WYKŁAD 1 - 27.11.2007r.
Przedmiot, zakres, zadania pedagogiki
Podstawowa aparatura pojęciowa pedagogiki
Metody badawcze w pedagogice
Analiza podstawowych składników treści teorii wychowania
Metody i środki wychowania
Przedmiot i zadania dydaktyki, jako nauki o nauczaniu - uczeniu się
Cele kształcenia ogólnego i zawodowego
Zasady nauczania
Metody nauczania - uczenia się
Metoda problemowa Besed-Learning
Cele kształcenia - operacjonalizacja i taksonomia celów
Pedagogika (gr. paidagogos, pais - chłopiec, ago - prowadzę)
W starożytnej Grecji, niewolnika, który odprowadzał dziecko swego pana do szkoły nazywano paidagogos. Tym samym mianem określano niewolników greckich będących wychowawcami i nauczycielami dzieci obywateli rzymskich.
PEDAGOGIKA
Nauka o wychowaniu człowieka.
Pierwotnie terminem pedagogika obejmowano wszystkie czynności związane z opieką, nauczaniem i wychowaniem dzieci. Stopniowo pedagogami zaczęto nazywać osoby zajmujące się problematyką wychowawczą zarówno w sensie praktycznym.
(!) Twórcą nowożytnej pedagogiki był Jan Amos Komeński, który sformułował problemy badawcze dla pedagogiki. Przedstawił je w dziele pt. „Wielka dydaktyka” w 1657r.
Rozwój pedagogiki był trudny. Dopiero pod koniec XIX w. ukształtował się zasób wiedzy pedagogicznej dysponującej aparatem naukowej analizy zagadnień wychowania. Zaczęły się tworzyć nowe dziedziny pedagogiki (społeczne, lecznicza, opiekuńcza).
Przedmiotem pedagogiki wg Kunowskiego są wszelkie zjawiska wychowawcze zachodzące w ciągu całożyciowego rozwoju człowieka oraz różnorodne czynności opracowane teoretycznie, tworzące pomoc wychowawczą dla doskonałego i pełnego wszechdstronnego rozwoju ludzi.
Współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką, o całej rzeczywistości wychowawczej, której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie jak ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska.
Przedmiotem badań pedagogiki są nie tylko wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo lecz również te niezamierzone i żywiołowe.
Wg Godlewskiego przedmiotem badań pedagogiki jest rzeczywistość wychowawcza ulegająca ciągłym zmianom w osobowości człowieka ale i stosunkach społecznych.
Przedmiotem badań jest człowiek w określonych warunkach społecznych, który nie tylko ulega zmianom w toku badań ale i pod ich wpływem. Są nim także układy otwarte, w których nie można dokładnie ustalić liczby czynników i wpływów wywołujących określony skutek, określone następstwo wychowawcze. Człowiek jest bowiem w ciągłym procesie rozwoju, podlega rozmaitym i nieoczekiwanym wpływom, bodźcom zarówno natury wewnętrznej jak i zewnętrznej.
Wg Wincentego Okonia wychowanie obejmuje również samowychowanie i samokształcenie, a przy tym świadome i zamierzone oddziaływanie takich czynności jak wszelkie organizacje, zwłaszcza młodzieżowe, środki masowej komunikacji, zakłady pracy, kluby.
Przedmiotem badań pedagogiki może być wychowanie ujmowane jako:
Zadanie ukształtowania człowieka określonej jakości - PEDAGOGIA
Fakt historyczno-kulturowy, czyli myślenie o wychowaniu jako fakcie - PEDAGOGIKA
Mamy do czynienia z dwiema pedagogikami:
pedagogika, której przedmiotem jest wychowanie pojmowane jako zadanie formułowania człowieka, określonej jakości (tzn. który coś umie, coś wie). Ta pedagogika jest metodyką
pedagogika, której przedmiotem jest myślenie o wychowaniu jako fakcie (nie ma nagich faktów), który jest wszechobecny, ma swoją dramaturgię, żywiołowość.
Rozwój pedagogiki ujawnia się również w zmianie jej przedmiotu badań. Skłania do przyjęcia tezy, iż jest to rozwój pedagogii ku pedagogice, czyli od postulatu tworzenia przez pedagogię projektów kształtowania człowieka określonej jakości ku pedagogice opisującej interpretującej wychowanie jako fakt historyczno - społeczny.
Nie oznacza to jednak dyskwalifikacji pedagogii. Oznacza tylko zróżnicowanie statusów pedagogii i pedagogiki oraz krytykę stanowiska.
Zakres pedagogiki
Obejmuje problematykę wychowawczą dorastającego pokolenia, ale również wychowania i ukształcenia ludzi dorosłych
Zagadnienie funkcjonowania systemu szkolnego i oświatowego z punktu widzenia rozwoju społeczno - ekonomicznego społeczeństwa
Nie tylko więc opisuje ona fakty, ale je objaśnia i poszukuje odpowiedzi na pytania: jak i dlaczego przebiegają takie czy inne procesy wychowawcze oraz jak powinny być one organizowane. (Od praktyki do teorii).
Do nauk społecznych
Do nauk humanistycznych o podbudowie przyrodniczej
Wychowanie bywa różnie określane w literaturze polskiej
Wg Bogdana Suchodolskiego
kształtowanie ludzi tak, aby umieli oni żyć w warunkach współczesnej cywilizacji, aby potrafili podołać zadaniom, które im stawia, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza, aby wiedzieli ku czemu i jak dążyć z jakich źródeł czerpać radość życia.
Wychowanie jest przygotowaniem człowieka do zadań jakie powstają w wyniku współczesnej cywilizacji. Jest ono zarazem przysposobieniem jednostki do życia.
Wg R. Wroczyńskiego rozwój osobowości to system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych
Wg K. Sośnickiego wychowanie to ciąg skutków w osobowości wychowanka
Wg Heliodora Muszyńskiego wychowanie to świadoma działalność jednych osób zamierzających do wywołania poprzez interakcje społeczne trwałych zmian w osobowości wychowanka.
Wg Kunowskiego jest wspomaganiem rozwoju wychowanka
Inne definicje wychowania ujmują to zjawisko jako całokształt procesów, za pomocą których jednostka ludzka rozwija swe zdolności, postawy, kształtuje formy zachowania w pozytywnej wartości dla społeczeństwa, w którym żyje.
Istota wychowania humanistycznego.
Poszukiwanie i urzeczywistnianie wartości człowieka w wychowanku od początku jego życia aż po jego zwieńczenie jest istotą wychowania humanistycznego.
