznie(powodują rozszczep podniebienia, defekty kończyn)

• Chloracne- trwała, bezbolesna wysypka alergiczna, której towarzyszą bóle głowy, zmęczenie, podrażnienie i chroniczna słabość- ten stan może utrzymywać się przez 30 lat.

Niszczenie dioksyn:

• Fotodegradacja- ulegają rozkładowi do mniej toksycznych związków(najbardziej praktyczne niszczenie)

• Popiół dioksynowy wkłada się do pieca cementowego i powstają specjalne gatunki betonu stosowane jako podkłady do budowy autostrad

Nie życzę nikomu pytania na egzaminie z dioksyn…..

2. Toksyny, dawki, rodzaje zatruć.

Toksyny-trucizny organiczne wytwarzane przez drobnoustroje, rośliny i zwierzęta.

Rodzaje zatruć:

• Ostre- szybki rozwój szkodliwych zmian w organiźmie po 1x przyjęciu dużej dawki trucizny

• Podostre- zmiany w organiźmie następują w sposób mniej gwałtowny- 1x lub kilku razowej dawki

• Przewlekłe- powstają w skutek działania małych dawek przez dłuższy czas(mutacje, nowotwory)

(Dawki opisane są w pyt. nr 3)

3. Zasady postępowania w zatruciach ostrych i przewlekłych, trucizny, dawki, rodzaje dawek.

Trucizna- substancja, która wniknęła do organizmu, lub w nim powstała i powoduje zaburzenia jego funkcji lub śmierć. Działanie toksyczne trucizny zależy od dawki.

Dawka-taka ilość substancji chemicznej pobrana, wchłonięta, która warunkuje brak lub wystąpienie efektów biologicznych. Dawka podawana jest w jednostkach wagowych na masę lub powierzchnię ciała , niekiedy dodatkowo na dobę.

Rodzaje dawek:

• Dawka progowa lub dawka graniczna(dosis minima, DM)- to ilość substancji, która wywołuje pierwsze dostrzegalne skutki w organiźmie.

• D. lecznicza(dosis therapeutica, DT)- dawka, która wykazuje określone działanie farmakoterapeutyczne, ale nie wykazuje zakłóceń procesów fizjologicznych.

• D. toksyczna(dosis toxica,DT )- jest to ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny.

• D. śmiertelna(dosis letalis, DL)- to ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu.

• D. śmiertelna medialna(LD₅₀)- ilość substancji chemicznej, która powoduje śmierć 50% zwierząt wziętych do doświadczenia.

Zasady postępowania w zatruciach ostrych:

• Sprawdzamy tętno i oddech- w przypadku ich braku reanimujemy

• Przenosimy osobę poza obręb działania substancji toksycznej

• Usuwamy truciznę z powłok ciała- zdejmujemy odzież

• Prowokujemy wymioty- tylko u osoby przytomnej i nie prowokujemy u osoby w przypadku zatrucia substancjami żrącymi!!!

• Nieprzytomnego chorego układamy w pozycji bocznej

Zasady leczenia zatruć ostrych:

Leczenie objawowe :

• Zapewnienie prawidłowej wydolności krążenia

• Wyrównanie RKZ i gospodarki wodno- elektrolitowej

• Podajemy GKS (przeciw obrzękowo i przeciw zapalnie)

• Podajemy glukozę

Leczenie przyczynowe:

• Zmniejszenie działania toksycznego trucizny

• Zmniejszeni e wchłaniania trucizny z przewodu pokarmowego

- leki o działaniu wymiotnym, mechaniczne prowokowanie wymiotów, płukanie żołądka, chemiczne zobojętnianie,

• Zmniejszenie wchłaniania trucizny z dróg oddechowych i przez skórę

- sztuczne oddychanie mieszanina powietrza lub czysty tlen, przemyć powierzchnię skóry 1-2% r-rem wodorowęglanu Na

• Podajemy odtrutki, antidotum- antagoniści, zw. helatujące, wit. C

Zasady postępowania w zatruciach przewlekłych:

- brak inf. Proszę się wykazać inwencją twórczą ….:) myślę, że tu chodzi o leczenie objawowe (zapobieganie i leczenie następstw toksycznego działania trucizny na organizm, łagodzenie bólu, leczenie chorób będących następstwem działania trucizny)

4. Czynniki warunkujące toksyczność.

1. Właściwości fizykochemiczne

2. Budowa chemiczna

3. Czynniki biologiczne

4. Czynniki genetyczne

5. Czynniki środowiskowe

Właściwości fizykochemiczne a toksyczność

-ROZPUSZCZALNOŚĆ „corpora non agent nihil nisi fluida”-substancje nie reagują, jeżeli nie są rozpuszczone. Wiele trucizn charakteryzuje się bardzo dobrą rozpuszczalnością, tylko związki toksyczne rozpuszczalne w wodzie i lipidach stanowią zagożenie dla organizmu ludzkiego. Substancje jak np.: PbS, BaSO4 praktycznie nie rozpuszczalne nie stanowią zagrożenia. O toksyczności decydujecie tylko rozpuszczalność ale też współczynnik podziału olej:woda (R), który mówi o zdolności do przechodzenia przez bariery lipidowo-białkowe oraz zdolności gromadzenia się w tkance tłuszczowej czyli opkreśla siłę jego toksycznego działania, czasem wbrew jego reaktywności i budowie chemicznej. Wysoki wsp. podziału wiąże się z dobrą penetracją bariery krew-mózg oraz łatwością gromadzenia się w tkance tłuszczowej np.: eter, alkohol, barbiturany. Współczynnik podziału olej-powietrze wskazuje łatwe wchłanianie substancji substancji z powietrza przez skórę, a współczynnik woda-powietrze określa dobre wchłanianie trucizny przez płuca.

-TEMPERATURA WRZENIA I PAROWANIA to cechy fizyczne substancji występujących w postaci cieczy, związane ze zdolnością przechodzenia w stan pary, a zatem możliwością nasycania środowiska. Pary te są następnie wdychiwane przez płuca lub wchłaniane przez skórę. Niska temperatura wrzenia, a zatem duża prężność par, jest istotnym czynnikiem fizykochemicznym przyspieszającym zatrucia, zwłaszcza przemysłowe. Jest to dobrze uwidocznione na przykładzie benzenu i jego homologów, mimo stosunkowo zbliżonych dawek LD. Benzen uchodzi za najbardziej szkodliwą truciznę przemysłową, wiąże się to z jego niską temperaturą wrzenia (80°C), dużą prężnością pary w temp. 20°C a zatem dużą lotnością: 2x większą niż toluenu i 4-5x większą niż ksylenu i etylobenzenu.

-WIELKOŚĆ CZĄSTECZEK dyspersja, czyli rozdrobnienie ma olbrzymie znaczenie przy wchłanianiu przez płuca do krwi. Odnosi się to zwłaszcza do aerozoli (mgieł, dymów) oraz pyłów. Pary i gazy mają cząsteczki o wielkości poniżej 1μm i dlatego praktycznie zawsze są wchłaniane w oskrzelikach płucnych. Zjawisko to nabiera dużego znaczenia w czasie narażenia na działanie tlenków metali ciężkich np. tlenek cynku.

DYSOCJACJA Wartości pKa trucizn i leków, w powiązaniu z pH roztworów biologicznych, nabierają szczególnego znaczenia w procesach przemieszczania tych związków przez błony biologiczne. Wartość pKa określa wchłanianie i wydalanie oraz kierunki przemieszczania się trucizn i leków w organizmie. Z soku żołądkowego trucizny i leki mogą być wchłaniane do krwi lecz mogą przechodzić z krwi do soku żołądkowego. Stosunek stężeń substancji, znajdującej się w soku żołądkowym i osoczu krwi wyrażony współczynnikiem R, zależy od pKa danej substancji. Ze wzrostem pKa zasad zwiększa się wartość współczynnika R, co oznacza że zasady mogą być z żołądka słabo wchłaniane oraz mogą być do niego wydzielane. Natomiast im słabiej zdysocjowany kwas, tym łatwiej jest wydzielany do żołądka, natomiast silnie zdysocjowane kwasy łatwo wchłaniają się do osocza.

Budowa chemiczna a toksyczność

-zależność pomiędzy budową związku a zdolnością do wiązania z receptorem nie jest dostateczna do przewidywania toksyczności związku.

\-efekt elektronowy w cząsteczce, zależy od rodzaju występujących w nim podstawników: elektronobiorcy i elektronodawcy. Efekt podstawnikowy w kwasie octowym jest znacznie większy niż w pozycji meta kwasu benzoesowego, odległość bowiem jest znacznie mniejsza. Często elektrono biorcy np.: grupy winylowe i fenylowe, stają się słabymi elektrono dawcami, gdy sprzężony łańcuch alifatyczny leży pomiędzy tymi podstawnikami a zjonizowanymi grupami. Podwójne wiązanie azotu w związku heterocyklicznym np.: pirydynie jest silnie elektrono biorcze, choć pojedyncze wiązania atomu azutu w pirolu jest silnym elektrono dawcą.

-obecność w cząsteczce związku alifatycznego wiązania nienasyconego wpływa na zwiększenie reaktywności chemicznej, zwiększenie jego hydrofilności oraz zwiększenie jego toksyczności w organizmie człowieka i ssaków. Nienasycone związki cykliczne wykazują większą toksyczność niż nasycone.

-związki alifatyczne po zwiększeniu liczby grup metylowych w łańcuchu oraz rozbudowie jego rozgałęzień stają się dla organizmu człowieka bardziej toksyczne.

-izomeria strukturalna i optyczna: związki o ugrupowaniu para są przeważnie toksyczne, meta- mniej toksyczne, a orto rzadko. Organizm ludzki jest zbudowany z lewoskrętnych aminokwasów, białek i dlatego izomeria lewoskrętna leków i trucizn zwiększa ich udział w przemianach.

-podstawniki zmniejszające toksyczność: gr hydroksylowa w zw. alifatycznych, gr karboksylowa, gr. kw. siarkowego, sulfhydrylowa, acetylowa, metoksylowa, diazowa.

Podstawniki zwiększające toksyczność: gr. hydroksylowa w zw. aromatycznym, gr. metylowa po wprowadzeniu do zw. pierścieniowych, grupy aminowe, nitrowe, nitrozowe, a także chlorowcopochodne są bardziej toksyczne niż zw. macierzyste.

Czynniki biologiczne

-wiek-za detoksykację i biotransformację ksenobiotyków odpowiedzialne są układy enzymatyczne, które u niemowląt, małych dzieci i osób w podeszłym wieku są z reguły osłabione. Stwierdzono że sprzęganie z kwasem glikuronowym u płodu jest bardzo małe i po urodzeniu zaczyna wzrastać. Słabe jest również sprzęganie z glicyną u noworodków i dopiero w 8 tygodniu obserwuje się wartości prawidłowe. Jedynie sprzęganie z siarczanami i ich acetylacja są podobne u płodu i osoby dorosłej. Z wiekiem zmniejsza się wydolność nerek w związku z czym wydalanie ksenobiotyków z ustroju również jest zmniejszone.

-płeć, metabolizm ksenobiotyków zachodzi szybciej u samców niż samic. Największe różnice obserwowane są dla związków metabolizowanych przez enzymy mikrosomalne. Kastracja lub podanie męskich hormonów płciowych nie wpływa na metabolizm u samców, ważna jest natomiast u samic zwłaszcza w okresie pomenopauzalnym.

-aktywność układu endokrynnego- bezpośrednio lub pośrednio wpływa na aktywność mikrosomalnych enzymów. Niedobór lub nadmiar hormonów może znacząco zmieniać metabolizm trucizn.

-ciąża, powoduje zmniejszenie aktywności enzymów, min. oksydazy aminowej, metylotransferazy katecholowej, zmniejsza sprzęganie z glukuronami.

Czynniki genetyczne

Wady genetyczne mogą nasilać toksyczność związków. Mechanizm genetyczny, pojedyncze geny, lub kilka genów odpowiadają za cechy charakterystyczne dla danej jednostki. Źródłem mutacji są:promieniowanie jonizujące, związki alkilujące, formaldehyd, połączenia nitrozylowe i inne. Czynniki genetyczne powodują:

• Wzrost kumulacji niektórych substancji (izoniazyd- brak genu acetylacji)

• Przedłużenie działania (suksametonium- brak genu rozkładającego lek)

• Zwiększenie wrażliwości na związki chemiczne (genetyczny brak enzymu na leki przeciwzimnicze powoduje niedokrwistość hemolityczna)

• Dziedziczna porfiria u ludzi powoduje przy podaniu barbituranów lub związków sulfonowych ostre napady porfirii.

Czynniki środowiskowe

• gwałtowne zmiany ciśnienia atmosferycznego powodują zmiany hemodynamiczne i zmniejszają metabolizm i detoksykacje ksenobiotyków.

• Światło decyduje o rytmie życia i aktywności licznych enzymów wpływa na rytm biologiczny człowieka.

• Temperatura, zarówno niska jak i wysoka powoduje zwiększenie toksyczności.

• Promieniowanie jonizujące zmniejsza aktywność enzymów

• Ektotoksyny (pestycydy, metale ciężkie, dym papierosowy, nikotyna, alkohol) pobudzają lub hamują enzymy mikrosomalne. Tlenki azotu, azotyny i azotany w małych ilościach zwiększają zawartość methemoglobiny i aktywność układów redukcyjnych zabezpieczających hemoglobinę przed utlenianiem. Ołów pobudza niektóre enzymy. Ditlenek siarki aktywując powstanie sulfhemoglobiny wiąże się także z aneuryną i prowadzi do działania neurotoksycznego.

5. Zatrucie tlenkiem węgla, mechanizm działania toksycznego, zasady postępowania diagnostycznego i leczniczego.

Tlenek węgla (CO) jest bezbarwnym i bezwonnym gazem, powstaje jako produkt niepełnego spalania węgla i różnych substancji pochodzenia organicznego zawierających węgiel. Głównym źródłem w środowisku są gazy spalinowe, gaz świetlny, gaz wodny oraz gazy wybuchowe. Tlenek węgla jest przyczyną licznych zatruć, zwłaszcza w okresie zimowym.

Mechanizm działania toksycznego: CO ma duże powinowactwo do hemoglobiny, 200-300 razy większe niż tlen, w wyniku czego powstaje CO-Hb, która jest niezdolna do transportu tlenu do komórek organizmu. CO łączy się również z L-oksydazą, mioglobiną, oksydazą cytochromowi i cytochromem P-450.

Objawy zatrucia czadem:

• Zawroty i bóle głowy

• Niepokój, mroczki przed oczami

• Szybkie, równoczesne osłabienie wszystkich mięśni, ich porażenie, zwiotczenie co uniemożliwia osobie zatrutej wstać

• Po przedłużonej ekspozycji na skórze pojawiają się pęcherze i lekkie oparzenia

• Porażenie OUN- są to zmiany nieodwracalne bo w mózgu powstają „ogniska rozmiękania”, następuje zniszczenie neuronów

• Zaburzenia pamięci, nadpobudliwość, kołatanie i bicie serca, tachykardia

• Zaburzenia błędnikowe

• Po długiej ekspozycji skutkiem mogą być psychozy

• Hipoksja anemiczna i histotoksyczna z następowym uszkodzeniem tkanek i narządów, rozwija się kwasica metaboliczna.

• Utrata przytomności

• Śmierć następuje na skutek zatrzymania pracy serca.

Osobę zatrutą zawsze trzeba wynieść do czystej atmosfery, a czekając na przyjazd karetki należy taką osobę okryć aby nie dopuścić do hipotermii.

Leczenie: jest to zawsze leczenie specjalistyczne polegające na podaniu zatrutemu czysty tlen do oddychania. Osoby które zatruły się czadem trafiają do specjalistycznych ośrodków gdzie są umieszczane w komorach hiperbarycznych z czystym tlenem, ponieważ w takich warunkach okres półtrwania CO-Hb wynosi ok. 80 min. Natomiast okres półtrwania CO-Hb przy oddychaniu tlenem atmoseryczntm wynosi 4-5 godz. W warunkach hiperbarii (100%-tlenu) CO-Hb jest usuwane z organizmu w ciągu ok. 23 min. Stan pacjenta po leczeniu tlenem zależy od stopnia zatrucia, długości czasu w jakim osoba była narażona na CO oraz czasu w jakim została udzielona pomoc, ponieważ zmiany jakie następują w OUN są nieodwracalne.

6. Ugrupowania chemiczne zmniejszające i zwiększające toksyczność ksenobiotyków.

Podstawniki w związkach z punktu widzenia toksykologii można ująć w 2 grupy:1) wpływające na zmniejszenie toksyczności związku, 2)wpływające na zwiększenie toksyczności.

Podstawniki wpływające na zmniejszenie toksycznoś

: mogą często zwiększać toksyczność innych związków, jak ma to miejsce w przypadku grupy hydroksylowej (-OH). Grupa ta zmniejsz toksyczność związków alifatycznych a wprowadzenie większej ilości tych grup do związku może zupełnie znieść jego toksyczność. Zachodzi to np. u alkoholi które są mniej trujące niż odpowiednie węglowodory, np. etan i etanol. Wielowodorotlenowe alkohole alifatyczne, np. glicerol, są mniej toksyczne w porównaniu z alkoholami jedno wodorotlenowymi, np. propanolem..

Jednoznacznie zmniejsz toksyczność związku łańcuchowego lub pierścieniowego grupa karboksylowa (-COOH). Grupa ta w istotny sposób zwiększa rozpuszczalność w wodzie substancji, do której została przyłączona, co warunkuje dobre wydalanie tego związku z moczem. Duża reaktywność grupy karboksylowej w procesie sprzęgania znamiennie zwiększa detoksykacje związków karboksylowych. Wiele leków o małej toksyczności ma grupę karboksylowa, np. kwas salicylowy.

Rozpuszczalność w wodzie oraz nerkowe wydalanie związku zwiększa również reszta kwasu siarkowego (-SO₃H). Grupa ta obecna w związku chemicznym wpływa na zmniejszenie toksyczności. Wyraźnie zmniejsz toksyczność związku grupa sulfhydrylowa (tiolowa- SH).

Działanie trujące związków chemicznych zmniejszają również zawarte w nich ugrupowania takie jak: acetylowa (-CH₃CO), metoksylowe (-CH₃O), etoksylowe (-C₂H₅O) oraz grupa di azowa.