Wychowanie jest szczególnym przypadkiem socjalizacji. Nauczyciele przekazujący wiedzę, czy rozwijający konkretne umiejętności wg przygotowanych konspektów - nie podejmujący wysiłku zrozumienia istoty istnienia człowieka w jego dążeniu ku przyszłości nie wychowują, a jedynie stoją na straży interesów społeczności lokalnej w zakresie kształtowania psychiki dziecka wg panującego w środowisku kulturowego wzoru osobowości.
Wpływy wychowawcze
Socjalizacja 80%
Samowychowanie 10%
Wychowanie 10%
Znaczenie wychowawcze
Jako proces:
wówczas mówimy o wychowaniu jako czynności. To proces długotrwały. Znaczny udział w procesie ma także osoba wychowawcy.
Jako zjawisko społeczne:
Paradygmaty wychowania
wychowanie jako intencjonalny proces ukształtowania osobowości.
Wychowawca to ten, który w imieniu społeczeństwa i dla dobra jednostki stara się przekształcić osobowość człowieka, aby stała się najbliższa wzorowi.
Intencjonalność - wychowawca w imieniu społeczeństwa stara się przekształcić osobowość człowieka, aby stała się najbliższa wzorowi.
Teza: „Wychowajmy lepszego człowieka a stworzy on lepszy świat, lepsze społeczeństwo”.
„homosowieticus” przez prof. Tischnera
Historia udowadnia, że człowiek (brak tekstu...)
Wychowanie jako wzmacnianie efektów procesów socjalizacji
Wychowanie jest procesem adaptacyjno - przystosowawczym do istniejącej rzeczywistości
Wychowawca jest tym który (brak tekstu...)
Teza: „Stwórzmy lepsze społeczeństwo, a ono wychowa lepszego człowieka”
Wychowawca jest tym, który w imieniu świata zastanego ma przystosować młodego człowieka do życia.
Przez wychowanie przystosujemy człowieka do życia.
Wychowanie rozumiane jako proces wspomagania indywidualnego rozwoju jednostce.
Ta strategia różni się od dwóch poprzednich. Odpuszczamy sobie myśl o społeczeństwie. Myślimy tylko o jednostce.
Wychowanie - może być okazją do indywidualnego rozwoju jednostki i racjonalnego wyboru z tych ofert, które zastały świat stwarza.
Wychowawca - jego rolą jest sprawić, aby człowieka dużo wiedział o sobie i świecie, gdyż można mniemać, że jego wybory będą bardziej racjonalne.
Wszystkie te strategie zmieniają się jak zmienia się rzeczywistość . Trzeba wykorzystywać 3 strategie, ponieważ się uzupełniają.
Samorealizacją zajmują się przedstawiciele wielu dyscyplin naukowych. Jednym z czołowych przedstawicieli jest Abraham Maslow, psycholog. Dokonał on syntezy różnych kierunków teoretycznych filozofii, socjologii, psychologii, którego przedmiotem była samorealizacja - ujęcie holistyczne (całościowe).
W naukach społecznych samorealizację rozumie się jako pewną właściwość człowieka, dzięki której osiąga on poczucie szczęścia, spełnienia swoich marzeń, zdolności, odczuwania radości, egzystencji w świecie. Proces ten przybiera różne formy: działalność artystyczna, zabawa, nauka, praca.
Psychologowie traktują samorealizację jako potrzebę
Filozofowie jako wartość
Zachodzi znaczna zbieżność między samorealizacją jako procesem urzeczywistniania potencjalnych zdolności i samowychowaniem, jako takim kierowaniem własnym rozwojem, aby owe zdolności optymalnie wykorzystać w życiu. Wspólnym elementem jest przedrostek „samo”, co oznacza, że podmiot jako byt autonomiczny, sam decyduje o własnym rozwoju.
Samowychowanie musi być związane z pozytywnym systemem wartości. Występuje także proces samowychowania i samorealizacji, a ukierunkowanych na realizację wartości zła. Wówczas mówimy o pseudowychowaniu i pseudorealizacji.
Socjalizacja - jest to proces wychowania rozumiany jako proces dojrzewania i wrastania w grupę społeczną. Najpierw wrastamy w rodzinę, grupę rówieśniczą, instytucje państwowe, naród, kulturę, ludność. Trwa przez całe ludzkie życie. Jest wpływem społecznym na jednostkę, który prowadzi do uzyskania kompetencji do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Kompetencje - zdolność rozumienia bądź odczuwania pewnych zjawisk społecznych i kulturowych.
W wyniku socjalizacji człowiek uzyskuje kompetencje:
technicznie - umie coś zrobić, osiągnąć jakieś cele np. zachowanie dziecka przy stole, nakrywanie do stołu, odnoszenie się do rodziny, zachowanie się w miejscach publicznych, wyrażanie stosunku do symboli narodowych, kultury, przyrody itp.
komunikacyjne - interakcje człowieka z drugim człowiekiem
Socjalizacja - uspołecznienie wg Kowalskiego.
W polskiej tradycji kulturowej mianem uspołecznionego określenia się tego, kto w swoich działaniach kieruje się nie tylko własnym interesem, ale także potrzebom innych osób.
Uspołecznioną jest osoba wyrastająca poza swój egocentryzm, osoba nie narzucająca się otoczeniu, pozbawiona odruchu dzielenia się wszystkimi swoimi przemyśleniami, obawami, czy też lękami, ze środowiskiem i osobami.
Mechanizmy socjalizacyjne- czynniki społeczne i psychiczne przyczyniające się do nabywania i utrwalania określonych zachowań społecznych jednostki:
Role społeczne (będące głównym atrybutem osobowości)
Odruchy warunkowe (powstaje na bazie poglądu i skojarzonego z nim bodźca np. głodne dziecko - matka z butelką mleka)
Kanalizacja (społeczeństwo determinuje sposoby zaspokajania potrzeb przez jednostkę - ukształtuje usposobienia, gusty)
Motywy (związane są z rozwojem zainteresowań jednostki, jej pragnieniach, potrzebach, czyli kulturowo zdeterminowanych siłami dynamizującymi jednostkę do określonego zachowania się np. dążeniem do przywództwa w grupie
Aspiracje społeczne (nadbudowane są nad motywami, również angażują człowieka w realizację określonych celów, są na ogół odległe, określają spodziewany wynik)
Identyikacja - akomodacja (stosunek jednostki wobec grupy utożsamianie się własnych interesów człowieka z interesami i wartościami grupy - podporządkowanie się grupie
Internalizacja - aproksymacja (reakcja na reprezentowane przez grupę wartości
Socjalizacja nie ogranicza się do prostego oddziaływania grupy na jednostkę.