Ugrupowania zwiększające toksyczność związków: są dobrze poznane i uwzględniane w syntezie nowych leków. W tym miejscu należy jeszcze raz powrócić do grupy hydroksylowej (-OH). Grupa ta w związkach aromatycznych zwiększa toksyczność przykładem jest tutaj benzen i fenol, z których fenol jest ponad 2-krotnie bardziej toksyczny.

Liczba grup hydroksylowych w związkach aromatycznych zwiększa ich toksyczność, np. fenol i hydrochinony. Grupy metylowe (-CH₃) zmieniają chemiczne właściwości cząsteczki w zależności od układów stereochemicznych i elektronowych. Prowadza najczęściej do zmniejszenia rozpuszczalności w wodzie, lecz znane SA przypadki, że rozgałęzienie łańcucha, np. alkoholi, prowadzi do zwiększenia ich charakteru hydrofilnego

Grupa aminowa (-NH₂) należy do jednych z najaktywniejszych chemicznie ugrupowań. Znajdujące się w związkach grupy aminowe zwiększa wyraźnie ich toksyczność, która rośnie wraz z liczbą tych grup. W toksykologii znane są ze swojej toksyczność alifatyczne diaminy - putrescyna, kadaweryna- zwane jadami trupimi. Grupa aminowa nadaje zwiazku silne właściwości methemoglobinotwórcze. Aminy alifatyczne w czasie biotransformacji uwalniają amoniak, który jest dodatkowym źródłem zagrożenia dla organizmu, a szczególnie dla OUN.

Grupy nitrowe (-NO₂) i nitrozowe (-NO) wnoszą swoja obecnością silne działanie utleniające. Są to grupy, które nadają silnie toksyczny charakter zarówno związkom alifatycznym, jak i aromatycznym. Działają silnie methemoglobinotwórczo. Związki aromatyczne z grupą nitrowa redukują się w organizmie do odpowiednich amin, tworząc zagrożenie omówine przy aminach.

Ugrupowanie nitrylowe (cyjanowe, CN-), należy do wyjątkowo toksycznych grup. Anion nitrylowy jest biologicznie bardzo reaktywny, tworzy nieodwracalne połączenia z bardzo ważnymi dla życia układami oddechowymi, blokując je kom petycyjnie. Chodzi tu przede wszystkim o cytochromy oraz hemoglobinę, z którymi tworzy połączenia cyjanowe, np. cyjanohemoglobine, nie zdolne do przenoszenia i wiązania tlenu.

Ogólnie uważa się, że chlorowcopochodne związków organicznych, alifatycznych i aromatycznych, są bardziej toksyczne od swoich związków wyjściowych. Liczba atomów wodoru podstawianych np. chlorem zwiększa toksyczność jak ma to miejsce, np. w kwasie trichlorooctowym, który nabiera właściwości silnej trucizny protoplazmatycznej. Do tej grupy związków należy również tetra chloro etylen, który jest najbardziej toksyczny ze wszystkich chlorowanych węglowodorów. Chlorobochodne węglowodory aromatyczne, których prototypem jest chlorobenzen, są znacznie silniejszymi truciznami niż sam benzen. W tej grupie znajdują się również polichlorowane środki owadobójcze jak DDT. Analogicznie, jeżeli podstawnikiem jest brom lub jod to związki te mogą wykazać zwiększoną toksyczność od swoich analogów chlorowych, jodoform jest znacznie bardziej toksyczny od chloroformu.

7. Objawy kliniczne zatrucia alkoholem etylowym.

Zatrucia alkoholem etylowym można podzielić na zatrucia ostre wynikające z jednorazowego spożycia dużej ilości alkoholu oraz zatrucia przewlekle związane z długotrwałym przyjmowania etanolu(choroba alkoholowa).

Zatrucie ostre charakteryzuje się w zależności od spożytej dawki:

Zatrucie lekkie, przy stężeniu alkoholu etylowego we krwi 0,5-1.5‰ Charakteryzuje się pobudzeniem, nieznacznym upośledzeniem widzenia, koordynacji ruchowej i mięśniowej oraz wydłużeniem czasu reakcji. Kliniczne objawy zatrucia wykazuje 25% osób tej grupy.

Zatrucie umiarkowane, przy stężeniu alkoholu 1.5-3‰ we krwi powoduje wyraźne upośledzenie widzenia, percepcji zmysłowej oraz koordynacji mięśniowej. Obserwuje się wydłużenie czasu reakcji oraz bełkotliwa mowę. 50-95% tych osób wykazuje kliniczne objawy zatrucia.

Zatrucie ciężkie, przy stężeniu alkoholu etylowego 3-5‰ we krwi charakteryzują się ważnymi zaburzeniami koordynacji, upośledzeniem widzenia lub widzeniem podwójnym. Zagraża utrata przytomności. Niekiedy rozwija się ciężka hipoglikemia z hipotermią, sprzężone odchylenie gałek ocznych. Pojawia się sztywność wyprostna kończyn, jedno lub dwustronny objaw babińskiego, drgawki oraz szczękościsk. W grupie tej zdążają się zgony.

Śpiączka występuje przy stężeniu ponad 5‰ obserwuje się utratę przytomności zwolniony oddech, osłabienie odruchów oraz całkowite zniesienie reakcji na bodźce zewnętrzne. W tej grupie zatrutych występują już częste zgony.

Toksyczne skutki długotrwałego przyjmowania alkoholu SA przyczyna postępujących zmian osobowości zaniku intelektu i uczuć wyższych. Toksyczny obraz alkoholizmu uzupełniają zmiany somatyczne, do których należą:

1. Zaburzenia czynnościowe i zmiany patologiczne układu pokarmowego(nieżyty i owrzodzenia)

2. Zmiany chorobowe wątroby i nerek, do marskości wątroby i niewydolności nerek włącznie

3. Przyspieszenie dynamiki zmian miarzdzycowych w całym organizmie.

4. Ogólne wyniszczenie ustroju.

8. Ostre zatrucie alkoholem etylowym, mechanizm działania toksycznego, zasady postępowania diagnostycznego i leczniczego.

Mechanizm działania toksycznego wiąże się z jego biotransformacja i duża toksycznością metabolitów. Przede wszystkim nagromadzenie w cytozolu produktów przemiany w postaci zredukowanych nukleotydów, NADH i NADPH, oraz jonów wodorowych. Aldehyd octowy jest aktywna trucizna protoplazmatyczną, natomiast kwas octowy jeden z mocnych kwasów organicznych, szybko prowadzi do kwasicy.

Na szczególna uwagę w mechanizmie działania zasługuje jego działanie depresyjne, narkotyczne oraz hepatotoksyczne. Alkohol etylowy ze względu na swoja lipofilność narusza strukturę i czynność neuronów oraz łatwo przenika do komórek OUN powodując ich niedotlenienie prowadzące do zaburzeń czynnościowych. Alkohol etylowy, przy regularnym piciu dostarcza organizmowi połowę dziennego zapotrzebowania energetycznego. Może to prowadzić do przeładowania energetycznego, otyłości i stłuszczenia wątroby, a także do znacznego ograniczenia spożycia cennych produktów białkowych i witaminowych.

Częste spożywanie etanolu przez kobiety w ciąży prowadzi do tzw. Zespołu poalkoholowego uszkodzenia płodu. Alkohol został uznany przez niektórych badaczy za pro karcynogen.

Rozpoznanie

W przypadku zatrucia alkoholem etylowym należy pamiętać, że upojenie może maskować inne przyczyny utraty przytomności np. udar mózgu, uraz głowy czy śpiączkę cukrzycową. Rozpoznanie zatrucia alkoholem etylowym polega na:

• Rozmowie ze świadkami

• Określeniu ilości i stężenia alkoholu

• Uwzględnienie możliwości zatrucia mieszanego (leki nasenne, środki psychotropowe, alkohol metylowy)

• Charakterystyczny przebieg kliniczny

• Koniecznie należy wykluczyć uraz czaszkowo-mózgowy, hipoglikemię

Postępowanie

Postępowanie z osobą, u której doszło do zatrucia polega na:

• Ochronie przed oziębieniem oraz urazami

• Stadium I: przy nietypowych objawach nadal obserwować, w razie potrzeby skierować na leczenie ambulatoryjne, wezwać lekarza do domu

• Stadium II: wskazane leczenie szpitalne

• Stadium III i IV; przewieźć do szpitala pod opieką lekarza

• Dzieci zatrute alkoholem, nieprzytomne, z drgawkami lub zaburzeniami oddechowymi muszą być hospitalizowane w każdym przypadku

9.Ostre zatrucie metanolem ,mechanizm działania toksycznego, leczenie.

Alkohol metylowy szybko wchłania się z układu oddechowego, przewodu pokarmowego i przez skórę. Po wchłonięciu do krwi przemieszcza się do narządów i tkanek, których gromadzi się proporcjonalnie do ich uwodnienia. Przemiana tego alkoholu u człowieka zachodzi w wątrobie(80%-ADH,20%-MEOS, kilka%- katalaza ). Szlak przemiany alkoholu-utlenienie metanolu pod wpływem ADH do formaldehydu(reakcja przebiegająco wolno)->formaldehyd pod wpływem FDH przechodzi w kwas mrówkowy(reakcja szybka 1,5 min)->kw.mrówkowy pod wpływem syntetazy H4-folianu przemienia się w formylo-H4-folian->następnie w dwutlenek węgla i wodę.

Jego toksyczność jest związana z faktem, iż jest metabolizowany z szybkością 5-krotnie mniejszą niż alk.etylowy, jego wydalenie przez płuca i nerki twa 4 godz.

Sam alkohol metylowy nie kumuluje się w organizmie, natomiast kw.mrówkowy tak. Dlatego mechanizm działania toksycznego alkoholu metylowego jest związany z jego metabolitami-aldehydem i kwasem mrówkowym.

Kwas mrówkowy prowadzi do ciężkiej kwasicy metabolicznej, mleczajowej i ketonowej i charakterystycznych zmian w oku.

Formaldehyd jest trucizną protoplazmatyczną(gromadzi się zgodnie nawodnieniem danego narządu),powoduje zmiany zwyrodnieniowe komórek miąższowych wątroby, nerek i serca. W oku zmiany zwyrodnieniowe dotyczą siatkówki, nerwu wzrokowego oraz nabłonka rogówki.

Ostre zatrucia metanolem, można podzielić na :

-lekkie-uczucie zmęczenia. bóle głowy, nudności,a po 24-48h zaburzenia widzenia.

-średnio ciężkie-silne zawroty głowy i bóle głowy, nudności, wymioty oraz depresja o.u.n. , zaburzenia widzenia po 24-48h mogą być odwracalne bądź nieodwracalne.

-ciężkie-w początkowej fazie charakteryzują się objawami zatrucia średnio ciężkiego. W miarę rozwoju zatrucia obserwuje się nasilenie wentylacji płuc, szybki, płytki oddech( typ Kusmaulla) spowodowany kwasicą. Pojawia się sinica, spadek ciśnienia krwi, rozszerzenie źrenic, śpiączka. Zmniejszenie zasobu zasad( poniżej 20 mmol/l.) oraz nie wyrównanej kwasicy. Może wystąpić zgon z powodu niewydolności oddechowej.

Leczenie

-wywołać w dowolny sposób wymioty(jeżeli osoba zatruta jest przytomna)

-podać około 100 ml etanolu 40% (zapobiega dalszemu wchłanianiu się metanolu i spowalnia jego metabolizm)

-podawanie glukozy

-eliminacja pozaustrojowa-hemodializa(bezwzględne wskazanie do hemodializy, gdy stężenie metanolu we krwi wynosi 500 mg/dm3

-duże dawki kw.foliowego

-zwalczanie kwasicy metabolicznej - podawanie wodorowęglanu sodu pod kontrolą badania gazometrycznego;

LD100=70g(100cm3)

10-100mg/dm3 -wskazuje na zatrucie

10.Substancje toksyczne mogące działać szkodliwie po celowym dodaniu do pożywienia.

-substancje przedłużające trwałość np. przeciwbakteryjne

-kw.mrówkowy

-kw.octowy

-kw.propionowy i jego sole

-kw.benzoesowy

-azotyny i azotany- do konserwacji i peklowania, stosowane razem z solą kuchenna i dodawane do soli zmiękczającej mięso

-nadtlenek wodoru

-dwutlenek siarki ,siarka, siarczany, dodawane np. do win

-antyoksydanty syntetyczne - do produkcji olejów, tłuszczów, jako składniki pasz, zapobiegają jełczeniu tłuszczów.

Syntetyczne przeciwutleniacze to: kw. galusowy, galusan propylu

Nienasycone kwasy tłuszczowe które wchodzą w skład glicerydów wiążą cząsteczką o2 z powietrza, w ten sposób tworzą się wodoronadtlenki, które rozkładają się do wolnych rodników, które powodują jałczenie tłuszczow. Przeciwutleniacze wprowadzają atom H+ do rodnika, następuje przerwanie łańcucha reakcji.

-barwniki(dające kolor, powinny być bardzo czyste)

-barwniki azowe-oranż, Sudan I , czerń brylantowa, zieleń malachitowa, fuksyna, erytrozyna, eozyna

-barwniki organiczne-B-karoten, karmel

-barwniki nieorganiczne-tlenek żelaza, dwutlenek tytanu

-sztuczne składniki słodzące-sacharyna, sterol, cyklawiniany.

Mają one działanie karcenogenne jeśli są nadużywane.

-substancje poprawiające zapach -safkol, wanilina, eugenol

-substancje poprawiające smak- kw. glutaminowy i jego sole

E210-E 219-rakotwórczy benzoesan sodu dodawany do napojów gazowanych, marynat sałatek

E220-dodatek do wina, suszonych owoców, niszczy Wit. B12(co powoduje niedokrwistość)

E229-E257- są bardzo niebezpieczne dla osób z nadciśnieniem, obecne w serach topionych, wędlinach, prowadzą do podwyższenia ciśnienia.

Chinina-dodawana do toników, oprócz tego obecna w preparatach antyarytmicznych i w lakach w malarii.

-substancje wybielające

-emulgatory

-Zw. poprawiające trwałość owoców cytrusowych - difenyl, mogą wywoływać wszelkie reakcje alergiczne w postaci uczuleń i podrażnień skóry.

Grupa konserwantów, które są całkowicie zabronione. Należą do nich : E222, E223, E224 oraz E232, E234, E241.

Wszystkie wymienione substancje dodatkowe mają ogromny wpływ na nasz cały organizm, począwszy od problemów żołądkowych aż po niedobór witamin i składników mineralnych.

mogą spowodować alergie, bole głowy, w organizmie mogą przemieniać się sub. rakotwórcze, duża ilość może spowodować bóle głowy i
podrażnienie nerwów.

11. Związki azotu, występowanie w żywności, toksyczność, udział w tworzeniu nitrozoamin

trudno mówić o występowaniu tlenków azotu czy amoniaku w żywności…

*azotany i azotyny - występują w żywności jako pozostałość nawozów sztucznych,

pobrane z wodą przez rośliny (rośliny kumulują zw.azotu, zwłaszcza nowalijki; duże zanieczyszczenie wód azotanami i azotynami!), ich sole sodowe i potasowe są stosowane do konserwowania (peklowania) mięsa i jako konserwanty w żółtych serach

-toksyczność: azotyny powodują powstawanie methemoglobiny! jon azotynowy utlenia Fe²⁺ do Fe³⁺ => niedotlenienie organizmu, szczególnie wrażliwe dzieci do 6mies. życia! (bo Hb płodowa łatwiej przekształca się w metHb, bardziej podatna a jednocześnie u dzieci jeszcze nie jest wystarczająco aktywna reduktaza methemoglobinowa!)

azotany i azotyny szybko wchłaniają się z przewodu pok.; azotany również szybko wydalane przez nerki a azotynów w moczu nie stwierdzono! - prawdopodobnie są przekształcane do azotanów a część bierze udział w reakcji nitrozowania amin i powstawania nitrozoamin w reakcji np.:

NaNO₂ (azotyny!) + HCl (w żołądku)  HNO₂ (kw.azotawy, niestabilny) + NaCl

2 HNO₂  H₂O + N₂O₃ // N₂O₃ to główny czynnik reagujący z aminami! //

(CH₃)₂NH + N₂O₃  (CH₃)₂N-N=O nitrozo di metylo amina

12. Skażenie żywności pestycydami, drogi zanieczyszczenia żywności pestycydami

skażenie żywności pestycydami wynika ze stosowania ich niezgodnie z zasadami „dobrej praktyki” rolniczej, bo całkowite ich wyeliminowanie nie jest możliwe!ale można ograniczyć je do ilości praktycznie nieszkodliwych dla zdrowia

produkty roślinne skażone wskutek:

- stosowania pestycydów w okresie wzrostu roślin (stopień skażenia zależy od:

*dawki i ilości zabiegów,

*postaci preparatu /preparaty płynne bardziej skażają roślinę niż pyliste/,

*warunków atmosferycznych /np. opady deszczu, wiatr - zmniejszają zaniecz. roślin!/,

*czasu, jaki upłynął od wykonania zabiegu do zebrania planów - ważne jest przestrzeganie okresów karencji!! -zabezpieczają one żywność przed nadmiarem pestycydów)

*sposób nawożenia, rodzaj gleby, przemiany zachodzące w roślinie…

- w okresie przechowywania (np. na czas transportu owoców z zagranicy)

produkty zwierzęce skażone wskutek:

- stosowania pestycydów do zwalczania pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych zwierząt

- spożywania pasz zanieczyszczonych pestycydami

- spożywania wody zanieczyszczonej pestycydami

*DDT - pomimo iż jego stosowanie zostało całkowicie zakazane 30lat temu, wykrywane jest nadal w produktach pochodzenie zwierzęcego (choć w stale malejących ilościach) /bo skażenie gleb! i pasz i importowanych składników pasz)

*Polichlorowane bifenyle (PCB) - skażenie wołowiny, baraniny, jaj, kurcząt, masła, tłuszczu wolowego i cielęcego, chleba a także w warzywach i owocach, bo stosuje się je (difenyl, 2-fenylofenol, 2-fenylofenolan) do zabezpieczania owoców w czasie przechowywania i transportu z zagranicy (posypuje się je, zanurza w r-rach lub owija bibułkami nasączonymi fungicydami… dlatego należy cytrusy importowane dokładnie myć! :) )

skutkiem skażenia żywności - zmniejszenie wartości odżywczej i zmiana właściwości organoleptycznych

zmniejszenie zawartości pestycydów - w czasie przechowywania

-w czasie przetwarzania i przygotowywania żywności do spożycia, pasteryzacji, sterylizacji, suszenia, gotowania, smażenia, pieczenia (np. zw.fosforoorganiczne ulegają praktycznie całkowitemu rozkładowi pod wpł.temp.!)