Mamy tu do czynienia z przystosowaniem jednostek do zastanych warunków i wymagań grup społecznych oraz przybliżaniem form zachowań i zadań wynikających z treści uznawanych w danej grupie wartości i celów.
Zarówno akomodacja jak i aproksymacja są czynnikami, które umożliwiają rozwój jednostek w kierunku społecznie pożądanym.
Metody badawcze w pedagogice są definiowane w różny sposób.
Wg Tadeusza Kotarbińskiego metoda, czyli system postępowania, jest to sposób wykonania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie działań składowych a przy tym uplanowiony i nadający się do wielokrotnego stosowania.
Wg Stefana Nowaka metody badań to przede wszystkim typowe i powtarzalne sposoby i opracowania, analizy i interpretacje danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie/lub optymalnie/ uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania.
Wg Kamińskiego metoda to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, obejmujących całość postępowania badacza, zmierzających do rozważenia określonego problemu naukowego. To określony i powtarzalny sposób rozwiązanie problemu.
Wg Dutkiewicza sondaż diagnostyczny
Pozwala na poznanie określonego zjawiska społecznego, ustalenia jego zasięgu, poziomu i intensywności, następnie ocenę i w wyniku tego - na zaprojektowanie modyfikacji
Zastosowanie tej metody nie daje możliwości wyjaśnienia pewnych zjawisk masowych czy ważniejszych procesów występujących w zbiorowości
Wg Pilcha metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze - w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.
Wg Zaczyńskiego eksperyment pedagogiczny jest metodą badania naukowego określonego wycinka rzeczywistości/wychowawczej/, polegający na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do niego jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.
Zdaniem niektórych pedagogów eksperyment jest szczególnym przypadkiem obserwacji
Jest to metoda bardzo przydatna w rozwijaniu dydaktyki, lecz w praktyce wychowawczej ze względu na wątpliwości metodologiczne i etyczne jest rzadko stosowana
Wg Kamińskiego Monografia pedagogiczna
To takie postępowanie, które prowadzi do opisu instytucji wychowawczych „struktury sformalizowane” np. szkoła, spółdzielnia mieszkaniowa itp.
Metoda badań, której przedmiotem badań są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.
Metoda indywidualnych przypadków - sposób badań polegający na analizie jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych
Przykłady:
Młodzież nadużywająca alkohol (indywidualnych przypadków)
Alkoholizm młodzieży, jako zjawisko społeczne (sondaże diagnostyczne)
Działalność komitetu antyalkoholowego (monografia)
Wpływu uświadomienia i propagandy prowadzonej przez komitet antyalkoholowy na alkoholizm młodzieży (eksperyment)
METODY UCZENIA SIĘ
Metoda - gr. metodos - badanie, sposób badania, droga dochodzenia do prawdy.
Metoda kształcenia to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów
Forma oznacza zewnętrzną, organizacyjną stronę procesu kształcenia (tzn. lekcja, wycieczka, praktyki uczniowskie, praca domowa, zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne) działalności, a więc różne składowe środowiska przyrodniczego i społecznego (otoczenia, szkoły, urządzenia szkolne, pomoce naukowe, podręczniki, książki, czasopisma i inne materiały dydaktyczne).
Metoda kształcenia to dynamiczny proces formowania się człowieka polegający na ciągłym wyborze treści, sposobów działania nauczyciela i ucznia, oraz takim doborze warunków, aby wychowanek przeżywał kształcenie jako własny proces, sprawiający jemu samemu satysfakcję a zarazem by jak najchętniej przystępował do jego realizacji i kontynuacji.
Typologia metod:
Asymilacji wiedzy (podające)
Pogadanka (rozmowa nauczyciela z uczniem, gdzie nauczyciel zna odpowiedzi na wszystkie zadawana uczniom pytania)
Dyskusja (wymiana zdań)
Wykład (to bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości jakiemuś audytorium)
Opis (zaznajomienie uczniów z nieznanymi im bliżej osobami, rzeczami, zjawiskami przyrody, krajobrazami czy wydarzeniami historycznymi)
Opowiadanie (polega na przedstawieniu jakiejś lekcji rzeczywistej lub fikcyjnej, która przebiega w określonym czasie)
Praca z książką (to opanowanie sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych a więc czasopism, radia, telewizji, nagrań kasetowych i płytowych)
Samodzielnego dochodzenia do wiedzy
Problemowe
Umożliwiają funkcjonowanie wiedzy biernej przekształcając ją w wiedzę czynną
Sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce
Czynności jakie uczniowie wykonują opierają się na 3 poziomach:
konkretów - gdy poszukują danych empirycznych
modeli - gdy próbują intuicyjnie lub w pełni świadomie tworzyć modelu badanych układów tj. ustosunkowywać do siebie znane związki między nimi, a zarazem uzupełniać je, wykrywanymi przez siebie elementami i związkami
teorii - gdy formułują twierdzenia uogólniające efekty rozwiązanie, w postaci praw, prawidłowości, zasad czy norm działania praktycznego.
Do metod problemowych zaliczamy:
klasyczną metodę problemową
metodę przypadków
metodę sytuacyjną
giełdy pomysłów (burza mózgów)
mikronauczanie
gry dydaktyczne
zabawy inscenizacyjne
gry symulacyjne
Ad. a) Klasyczna metoda problemowa
Zapoczątkował ją Devey a w Polsce zmodyfikował Nawroczyński. Pomijając różnice zależne od treści kształcenia i kategorii problemów z reguły uwzględnia się 4 istotne momenty:
Wytwarzanie sytuacji problemowej
Formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania
Weryfikacje pomysłów rozwiązania problemu
Porządkowanie i stosowanie wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym lub teoretycznym
Cechą charakterystyczną jest dominacja uczenia się nad nauczaniem. Jest to więc nie tylko kształtowanie ale i wychowanie (prawda i dobro), które należą do najwyżej cenionych wartości. Metoda problemowa wymaga wysokiego kunsztu nauczycielskiego, chodzi o gruntowną znajomość nauczanych treści a z drugiej o umiejętność zainteresowania uczniów problemem i pomoc we wszystkich fazach jego rozwiązywania oraz systematyzowania i wykorzystywania nabytej wiedzy.
Ad. b) Metoda przypadków
Polega na rozpatrywaniu przez uczniów opisu jakiegoś przypadku np. na temat odkryć naukowych i rozwiązania jakiejś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu jakiegoś opisu wraz z kilkoma pytaniami, na które trzeba odpowiedzieć, uczestnicy sesji w czasie kilku minut formułują pytani dotyczące tego przypadku a nauczyciel udziela odpowiednich wyjaśnień. Z kolei następuje właściwy proces poszukiwania odpowiedzi na pytania. Składa się na nie ustalenie dyskusji problemu głównego i problemów z niego wypływających a następnie warunków jakie mają umożliwić rozwiązanie problemu.