*tzw.tolerancje = maksymalne dopuszczalne pozostałości pestycydów w poszczególnych surowcach i produktach spożywczych, [mg/kg produktu] opracowane w celu ochrony zdrowia

*dopuszczalne dzienne pobranie [mg/kg m.c./24h lub mg/osobę na 24h] - il. jaką można przyjąć prawdopodobnie bez szkody dla zdrowia ;)

13. Mykotoksyny, ich działanie toksyczne.

Metabollity mikroskopijnych grzybów zwanych nitkowatymi lub pleśniami rosnącymi na różnych podłożach noszą nazwę mykotoksyn. Uważa się, że grzyby i wytwarzane przez nie mykotoksyny powodują zniszczenie i pogorszenie jakości około 20% masy ziarna zbóż, poważne straty w hodowli zwierząt, stwarzają również zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Są to wtórne metabolity grzybów z rodzaju Aspergillus, Penicillium i Fusarium. Źródłem grzybów może być gleba, atmosfera, magazyny przechowywania pasz oraz środki transportu. Wiatr jest czynnikiem prowadzącym do rozsiewania zarodników grzybni, mają zdolność długiego przetrwania.

Najważniejsze klasy mykotoksyn:

1. aflatoksyny

2. ochratokstny

3. zearalenon

4. trichoteceny

Objawy zatrucia:

- brak apetytu,

- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,

- biegunki,

- świąt skóry,

- duża śmiertelność,

- zaburzenia rozrodu.

Działanie:

- hepatotoksyczne,

- nefrotoksyczne,

- neurotoksyczne,

- estrogenne,

- uszkodzenie układu krwiotwórczego

- uszkodzenia błon śluzowych, skóry, nerek.

Ochratoksyna wchłania się głównie z przewodu pokarmowego, najwięcej odkłada się w nerkach, a następnie w wątrobie, mięśniach i tkance tłuszczowej. Powoduje poliurie i zahamowanie wzrostu.

Patulina wytwarzana przez Penicilium i Aspergillus. Głównie występuje w zaatakowanych pleśnią jabłkach oraz w mniejszym stopniu innych owocach; głównym źródłem są przetwory zapleśniałych jabłek. Objawy toksyczne: przekrwienie skóry, krwawienia, krwotoki z przewodu pokarmowego.

Zearalenon o właściwościach estrogennych (wywołuje objawy podobne do rui).

Najprostszym testem jest naświetlanie ultrafioletem UV i jeśli pojawi się fluorescencja świadczy to o obecności aflatoksyn. Inne metody to chromatografia cienkowarstwowa.

Aflatoksyny - działanie toksyczne kancerogenne (pod wpływem aflatoksyn tworzą się nowotwory takie jak: wątroby, okrężnicy, żołądka, nerek, gruczołów łzowych, języka, tchawicy), immunosupresyjne. Uzyskano niepodważalne dowody na istnienie korelacji między dawką spożytą a działaniem hepatotoksycznym, dlatego obecnie dąży się do możliwie maksymalnego zmniejszenia zanieczyszczenia żywności tymi związkami.

14. Transport ksenobiotyków w ustroju.

Transport ksenobiotyków przez błony biologiczne odbywa się przez:

- bierny, tzw dyfuzja bierna,

- transport przez pory (absorpcja konwekcyjna),

- transport ułatwiony,

- transport aktywny,

- transport przez pary jonowe,

- endocytoza.

Większość substancji obcych przechodzi przez błony z pomocą dyfuzji biernej. Zachodzi ona bez nakładu energii i odbywa się zgodnie z różnicą stężeń (gradientem) lub potencjałów na obu powierzchniach błony. Tylko cząsteczki nie zjonizowane i rozpuszczalne w tłuszczach mogą przenikać przez błony komórkowe. Formy niezdysocjowane słabych elektrolitów łatwiej przechodzą przez błony, kwasy organiczne łatwiej ulegają dyfuzji biernej w środowisku kwaśnym, zaś zasady organiczne w środowisku zasadowym.

Swoistą odmianą dyfuzji biernej jest transport par jonowych. Silnie zjonizowane aniony lub kationy organiczne (czwartorzędowe zasady amoniowe) mogą tworzyć z jonami organicznymi środowiska lub błony o przeciwnym znaku kompleksy cząsteczek obojętnych elektrycznie, które przechodzą przez błonę na zasadzie dyfuzji biernej.

Absorpcja konwekcyjna (transport przez pory) umożliwia przenikanie przez błony jonów i substancji hydrofilnych, o masie cząsteczkowej około 200. Substancje te są transportowane wraz z wodą przez pory mające na zewnętrznej powierzchni błony ładunek dodatni lub ujemny, błony są elektrycznie obojętne.

Transport ten zależy od:

- liczby porów,

- różnicy ciśnienia hydrostatycznego po obu stronach błony.

Za pomocą absorpcji konwekcyjnej transportowane są zjonizowane sulfonamidy.

Transport ułatwiony - transport przy udziale nośników, odbywających się zgodnie z różnicą stężeń po obu stronach błony, a więc bez wkładu energii komórki. Transportowane są substancje o dużej cząsteczce słabej rozpuszczalności w lipidach, tworzą one kompleksy ze znajdującymi się w błonach nośnikami białkowymi. Związek niezjonizowany lub jon wiąże się z nośnikiem na jednej powierzchni błony, w postaci kompleksu przechodzi przez błonie i odłącza się na jej drugiej powierzchni. Nośnik następnie wiąże kolejną cząsteczkę substratu.

Transport aktywny - odbywa się wbrew gradientowi stężeń. Do tego celu niezbędna jest energia pozyskiwania najczęściej z rozpadu ATP. Może być zahamowany przez inhibitory mitochondrialnego łańcucha transportu elektronów lub substancje zaburzające fosforylację oksydacyjną.

Szczególne znaczenie ma:

- transport aktywny jonów Na+ i K+ (pompa sodowo-potasowa),

- wydzielanie jonów H+ w błonie śluzowej żołądka i kanalikach nerkowych,

- transport Fe a także Co, Ni, Mn przez ferrytyne,

- eliminacja trucizn przez nerki.

Endocytoza - pobieranie przez komórkę makrocząsteczek rozproszonych lub zawieszonych w środowisku.

Fagocytoza - cząsteczki stałe.

Pinocytoza - cząsteczki rozproszone.

Cząsteczki ksenobiotyków zostają zaadsorbowane na powierzchni błony komórkowej, które po pewnym czasie wgłębia się w tym miejscu, tworząc pęcherzyk zwany endosomem. Wewnątrz komórki endosomy zlewają się z pęcherzykami lizosomów zawierającymi enzymy hydrolityczne rozkładające pobrany materiał, a produkty rozpadu przenikają do cytoplazmy, zaś niestrawione cząsteczki ulegają egzocytozie.

Endocytoza zachodzi:

- w pęcherzykach płucnych,

- usuwanie trucizn z krwią przez komórki układu siateczkowo-śródbłonkowego wątroby i śledziony.

(15 brak na liście)

16. Dystrybucja ksenobiotyków w ustroju, czynniki warunkujące dystrybucję, redystrybucja.

Dystrybucja - obejmuje zarówno rozmieszczenie substancji

obcych między poszczególnymi tkankami i narządami, jak i przenikanie

przez bariery wewnątrzustrojowe, nieswoiste wiązanie z białkami osocza i narządów

oraz wybiórcze odkładanie się w tkankach (kumulacja).

Rozmieszczenie substancji w organizmie jest uzależnione zarówno od czynników fizjologicznych jak i właściwości fizykochemicznych.

W początkowej fazie dystrybucji największą rolę odgrywa pojemność minutowa serca i przepływ krwi przez poszczególne narządy. W ciągu kilku minut po absorpcji największa ilość substancji dochodzi do serca, wątroby, nerek, mózgu i innych dobrze ukrwionych narządów. Przenikanie ksenobiotyków do mięśni, skóry, tłuszczu zapasowego jest wolniejsze, a stan równowagi w tych tkankach ustala się w ciągu kilkudziesięciu minut do kilku godzin.

Druga faza dystrybucji obejmuje znacznie większą objętość organizmu niż faza pierwsza. Rozmieszczenie substancji obcych zależy także od czynników warunkujących szybkość dyfuzji do tkanek. Dystrybucję związków lipofilnych ogranicza szybkość przepływu krwi przez dany narząd, zaś rozmieszczenie substancji dobrze rozpuszczalnych w wodzie ogranicza szybkość dyfuzji.

Duże znaczenie w rozmieszczeniu substancji ma ich wiązanie przez białka osocza krwi. Ksenobiotyki po przedostaniu się do krwioobiegu, w ciągu minuty są rozprowadzane w całej objętości osocza, a następnie wiążą się odwracalnie z białkami osocza. Największą rolę odgrywają albuminy.

Wiążą się one za pomocą wiązań: jonowych, dipolowych, hydrofobowych i siłami van der Waalsa, a tylko nieliczne za pomocą wiązań kowalencyjnych. Wiązanie z białkami osocza zwiększa biologiczny okres półtrwania substancji, opóźnia metabolizm i wydalanie.

Rozmieszczenie substancji w organizmie jest uwarunkowane powinowactwem do krwi i tkanek. Substancje intensywnie wiązane przez białka osocza w mniejszym stopniu przenikają do narządów, natomiast substancje o dużym powinowactwie do tkanek występują w osoczu w małym stężeniu. Wiązanie przez białka osocza zwiększa biologiczny okres półtrwania substancji, opóźnia metabolizm i wydalanie. Tym samym decyduje o czasie rozpoczęcia działania trucizny i czasie jej działania, gdyż tylko wolna frakcja jest biologicznie czynna.

Istotną rolę w dystrybucji odgrywa przechodzenie z krwi do płynu tkankowego. Te dwa płyny ustrojowe są oddzielone od siebie ścianami naczyń włosowatych, które są dobrze przepuszczalne zarówno dla związków litofilnych, jaki i rozpuszczalnych w wodzie. Jedynie substancje o masie cząsteczkowej powyżej 60tyś zatrzymują się w łożysku naczyniowym. Zarówno albuminy osocza jak i substancje występujące w połączeniach z białkami w warunkach fizjologicznych nie przechodzą przez ściany naczyń włosowatych. Przesączanie w tych naczyniach zachodzi pod wpływem wysokiego ciśnienia hydrostatycznego na zakończeniu tętniczek, zaś pewna reabsorbcja płynu tkankowego następuje w zakończeniach żylnych na skutek ciśnienia osmotycznego koloidów osocza.

Wiązanie przez białka narządów- wiele składników tkankowych wiąże ksenobiotyki, wpływając na ich wybiórcze umiejscowienie w niektórych narządach, np. glikozydy nasercowe i prokaina wiążą się z białkami mięśnia sercowego, metale wykazują powinowactwo do metalotioneiny.

Kumulacja w tkance tłuszczowej- substancje mają właściwości lipofilne( insektycydy polichlorowe, polichlorowane bifenyle) co pozwala na szybkie ich przenikanie przez błony komórkowe i gromadzenie się w organizmie, mają duże powinowactwo do tkanki tłuszczowej. Pozostają tam przez długi czas, lecz przy szybkim metabolizmie tk. tłuszczowej (zmn. masy ciała) istnieje niebezpieczeństwo nagłego uwolnienia subst. i zwiększenie stężenia we krwi prowadzące do zatrucia.

Kumulacja w tkance kostnej- w kościach i zębach kumulują się:

-tetracykliny

-ołów.

Kumulacja zachodzi na powierzchni tk. kostnej. Substancje mogą być praktycznie obojętne dla organizmu (ołów) lub wywierać działanie szkodliwe.

Rozmieszczenie niektórych substancji w organizmie może z czasem ulec zmianie (redystrybucja). Zazwyczaj substancja przechodzi z dobrze ukrwionych narządów do tkanek o mniejszym przepływie krwi, wykazujących większą pojemność wiązania np. tiopental po wstrzyknięciu dożylnym bardzo szybko przenika z mózgu do tkanki tłuszczowej.

17. Biotransformacja ksenobiotyków, wpływ czynników fizjologicznych na biotransformację.

Przemiany ksenobiotyków w organizmie można podzielić na

• reakcje pierwszej fazy: utlenianie, redukcję, hydrolizę, które modyfikują strukturę chemiczną substancji przez wytworzenie grup funkcyjnych, które są niezbędne do procesu sprzęgania.

• reakcje drugiej fazy czyli sprzęganie z kwasem glukuronowym lub siarkowym i glicyną , której metabolity są na ogół bardziej polarne niż subst. wyjściowe a tym samum łatwiej wydalane z organizmu.

Biotransformacja ksenobiotyków zachodzi przy udziale enzymów, które są w wątrobie, nerkach, płucach, jelicie cienkim, łożysku, osoczu. Ważną rolę odgrywają enzymy siateczki śródplazmatycznej hepatocytów - enzymy mikrosomalne, które biorą udział w reakcjach utlenienia, redukcji, sprzęgania. Utlenianie zachodzi przy udziale tlenu cząsteczkowego oraz donoru wodoru w postaci NADPH i NADH. Reakcje redukcji wymagają jedynie czynnika redukcyjnego. Enzymy katalizujące utlenianie ksenobiotyków są zaliczane do monooksygenaz zawierających cytochrom P-450.We frakcji mikrosomalnej występuje łańcuch transportu elektronów składający się z cytochromu P-450 (przyłącza tlen i utlenia substrat), reduktazy NADPH - cytochrom P-450 (przenosi elektrony z NADPH na cytochrom P-450) oraz czynnika lipidowego (łączy cytochrom z reduktazą).

W wyniku biotransformacji ksenobiotyków powstają metabolity o różnej aktywności biologicznej. W przypadku tworzenia się produktów o słabszym działaniu toksycznym mamy do czynienia z detoksykacją , ale często w wyniku biotransformacji dochodzi do aktywacji metabolicznej substancji nieczynnej biologicznie lub wykazującej słabe działanie toksyczne do silnie toksycznego metabolitu (np. utlenianie insektycydów fosforoorganicznych, metanolu do formaldehydu).

Niewielka ilość substancji nie ulega biotransformacji np.: silnie polarne kwasy (szczawiowy, ftalowy), związki lotne (eter etylowy), które bardzo szybko wydalają się przez nerki lub płuca.

Wpływ czynników fizjologicznych na biotransformację:

1. wiek: aktywność enzymów mikrosomalnych jest mniejsza w życiu płodowym i u noworodków niż u osób dorosłych. U niemowląt mniejsza też sprawność mechanizmu sprzęgania z kwasem glukuronowym.

2. ciąża: zwłaszcza w późniejszym okresie obserwuje się spadek intensywności wielu reakcji biotransformacji zwłaszcza sprzęganie z kw. glukuronowym

3. dieta: w stanach głodu intensywność spada, podobnie jak w stanach niedoborowych białka, wapnia, miedzi, selenu, wit. C

4. stany patologiczne wątroby (żółtaczka mechaniczna, marskość, zapalenie) wpływają ujemnie na intensywność procesów biotransformacji, w mniejszym stopniu zachodzi sprzęganie z kwasem glukuronowym i siarkowym.

18. Eliminacja ksenobiotyków z ustroju, najważniejsze parametry toksykokinetyczne.

Substancje obce wydalają się z organizmu w postaci nie zmienionej lub jako polarne metabolity. W zależności od właściwości fizykochemicznych trucizny eliminacja następuje z moczem, żółcią, wydychanym powietrzem. Mniejsza ilość substancji wydala się ze śliną, potem, mlekiem.

• Wydalanie z moczem - wydalane są ksenobiotyki dobrze rozpuszczalne w wodzie, o małej masie cząsteczkowej, jak: większość leków, insektycydy fosfo i karbaminianowe, jony, związki nieorg. Hg. Wydalanie substancji związane jest z 3 procesami cząstkowymi: przesączaniem, wchłanianiem zwrotnym i wydzielaniem kanalikowym.

• Na wydajność przesączania kłębuszkowego ma wpływ przepływ krwi przez nerki, stan kłębuszków, określa go klirens inuliny (który zależy od wieku, płci, stanu zdrowia, leków)

• Na wchłanianie zwrotne wpływ ma pH moczu - jego zmiana wpływa na stopień jonizacji elektrolitów: alkalizacja zwiększa wydalanie substancji kwaśnych (kw. salicylowego, fenobarbitalu), zakwaszenie zwiększa wydalanie substancji zasadowych (atropiny, amfetaminy)

• Wydzielanie kanalikowe - substancje obce są zazwyczaj wydzielane np.: salicylany, penicylina

• Wydalanie z żółcią - wątroba ze względu na funkcje detoksykacyjne i zewnątrzwydzielnicze odgrywa role filtra. Naczynia zatokowe wątroby są łatwo przepuszczalne i umożliwiają transport substancji obcych z krwi do hepatocytów otaczających kanaliki żółciowe. Stąd na drodze dyfuzji biernej lub transportem aktywnym dostają się do żółci. Przy wydalaniu ważna wielkość cząsteczki - wydalają się substancje o m. cz. Powyżej 300-500. Wydalają się: insektycydy polichlorowane, polichlorowane bifenyle, WWA, leki (atropina, morfina), związki organiczne w połączeniu z kwasem glukuronowym i siarkowym, z kwasami żółciowymi, Mn, Ag, organiczne związki rtęci. Substancje z żółcią dostają się do jelita, skąd mogą być wydalone z kałem lub ulec ponownemu wchłonięciu (zwłaszcza substancje lipofilne, dostają się ponownie do wątroby, z żółcią do jelit. Zostają wydalone gdy zostaną przekształcone w substancje polarne.