Ad. c) Metoda sytuacyjna
Zbliżona do metody przypadków. Polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuację, za której za takim lub innym rozwiązaniem są jakieś racje za i przeciw. Zadaniem uczniów jest zrozumienie tej sytuacji oraz podjęcie decyzji w sprawie jej rozwiązania a następnie należy przewidzieć skutki tej decyzji. Zwykle dotyczy jakiejś instytucji, niezbędne jest więc poznanie opisu instytucji i zasad jej funkcjonowania. Ze względu na dużą dokładność i objętość tych opisów metoda jest trudna w realizacji.
Ad. d) Giełda pomysłów (burza mózgów)
Polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów, rozwiązania jakiegoś zadania. Po zebraniu wszystkich pomysłów, poddaje się je ocenie zespołu. Giełda pomysłów obejmuje:
Wytwarzanie sytuacji problemowej
Wytwarzanie pomysłów
Sprawdzenie, wartościowanie i wybór pomysłów najlepszych
Ad. e) Mikronauczanie
Jest to metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych spopularyzowana w procesach kształcenia nauczycieli. Stosuje się ją w małych grupach, które najpierw obserwują wybrany fragment lekcji a następnie dokonują analizy i oceny tego fragmentu aby z kolei jeden z członków grupy mógł przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów już w ulepszonej wersji. Analizę i ocenę ułatwia nagranie lekcji za pomocą magnetowidu.
Ad. f) Gry dydaktyczne
Metoda gier dydaktycznych ma wiele odmian. Ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Zabawa (gra) polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Przyzwyczajając do respektowania reguł gra spełnia ważne funkcje kształcąco - wychowujące np. służy uspołecznieniu.
Zabawy inscenizacyjne
Zwane też metodą inscenizacji. Polegają na graniu roli w sytuacji fikcyjnej. Chodzi o przyjęcie na siebie roli, wcielenie się w postać, jej zachowań.
Inscenizacje o charakterze realnym (odtwarzanie wydarzeń historycznych, biografii, funkcjonowanie instytucji)
Inscenizacje o charakterze fikcyjnym (stosuje się przy odtwarzaniu bajek, legend, czy scen z życia). Często inscenizacją posługuje się pedagog, psycholog w celach terapeutycznych.
Gry symulacyjne
Od łacińskiego słowa simulatio - naśladowanie. Polega na odtwarzaniu bardziej złożonych sytuacji problemowych wymagających samodzielnego rozwiązania np. symulacja wojen czy dziedzin życia.
Metody nauczania
Wg Kupiesiewicza:
Oglądowa (oparte na obserwacji):
Pokaz
Pomiar
Słowne:
Opowiadanie
Wykład
Pogadanka
Dyskusje
Praca z książką
Praktyczne:
Laboratoryjne
Zajęcia praktyczne
Gry dydaktyczne:
Symulacje
Inscenizacja sytuacyjna
Burza mózgów
Wg Okonia:
Podające (inaczej asymilacji wiedzy):
Uczenie się przez przyswajanie
Pogadanka
Dyskusja
Wykład
Praca z książką
Problemowe (samodzielnego dochodzenia do wiedzy):
Wykład konwersatoryjny
Dyskusja dydaktyczna
Inscenizacja
Gry dydaktyczne
Burza mózgów
Eksponujące wartości waloryzujące:
Impresyjne
Ekspresyjne (film, wystawa)
Praktyczna (uczenie się przez działanie):
Ćwiczenia
Realizacja zadań wytwórczych
Metoda oglądowa
Dzięki obserwowaniu uczniowie uczą się „o rzeczach, a nie cudzych wyobrażeniach tych rzeczy.
Pokaz - jest to zespół czynności dydaktycznych nauczyciela polegających na demonstrowaniu uczniowi naturalnych przedmiotów lub ich ...
Pomiar - dzięki tej metodzie uczniowie poznają ilościowo cechy analizowanych rzeczy i zjawisk a także uczy się dokładności
Na słowa
Opowiadanie - ma za zasadę zachęcić ucznia do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania faktów.
Opis - opowiadanie służy do udywatniania dynamiki akcji, a opis do przestawienia układów statycznych
Wykład
Służy przekazywaniu uczniom gotowych informacji
Aktywizuje myślenie hipotetyczno - dedukcyjne słuchaczy
Przedmiotem wykładu jest opis złożonych układów rzeczy i procesów
Pogadanka - zmusza uczniów do samodzielnej pracy myślowej
Dyskusje - wymiana poglądów na określony temat
Cechy racjonalnie prowadzonych dyskusji:
Jasność i wyrazistość
Rzeczowość i związłość wypowiedzi
Wnioski
Praca z książką
To skuteczny sposób oceny wyników
Analiza tekstu
Działalność praktyczna uczniów - dzięki niej uczniowie aktywnie poznają się
Laboratoryjna
Polega na samodzielnym przeprowadzeniu eksperymentu
Istota tradycyjnej metody laboratoryjnej polega na tym, że nauczyciel gromadzi niezbędne pomoce naukowe i ustala plan działania
Problemowa metoda laboratoryjna polega na wdrażaniu uczniów
Metoda zajęć praktycznych - najważniejsza jest tutaj umiejętność zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce
Gry dydaktyczne - zabawa jest działaniem wykonywanym dla przyjemności
metoda symulacyjna (analizowanie i rozwiązywanie cudzych problemów oraz porównywanie własnego rozwiązywania problemów)
Metoda sytuacyjna polega na wyrabianiu
inscenizacja
burza mózgów
DYDAKTYKA (gr. didaktico - pouczający, didasko - uczę) - ogólna teoria nauczania, uczenia się i samokształcenia. Jest to jedna z nauk pedagogicznych.
Proces - to zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczycieli, warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji celu jakim jest wywołanie u dzieci, młodzieży i dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian.
Do głównych zadań dydaktyki zalicza się analizę i opis celu, treści, metod, form organizacyjnych i środków wykrywania prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania - uczenia się, oraz ustalenie opartych na nich norm postępowania. Niektóre z zadań dydaktyka realizuje sama, przy pozostałych korzystaja z pomocy innych nauk np. socjologii, psychologii, logiki, filozofii i innych. Wiele zadań, dydaktycznych celów, zasad, metod, form, środków, procesów nauczania - uczenia się rozwiązują także dydaktyki szczegółowe. Czynią to jednak wyłącznie w odniesieniu do poszczególnych przedmiotów, prawidłowości, norm postępowania i metod postępowania. Są tu jednak mniej ogólne od tych, które ustala dydaktyka ogólna.