• Wydalanie z powietrzem przez płuca wydalają się substancje lotne o współczynniku podziału powietrze - woda>10^-3 . Wydalane są: rozpuszczalniki, olejki eteryczne, alkohole, lotne metabolity nielotnych związków np. CO2. Wydalanie zachodzi przez dyfuzje bierną, szybkość wzrasta wraz ze wzrostem wentylacji płuc, szybkości przepływu krwi przez płuca.

• Wydalanie innymi drogami

• ze śliną zachodzi na skutek dyfuzji biernej, głównie substancje lipofilne, niezjonizowane, o małej masie cząsteczkowej. Wydalają się: leki (penicylina, barbiturany), etanol, metale (Hg, Cd)

• z potem na drodze dyfuzji biernej, wydalanie substancji kwaśnej zależy od wykładnika ich kwasowości (pKa), metale (Hg, As, ), niektóre mogą podrażniać skórę.

• do włosów As, Se, Mn, polichlorowane bifenyle

• do mleka przenikają zarówno substancje rozpuszczone jak i związane z białkami osocza na zasadzie dyfuzji biernej lub mechanizmem transportowym. Przenikają leki: NLPZ, znieczulające), etanol, nikotyna, metylortęć.

Parametry toksykokinetyczne

Toksykokinetyka zajmuje się badaniem ilościowym procesów wchłaniania, rozmieszczenia, biotransformacji i wydalania trucizn. W toksykokinetyce przyjmuje się z dużym uproszczeniem w stosunku do rzeczywistego układu biologicznego, że organizm złożony jest z jednego lub kilku kompartmentów. Najprostszym modelem jest układ jednokompartmentowy otwarty, w którym cały organizm stanowi jednostkę jednorodną pod względem kinetycznym.

Do najważniejszych parametrów należą:

• Ubytek substancji, która nie ulega biotransformacji ani kumulacji zachodzi zgodnie z reakcją pierwszego rzędu. Szybkość tego procesu określa stała szybkości eliminacji K wyrażona w jednostkach odwrotności czasu.

• Okres biologicznego półtrwania t_1/2 czas po upływie którego stężenie substancji po uprzedniej dystrybucji maleje o połowę. W modelu jednokompartmentowym otwartym okres półtrwania nie zmienia się w ciągu całego procesu eliminacji trucizny z organizmu.

• Pozorna objętość dystrybucji V_d wartość ta nie reprezentuje żadnej rzeczywistej objętości w organizmie, stanowi jedynie współczynnik proporcjonalności między ilością substancji w organizmie a jej stężeniem w osoczu.

• Dostępność biologiczna DB określa część substancji toksycznej (składnika aktywnego), jaka z podanej dawki dostaje się do krążenia ogólnego oraz szybkość wchłaniania tej substancji. Biodostępność w przypadku podania donaczyniowego (dożylnego) wynosi 100%.

AUC pole powierzchni pod krzywą zależności stężenia leku we krwi od czasu. Parametr ten informuje o całkowitej ilości leku, jaka została wchłonięta do organizmu.

• Cmax - maksymalne stężenie substancji toksycznej, jakie jest osiągane we krwi po podaniu

• tmax - czas który mija od podania substancji toksycznej do osiągnięcia we krwi maksymalnego stężenia substancji aktywnej

19. Interakcje toksykologiczne, znaczenie interakcji w zatruciach

Wzajemne oddziaływanie związków chemicznych wewnątrz dowolnego układu biologicznego nazywamy interakcją. Wyróżniamy:

1. Synergizm czyli współdziałanie 2 lub więcej związków prowadząc do jednokierunkowego zwiększenia działania biologicznego co prowadzi do zwiększenia działania toksycznego

• addycyjny w mieszaninie siła działania równa się sumie działań indywidualnych poszczególnych składników (działanie obu związków się sumuje) np. Morfina + skopolamina w zakresie depresji na OUN

• hiperaddycyjny w mieszaninie dochodzi do zwiększenia siły działania znacznie większego niż wynikałoby to z prostego sumowania się indywidualnych składników.

2. Antagonizm określa przeciwstawne działanie 2 lub kilku związków chemicznych osłabiających lub znoszących jedno lub dwustronnie działanie. Ma to zastosowanie w podawaniu odtrutek na trucizny. W zależności od mechanizmu rozróżniamy:

• funkcjonalny gdy 2 związki działające przeciwstawnie na tę samą czynność organizmu bez względu na mechanizm ich działania i punkt uchwytu np.: amfetamina i fenobarbital mają przeciwstawne działanie ośrodkowe

• chemiczny 2 związki reagują ze sobą dając produkt nietoksyczny. Wiązanie uniemożliwia każdemu z nich reakcję w miejscu działania np. BAL wiąże Hg

• dyspozycyjny 2 związki wzajemnie modyfikują procesy wchłaniania, biotransformacji, rozmieszczenia, penetracji wydalania z organizmu. Wynikiem tego jest ograniczenie stężenia w miejscu działania lub skrócenie bezpośredniego czasu kontaktu, co powoduje zmniejszenie lub zniesienie działanie np.: węgiel aktywny ogranicza wchłanianie trucizn

• receptorowy (specyficzny, konkurencyjny) 2 związki ogonista i antagonista konkurują o ten sam receptor, mając zdolność wzajemnego wypierania się z wiązania z receptorem np. antagonizm między atropiną a acetylocholiną w zakresie wiązania się z receptorem muskarynowym.

20.Oparzenia chemiczne wywołane substancjami żrącymi, ich wczesne i odległe skutki kliniczne, leczenie.

Są to zatrucia ostre:

• przypadkowe (najczęściej w upojeniu alkoholowym)

• samobójcze

Zatrucia powodują zaburzenia:

• RKZ

• Wodno-elektrolitowe

• Liczne skutki ogólnoustrojowe prowadzące do wstrząsu anafilaktycznego lub kardiogennego

Zatrucia mogą być:

• Drogą pokarmową

• Przez skórę( oparzenia)

• Drogą inhalacyjna

Żrące substancje o odczynie kwaśnym to głównie HCL, H₂SO₄, kw. azotowy, kw.Siarkowy i kw.Borny.

Kwas solny:

1. Zatrucia droga pokarmową( połknięcie): dochodzi do zniszczenia śluzówki jamy ustnej i pozostałych części przewodu pokarmowego wraz z żołądkiem( perforacje), ból, ślinotok, wymioty często krwawe, białe naloty na śluzówkach, nadżerki, owrzodzenia, zwężenie przełyku, poparzenia śródpiersia. W następstwie dochodzi do niewydolności nerek, hemoglobinurii, wstrząsu kardiogennego, hemolizy, zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego i kwasicy metabolicznej.

2. Kontakt ze skórą: oparzenia I, II i III stopnia, skóra zaczerwieniona, duży obrzęk, pęcherze, martwica, ból. Może dojść do perforacji gałki ocznej, a w późniejszym okresie jaskra, zaćma a nawet ślepota. Mogą pojawić się blizny pooparzeniowe.

3. Zatrucia droga inhalacyjna: oparzenia śluzówek, kaszel, duszność, ból za mostkiem, czasem obrzęk krtani, skurcz głośni i oskrzeli, obrzęk płuc. Duża śmiertelność.

H₂SO₄, kw.Borny, kw. Octowy podobnie działają, po ich połknięciu mogą wystąpić drgawki, powodują martwice koagulacyjną.H₂SO₄ barwi śluzówki na czarno, HNO₃ na żółto.

Pomoc przedlekarska:

• przy zatruciu droga pokarmową-podawać duże ilości wody do picia, można też podawać mleko lub białko jaja kurzego, nie prowokować wymiotów, bo może dojść do zachłystowego zapalenia płuc. Przy zatruciu kw.bornym po podaniu środków rozcieńczających podaje się siarczan sodu lub magnezu ( środki przeczyszczające)

• przy skażeniu oczu płukać woda, nie stosować środków neutralizujących, założyć jałowy opatrunek ( chronić przed światłem)

• przy zatruciu inhalacyjnym wynieść osobę z miejsca narażenia.

Wezwać pogotowie!

Pomoc lekarska:

1. odsysanie treści żołądkowej, płukanie żołądka, ale tylko w pierwszych 15-45 min od wypicia kwasu

2. silne leki p/bólowe, by nie dopuścić do wstrząsu kardiogennego, leki p/wstrząsowe np. hydrokortyzon

3. antybiotykoterapia ( by nie dopuścić do zakażenia )

4. odżywianie pozajelitowe

5. w ciężkich przypadkach hemodializa

Oparzenia:

• I stopnia- brak wskazań do operacji

• II stopnia- podaje się leki steroidowe

• III stopnia- wskazanie do operacji

Żrące substancje o odczynie zasadowym to głównie: NaOH, KOH, podchloryn sodu.

Zasady powodują silniejsze zmiany niż kwasy, ponieważ rozpuszczają tkanki ( lipidy)-martwica o charakterze rozpływowym.

• Zatrucia przypadkowe-są używane jako środki czyszczące

• Zatrucia drogą pokarmową- duże zmiany wymagające zabiegów operacyjnych ( martwice, zwężenia). Po wypiciu zasady występują oparzenia, które z reguły są groźniejsze u dorosłych niż u dzieci, ponieważ u dorosłych jest często równoznaczne z upojeniem alkoholowym

• Oparzenia:

• I stopnia- dotyczą wyłącznie błony śluzowej, bez powikłań

• II stopnia-ograniczają się do miejsc zwężonych i sięgają do tkanki podśluzówkowej

• III stopnia- najczęściej żołądkowo- przełykowe, szybko powstaje martwica, wskazane postępowanie chirurgiczne. Prawdopodobieństwo powstania nowotworów, ze względu na długi czas leczenia i ryzyko perforacji.

Pomoc przedlekarska:

1. podawać do picia wodę lub mleko, białko jaja kurzego, nie prowokować wymiotów.

Wezwać pogotowie!

2. leki p/bólowe

3. odżywianie poza jelitowe od 5 dni do nawet 3 m-cy

4. czasami zalecana kortykoterapia, która ma zapobiegać powstawaniu zwężeń ( tylko w średnio ciężkich przypadkach).

21.Zatrucia związkami cyjanowymi, mechanizm działania toksycznego.

Cyjanowodór ( kwas pruski) - jest bezbarwna cieczą o zapachu gorzkich migdałów. W każdym stosunku miesza się z woda, etanolem i eterem. W stanie ciekłym łatwo wybucha.

W przyrodzie występuje w dużych ilościach np. alkaloid amigdalina w liściach i nasionach pestkowców ( migdały, brzoskwinie, morele, śliwki, wiśnie). Cyjanowodór i jego estry są stosowane jako środki dezynsekcyjne i deratyzujące w magazynach z artykułami żywnościowymi i wyrobami przemysłowymi. Wówczas może dojść do jego kumulacji np. zbożu, mące. Może tez dojść do przypadkowego zatrucia w skutek złego przechowywania cyjanków ( rozkład pod wpływem wilgoci i CO₂ zawartych w powietrzu). Duże ilości cyjanowodoru wydziela się w czasie spalania niektórych materiałów, jak tworzywa sztuczne. Pracownicy laboratoriów tez są ofiarami zatruć cyjankami z powodu nieprzestrzegania zasad BHP. Są tez przypadki zatruć przypadkowych i samobójczych.

Tylko 20% populacji ludzkiej ma zdolność wyczuwania zapachu cyjanowodoru.

Cyjanowodór łatwo wchłania się przez skórę, płuca i przewód pokarmowy. Przebieg zatruć droga pokarmową zależy od rodzaju wypełnienia żołądka treścią pokarmową np. w obecności glukozy cyjanowodór tworzy nieszkodliwe połączenia- cyjanohydrynę, a także od ilości kwasu solnego w żołądku ( im mniejsza ilość tym mniejsze skutki toksycznego działania).

Losy w organizmie: wolne jony cyjanowe są metabolizowane przez siarkotransferazy tiosiarczanowe do rodanków. Aktywność enzymu zależy od ilości S w organizmie. Pozostała część cyjanków ulega utlenieniu do CO₂ i mrówczanów; łączą się też z cystyną tworząc kwas 2-iminotiazolidyno4-karboksylowy, a także wchodzi w skład wit. B₁₂.

Wydalanie: z moczem 80% przyjętej dawki w postaci rodanków i kw. 2-iminotiazolidyno4-karboksylowego; przez płuca nieznaczna ilość cyjanków i CO_2.

Mechanizm toksycznego działania:

• hamuje układ enzymatyczny oksydazy cytochromowej, co uniemożliwia wykorzystanie O₂ przez kom. ( połączenie z enzymem jest odwracalne)

• osłabia tez inne układy enzymatyczne, w tym enzymy z wolna grupa tiolową

• efektem jest niedotlenienie tkanek, zmniejszona zdolność tk do wykorzystania dostarczonego O₂ ( jasnoczerwona krew)

• wiąże się z methemoglobiną, hemoglobiną

• działa mutagennie i teratogennie.

Objawy zatrucia: osoba wydaje charakterystyczny okrzyk i pada na skutek porażenia ośrodka oddechowego, występuje bezdech, sinica, porażenie czynności serca i śmierć.

Z jam ciała wydobywa się zapach gorzkich migdałów. Po zatruciu per os cyjankami sodu lub potasu przekrwienia i nadżerki bł. Śluzowej żołądka. Charakterystyczne jest różowe zabarwienie skóry ( obecność O₂ we krwi żylnej).

Leczenie:

• odtrutka: azotyny- utleniają część Hb do meth-Hb (ma większe powinowactwo do cyjanków niż cytochrom i połączenie cyjanek-cytochrom rozpada się)

• tiosiarczan sodu - przyspiesza detoksykację cyjanków.

22.Zatrucia metalami ciężkimi, mechanizm działania, zasady postępowania diagnostycznego, terapeutycznego.

Do metali ciężkich należą m.in. Cd, Ni, Pb oraz Hg.

KADM- to metal kowalny, miękki, o barwie srebrzystobiałej.

Źródła Cd- odpady tworzyw sztucznych, zużyte baterie, nawóz i dym papierosowy.

Miejsce potencjalnego narażenia-zakłady produkujące stopy, akumulatory, huty Cd, galwanizernie.

Źródła narażenia:

• pożywienie ( Cd kumuluje się w produktach roślinnych np. marchew )

• wody zanieczyszczone Cd

• papierosy ( Cd kumuluje się w liściach tytoniu )

• powietrze ( ok. 13-19% Cd wchłania się przez płuca )

Losy w organizmie: We krwi > 70% Cd jest wiązane przez RBC

W osoczu Cd +wielkocząst.białka =kompleks, który odkłada się w wątrobie

W osoczu Cd + niskocząst.białka =ulegają resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych

Narządy narażone:

• nerki!-mniej wydajna synteza MT i kumulacja Cd

• wątroba

Metalotioneina( MT)- białko o niewielkiej masie cząsteczkowej, występuje w wątrobie, nerkach i szpiku kostnym, gdzie jest związana z homeostazą pierwiastków niezbędnych tj. Zn i Cu oraz detoksykacją ustroju z toksycznych jonów tj. Cd, Hg, działa antyoksydacyjnie (wolne grupy tiolowe wiążą aktywne formy tlenu) oraz bierze udział w komórkowej oporności na środki farmakologiczne.

Wydalanie-nerki( Cd + MT z moczem), jelito cienkie

Mechanizm toksycznego działania:

1. blokuje fosforyzacje oksydacyjną

2. zmniejsza aktywność enzymów z gr.sulfhydrylowymi

3. zakłóca przemianę wit.B₆

4. prowadzi do niedokrwistości

5. zmienia metabolizm pierwiastków śladowych i zmniejsza ich biodostępność (np. Zn, Cu)

6. zmniejsza wydzielanie insuliny

7. indukuje peroksydację lipidów

Zatrucia ostre:Bardzo żadko, po spożyciu zanieczyszczonej żywności( uszkodzenie nerek)

Objawy:bóle i zawroty głowy, wzrost temp, dreszcze poty, nudności, wymioty, pieczenie w klatce piersiowej, kaszel, niewydolność krążenia, w ciągu 24 godz. możliwy obrzęk płuc.

Zatrucia przewlekłe: osłabienie, metaliczny posmak w ustach, żółty rąbek u nasady zębów, brak łaknienia, rozedma płuc, uszkodzenie nerek( najpierw kłębuszków, później kanalików), osteoporoza, niedokrwistość niedobarwliwa( niedobór Fe).

Choroba itai-itai:rozpoznana w 1964 r. w Japonii u ludzi jedzących ryż (uprawiany na polach nawożonych mułem zanieczyszczonym ściekami przemysłowymi). Objawy:zniekształcony kręgosłup, bóle lędźwiowe, bóle mm nóg, kaczy chód, nadmierna łamliwość kości. Głównie kobiety po 50 r.ż. chorowały.

Działania odlegle:

• embriotoksyczne, teratogenne ( wady wrodzone w obrębie głowy i kończyn: brak oczu, kości śródstopia, rozszczep podniebienia)

• zmiany czynnościowe i strukturalne w łożysku

• mutagenne in vitro

• rakotwórcze

Leczenie:odtrutki to kw. Dietylenotriamino-pentaoctowy ( Ca DTA)

NIKIEL

Ostre zatrucia per os bardzo żadko- z przewodu pokarm.wchłania się <10%

Wydalanie: z moczem, potem i śliną.

Karbonylek niklu-najbardziej niebezpieczny zw. Ni ( drogi oddechowe, skóra)

Objawy ostrego zatrucia karbonylkiem:bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, uszkodzenie błony śluzowej, oskrzeli, kaszel, duszność, zapalenie płuc, uszkodzenie wątroby, nerek, nadnerczy, śledziony, mózgu.

Objawy przewlekłego zatrucia zw. Ni w postaci lotnej: podrażnienie spojówek, bł. śluzowej górnych dróg oddechowych, owrzodzenia i perforacja przegrody nosa, astma, pylica płuc, alergie kontaktowe, „świąd niklowy”, uszkodzenie nerek, nowotwory złośliwe zatok przynosowych, krtani i płuc.

Diagnostyka:

• oznacz. Ni w surowicy i moczu-wskaznik narażenia środowiskowego, zawodowego

• oznacz. Ni w moczu-wskaznik narażenia na karbonylek niklu

RTĘĆ-w temp pokojowej występuje w stanie ciekłym.