Dydaktyka ogólna zajmuje się analizą i opisem systemów dydaktycznych, charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów. Jest to analiza wszelkiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób systematyczny, świadomy, planowy - analizą wszystkich czynności składających się na proces nauczania, uczenia się. Oprócz zadań teoretycznych dydaktyki ogólnej spełnia również ważne zadania praktyczne. Dotyczą one wskazania czynności, które wykonywane przez nauczyciela mogą prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania - uczenia się.
Cele kształcenia ogólnego i zawodowego
Cele kształcenia ogólnego:
Cele rzeczowe/obiektywne/
opanowanie ogólnej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice, sztuce
ogólne przygotowanie do działania praktycznego - udział w przekształcaniu przyrody, życia społecznego w zajęciach artystycznych i technicznych
Ukształtowanie postaw i naukowych przekonań światopoglądowych
Cele podmiotowe/osobowościowe/
ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych, ze szczególnym uwzględnieniem myślenia oraz uzdolnień twórczych
rozwój potrzeb kulturalnych, motywacji i zainteresowań poznawczych, społecznych, estetycznych i technicznych
wdrążenie do samokształcenia i pracy nad sobą przez całe życie
Cele kształcenia zawodowego:
Cele rzeczowe/obiektywne/
opanowanie wiedzy zawodowej z tych dziedzin, które są wspólne dla zawodów objętych danym kierunkiem kształcenia
przygotowanie do pracy wytwórczej, praktyczne wykorzystanie metod, środków i form działania typowych dla danego zawodu i dla zawodów pokrewnych
ukształtowanie postaw obywatelskich i przekonań naukowych ze szczególnym uwzględnieniem dziedzin życia związanych z przyszłym zawodem
Cele podmiotowe/osobowościowe/
rozwinięcie opcjonalnych uzdolnień, ważnych dla wykonywania danego zawodu
rozwinięcie potrzeb, motywów i zainteresowań związanych z danym zawodem w celu osiągnięcia identyfikacji zawodowej
zdrożenie do ciągłego doskonalenia i kwalifikacji zawodowych poprzez samokształcenie
WYKŁAD 2 - 15.01.2008r.
Temat: Zasady nauczania, proces wychowania i cele
Proces - postęp, postępowanie, postępowanie naprzód, ciąg działań, zmian, uporządkowanych, wynikających jeden z drugiego.
Proces wychowania wg Wroczyńskiego - ciąg działań podejmowanych przez wychowawców wobec wychowanków. Działania te są zaplanowane, uhierarchizowane i można ocenić ich skuteczność pedagogiczną w postaci zmian w zachowaniach wychowanków uznawanych przez wychowawców za pożądane. Wychowawca zmierza w kierunku zmian powszechnie akceptowanych.
Proces wychowania wg T. Hejnickiej-Bezwinskiej - w znaczeniu szerokim jest jednym z rodzajów działań, które zmierzają do wywarcia wpływu na innego człowieka.
W znaczeniu wąskim proces wychowania obejmuje te sytuacje, które są celowo organizowane dla dokonania określonych zmian w osobowości wychowanków
Struktura procesu wychowania wg A. Guryckiej:
Cel
Sytuacja wychowanka
Doświadczenie
Efekty procesu wychowania
Cechy procesu wychowania wg R. Miller:
Dynamiczność (ulega ciągłym przemianom)
Długotrwały (od urodzenia do śmierci
Ciągły
Jest ukierunkowany (ma cel i osoby)
TEORIA WYCHOWANIA
Teologia - część teorii wychowania zajmująca się celami wychowania
Metodologia - strona badawcza teorii wychowania
Technologia - zajmuje się procesami, metodami, technikami, zasadami i skutkami wychowania
CELE - to wizja tego, co być powinno, co jest postulowane, pożądane, coś do czego dążymy
Każde działanie jest nakreślone celem
Cel wychowania wg H.Muszyńskiego - to określone stany rzeczy, których osiągnięcie uważamy za pożądane
Sąd normatywny - to zadanie, które postuluje pewien stan rzeczy i które poprzedzone jest funktorem normotwórczym „powinno być tak, że...”
Na gruncie pedagogiki mamy do czynienie z dwojakiego rodzaju sądami normatywnymi:
sądy postulujące zmiany w osobowości człowieka - standardy wychowawcze
sądy postulujące czynności, które powinniśmy podjąć by osiągnąć standardy wychowawcze - dyrektywy wychowawcze
! Standardy i dyrektywy to normy pedagogiczne
Cel wychowania to:
Postulowany stan rzeczy
Sąd normatywny
Wartość
Nie da się oddzielić teleologii od filozofii poprzez aksjologię (nauka o wartościach).
Cele wychowania wyprowadzone z ideału (postawy i role społeczne)
Filozofia (aksjologia) → ideologia → ideał: 1. postawy, 2. role społeczne, → cele wychowania.
Funkcje celów wychowania:
Stanowią punkt odmienienia dla uzyskiwanych efektów
Funkcja regulacyjna, tzn. cele stanowią gwarancję przeciw nadmiernemu rozbudowaniu środków
Organizują struktury edukacyjne (programy, metody, zasady, środki)
Nadają ludzki sens przekazywanej wiedzy (są usytuowane wokół człowieka)
Mają charakter koordynacyjny (stanowią szczyt, do którego wszystko zmierza)
Przenoszą w dzień jutrzejszy (zapewniają trwanie wartości)
Ideał wychowania - opis zintegrowanych cech człowieka, wartościowych z punktu widzenia interesów społeczeństwa bądź jego grup.
Ideał wg H. Muszyńskiego jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości.
IDEAŁ - etapy
Wychowanie stanowi efekt myślenia o człowieku!
Cele nadrzędne
dobro (wychowanie moralne)
prawda (wychowanie umysłowe)
piękno (wychowanie estetyczne)
Cele kierunkowe
Kształtowanie postaw lub instrumentalne
Dyspozycja osobowości
Cele etapowe
Rozwój osobowości
Cele operacyjne
Realizowane na zajęciach dydaktycznych i wychowawczych
Ideał wychowania zmienia się wraz ze zmianą rzeczywistości politycznej, społecznej i ekonomicznej.
Ideał stanowi efekt myślenia o człowieku.
Pedagodzy, którzy w swoich działaniach wychowawczych opierają się tylko na kulturowym wzorze osobowości nie wychowują (zachodzą tu tylko procesy socjalizacji), inni podejmują wysiłek zrozumienia człowieka dając własną odpowiedź w tej sprawie (ci wychowują). Wychowanie opiera się na refleksji wychowawcy do przyszłości wychowanka.