Znaczenie toksykologiczne mają:

1. Hg i jej pary-sama rtęć metaliczna nie jest toksyczna,bo nie wchłania się z przew pokarm., niebezpieczne są jej pary, które przenikają przez płuca do krwi. W krwinkach czerw jest utleniania z 0 na +2, ale jest to proces niecałkowity i nieutleniona Hg przenika przez barierę krew-mózg i łożysko ( kumulacja w mózgu i płodzie).

Zatrucia ostre parami Hg:ostre zapalenie oskrzeli śródmiąższowe zapalenie płuc, zgon z powodu niewydolności oddechowej.

Zatrucia przewlekłe:objawy ze strony OUN, osłabienie, bóle głowy, kończyn, utrata masy ciała, drżenie kończyn, depresja, zapalenie spojówek, owrzodzenia rogówki, gorączka odlewników, zapalenie bł śluzowej dziąseł, wypadanie zębów, niebiesko-fioletowy rąbek dziąseł, uszkodzenie nerek.

2. Nieorg.zw Hg ( na I i II stopniu utlenienia) np. Hg₂CL_2, HgCl₂ -na I są mniej toksyczne bo słabiej rozpuszczalne w wodzie, na II bardziej. Wchłaniają się przez skórę, przewód pokarmowy.Po ich spożyciu występuje: ślinotok, pieczenie przełyku, metaliczny posmak w ustach, martwica bł śluzowej jelit, odwodnienie organizmu, zaburzenia elektrolitowe, uszkodzenie nerek, śmierć od kilku do kilkunastu godz. od zatrucia.

3. Organiczne związki ( metylortęć)-dobrze wchłaniają się przez skóre, przewód pokarm i oddechowy.Łatwo przechodzą przez barierę krew-mózg, łożysko. Metylortęć łączy się z gr. -SH białek, peptydów inhibuje enzymy.Kumuluje się w nerkach, wątrobie, włosach.Jest przyczyną zatruć prenatalnych: zmiany mózgowe i anatomiczne, zaburzenia motoryki o charakterze niezborności, schorzenia umysłowe. Powoduje obumieranie kom w zwojach kręgowych i mózgu.

Ostre zatrucia:objawy encefalopati, ból głowy, bezsenność, drętwienie warg, zaburzenie czucia, widzenie lunetowe, osłabienie mm, drżenie, zaburzenie chodu, porażenie mm, śpiączka i śmierć( niewydolność oddechowa i krążenia).

Zw metylorteci były przyczyną epidemii w Japonii w zatoce Minamata i Niigata oraz w Iraku.

Mechanizm toksycznego działania:

• Kumuluje się głównie w nerkach( w postaci kompleksów z metalotioneiną), ale tez w wątrobie, kościach, mm, tarczyca, przysadka mózgowa

• Ma powinowactwo do gr. sulfhydrylowych ( składnik bł kom) i zakłóca procesy enzymatyczne

• Zaburza biosyntezę białka

Leczenie: odtrutki to:

• BAL( dimerkaptol)- wiąże Hg, ale tylko może być stosowany przy zatruciu nieorg zw Hg, bo kompleks BAL-Hg może odkładać się w mózgu

• Penicylamina, dimerkaptopropanosulfon, kw dimerkaptobursztynowy

Diagnostyka:

• oznaczanie Hg we włosach- wskaźnik narażenia środowiskowego

• oznacz. w moczu met. Dudkiewicza ( metoda ditiazonowa)

Ołów-dostaje się do organizmu różnymi drogami:

1. droga inhalacyjna i przez skóre- narażenie zawodowe np. produkcja akumulatorów, kabli, przemysł chemiczny

2. droga inhalacyjna - narażenie środowiskowe, szczególnie małe dzieci

3. droga pokarmowa- zanieczyszczenie wody, żywności

Pb wchłonięty do organizmu przedostaje się do krwi i jest głównie wiązany przez błony erytr, a następnie rozmieszczony do tk i narządów. Najpierw kumuluje się w wątrobie, płucach, sercu i nerkach( tzw. pula szybkowymienna), następnie w skórze i mm ( pula o średniej szybkości wymiany), a najwolniej i najdłużej gromadzi się w kościach. Pb przechodzi przez łożysko.

Drogi wydalania:nerki(76%), przewód pokarm (16%), włosy, paznokcie i inne drogi ok.8%

Mechanizm toksycznego działania:zaburzenie ukł krwiotwórczego, zahamowanie syntezy Hb, skrócenie życia krw czerw, pobudzenie erytropoezy, co wynika z tego, że Pb hamuje syntezę hemu:

3. hamuje syntetazę ALA

4. hamuje ALAD(dehydrataza kw δ- aminolewulinowego)-zahamowanie syntezy porfobilinogenu i wzrost stęż kw δ-aminolewulinowego w surowicy

5. hamuje oksydazę koproporfirynogenu-zwiekszone wydalanie z moczem koproporfiryny III

6. hamuje ferrohelataze-zwiekszenie stęż w krw czerw wolnych protoporfiryn a w surowicy wolnego Fe

Zatrucia ostre zw org: pieczenie w ustach, wymioty, kolka jelitowa, biegunka, a następnie zaparcia,spadek cieśn. Cieśn. Temp, krwiomocz, skąpomocz, uszkodzenie OUN.

Zatrucia ostre zw alkilołlowiowymi(tetraetylek): bardziej toksyczne, objawy głównie ze strony OUN,wzmożenie odruchów, drgawki, spadek cieśn., zwolnienie pracy serca, zgon z powodu podrażnienia ośrodka oddechowego i naczynioruchowego.

Zatrucia przewlekłe u dorosłych:cera ołowicza( szaro-zółtawa), kolka ołowicza, anemia ołowicza(↓erytr, niedobarwliwość, nakrapiania zasadochłonne, retikulocytoza), ze strony obwodowego ukł nerwowego:zmiana szybkości przewodzenia włókien nerwowych;encefalopati.

Zatrucia przewlekłe u dzieci: głównie ze strony OUN, co objawia się stanami otępienia, niepokojem, drażliwością, zaburzeniami pamięci i koncentracji, pogorszeniem wyników w nauce.

Diagnostyka:

• oznaczanie we krwi:steż Pb, aktywność ALAD, stęż protoporfiryny IX, wskaźniki hematologiczne jak ilość erytr, stęż Hb

• oznacz w moczu:stęż Pb, ALA i koproporfiryny

• oznacz w moczy (zatrucie tetraetylkiem Pb)-stęż dietylku Pb

• oznacz we włosach: Pb

Leczenie:leki chelatujące jak wersenian diodowo-wapniowy ( chelaton), kw dietylenotriamino-pentaoctowy.

23. Związki chelatujące stosowane jako odtrutki w zatruciach metalami ciężkimi.

• DIMERKAPROL (BAL)

• Stosowane w zatruciach: As, Sb, Hg

• Nie stosujemy w zatruciach: Cd, Cr, Pb, V, Zn, Cu, Fe, Mn.

DIMERKAPROL może być podawany tylko domięśniowo, ponieważ dobrze rozpuszcza się w tłuszczach.

Kompleks BAL + rtęć nie tylko wydala się przez nerki, ale także odkłada się w tkance mózgowej, działając neurotoksycznie.

• WERSENIAN

• Stosowane w zatruciach: Cr, Pb, V.

• Nie stosujemy w zatruciach: As, Cd, Cu, Fe, Hg, Mn, Sb, Zn.

• KWAS DIETYLENOTRIAMINO-PENTAOCTOWY (Ca DPTA)

• Stosowane w zatruciach: Cd, Fe, Mn, Pb, Zn.

• Nie stosujemy w zatruciach: As, Cr, Cu, Hg, Sb, V.

• PENICYLAMINA (CUPRENIL)

• Stosowane w zatruciach: Pb, Zn., Cu., Hg.

• Nie stosujemy w zatruciach: As, Cd, Cr, Fe, Mn.

PENICYLAMINA wiąże te jony ze swoją grupą tiolową. Podczas jej stosowania należy równolegle podawać witaminę B₆

.

• DEFEROKSAMINA (DESFERAL)

• Stosujemy w zatruciach: Fe.

• Nie stosujemy w zatruciach: As, Cd, Cr, Cu, Zn, Hg.

DEFEROKSAMINA łączy się z jonem Fe⁺³ , w wyniku czego powstaje dobrze rozpuszczalna w wodzie ferroksamina. Do przewodu pokarmowego deferoksaminę należy podawać wyłącznie z węglem aktywowanym.Wskazaniem do stosowania deferoksaminy jest stężenie żelaza w surowicy powyżej 500 µg %, a u dzieci i kobiet w ciąży powyżej 300 µg %.

Deferoksamina powoduje różowe zabarwienie moczu.Nie zaleca się ciągłego podawania powyżej 24 godzin, ponieważ może to spowodować ARDS.

• DMPS

• Stosujemy w zatruciach: Ag, Cd.

• DMS

• Stosujemy w zatruciach: Ag, Cd, Pb.

Pochodne dimerkaprolu - związki dwutidowe (DMPS - Unithiol ,DMS) są rozpuszczalne w wodzie i nie tworzą kompleksów odkładających się w tkance mózgowej. Są one mniej toksyczne od dimerkaprolu, co powoduje, że są one lepsze i częściej stosowane niż BAL.

24. Zatrucia truciznami pochodzenia roślinnego(wilcza jagoda, lulek jadowity, bieluń dziędzierzawa)

1. Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna L.) - bylina z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Ma wiele nazw zwyczajowych: wilcza wiśnia, wilcza jagoda, psinki, leśna tabaka, belladonna. Występuje w Europie, Afryce Północnej, Azji Zachodniej.

Surowiec zielarski : Roślina, a w szczególności jagody, zawiera alkaloid atropinę oraz hyoscyaminę, i skopolaminę, poza tym flawonoidy kwercetynę, kemferol, garbniki, kwasy organiczne.

Działanie : Produkowane z pokrzyku preparaty zmniejszają napięcie mięśni gładkich, działają hamująco na układ nerwowy przywspółczulny, rozszerzają źrenicę oka, zmniejszają wydzielanie wszystkich gruczołów. Znajdują zastosowanie w okulistyce podczas badania oka (atropina), a także do leczenia kaszlu, kolki nerkowej i żółciowej, astmy i schorzeń żołądkowo-jelitowych.

Atropina bardzo dobrze wchłaniana z przewodu pokarmowego, drogą oddechową i przez śluzówki. Penetrują wszystkie bariery lipidowe.

Zatrucia atropiną bardzo częste u dzieci. Do zatrucia może dojść również po spożyciu mięsa zwierząt spożywających wilczą jagodę…

2. Lulek czarny (Hyoscyamus niger) - gatunek roślin z rodziny psiankowatych. Nazwy ludowe: lulka, lulek jadowity, szalej czarny, żabi barszcz. Jego ojczyzną są zachodnie i środkowe tereny Azji, obecnie o znacznie poszerzonym zasięgu, zadomowiony m.in. w Ameryce Północnej i Europie. W polskiej florze występuje jako gatunek obcego pochodzenia - archeofit, dość pospolity - zarówno jako chwast, jak i w uprawie.

Wszystkie części rośliny są trujące, najbardziej jednak korzeń i nasiona. Roślina zawiera alkaloidy: skopolaminę, atropinę i L-hioscyjaminę i kuskohigrynę.

Zatrucia zdarzają się przez żucie i jedzenie nasion na skutek pomylenia ich z nasionami maku oraz korzeniem przez pomylenie z korzeniem skorzonery lub pasternaku.

Objawy zatrucia: Charakterystycznym objawem zatrucia lulkiem są halucynacje. Typowe jest rozszerzenie źrenicy i wysuszenie błon śluzowych jamy ustnej i gardła. W stanie halucynacji wywoływanych przez liście lulka dominuje duże pobudzenie ruchowe, co jest charakterystyczne i odróżnia te zatrucia od zatruć pokrzykiem lub bieluniem.

Roślina lecznicza : Surowiec zielarski: liście. Ze względu na swoją wielką toksyczność nie są bezpośrednio wykorzystywane w lecznictwie. Głównie stanowią surowiec dla przemysłu farmakologicznego ^[2]. Duże ilości używane są do wyrobu Oleum Hyoscyami.

Pliniusz radził wdychać dym z palonego lulka na uśmierzenie bólu zębów, a w średniowieczu stosowano lulek do znieczuleń. W homeopatii używano go jako leku na uspokojenie, czasem przeciwbólowo przy silnych bólach gośćcowych, zapaleniach korzonków i nerwobólach.Stosowano go jako trutkę na szczury i myszy w spichlerzach, ale też i do wzmacniania piwa.

Objawy zatrucia bardzo szybko po około 10 minutach po spożyciu. Po spożyciu występuje: pragnienie, nudności, wymioty, suchość błon śluzowych, zaburzenia widzenia, rozszerzenie źrenic, zaburzenia połykania, światłowstręt, wzrost ciśnienia wśródgałkowego, zatrzymanie moczu, porażenia perystaltyki jelit, zaparcia, tachykardia, wzrost ciśnienia krwi, wzrost temperatury ciała. Te objawy zatrucia obwodowe identyczne dla atropiny i skopolaminy.

Z OUN przy atropinie: duże pobudzenie psychoruchowe, dezorientacja, omamy słuchowe, nieskoordynowanie ruchowe, uczucie lęku i niepokoju. Przy skopolaminie: senność, drgawki, śpiączka.

3. Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium L.) - gatunek rośliny jednorocznej, silnie trującego chwastu (wszystkie części rośliny), z rodziny psiankowatych (Solanaceae Adans.). Roślina pochodzi z południowej Europy lub Azji Mniejszej. Obecnie rozpowszechniona w całej Eurazji i Ameryce Północnej. Epekofit w Polsce występujący pospolicie. Ze względu na ciekawe kwiaty bieluń dziędzierzawa stał się ostatnio rośliną hodowaną w ogrodach i domach

Bieluń dziędzierzawa ma bardzo wiele nazw potocznych i ludowych: pinderynda (kieleckie), dędera (wielkopolska), denderewa (Mazowsze), ogórczak (środkowe Mazowsze), tondera (Śląsk), cygańskie ziele (białostockie), świńska wesz (sandomierskie), bieluń podwórzowa, dendera, dendrak, durna rzepa. Ze względu na jego narkotyczne i trujące własności dawniej nazywano go także czarcim zielem, diabelskim zielem, trąbą anioła.

Surowiec zielarski: liście Folium Stramoni i nasiona Semen Stramoni zawierają 0,1-0,6% alkaloidów tropanowych: hioscyjamina, atropina, skopolamina, apoatropina oraz saponiny triterpenowe, garbniki, flawonidy i hydroksykumarynę, a także w małej ilości atropamina, skopina, beladonina, nikotyna i dwuamina putrescyna).

Działanie: z liści i nasion wykonuje się preparaty, które ze względu na silne trujące działanie mogą być stosowane tylko pod kontrolą lekarza. Używane są do leczenia dychawicy oskrzelowej, ostrych nieżytów oskrzeli, chorób neurologicznych oraz jako środki spazmolityczne^[3]. Bieluń jest rośliną o właściwościach halucynogennych

Zatrucia przypadkowe zdarzają się niekiedy u dzieci, nierzadko u młodzieży eksperymentującej ze środkami odurzającymi. Mimo silnych halucynacji efekty są nieprzyjemne z powodu znacznych efektów ubocznych. Eksperymenty z rośliną ustają zwykle na jednej lub kilku próbach. Bywa, że spożyta zostaje zbyt silna dawka, co prowadzi do hospitalizacji lub śmierci^.

Głównymi substancjami, które mają znaczenie w przebiegu zatrucia są: L-hioscyjamina i L-skopolamina oraz w mniejszym stopniu atropina. Alkaloidy bielunia działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy oraz porażająco na obwodowy układ współczulny.

Objawy zatrucia:Omamy ,sucha i czerwona skóra ,senność, dezorientacja ,początkowo tachykardia, później bradykardia ,przyśpieszenie oddechu, rozszerzenie źrenic, niekiedy drgawki kloniczne, wzrost temperatury ciała, zgon wskutek porażenia ośrodka oddechowego.

Stosuje się hospitalizację, płukanie żołądka i terapię objawową. Swoistymi odtrutkami są środki parasympatykomimetyczne: np. neostygmina (nazwa handlowa Polstigminum).

25, 26 na kartkach dodatkowych napisanych odręcznie

27. Zatrucie nikotyną.

Nikotyna :

• działa stymulująco na o.u.n. , na zwoje wegetatywne oraz na rdzeń nadnerczy i zakończenia nerwów naczyniowych,

• działanie na układ krążenia: częstoskurcz, wzrost objętości wyrzutowej i minutowej, wzrost zużycia tlenu przez mięsień sercowy, zwiększony przepływ przez lewą komorę serca i jego naczynia wieńcowe, wzrost ciśnienia krwi, wzrost oporów naczyń obwodowych i upośledzenie ukrwienia wszystkich narządów,

• działanie na układ pokarmowy: hamowanie wydzielania trzustkowego, zmniejszenie objętiści soku w dwunastnicy, wzrost napięcia mięśni gładkich jelit i wzrost perlstatyki (efekt przeczyszczenia),

• wzrost wydzelania wazopresyny, spadek diurezy,

• wzrost pobudliwości płytki mięśniowo-nerwowej - bolesne skurcze łydek,

• wzrost poziomu glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi,

• uwalnia neuroprzekaźniki odpowiedzialne za nastrój: wzrost serotoniny, dopaminy, endorfin; większe dawki powodują blok przekaźnictwa z nadmiernego pobudzenia.

Zatrucie ostre - objawy:

• nudności

• wymioty

• bóle głowy

• zimne poty

• osłabienie kończyn dolnych

• ślinotok

• bóle brzucha

• biegunka

• początkowo wzrost ciśnienia później spadek

• bladość

• WIEKSZE DAWKI - drgawki

• ZGON - porażenie ośrodka oddechowego i krążenia

Zatrucie przewlekłe - nikotynizm:

1. zależność psychiczna

1. przyjmowanie nikotyny w celu osiągnięcia przyjemności lub po to by usunąć złe samopoczucie wywołane brakiem substancji uzależniającej

2. zależność fizyczna (neuroadaptacja)

1. polega na wystąpieniuzaburzeń czynności ustroju po przerwaniu lub ograniczeniu przyjmowania substancji uzależniającej, wiąże się ze zjawiskiem tolerancji i zaspołam odstawiennym

2. zespół uzależnienia

1. silna potrzeba przyjmowania nikotyny, trudności w kontrolowaniu tego zachowania

2. uporczywe urzywanie tytoniu wbrew szkodliwym następstwom

3. przedkładanie nikotyny nad inne czynności

4. zwiększona tolerancja

5. wystąpienie objawów abstynencji

3. objawy zespołu abstynencji

1. głód tytoniowy

2. złe samopoczucie

3. osłabienie

4. lęk, niepokój

5. nastrój dysforyczny

6. drażliwość, bezsenność

7. wzmożony apetyt

8. zaburzenia koncentracji

9. kaszel, trudności w oddychaniu

10. owrzodenia jamy ustnej

11. spadek ciśnienia

12. zwolnienie pracy serca

13. zmiany EKG

14. spadek kortyzolu i katocholamin

3. skutki nikotynizmu

1. 4 x wieksze ryzyko choroby wiencowej i udarów

2. choroba Burgera - niemal wyłącznie dotyczy palaczy, martwica tkanek kończyn często zakończona amputacją

3. częste zapalenie oskrzeli

4. POCH - przewlekła obstrukcyjna choroba płuc

5. rozedma płuc

6. nowotwory płuc, krtani, jamy ustnej, trzustki, żołądka, nerek, wątroby

7. choroba wrzodowa

8. niedowidzenie, niedoslyszenie

9. spadek płodności, spadek ilości plemników

10. wcześniejsza menopauza (zwiększenie metabolizmu estrogenów)

11. osteoporoza

4. leczenie nikotynizmu

1. atrapy papierosów

2. nikofree, tabex zawierające cinabazynę, która nie ma właściwości uzależniających

3. nikotynowa terapia zastępcza (plastry, pastylki, gumy do żucia)

28. Substancje toksyczne w pomieszczeniach.

• Formaldehyd - utleniona pochodna rozpuszczalników organicznych, powstaje w wyniku reakcji ozonu z wyposażeniem domu (płyta wiórowa, podwieszane sufity), wydziela się z piecyków gazowych, korozja farb emulsyjnych. Szczególnie są narażeni mieszkańcy przyczep kempingowych. Wynik toksycznego działania to astma, podrażnienie oczu, ból głowy, bezsenność. Ma działanie rakotwórcze.

• NO₂ - wydziela się z palników gazowych i grzejników naftowych. Norma do 25 ppm.

• CO - utlenia się pod wpływem utleniaczy (O_2, O₃ lub innych) co powoduje wzrost stężenia CO₂, źródło : grzejniki naftowe, piece grzewcze, dymienie, pojazdy przy zapalonym silniku w garażu. Osoby cierpiące na dusznicę bolesną lub schorzenia obwodowe układu naczyniowego są najbardziej narażone na zatrucie CO.

• WWA - źródło: spalanie drewna, węgla, nawozu, rozpuszczalniki przemysłowe, piece na drewno. Ich stężenie i nikotyny w domach jest przyczyną powstawania nowotworów i mutacji. W obszarach mieszkaniowych najwięcej jest dibenzotiofenu, 2-metylofenantrenu, fluororantenu. Utlenianie węglowodorów powoduje wzrost stężenia związków karbonylowych w pomieszczeniach.

• SO₂ - grzejniki naftowe.

• Cl₂ - wybielacze gospodarcze, środki czyszczące do toalet.

• O₃ - fotokopiarki, drukarki laserowe, elektrostatyczne urządzenia do oczyszczania powietrza. Norma do 0,12 ppm. Reaguje on materiałami wykładzinowymi i innymi związkami powietrzu, które się utleniają (NO, CO, związki karbonylowe). Reaguje z odświeżaczami powietrza, produktami lateksu, styrenu, detergentami aromatycznymi, żywicami poliwinylowymi. Reagując z tlenkiem azotu tworzy kwas azotowy o silnym działaniu drażniącym, szczególnie dla astmatyków.

• Pleśnie i grzyby - wilgotne, zimne i słabo wentylowane pomieszczenia.

• Radon - skały, gleby, beton. Penetracja tego gazu szlachetnego do budynku zwiększa zapadalność na raka, narażenie porównywalne z nałogowym paleniem tytoniu. Powoduje zwiększoną zapadalność na raka płuc u górników uranu.

• Objawy zatrucia:

• bóle głowy

• zwiększona drażliwość

• bezsenność

• schorzenia układu sercowo-naczyniowego

• Toluen, ksyleny - wywołują ostre chroniczne zaburzenia neurologiczne.

• CO₂ - może powstawać z CO. Zwiększone stężenie powoduje powstanie zmęczenia. Jego stężenie jest zwykle mniejsze wewnątrz budynku. Palenie tytoniu zwiększa stężenie CO₂ co jest szczególnie niebezpieczne dla osób chorych na serce, ponieważ spalanie tytoniu w warunkach niedoboru tlenu wprowadza CO bezpośrednio do krwi.

• Dym tytoniowy - najbardziej toksycznymi związkami są nitrozaminy (N-nitrozodimetyloamina, N-nitrozopirolidyna, N-nitrozopropyloamina), są kancerogenne i powodują nowotwory, głównie płuc. Zawiera również CO, WWA. Palenie tytoniu zwiększa częstość infekcji oskrzelowych.

• Włókna azbestu - źródło: zniszczone materiały izolacyjne oraz kurz z okładzin hamulcowych. Najbardziej toksyczny jest azbest niebieski (krocydolit), bardzo toksyczny azbest brązowy (amazyt), mało toksyczny azbest biały (chryzolit). Mogą wywołać choroby nowotworowe płuc, jelit oraz inne schorzenia płuc (pylica azbestowa, nowotwory oskrzeli, międzybłoniaki); połykanie włókien - narażenie układu pokarmowego, gardła.

• Beryl, nikiel, chrom - zagrożenie dla układu oddechowego.

• Pb - toksyczny dla o.u.n., układu czerwonokrwinkowego i sercowo-naczyniowego. Toksyczne skutki Pb to jedna z najczęstszych przyczyn schorzeń wieku dziecięcego.

• Pyłki kwiatowe - powodują reakcje alergiczne, katar sienny, astmę i obrzęki spojówek.

29 na kartkach dodatkowych napisanych odręcznie

30. Zatrucie Pb - mechanizm działania toksycznego, wskaźniki narażenia na Pb.

Ołów jest pierwiastkiem, który bardzo powszechnie występuje w środowisku. Narażeni na ołów są najbardziej pracownicy hut, osoby pracujące odlewnictwie, odlewnictwie przemyśle ceramicznym, ołów znajduję się w farbach, konserwach. Ołow znajduję się także w spalinach samochodowych, które zanieczyszczają środowisko, jest duże skażenie przy drogach, bo ołów opada na trawę i ziemię, a wypłukiwany z deszczem z gleby ołów zanieczyszcza wodę. Przy narażeniu zawodowym główna drogą wchłaniania jest d. inhalacyjna lub przez skórę, u `zwykłych ` ludzi zatrucia droga pokarmową.

Ołów kumuluje się w kościach, przenika wszystkie bariery-nawet łożysko. Jest trucizna wielonarządową : uszkadza OUN, ma powinowactwo do uk. krwiotwórczego i krwi, uszkadza wątrobę, nerki i przewód pokarmowy. Na poziomie komórkowym jest trucizna protoplastyczną - ma powinowactwo do grup -SH.

Ostre zatrucie:

- uszkodzenie mózgu, móżdżku - zmiany zwyrodnieniowe, obrzęk śródbłonka naczyń (niezborność ruchowa, utrata przytomności, śpiączka toksyczna)

- objawy psychiczne - apatia, depresja lub szał, uporczywa bezsenność

- ból gardła

Przewlekłe zatrucie:

- demielinizacja nerwów obwodowych - niedowłady, opadanie dłoni

- ołowicze otępienie umysłowe-jeśli uszkodzone są naczynia krwionośne mózgu

- zapalenie toksyczne nerek i uszkodzenie miąższu wątroby-wolno narastająca niewydolność nerek z uszkodzeniem kłębuszków, naczyń i postępującym zwłóknieniem

- na układ pokarmowy -bóle napadowe w jamie brzusznej, kolka ołowicza (działanie na mięśnie gładkie jelit), ślinotok, wymioty, zaparcia

- na układ krwionośny - odkłada się w erytrocytach-w błonie erytrocytarnej, powoduje to ich pękanie (hemoliza) i spada ilość erytrocytów;

- zakłóca syntezę hemu:

ołów pobudza syntezę kwasu delta-aminolewulinowego,

hamuje ALAD(?), gromadzi się kwas aminolewulinowy, który jest wydalany w dużych ilościach z moczem,

hamuje oksygenazę koproporfirynogenu (koproporfiryna gromadzi się w moczu i we krwi, duże jej ilości są wydalane

hamuje ferrohelatazę (gromadzą się wolne porfiryny w krwinkach czerwonych i podnosi się poziom żelaza w osoczu, bo ie jest ono wykorzystywane)

zakłóca syntezę globiny -> charakterystyczne nakrapiania zasadochłonne

- wzrost poziomu młodych, jądrzastych krwinek czerwonych

- ogólne osłabienie, bóle głowy, blado-żółto-szare zabarwienie skóry(cera ołowicza)

- stany zapalne dziąseł + krwawienia, rąbek ołowiczy-zabarwienie szaro-czarne u nasady dziąseł

- brak apetytu, spadek masy ciała, anemia ołowicza( spadek ilości erytrocytów, niedokrwistość, deformacja krwinek, hemoliza, nakrapiania zasadochłonne)

U dzieci - niedorozwój, drażliwość, agresja (objawy encefalopatii), w późnym dzieciństwie upośledzenie słuchu, mniejsze IQ, gorszy rozwój motoryczny, zaburzenia mowy , brak apetytu, krzywica, niedokrwistość. W okresie prenatalnym ołów może upośledzać rozwój płodu, być przyczyną niskiej masy urodzeniowej, powodować przedwczesny poród.

Tetraetylek ołowiu - ciecz, pachnie jak alkohol, działa szybko, wchłania się drog inhalacyjna lub przez przewód pokarmowy. Powoduje porażenie powonienia, działa na OUN (uszkodzenie nerwu twarzowego, opadanie powieki, zwiotczenie części twarzy), utrata samokontroli, próby samobójcze.

Kwas delta-aminolewulinowy jest wskaźnikiem narażenia na ołów.

Swoistym metabolitem do oceny narażenia ludzi na tetraetylek ołowiu jest wydalanie z moczem dietylku ołowiu.

We krwi osób eksponowanych na ołów stwierdzono wzrost stężenia karboksyhemoglobiny.

31. Zatrucia rozpuszczalnikami organicznymi - objawy działania toksycznego.

BENZEN-węglowodór aromatyczny, bezbarwny/lekko żółty, łatwopalny, wybuchowy

Mechanizm działania toksycznego:

- działanie narkotyczne na OUN

- uszkodzenie młodych proliferujących komórek krwinek czerwonych lub białych (niedokrwistość aplastyczna)

- działanie mutagenne-zmiany chromosomalne

Zatrucia ostre:

- bóle i zawroty głowy, osłabienie, euforia, nudności, wymioty

- prze dużej ekspozycji- zaburzenia widzenia, szybki, płynny oddech, drżenie kończyn, zaburzenia rytmu serca, utrata przytomności, śpiączka, majaczenia, gwałtowne pobudzenie

Zatrucia przewlekłe:

- utrata łaknienia, bóle głowy, senność, pobudliwość, bladość powłok, niedokrwistość, krwawe wybroczyny, przedłużony czas krwawienia

Śmierć w wyniku przewlekłego zatrucia benzenem lub toluenem:

- po ciężkiej aplazji szpiku

- martwicy lub zwyrodnienia mięśnia sercowego, wątroby, nadnerczy

- wewnątrznaczyniowe zmiany krwotoczne

Przy kontakcie ze skóra-zarumienienie, po dłuższym stosowaniu-wysuszenie i pękanie skóry co prowadzi do stanu zapalnego.

TOLUEN

Mechanizm działania toksycznego:

- działa narkotycznie na OUN

- działa drażniąco

- nie powoduje aplazji szpiku, nie ma działania mutagennego

Zatrucia ostre:

- bóle i zawroty głowy, oszołomienie

- nudności, wymioty

- zaburzenia równowagi

- utrata przytomności

- szybko dochodzi do porażenia ważnych dla życia ośrodków nerwowych

Zatrucia przewlekłe:

- podrażnienie błon śluzowych, zapalenie spojówki

- zapalenie gardła

- zaburzenia nerwowe, zawroty głowy

- bóle w okolicy serca

- wzmożone odruchy ścięgnowe, drżenie kończyn

- zmniejszenie ilości krwinek czerwonych i białych

- wzmożona wrażliwość na etanol

Zauważany jest zwiększony odsetek chorób psychicznych u emerytowanych pracowników przewlekle zatrutych toluenem.

FENOL

Mechanizm działania toksycznego:

- działa silnie żrąco na skórę i błony śluzowe

- działa narkotycznie

- obrzęk mózgu, obrzęk płuc, uszkodzenie narządów miąższowych, powoduje silną hemolizę krwi

Objawy zatrucia:

- wymioty, biegunka

- wstrząs ze spadkiem ciśnienia , sinica

- przyspieszony i pogłębiony oddech

- niepokój nerwowy

- śpiączka

Śmierć w wyniku porażenia ośrodka oddechowego.

Następstwa zatrucia:

- żółtaczka

- skąpomocz/bezmocz, ciemny mocz

- oparzenia błony śluzowej jamy ustnej, owrzodzenie błony śluzowej(zniszczenie nerwów bólowych), krwawienie z przewodu pokarmowego, perforacja przełyku i żołądka.

Przy oparzeniach skóry mogą występować głębokie uszkodzenia skóry, tzw. zgorzel fenolowa.

32. Trucizny lotne i gazowe.

CHLOR

Jest cięższy od powietrza, niepalny, łatwo się utlenia i łączy się z powierzchnią śluzówek, kwas podchlorawy szybko rozkłada się do HCl i uwalnia rodniki tlenowe, które są przyczyną toksycznego działania chloru - denaturacja białek. Dużo bardziej toksyczny niż HCl, doprowadza do obrzęku oskrzeli, przecieku włośniczkowego w płucach, szybko rozwijają się ciężkie zaburzenia układu oddechowego.

Objawy zatrucia:

- kaszel, podrażnienie gardła, niemożność oddechu

- wymioty, nudności

- uszkodzenie szkliwa zębowego

- silny ból głowy, niepokój i pobudzenie ruchowe

- wstrząs kardiogenny

- zabarwienie włosów na zielono/żółto

- silne poty, podrażnienie skóry, rumień, owrzodzenie rogówek

SIARKOWODÓR

Jest substancją toksyczną, bezbarwną, o charakterystycznym zapachu zgniłych jajek. Wchłania się przez płuca i skórę. Powoduje powstawanie niedotlenienia komórek, gromadzenie się mleczanów doprowadza do kwasicy metabolicznej. W niskich stężeniach powoduje podrażnienie dróg oddechowych, sinice duszność, śmierć na skutek porażenia ośrodka oddechowego. Charakterystyczne zabarwienie fioletowo-czerwone ciała po śmierci (synteza sulfohemoglobiny).

DWUTLENEK SIARKI

Działa silnie drażniąco na oczy (powoduje zrogowacenie spojówek) i skórę, żrąco na drogi oddechowe, jest ubocznym produktem spalania ropy naftowej i benzyny, głównym składnikiem kwaśnych deszczy.

CYJANOWODÓR

Służy do produkcji włókien syntetycznych, powstaje podczas rozległych pożarów.

Spożywanie dużych ilości nasion śliwek, migdałów, moreli może powodować narażenia na zatrucie cyjankami- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Amigdalina znajdująca się w nasionach rozkłada się i uwalnia cyjanowodór, powoduje zaburzenia transportu elektronów.

Dawka śmiertelna 150-200 mg.

Objawy zatrucia: szybka utrata przytomności połączona z przeraźliwym krzykiem na skutek indukcji drgawek tonicznych (skurcz zginaczy i wyprostowanie prostowników). Szybkie porażenie ośrodka oddechowego, sinica i śmierć, z jam ciała wydobywa się ostry zapach gorzkich migdałów.

Odtrutką są azotyny i tiosiarczan sodu, stosuje się płukanie żołądka.

TLENEK WĘGLA

Powstaje podczas spalania węgla przy niedostatecznym dopływie tlenu. Ma powinowactwo do Hb - powstaje karboksyhemoglobina, która nie przenosi tlenu, zablokowanie Hb w 50% prowadzi do utraty przytomności i śmierci. Osobę zatrutą CO należy jak najszybciej wynieść na świeże powietrze, okryć i zabezpieczyć przed utratą ciepła, podać czysty tlen.

1% stężenie CO w atmosferze może spowodować zgon.

<0,5% stężenie wywołuje utratę przytomności.

Objawy zatrucia:

- zawroty i bóle głowy, osłabienie

- porażenie OUN

- mięśnie ulegają zwiotczeniu, niemożność wstania

- zmiany nieodwracalne w OUN - ogniska rozmiękania

- przy długotrwałym narażeniu na małe dawki: bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu i pamięci, nadpobudliwość, kołatanie serca, zaburzenia równowagi, psychozy

- dochodzi do hipoksji anemicznej i uszkodzenia tkanek i narządów

- śmierć na skutek zahamowania akcji serca.

Odległe następstwa po ekspozycji długotrwałej na małe dawki CO:

- objawy psychiatryczne i neurologiczne OUN

- stan zapalny mikrogleju i mieliny (leukoencefalopatia w wyniku braku tlenu)

- apatia

- zaburzenia koordynacji ruchowej, dezorientacja, niepamięć,

- wzmożone napięcie mięśniowe, drżenie mięśniowe

- bezsenność, przygnębienie, głupawy śmiech (manieryzm)

TLENEK AZOTU

Powstaje w wyniku wyładowań atmosferycznych lub w procesach gnilnych. W atmosferze ulega utlenieniu do dwutlenku azotu. Dwutlenek i tlenek azotu tworzą mieszaninę niezbędną do reakcji fotochemicznych. W zanieczyszczonym powietrzu występuje CH3COO-, peroksyoctan utlenia NO do dwutlenku azotu, reaguje z nim co prowadzi do powstania środka łzawiącego- azotanu peroksyacetooctowego (PAN). W połączeniu z aldehydami lub ketonami powstaje smog atmosferyczny występujący w dużych aglomeracjach miejskich. Wywołuje łzawienie, trudności z oddychaniem.