METODY WYCHOWANIA
Metoda z gr. „methodos” - droga, sposób postępowania
Systematyczne stosowanie sposobów oddziaływań wychowawców na wychowanka w kontakcie bezpośrednim lub pośrednim za pomocą sztuki, nauki lub wytworów własnych wychowanka.
Problematyka metod wychowania wypływa z przyjętej koncepcji człowieka i ideału wychowania.
Metody są funkcją ideału i celów wychowania. Występuje wiele klasyfikacji metod wychowania. Generalnie można przyjąć, że występują:
Metody indywidualne (relacja interpersonalna)
Metody wpływu przez grupę (kiedy wychowanek pośrednio oddziałuje na wychowawcę dokonując restrukturyzacji pozycji socjometrycznej w grupie zmieniając nastawienia poszczególnych osób w stosunku do danego wychowanka)
Metody indywidualne: wychowawca → wychowanek
Mechanizm zmianotwórczy |
Metoda |
Środek |
Warunkowanie
Uczenie się przez obserwację
Uczenie się przez komunikaty językowe
Uczenie się przez działanie |
Nagroda i kara
Modelowanie
Perswazja
Zadaniowa |
Nagroda i kara
Model: wzór osobowy
Słowo
Zadanie, czynność |
Metody wpływu przez grupę: wychowawca pośrednio oddziałuje na wychowanka przez grupę.
Metody grupowe wg Górniewicza
Kształtowania norma wartości grupowych
Metoda restruktralizacji
Metoda kreowania przywództwa grupowego
Cztery grupy metod wg Heliodora Muszyńskiego:
Metoda wpływu osobistego (rozdającym nagrody i kary jest wychowawca)
Metoda wpływu społecznego (rozdającym nagrody i kary jest grupa społeczna)
Metody wpływu sytuacyjnego (wychowawca - organizator doświadczeń wychowanka)
Metoda kierowania samowychowaniem (rozdającym nagrody i kary jest sam wychowawca)
Wg Heliodora Muszyńskiego metoda to sposób systemowy stosowany przez wychowawcę wobec wychowanka, którego celem jest wywołanie u wychowanka aktywności, a który oparty jest na stymulowaniu wychowawcy poprzez układ nagród i kar.
Metoda ta wychodzi z behawioryzmu.
Behawioryzm - koncepcja osobowa zakładająca, że człowiek jest układem reaktywnym funkcjonującym w układzie bodziec - reakcja
Człowiek jest aktywny w każdej sytuacji, która wywołuje u niego stan napięcia nerwowego. Każda sytuacja, która likwiduje lub minimalizuje stan napięcia nerwowego ma dla człowieka wartość nagradzającą, a ta która utrzymuje lub maksymalizuje ma dla człowieka wartość karzącą. Aktywność człowieka jest skierowana na osiąganie maksimum nagród przy minimum strat.
ZASADY NAUCZANIA - ogólne normy postępowania dydaktycznego, które określają jak należy realizować cele kształcenia
Zasady nauczania wg Kupiesiewicza:
Zasada poglądowości
Przystępności w nauce (stopniowe trudności)
Świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - uczenia się
Systematyczności
Trwałości wiedzy uczniów
Operatywności wiedzy uczniów
Wiązania teorii z praktyką
K. Sośnicki mówi, że zasady nauczania mogą odnosić się do:
Celów kształcenia
Treści nauczania
Środków dydaktycznych
Procesu dydaktycznego
Zasady nauczania: to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im naukowy pogląd na świat oraz wdrażać do samokształcenia.
Tak rozumiane zasady nauczania służą realizacji ogólnych celów kształcenia i obowiązują w pracy szkół różnych typów i szczebli oraz w zakresie różnych przedmiotów nauczania.
Zasada poglądowości wg Wolfganga Ratke - nauczanie ze zrozumieniem!
Jej przestrzeganie przez nauczyciela ma się przyczynić do usunięcia z procesu nauczania - uczenia się wszelkiego werbalizmu, tj. zastępowania przedmiotów przez oznaczające je, lecz często nieznane przez uczniów wyrazy.
Następstwem werbalizmu jest przyswajanie określonych słów, któremu nie towarzyszy zrozumienie ich znaczenia. W rezultacie werbalnego nauczania uczniowie zamiast myśleć samodzielnie i logicznie operują dźwiękami, wyuczonymi na pamięć słowami, które nie są jednak narzędziem rozwoju ich myślenia.
Reguły dydaktyczne:
Bezpośrednie poznanie rzeczywistości, tj. poznanie oparte na obserwacji, pomiarze i różnych innych czynnościach praktycznych, powinno być punktem wyjścia pracy dydaktycznej z uczniami w tych przypadkach, gdy nie dysponują oni jeszcze zasobami spostrzeżeń i wyobraźni niezbędnymi do zrozumienia przerabianego na lekcji tematu.
Aby uczeń mógł zdobyć rzetelną, trwałą, operatywną wiedzę w drodze bezpośredniego poznania określonych rzeczy, zjawisk, wydarzeń, procesów, należy umiejętnie kierować jego działalnością poznawczą, tzn. dostarczać mu odpowiednich wskazówek, zwracać uwagę na istotne cechy poznawanego przedmiotu
Zasada przystępności w nauczaniu - stopniowania trudności!
Podobnie jak zasada poglądowości wymaga uwzględnienia właściwości rozwojowych uczniów.
Przy doborze materiału nauczyciel musi brać pod uwagę jego przystępność dla uczniów, dostosować metody nauczania do ich poziomu, aby umożliwiały im w maksymalnym stopniu samodzielną pracę zarówno na lekcji jak i podczas zajęć pozalekcyjnych
Reguły dydaktyczne:
W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów bliższe do tego co dalsze
Należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów łatwiejsze do tego co trudniejsze
Należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów znane do tego co nowe i nieznane
W procesie nauczania - uczenia się należy uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów
Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - uczenia się.
Właściwa realizacja tej zasady zależy od tego, jaką rolę wyznacza się nauczycielowi pracy dydaktyczno - wychowawczej. Ani herbatyzm, aniprogresywizm nie stwarzały warunków tej zasadzie.
Korzystniejsze warunki stwarza współczesny system dydaktyczny, kładący nacisk na odpowiednie ukierunkowanie aktywności ucznia, jej wykorzystanie do urzeczywistnienia zawartych w programie celów i zadań kształcenia, uwzględniając zarówno potrzeby społeczne, jak i indywidualne każdego ucznia.
Nauczyciel powinien umiejętnie kierować działalnością poznawczą ucznia. Czynności poznawcze uczniów są samodzielne i wyzwalają ich aktywność gdy wykonują je oni sami!, gdy nie są to czynności nawykowe i mechaniczne, lecz nowe dla uczniów organizowane świadomie i celowo.
Reguły dydaktyczne:
Nauczyciel powinien starać się poznać indywidualne zainteresowania uczniów i rozwijać je w taki sposób, aby coraz bardziej uwzględniały obiektywne potrzeby społeczeństwa
Nauczyciel powinien stawiać uczniów w sytuacjach wymagających dostrzegania i wyjaśniania niezgodności między obserwowanymi faktami a posiadaną wiedzą (nauczyć uczniów myśleć można wyłącznie wtedy, kiedy stwarza się sytuacje zmuszające ich do myślenia)
Nauczyciel powinien stwarzać warunki sprzyjające wdrążeniu do zespołowych form pracy
Zasada ta wymaga od nauczyciela, aby w żadnym wypadku nie zastępował pracy uczniów własną pracą, a zarazem zgodnie z zasadą przystępności w nauce - umiejętnie stopniował trudności stawianych im zadań.
Zakres zadań powinien być jak najszerszy i powinien obejmować zadania dydaktyczne, służące intelektualnemu rozwojowi uczniów, lecz i wychowawców, sprzyjające kształtowaniu pożądanych postaw i zasad współżycia społecznego.
Zasada systematyczności
Systematyczność jest jedną z zasad decydujących w istotny sposób o skuteczności świadomych poczynań ludzi. Szczególną rolę spełnia w procesie nauczania - uczenia się.
Reguły dydaktyczne:
Istotnym warunkiem systematycznego zaznajomienia uczniów z nowym materiałem jest uprzednie określenie stanu ich wiedzy wyjściowej oraz systematyczne nawiązanie do niej
Ustalenie tzw. merytorycznego środka ciężkości lekcji oraz eksponowanie na jego tle, w powiązaniu z nim pochodnych wobec niego wiadomości i umiejętności (akcentowanie wiadomości najistotniejszych)
Zaznajomienie uczniów z nowymi materiałami wymaga podzielenia danego tematu na punkty i podpunkty, które nauczyciel powinien kolejno omawiać na lekcji
Streszczenia i syntetyzujące powtórzenia powinny być stosowane nie tylko na początku lekcji, gdy zazwyczaj dotyczą materiału zrealizowanego dawniej, ale także dla utrwalenia
W celu wdrążenia uczniów do poprawnego formułowania wypowiedzi zarówno ustnych jak i pisemnych, nauczyciele powinni zwracać uwagę na sposób i formę wyrażania myśli przez dzieci i młodzież
Od najmłodszych lat powinno się wdrążać uczniów do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwość rozwiązywania zadań wymagających dłuższego i systematycznego wysiłku
Zasada ta zaleca również nauczycielowi systematyczne przygotowanie się do zajęć, staranną analizę tematu każdej lekcji, równomierne zadawanie uczniom prac domowych, częste stosowanie sprawdzianów i oceny wyników nauczania
Zasada trwałości wiedzy uczniów
Zapamiętywanie i reprodukcja zależą nie tylko od obiektywnych związków materiału, ale i od stosunku osobnika do tego materiału (np. zainteresowania, znaczenie dla ucznia przyswajanego materiału).
Reguły dydaktyczne:
Przygotowując uczniów do zaznajomienia się z nowym materiałem nauczania musimy odpowiednio ukierunkować ich zainteresowania i wytworzyć pozytywne motywy uczenia się
Zaznajomienie dzieci i młodzieży z nowymi treściami powinno być tak przygotowane pod względem organizacyjnym i dydaktycznym, aby uczniowie brali w tym procesie jak najbardziej aktywny udział
Ćwiczenia mające na celu utrwalenie przerobionego materiału można stosować dopiero po sprawdzeniu czy wszyscy uczniowie dobrze zrozumieli ów materiał
Częstość powtórzeń powinna być zgodna z przebiegiem krzywej zapamiętania (liczba powtórzeń powinna stopniowo maleć, ale nie całkowicie zanikać)
Ważną formułą utrwalenia jest systematyzowanie wiadomości połączone z samodzielnym ich odtwarzaniem przez uczniów (zapamiętuj ważniejsze fakty)
Nauczyciel powinien wdrążać uczniów do teoretycznej i jeśli to możliwe - empirycznej weryfikacji omawianych praw, zasad i reguł naukowych
Zasada operatywności wiedzy uczniów
Są to reguły akcentujące potrzebę wdrażania uczniów do dostrzegania, formułowania i samodzielnego rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych (nauczanie problemowe). Dzięki właściwej relacji tych reguł uczniowie poddają wszechstronnej analizie problem z jakim się zetknęli, tworzą na tej podstawie hipotezy i jego rozwiązania, uzasadniają je w świetle posiadanej wiedzy, wybierają najlepszą opracowują plan działania zgodny z wybraną hipotezą i wykonują go a następnie sprawdzają:
Dostrzec problem
Sformułować go (hipoteza)
Znaleźć sposób rozwiązania
Stworzyć plan działania (zgodny z wybraną hipotezą)
Wykonać go (wdrożyć w życie plan działania)
Sprawdzić i ocenić wyniki (uzyskane rezultaty)
Zasada wiązania teorii z praktyką
Służy do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnych sytuacjach praktycznych. Znaczny wpływ na realizację wiązania teorii z praktyką mają właściwości psychofizyczne rozwoju uczniów oraz czynności poznawcze.
Zasada ta w nauczaniu stanowi teoretyczną podstawę modelu czynności poznawczych uczniów.
Podstawą tego modelu są:
Aktywność poznawcza uczniów szybko wzrasta, rozwija się systematycznie, kiedy uczą się posługiwać posiadaną wiedzą przy zdobywaniu nowej wiedzy
Praca poznawcza uczniów wzbogaca się i doskonali gdy w nauczaniu przechodzi się od wykrywania i wyjaśniania praw nauki do zasad techniki
Aktywizowaniu działalności poznawczej uczniów sprzyja łączenie poznania z działaniem, wybieranie umiejętności i nawyków umysłowych, łączenie ich z umiejętnościami i nawykami ruchowymi
15.01.2008r.