Stężenia NO przekraczające odpowiednie normy wywołują reakcje niepokoju, rozdrażnienia, podrażnia płuca, błony śluzowe układu oddechowego, wywołuje kaszel, u alergików dochodzi do napadu bronchitu, rozwoju zapalenia płuc i wirusów.

W kwaśnych deszczach NO stanowi ok. 3%

OZON

Toksyczny dla układu oddechowego, niszczy tkanki tego układa i doprowadza do obrzęku płuc. Narażenie na małe dawki przez długi czas mogą wywołać rozedmę płuc.

W połączeniu z azotanem peroksyacetooctowym (PAN) daje bardzo toksyczny związek dla ludzi, zwierząt i roślin (hamuję fotosyntezę)

33. Mechanizm toksycznego działania ksenobiotyków. (z netu: Resmedica.pl)

Podział mechanizmów:

• trucizny protoplazmatyczne

• trucizny ogólnoustrojowe - CO, związki azotowe

• mechanizm receptorowy - trucizny o zwiększonym powinowactwie do określonych narządów

• oddziaływujące na układ wegetatywny - alkaloidy

• uszkadzające narządy miąższowe - nerki i wątrobę

• substancje drażniące i żrące - kwasy, zasady, utleniacze, gazy

• działania odległe trucizn - mutagenne, embriotoksyczne, teratogenne  kumulacja

1. Trucizny protoplazmatyczne wpływają na życiowo ważne szlaki oraz mechanizmy enzymatyczne wszystkich komórek, powodując upośledzenie podstawowych ich funkcji, a w rezultacie obumarcie. Są to np. cyjanki, siarkowodór, związki arsenu (arszenik), niektóre pestycydy (szczególnie herbicydy), związki rtęci (sublimat), sole żelaza. Do trucizn protoplazmatycznych należą także substancje żrące i drażniące, poprzez ich właściwości oksydacyjne, denaturujące białka, dehydratacji (odwodnienia) czy rozpuszczania błon komórkowych.

2. Ogólnoustrojowe

• np. wdychany tlenek węgla (czad). Bardzo łatwo przenika barierę pęcherzykowo - włośniczkową w płucach. Wypiera tlen z połączeń z hemoglobiną we krwi i tworzy karboksyhemoglobinę, prowadzi to do niedotlenienia wszystkich narządów. Najbardziej wrażliwy jest mózg.

• Np. środki utleniające. Po wniknięciu do krwi powodują utlenienie żelaza w hemoglobinie (dwuwartościowetrójwartościowe). Powstaje methemoglobina. Prowadzi do niedotlenienia, głównie mózgu. Głównie zatrucia związkami azotowymi.

3. Trucizny o zwiększonym powinowactwie do określonych narządów, działają przez mechanizmy receptorowe. Głównie działają na układ nerwowy. Wiele substancji wpływa na niego przez oddziaływanie na neurotransmitery (acetylocholina, dopamina, adrenalina, noradrenalina, serotonina). Należą do nich także leki. Głównie psychotropowe, szczególnie środki uspokajająco - nasenne, także środki odużające - opioidy, głównie morfina czy heroina, pobudzjące - amfetamina, kokaina, psychohalucynogenne - LSD. Duże powinowactwo do tk. nerwowej wykazują alkohole (etylowy) oraz rozpuszczalniki organiczne (chloroform, eter, benzen, ksylen, toluen). Mają duże powinowactwo do lipidów, a tk. nerwowa jest bogata w lipidy.

4. Na układ wegetatywny wpływają głównie środki pochodzenia roślinnego - alkaloidy. Np. bieluń dziędzierzawy, pokrzyk wilcza jagoda (atropina), szalej jadowity, cykuta (skopolamina). Na układ wegetatywny bardzo silnie wpływa nikotyna (liście tytoniu) - pobudza część współczulną, a później przywspółczulną. Działa także przez receptory nikotynowe i muskarynowe.

5. Trucicny uszkadzające narządy miąższowe, głównie wątrobę i nerki. Trucizny ulegają tu koncentracji i biotransformacji. Metabolity mogą być mniej toksyczne lub nie szkodliwe. Hepatotoksyczne - amanityny (muchomor sromotnikowy), czterochlorek węgla i rozpuszczalniki organiczne; leki - paracetamol. Nefrotoksyczne - sublimat (tlenek rtęci II), glikol etylenowy, leki p/bólowe i p/zapalne.

Śrotki żdące i drażniące wchodzą w skład preparatów czyszczących, antykorozyjnych, wybielaczy. Sa to kwasy, zasady i utleniacze. Szczególnie niebezpieczne są substancje żrące takie jak kwasy nieorganiczme (siarkowy, azotowy, fosforowy) i zasady (sodowa, potasowa i amoniak), substancje utleniające (H2O2, KMnO4), niektóre gazy (Cl, F, aldehyd mrówkowy). Są to toksyny protoplazmatyczne, ale działające miejscowo, a nie ogólnoustrojowo.

34. Odtrutki - znaczenie w leczeniu zatruć. (podział z netu, przykłady z farmakologii Kostowskiego)

Odtrutki są bardzo ważnym sposobem leczenia niektórych ostrych zatruć. Mechanizm działania odtrutek:

1. Antagoniści strukturalni - wypierają truciznę z połączeń receptorowych. Np. Nalokson dla heroiny czy morfiny.

2. Antagoniści czynnościowi - Np. witamina K w zatruciu środkami przeciwzakrzepowymi, glukoza w zatruciu lekami hipoglikemizującymi.

3. O charakterze “regenerującym” - odnawiają naturalne substancje, wytwarzane przez ustrój, które są niezbędne do neutralizacji trucizn. Np. N-acetylocysteina dla paracetamolu (rozbija

N-acetylobenzochinoiminę)

4. Silnie wiążące trucizny - uniemożliwiają oddziaływanie trucizn na narządy. Np. związki chelatujące w zatruciach metalami ciężkimi.

Przykłady odtrutek:

Atropina - w zatruciach pestycydami fosforoorganicznymi i karbaminianami.

Obidoksym - w zatruciu pestycydami fosforoorganicznymi.

Azotyn amylu i azotyn sodu - w zatruciu cyjankami. Po nich podaje się tiosiarczan sodu!

Błękit metylenowy - w methemoglobinemii.

Chelaton - w zatruciach metalami ciężkimi.

Penicylamina - w zatruciach metalami ciężkimi.

Dimerkaprol (BAL) - w zatruciach As, Pb, solami Hg.

35. Paracetamol - objawy i przebieg zatruć. (wszystko z zeszytu z ćwiczeń)

Paracetamol należy do NLPZ, pochodnych aniliny. Szybko wchłania się z przewodu pokarmowego. Z jelit do krwi wchłania się w ciągu 46 - 60 min.

Wydalany jest z moczem w powiązaniu z cysteiną, siarczanami i kwasem glukuronowym.

Metabolizm przebiega w wątrobie, polega na deacetylacji i hydroksylacji.

Jeden z metabolitów to N-hydroksyparacetamol, który przekształcany jest do N-acetylobenzochinoiminy, jest bardzo toksyczna, powoduje uszkodzenie wątroby (martwica hepatocytów).

Prowadzi do wystąpienia methemoglobinemii oraz niedokrwistości niedobarwliwej.

Odtrutką jest N-acetylocysteina  świąt, stosuje się Mukosolwan (antagonista, znosi swędzenie, p/kaszlowy).

Ostre zatrucie (po 5 g):

Pierwsza doba może przebiegać bezobjawowo. Ewentualnie objawy z przewodu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, wymioty).

Po pierwszej dobie pojawiają się objawy uszkodzenia wątroby (żółtaczka).

Poza tym: zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia, skąpomocz, sinica, zapaść krążeniowa.

Ostre zatrucie (po 10g):

Senność, zaburzenia orientacji, nudności, wymioty, żółtaczka. Uszkodzenie nerek i wątroby. Zgon następuje po 2 tygodniach z powodu niewydolności wątroby.

Dawka śmiertelna to 15g.

36. Interakcje leków z alkoholem (etylowym?)

Rozpowszechnione używanie i nadużywanie etanolu w społeczeństwie sprawia, że dochodzi często do jego interakcji z równocześnie zażywanymi lekami. Etanol działa przede wszystkim depresyjnie na OUN. Jego metabolizm zaczyna się od utlenienia przy udziale dehydrogenazy alkoholowej. Powstaje aldehyd octowy, który prawdopodobnie jest czynnikiem działającym toksycznie. Zablokowanie dalszego metabolizmu przez hamowanie utleniania aldehydu powodują niektóre leki. Zjawisko to wykorzystuje się w leczeniu odwykowym alkoholików. Leki, np. disulfiram wywołują wskutek swego działania silne objawy zatrucia po wypiciu nawet małych dawek alkoholu. Interakcje etanolu z lekami prowadzą często do niebezpiecznych i groźnych następstw. Dotyczy to głównie leków działających na OUN. Etanol nasila toksyczne działanie leków uspokajających i nasennych, zwłaszcza pochodnych kwasu barbiturowego i morfiny. Potęguje działanie leków hipotensyjnych stosowanych w nadciśnieniu. Przy stosowaniu w leczeniu choroby wieńcowej azotanów i azotynów może dojść do znacznego obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Nasileniu mogą ulec działania niepożądane leków neuroleptycznych, a zwłaszcza objawy parkinsonizmu. W zatruciu izoniazydem równoczesne spożycie etanolu doprowadza z reguły do zgonu. Etanol zwiększa drażniące działanie na błonę śluzową przewodu pokarmowego pochodnych kwasu salicylowego. Nasileniu ulega działanie leków hipoglikemizujących, a ograniczeniu wchłanianie doustnie podanych antybiotyków beta-laktamowych. Niektóre leki przyjmowane z etanolem mogą prowadzić do upojenia patologicznego, nasilają jego toksyczne działanie. Są to m.in. benzodiazepiny (efekt kardiotoksyczny), antagoniści receptorów beta-adrenergicznych, leki przeciwhistaminowe, TLPD i niektóre chemioterapeutyki.

37. Zatrucia NLPZ

Objawy toksycznego działania salicylanów pojawiają się przy stężeniu większym od 30 mg/ml, dawka śmiertelna to 0,3-0,5 g/kg mc. Przy dawkach toksycznych następuje bezpośrednio pobudzenie OUN (encefalopatia salicylowa), pobudzenie czynności ośrodka oddechowego. Oddech staje się głębszy i przyspieszony, zwiększa to utratę dwutlenku węgla przez płuca i prowadzi do zasadowicy oddechowej. Długotrwałe przyjmowanie prowadzi do zatruć przewlekłych: bóle, zawroty głowy, osłabienie, nudności, wymioty, krwawienia z przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa, zaburzenia słuchu (szum w uszach) i wzroku, nawet zaburzenia psychiczne. U osób uczulonych może wystąpić astma aspirynozależna, a u dzieci do 12 roku życia zespół Reya (encefalopatia, stłuszczenie i powiększenie wątroby). W lekkich zatruciach następuje mobilizacja kwasów organicznych prowadząca do rekompensacji. Organizm by zachować równowagę, wydala jony sodowe i potasowe z moczem. Utrata tych jonów, gromadzenie kwasów i ketonemia, spowodowana rozpadem tkanek i utratą wody wskutek pocenia się, powodują wystąpienie kwasicy metabolicznej. Ostre zatrucia salicylanami często są u dzieci, największa liczba zgonów. U dorosłych rzadziej dochodzi do ciężkiego zatrucia. Objawy: znaczne pobudzenie oddechu, sinica, wymioty, zawroty głowy. Pojawiają się wybroczyny, mogą też drgawki. Powodem zgonu jest niewydolność oddechowa. Czasem jednorazowa dawka 500mg ASA może wywołać reakcję alergiczną z zapaścią, aż do wstrząsu anafilaktycznego włącznie.

38. Zatrucia zw. fosforoorganicznymi, objawy kliniczne, mechanizm działania toksycznego, leczenie. [więcej podręcznik rozdział 16.5.1.1]

Mechanizm działania: związki te, zależnie od budowy cząsteczki, są bezpośrednimi (P=O) lub pośrednimi (P=S) inhibitorami aktywności enzymów z grupy cholinoesteraz. W każdym organizmie żywym enzymy te stanowią punkt docelowy działania biologicznego tej grupy związków. Z połączenia enzymu z insektycydem powstaje „ufosforylowany enzym”, który jest produktem trwałym, wyłączony z procesów fizjologicznych (nie może hydrolizować acetylocholiny). Nagromadzona acetylocholina w miejscach efektorowych zapoczątkowuje działanie toksyczne. Ponowne uczynnienie enzymu możliwe jest w wyniku samoistnej hydrolizy (defosforylacji) w środowisku wodnym lub wymuszonej z udziałem reaktywatorów nukleofilowych np. z grupy oksymów.

Objawy: przy zatruciu jednorazową dawką pojawiają się po 0,5-1h, po 2-3h przy wniknięciu przez skórę. Niektóre insektycydy są deponowane w tkance tłuszczowej i uwalniane do krwi po około 24h, dając dopiero wtedy pierwsze objawy. W miarę narastającego pobudzenia receptorów cholinergicznych (bo gromadzi się nierozłożona acetylocholina) - muskarynowych i nikotynowych - umiejscowionych na powierzchni obwodowych tkanek efektorowych oraz w OUN objawy rozwijają się w 3 kierunkach:

- muskarynowe: konsekwencja nagromadzenia ACh w mięśniach gładkich oskrzeli, jelit, pęcherza moczowego - nudności, wymioty, bolesne skurcze jelit, mimowolne oddanie moczu i kału, poty, ślinotok, łzawienie, zwężenie źrenic, nadmierna produkcja śluzu w przewodzie oddechowym, duszność, sinica.

- nikotynowe: nagromadzenie ACh w mięśniach szkieletowych - osłabienie, drżenie, sztywność mięśni, drgawki epileptyczne.

- ośrodkowe: nagromadzenie ACh w mózgu - niepokój, lęk, zmniejszona wrażliwość na ból, osłabienie ośrodka krążenia, spadek ciśnienia krwi, zapaść oddechowo-krążeniowa.

Leczenie: pierwsza pomoc (płukanie żołądka, węgiel aktywny itp.), podtrzymywanie krążenia i oddechu, odtrutki - atropina i pochodne oksymów np. w skojarzeniu 2-PAM i toksogonina, obidoksym.

39, 40, 41 na kserze napisanym odręcznie

42,Opioidowe leki przeciwbólowe objawy zatrucia i leczenie

Opium - wysuszony mleczny sok niedojrzałych torebek nasiennych (makówek).

Do głównych alkaloidów należą:

1. alkaloidy fenantrenowe (morfina, kodeina, tebaina)

2. alkaloidy benzyloizochinolowe (papaweryna, narkotyna = noskapina)

Zaliczamy do nich :

-opioid naturalne-przez niektórych nazywane opiatami (morfina, kodeina)

-opioidy półsyntetyczne (heroina, hydromorfina)

-opioidy syntetyczne (meperydyna, metadon, fencyklidyna, fentanyl)

endogenne peptydy opioidowe (enkefaliny, β-endorfiny, dynorfiny)

Opium najczęściej było stosowane w postaci nalewki opiumowej w celu stłumienia motoryki jelitowej w biegunkach.

Receptory opioidowe występują w ośrodkowym układzie nerwowym i na obwodzie. Szczególnie duża liczba zlokalizowana jest w układzie limbicznym, wzgórzu, podwzgórzu i prążkowiu, a także w tworze siatkowatym pnia mózgu oraz istocie galaretowatej rdzenia kręgowego.

δ (delta) = OP1, DOR κ (kappa) = OP2, KOR μ (mi) = OP3, MOR

analgezje analgezje analgezje

dystrofia zwężęnie źrenicy depresja oddechowa

omamy sedacja zależność.

Leki agonistyczne

Narkotyczne leki przeciwbólowe typu morfiny, obejmują fenantrenowe alkaloidy opium, ich półsyntetyczne analogi oraz syntetyczne pochodne morfinianu, piperdyny i heptanonu. Podstawowe właściwości wszystkich tych leków są identyczne, związkiem modelowym jest morfina. Dominuje działanie ośrodkowe, działają również na narządy obwodowe, zwłaszcza przewód pokarmowy.

Działanie ośrodkowe opioidów:

• Działanie przeciwbólowe .Działanie dotyczy prawie wszystkich rodzajów bólów niezależnie od charakteru i pochodzenia. Bóle trzewne hamowane są szczególnie silnie, słabiej bóle neuropatyczne.

• Działanie euforyzujące. Znoszenie emocji (lęku, uczucia zagrożenia, panicznego strachu) - najsilniejsze po podaniu dożylnym.

• Działanie uspokajające. Senność, utrudnienie koncentracji, spowolnienie myślenia, zmniejszenie aktywności fizycznej. Przy zastosowaniu dużych dawek opioidów występuje stan zbliżony do znieczulenia ogólnego.

• Działanie hamujące na ośrodek oddechowy, czynność oddechowa zwalnia się oraz spłyca (częsta przyczyna śmierci w ostrych zatruciach).bezdech,możliwość obrzęku płuc

• Działanie przeciwkaszlowe (Dihydrokodeina, Kodeina, Hydrokodon).

• Obniżanie temperatury i przemiany materii.

• Działanie dwufazowe na ośrodek wymiotny (pobudzenie,zahamowanie).

• Obniżenie progu drgawkowego, hamowanie przewodnictwa GABA - ergicznego. Drgawki po dużych dawkach oraz u dzieci

• Zwężanie źrenic przez pobudzanie jądra dodatkowego nerwu okoruchowego (tzw. szpilkowe źrenice). Opioidy o obwodowym działaniu cholinolitycznym (Petidyna) rozszerzają źrenice

• Działanie na ukł.kążenia spadek częstości skurczów serca,spadek ciśnienia mogący powodować wstrząs

• Działanie na przewód pokarmowy suchość w ustach,nudności,wymioty, działanie zapierające(bo skurcz zwieraczy)

• Działanie na układ moczowy trudności w oddawaniu moczy, kolka nerkowa,

Morfina Ostre zatrucie morfiną !

• Duże upośledzenie czynności oddechowej ze znaczną sinicą

• Nasilająca się senność przechodząca w głęboką śpiączkę

• Obniżenie temperatury ciała

• Zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych

• Osłabienie lub zniesienie odruchów

• Bardzo silne zwężenie źrenic (tzw. szpilkowa źrenica)

Postępowanie lecznicze w zatruciu opioidami:

• usunięcie niewchłoniętego związku przy zatruciach doustnych(prowokowanie wymiotów)

• opóźnienie wchłaniania przy innych drogach zatrucia,

• udrożnienie dróg oddechowych,

• stosowanie leków antagonistycznych, w możliwie małych dawkach, wystarczających do przywrócenia czynności oddechowej,Nalokson

Przeżycie 1 - 4 godzin po podaniu antagonisty zwykle rokuje dobrze

Nadużywanie opioidów zależność psychiczna i fizycznaPrzy kontrolowanym, prawidłowym stosowaniu niebezpieczeństwo wywołania zależności jest niewielkie.Właściwy problem przy stosowaniu opioidów to nie powstawanie zależności w przypadku leczenia bólu, ale przy ich nadużywaniu jako środków odurzających.

Leczenie zależności

Przejście z zależności niekontrolowanej w kontrolowaną (doustne podawanie metadonu, lewometadylu, buprenorfiny ?)

• zapobieganie objawom odstawiennym po zaprzestaniu przyjmowania dotychczas nadużywanego pozajelitowo opioidu

• niedopuszczenie do wystąpienia euforii po dożylnym podaniu morfiny lub heroiny

Nasilenie objawów odstawiennych udaje się złagodzić za pomocą klonidyny

zawroty głowy

Interakcje z opioidami

• anksjolityki i leki nasenne - nasilenie działania sedatywnego;

• cimetydyna - hamuje metabolizm opioidów;

• leki przeciwdepresyjne - pobudzenie lub depresja, spadek lub wzrost ciśnienia tętniczego;

• meksyletyna - opóźnione wchłanianie;

• metoklopramid - antagonizowanie efektów żołądkowo - jelitowych

Leki antagonistyczne

Czyści antagoniści” ich aktywność wewnętrzna = 0, znoszą działania opioidów i służą do leczenia zatruć tymi związkami.

Nalokson [Naloxone, Narcan]

- pochodna morfiny,

- antagonizuje wszystkie działania morfiny, konkurując z nią o wiązanie z receptorem,

- sam w dawkach terapeutycznych nie wykazuje klinicznie istotnych efektów,

- wchłania się słabo z przewodu pokarmowego po podaniu doustnym (biodostępność ok. 2%),

- po podaniu dożylnym działa krótko (ok.1h), T ½ = 60 - 90 min.,

- 1 - 3 minuty po podaniu dożylnym likwiduje wszystkie zaburzenia (zwłaszcza zahamowanie oddechu), spowodowane przedawkowaniem opioidów,

- normalizuje perystaltykę,

- znosi działanie przeciwbólowe opioidów,

- podawany jest profilaktycznie w przypadku okołoporodowego stosowania narkotycznych leków przeciwbólowych,

- nie powoduje objawów psychomimetycznych,

- nie wywołuje wystąpienia uzależnienia,

- u kobiet zwiększa osoczowe stężenie prolaktyny

43.Grzyby halucynogenne

Grzyby halucynogenne naturalnie występują w ponad 100 gatunkach, w większości których podstawowymi składnikami o działaniu halucynogennym są psylocybina i psylocyna. Prawie wszystkie są małe i mają brązową i jasnobrązową barwę. Są też podobne do kilku gatunków grzybów niejadalnych lub trujących, które nie mają właściwości psychoaktywnych.

Siła działania grzybów zależy od gatunku, pochodzenia i warunków, w jakich rosły. Efekty zażywania grzybów zależą od dawki, indywidualnej wrażliwości na psylocybinę, a także wcześniejszych doświadczeń z innymi narkotykami. Subiektywne efekty zażycia grzybów obejmują stany łagodnego uczucia zrelaksowania (podobnie jak w przypadku cannabis), zawrotów głowy, roztargnienia, lekkomyślności, trudnego do opanowania śmiechu, przypływu energii, szczęścia, euforii, a także halucynacji. Może pojawiać się też uczucie zmęczenia, brak koordynacji ruchowej, uczucie strachu, brak poczucia czasu i odległości, depersonalizacja i ataki paniki. W zależności od pojawiających się efektów wyróżnia się bad trips i good trips. Good trips są kojarzone przez użytkowników z uczuciem odprężenia, umysłowym pobudzeniem, wyobrażeniem nowych perspektyw, pomysłów, poglądów, euforycznym stanem emocjonalnym. Jednakże negatywne odczucia fizjologiczne, pojawiające się nawet podczas good trips, takie jak zawroty głowy, wymioty, bóle mięśni, drgawki, bóle brzucha, rozszerzenie źrenic, wzrost ciśnienia krwi sprawiają, że nie należą one do bardzo popularnych narkotyków.

Pierwsza pomoc ogranicza się często do zapobiegania samookaleczeniu lub okaleczeniu kogoś innego. Śmierć spowodowana zażyciem grzybów zdarza się rzadko, w zasadzie tylko wtedy, gdy amatorzy grzybów spożyją zamiast halucynogennego jeden z trujących gatunków. Zażywanie grzybów wiąże się głównie z ryzykiem pogorszenia zdrowia psychicznego. W przypadku bad trips osoby odurzone są nadzwyczaj pobudzone, zdenerwowane, zdezorientowane, mają zaburzoną koncentrację i zdolność oceny sytuacji. W poważniejszych przypadkach mogą mieć miejsce ostre stany psychotyczne, przerażające wizje, ostre stany paranoidalne lub utrata kontaktu z rzeczywistością. Po bad trips często pojawia się osłabienie, smutek, depresja, paranoiczna interpretacja rzeczywistości. Ten stan może trwać nawet do kilku miesięcy. Zażywanie grzybów może też spowodować uaktywnienie ukrytych zaburzeń osobowości..

Łysiczka lancetowata (psylocybe semilanceata) - zwana też "czapeczką wolności" - jest

najważniejsza z punktu widzenia narkomanii. Jest niepozorna, ma cienką nóżkę, stożkowaty kapelusik koloru brązowo - szarego. Zyskuje coraz większą popularność, ze względu na jej dostępność, rośnie na podmokłych łąkach, odłogach, obszarach przyleśnych, torfowiskach a nawet ogrodach i parkach. Najważniejszym składnikiem psychoaktywnym, jaki zawiera jest - psylocybina i w mniejszym stopniu psylocyna. W stanie czystym, psylocybina jest białym krystalicznym proszkiem, jednak ta postać w Polsce jest nieznana Aby uzyskać pożądane efekty należy spożyć ok. 30 grzybków następują wtenczas po ok. 15 minutach halucynacje, pojawiają się barwne obrazy o zamglonych, ruchomych konturach i dziwnych kształtach, powstaje uczucie stanu nieważkości. Po zażyciu ok. 50 - 60 sztuk, mogą nastąpić bardzo poważne zmiany świadomości, omamy, ciężkie stany lękowe, zawroty głowy, wymioty. Do tego dochodzi stan silnego odurzenia. Największego natężenia doznań możemy spodziewać się po ok. 90 minutach, trwają one czasami nawet do 6 godzin. Spotykany jest też proszek powstały w wyniku starcia wysuszonych grzybów, stosowany jest doustnie, czasami palony. Popularność zdobywa też ich wywar tzw. zupy grzybowe..
EFEKTY UŻYCIA: halucynacje, zwiększenie wrażliwości optycznej i słuchowej, brak kontaktu z otoczeniem, uczucie opuszczenia ciała, bierność i obojętność na sygnały zewnętrzne

44,45. Na kserze napisanym odręcznie

46 Biomarkery skutków hepatotoksycznych

Leki hepatotoksyczne: Aminofenazon,

Haloperidol

Kw. Walproinowy

Paracetamol

Tetracykliny

Chloramfenikol

Oznacza się: czas protrombinowy(to również monitorowanie zatruc lekami p/zakrzepowymi), aktywność ALT ASPAT, st. bilirubiny, obecność bilirubiny i urobilinogenu w moczu.

Dodatkowo oznaczcie poziomu albumin, aktywność dehydrogenazy mlecznowej, GGTP, aktywność fosfatazy zasadowej, pomiar stężenia kw.żółciowych

47. Biomarkery działania nefrotoksycznego (uszkodzenia nerek)

Zatrucia nerek: aminofenazo, ibuprofen, kw.mefenamowy, Wit.D 3, penicylamina, fenacetyna, metamizol, sulfonamid, sole złota, inhibitory COX-2, aminoglikozydy, paracetamol, steroidy, kaptopril, leki immunosupresyjne, fenoprofen, cymetydyna, metatreksal,cefalosporyny, chloramfenikol

Oznacza się: kreatyninę , mocznik, kw.moczowy, elektrolity(K), B-2- mikroglobuliny, nisko- wysokocząsteczkowe białka moczu ( albumina, transferyna, immunoglobulina G)

monitorowanie pH moczu

Obecność krwinkomoczu, leukocyturii, białkomoczu, cukromoczu => uszkodzenie cewek nerkowych

48. Działanie toksyczne formaldehydu.

Formaldehyd w warunkach normalnych jest bezbarwnym gazem o charakterystycznym gryzącym zapachu.W praktyce jest najczęściej używany w postaci 40-procentowego roztworu wodnego zwanego formaliną. Jest otrzymywany na skalę przemysłową przez katalityczne utlenienie metanolu. Formaldehyd jest stosowany najczęściej jako surowiec do produkcji wielu barwników, żywic syntetycznych, fotografice, do konserwacji i utrwalania preparatów anatomicznych i histopatologicznych oraz jako środek dezynfekujący(narażeni są ludzie zatrudnieni w przemyśle.) Miejscem pozazawodowej ekspozycji, niekiedy znacznej, są pomieszczenia mieszkalne, biura, sklepy, szkoły, itp., gdzie źródłem emisji związku są drewnopochodne elementy konstrukcyjne i wykończeniowe, meble, farby, lakiery i kleje. Formaldehyd jest ponadto stałym zanieczyszczeniem atmosferycznym w aglomeracjach miejskich oraz składnikiem dymu tytoniowego.
Formaldehyd został sklasyfikowany jako substancja toksyczna i żrąca oraz rakotwórcza kategorii 3. Wyniki epidemiologicznych badań rakotwórczego działania formaldehydu na ludzi nie są jednoznaczne. Działa toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową, kontaktu ze skórą i po spożyciu. Wywołuje oparzenia. Możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia. Może powodować uczulenia w przypadku kontaktu ze skórą.

• Objawy zatrucia ostrego: w małych stężeniach, nieco przekraczających stężenia dopuszczalne, wywołuje łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek; w większych (ok. 15 g/ml) - kaszel, ból głowy, uczucie duszności, kołatanie serca. Może spowodować skurcz oskrzeli

• W dużych stężeniach, przekraczających 60 mg/ml, może nastąpić skurcz głośni, obrzęk krtani lub obrzęk płuc. Następstwem może być zapalenie płuc.

• Skażenie skóry roztworem wodnym (formaliny) wywołuje ból, zaczerwienienie i oparzenie chemiczne.

• Skażenie oczu powoduje ostry stan zapalny spojówek z ryzykiem uszkodzenia rogówki.

• Drogą pokarmową, w postaci formaliny, wywołuje oparzenie błony śluzowej jamy ustnej i dalszych części przewodu pokarmowego, bóle brzucha z ryzykiem krwawień i perforacji.

• Dawka śmiertelna formaldehydu wynosi 30 - 60 ml.

• Objawy zatrucia przewlekłego: może powodować zapalenie oskrzeli  (u osób nadwrażliwych - astmę oskrzelową), świąd skóry i jej podrażnienie oraz wyprysk alergiczny.

49. Substancje toksyczne powodujące schorzenia układu oddechowego.

Chlor:

• łatwo się utlenia i łączy się z powierzchnią śluzówki

• cięższy od powietrza

• kw. podchlorawy szybko rozkłada się do HCL i uwalnia rodniki tlenowe(są przyczyną toksycznego działania chloru, denaturują i niszczą białka)

• dużo dużo bardziej toksyczny niż HCL - obrzęk oskrzeli, przesięk włośniczkowy w płucach, szybko rozwijają się ciężkie zaburzenia układ oddechowego

• OBJAWY: kaszel, podrażnione gardło, niemożność oddychania, wymioty, nudności, silny ból głowy, niepokój, podrażnienie skóry, rumień

Siarkowodór:

• toksyczny, bezbarwny, zapach zgniłego jajka

• dochodzi do porażenia nerwu węchowego co powoduje że nie wyczuwa się zapachu

• wchłania się przez płuca i skórę

• powoduje niedotlenienie komórek

• drażni błonę komórkową dróg oddechowych, sinica, duszność, śmierć po przez porażenie ośrodka układu oddechowego, fioletowo- czerwone ciało po śmierci

Dwutlenek siarki:

• silnie drażniący

• główny składnik kwaśnych deszczów

• działa żrąco na drogi oddechowego

Cyjanowodór:

• rozpuszczalny w H2O jest bezbarwną cieczą o zapachu gorzkich migdałów

• powstaje przy rozległych pożarach

• spożywanie dużej ilości nasion śliwek, migdałów daje zaburzenia z p. pokarmowego

• szybka utrata przytomności połączona z przeraźliwym krzykiem wskutek indukcji drgawek tonicznych

• szybkie porażenie ośrodka oddechowego , sinica, śmierć

Tlenek węgla (CO):

1. powstaje w czasie spalania węgla

2. mięśnie ulegają zwiotczeni, następuje rozluźnienie mięśni, niemożność wstania

3. połączenie hemoglobiny z tlenkiem węgla nazywane karboksychemoglobiną tworzy się 210 razy łatwiej i charakteryzuje się znacznie większą trwałością niż połączenie z tlenem, co powoduje że transport tlenu z płuc do tkanek jest drastycznie zmniejszony. Dochodzi do niedotlenienia tkanek - hypoksji

4. poza tym tlenek węgla zwiększa stabilność połączenia hemoglobiny z tlenem przez co utrudnia oddawania tlenu tkankom, co jeszcze bardziej pogłębia efekt niedotlenienia.

Tlenek azotu:

- przekraczająca ilość NO powoduje reakcję niepokoju, podrażnienie płuc, błony śluzowej układu oddechowego, kaszel - powstaje w wyniku wyładowań atmosferycznych, w procesach gnilnych - u alergików zapalenie płuc - azotan peroksyacetooctowy(CH3COOH+NO2)+aldehydy, ketony powoduje powstanie

smogu

Ozon:

- toksyczna trucizna układu oddechowego, niszczy tkanki układu, powoduje obrzęk płuc - rozedma płuc - małe dawki przez dłuższy czas - ozon+azotan peroksyacetooctowy toksyczne dla człowieka

Formaldehyd: patrz pytanie 48

50. Działanie neurotoksyczne ksenobiotyków. 

Ksenobiotyk ) - związek chemiczny występujący w organizmie, który ani go nie produkuje ani też w normalnych warunkach nie przyjmuje z pożywieniem. Inaczej mówiąc, jest to substancja chemiczna nie będąca naturalnym składnikiem żywego organizmu.

Neurotoksyczność-zdolność substancji chemicznej do wywoływania efektów toksycznych lub uszkadzania ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego.

Neurotoksyczność - polekowe uszkodzenie układu nerwowego. Objawy niepożądanego działania leków na układ nerwowy można podzielić na zmiany czynnościowe:

- objawy psychiczne (zmiany nastroju, pobudzenie, bezsenność, depresja, psychozy itp.),

- zaburzenia neurologiczne (drgawki, niezborność, parestezje i inne)

- zmiany w narządach zmysłów (zaburzenia widzenia, szumy i świsty w uszach).

Działanie neurotoksyczne ksenobiotyków:

Leki przeciw padaczkowe np. Fenytoina śpiączka, drgawki, oczopląs

Karbamazepina podwójne widzenie, oczopląs, bóle głowy

Pestycydy -lęk strach, porażenie ośrodka oddechowego i krążenia,

Zgon w wyniku porażenia ośrodka w mózgu( insektycydy fosforoorganiczne: brak czucia kończyn dolnych po 14 dniach od zatrucia mimo powrotu do zdrowia),

Antybiotyki Aminoglikozydy zaburzenia słuchu, równowagi, chodzenia

Sulfonamidy niezborność ruchowa, zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne,

Antybiotyki przeciw gruźlicze- działają toksycznie na OUN

pochodne kwasu barbiturowego zaburzenia świadomości, koordynacji ruchowej, percepcji, śpiączka

pochodne benzodiazepin senność, depresja, niepokój, zaburzenia widzenia, koordynacji ruchowej , splatanie

Narkotyczne leki p/bólowe opiaty i opioidy (Morfina) senność, zawroty głowy, zaburzenia świadomości, zniesienie odruchów, porażenie ośrodka oddechowego

Kokaina lęk, pobudzenie psychoruchowe, drżenia mięśniowe, ostre psychozy,

Tlenek węgla CO psychozy, porażenie ośrodkowego układu oddechowego, objawy psychiatryczne i neurologiczne, zaburzenia koordynacji ruchowej, nieotrzymanie moczu, kału

Rozpuszczalniki organiczne Benzen i jego pochodne narkotycznie na ośrodkowy układ nerwowy , zaburzenia widzenia, drżenia kończyn, majaczenia,

Fenol początkowo pobudzenie następnie hamowanie i w końcu porażenie ośrodkowego układu nerwowego

Nikotyna bardzo łatwo przenika przez bariere krew-mózg i już po 8 sekundach znajduje się w OUN

Alkohol poraża układ nerwowy

Metale Rtęc organiczna (metylortęć) depresja drżenia kończyn , halucynacje, ślinotok,

Ołów przenika przez barierę krew-mózg uszkodzenia mózgu, móżdżku, drgawki , śpiączka, niezborność ruchowa, depresja

Kwas acetylosalicylowy encefalopatia salicylanowa (zespół Reya)

52

52

52

52

52

52

52

---