Temat: Metoda problemowa „Problem Based-Learning” (PBL)
Cechy:
Koncentrowanie się bardziej na uczeniu się niż nauczaniu
Zogniskowanie procesu studiowania bardziej na studencie niż na nauczycielu (podmiotem jest student)
Analizowanie określonych problemów przez uczących się, a nie podawanie gotowej wiedzy
Praca w małych grupach (5-8osób)
Podejście multidyscyplinarne i rezygnacja z przedmiotowego układu treści (np. „środowisko” zawiera różne przedmioty: uczenie modułami)
Moduł (blok problemów) trwa 6 tygodni. Łączy w sobie kilka pokrewnych dyscyplin naukowych. Także studiowanie burzy przedmiotowy układ wiedzy.
Graficzne ujęcie procesu uczenia się metodą Based-Learning:
PROBLEM → DYSKUSJA W MAŁYCH GRUPACH → INDYWIDUALNE UCZENIE SIĘ → WYMIANA INFORMACJI
Schemat postępowania wg tzw. siedmiu kroków:
Wyjaśnienie kategorii i pojęć niezrozumiałych
Określenie problemu
Analizowanie problemu
Ułożenie schematycznego opisu wyjaśnień, wynikającego z kroku 3
Formułowanie celów uczenia się
Zgromadzenie dodatkowych informacji w toku indywidualnego studiowania
Syntetyzowanie i sprawdzanie nowo nabytych informacji
Od zwykłej metody badawczej różnią ją:
Moduły (bloki) → przedmioty
Małe grupy → liczniejsze grupy
Bardziej kosztowna → mniej kosztowna
Role:
Zadania „tutora”: nie egzaminuje!
Ułatwianie procesu rozwiązania problemu
Pomoc liderowi grupy
Syntetyzowanie rodzących się pomysłów
Nadzorowanie zgodności myślenia z treścią problemu
Stymulowanie kierowanego przez samego siebie uczenia się
Zadania lidera:
Prowadzenie sesji zgodnie z procedurą 7kroków
Podsumowywanie toku myślenia pozostałych członków grupy
Zadawanie pytań stymulujących pracę grupy
Udzielania pomocy sekretarzowi
Nadzorowanie procesu podejmowania decyzji przy wyborze celów uczenia się
Zadania sekretarza:
Zapisywanie wszystkich pojawiających się pomysłów
Systematyzowanie tych pomysłów
Pytanie o wyjaśnienie, jeśli jest to konieczne
Prezentowanie pomysłów w sposób krótki i rzeczowy
Zadania pozostałych członków grupy:
Aktywne uczestnictwo w sesji
Aktywne słuchanie wypowiedzi innych
Krytyczne myślenie
Zasady oceniania studentów:
Zbieżność między ocenianiem a kształceniem
Ciągłość procesu oceniania
Wszechstronna ocena
Oddzielenie roli „tutora” od roli egzaminatora
Temat: Operacjonalizacja i taksonomia celów kształcenia
Wszelkie kształcenie jest ukierunkowane na cele.
Cele kształcenia odnoszą się do uczniów/wychowanków i opisują zmianę, jaką chcemy w nich uzyskać.
Cele kształcenia określamy jako zamierzone właściwości uczniów (w zakresie wiadomości, umiejętności, działań i postaw)
Cele ogólne - wskazują kierunki, dążenia
Zalety:
jest bogate znaczeniowo
akcentuje ważne wartości społeczne
jest perswazyjne
jest zwięzłe
Wady:
wieloznaczność, nieokreśloność
założenia idealizujące
deklaratywność
niejasny adresat
Cele operacyjne - stanowią opis wyników, które mają być uzyskane
Zalety:
jest jednoznaczne
wykazują sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty
odnosi się wprost do ucznia
mobilizuje ucznia i nauczyciela
Wady:
ubóstwo znaczenia
rozłączenie poznania i motywacji
poszatkowanie przedmiotów
pracochłonność
Operacjonalizacja celu - to zamiana celu ogólnego na zbiór celów operacyjnych. Trzeba sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować procesy składające się na operacjonalizację celów.
Operacjonalizacja/taksonomia/celów kształcenia
ETAPY |
TECHNIKI POMOCNICZE |
1. Zapisywanie celu w postaci ogólnej |
------------------------------------------------------- |
2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel |
A. Populacji wzorcowej |
3. Luźne zapisy celów |
B. Burza mózgów |
4. Selekcja luźnych zapisów |
C. Próba inscenizacji |
5. Klasyfikacja luźnych zapisów |
D. Wykorzystanie taksonomii celów kształcenia |
6. Sformułowanie celów operacyjnych |
E. Próba komunikacji |
7. Sprawdzenie celów operacyjnych |
F. Egzamin pomyślany/techniki od A-F |
8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7 |
|
D- według dziedziny i kategorii
Błędy operacjonalizacji ogólnych celów kształcenia (K. Kruszewski „Sztuka nauczania”)
zbytnie rozdrobnienie celi
preferowanie celów poznawczych/głównym zadaniem operacjonalizacji jest dążenie do należytej wyrazistości celów wyższych kategorii zwłaszcza motywacyjnych
zapamiętanie o celu ogólnym
zamknięcie zbioru celów operacyjnych
zaniedbanie realizacji celów operacyjnych/cele bez pokrycia demoralizują
Cele szczegółowe - 4 składniki!
Działanie /co zrobić? - pobrać/
Treść /co? - np. próbkę krwi z żyły/
Warunek /u kogo? - u pacjenta nieprzytomnego/
Kryteria/standard /wg czego? - np. wg instrukcji/
Taksonomia - hierarchiczna klasyfikacji celów
Polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mówi nam, że cel niższy został osiągnięty
Taksonomia celów nauczania/dziedziny poznawczej
Poziom |
Kategoria |
I wiadomości |
|
II Umiejętności |
|
Taksonomia celów wychowania/dziedzina motywacyjna
Poziom |
Kategoria |
I Działania |
|
II Postawy |
|
C mieści się w D
Powinno być 8 celów operacyjnych!
lub 2, bo zawierają w sobie kategorie niższe.
ZADANIE! Sformułuj cel nauczania dla studenta... (8 celów w naszym przypadku)
Np. nauczyć się mierzyć ciśnienie, wykonywać iniekcji domięśniowej, ścielić łóżko ← cel ogólny
Tadeusz Pich Metodologia badań w pedagogice
Temat: Są 4 rodzaje metod badawczych
(nie mylić z metodami nauczania)
sondaż diagnostyczny
studium (metoda) indywidualnych przypadków
monografia pedagogiczna (opisać instytucje)
eksperyment pedagogiczny
Problemy badawcze stawiamy za pomocą pytań
pytania dopełniacza - „jakie?, gdzie?...” - bardziej twórczy
pytania rozstrzygnięcia - partykuła „czy...?” tak/nie --> [Author:IC]
1