Sprawozdanide dicranum scoparium
1. Pozycja systematyczna
kr. Plantae
podkr. viridiplantae
gr. bryophyta
kl. Bryopsida
pkl.bryidae
rz. Bryales
Dicranum scoparium
2. Ogólna charakterystyka klasy Bryopsida
Mchy (Bryopsida) stanowią największą klasę podgromady mszaków, obejmującą około 15000 gatunków. Cykl rozwojowy mchów charakteryzuje rozwój gametofitu przebiegający w dwóch etapach: z zarodnika wyrasta nitkowaty (rzadziej plechowaty) splątek, a z niego powstają liczne, przeważnie ulistnione łodyżki (gametofory). Gametofory te rosną za pomocą dużej, trójsiecznej komórki inicjalnej, tworzącej trzy segmenty, zwane merofitami, z jednym rzędem liści każdy. W trakcie wzrostu łodyżki ulega ona różnego rodzaju, często skomplikowanym skręceniom, dzięki czemu pierwotny, regularny układ liści zaciera się. Liście mchów zbudowane są z jednej warstwy komórek, często posiadają jednak wielowarstwowe pasma wydłużonych komórek, przebiegających przez środek blaszki. Pasmo to zwie się żebrem lub nerwem. Gametafor wytwarza ponadto liczne chwytniki, które są tutaj wielokomórkowymi, silnie rozgałęzionymi i o charakterystycznie skośne umieszczonych ścianach poprzecznych. Gametangia tworzone są w sposób egzogeniczny. Młode zalążki zarówno plemni i rodni wytwarzają na szczycie dwusieczną komórkę inicjalną (apikalną), która buduje gametangium. Sporofit mchów ma dobrze rozwiniętą sztywną setę zakończoną zarodnią, która z reguły ma skomplikowaną budowę i charakterystyczny mechanizm otwierający. Środek zarodni zajmuje prawie zawsze kolumella. Poszczególne grupy mchów różnią się głównie budową zarodni. Rosnący w obrębie rodni młody sporofit rozrywa ją u podstawy, tak że górna jej część podniesiona zostaje na rosnącym sporoficie, tworząc kalyptrę (czepek) okrywającą zarodnię. Mchy tworzą różnego rodzaje rozmnóżki na gametofitach.
3. Budowa i rozwój
Kiełkujący zarodnik wytwarza zawsze nitkowaty, wielokomórkowy i silnie rozgałęziony splątek, który nierzadko podzielony jest na zieloną część asymilacyjną, zwaną chloronemą, oraz bezbarwne lub brunatne chwytniki, wrastające w podłoże. Tak silnie rozwinięty splątek może dać początek wielu gametoforom. Gametofory są zawsze ulistnionymi łodyżkami, które na swym szczycie lub szczycie gałązek bocznych wytwarzają gametangia. Są one rozmieszczone w grupach otoczonych liśćmi, większymi zwykle od liści normalnych (umieszczonych na niższych partiach). Te liście okrywające zbiory gametangiów nazywamy liśćmi perychecjalnymi. Między gametangiami częste są płone, maczugowate wstawki. Liście gametoforów maja przeważnie żebro, zbudowane z kilka warstw wydłużonych komórek. W łodyżkach stosunkowo często są wiązki prymitywnej tkanki przewodzącej, nie dającej jednak nigdy odgałęzień ku liściom. Żebra liści wchodzą co prawda czasem do tkanki łodyżki, ale kończą się ślepo w warstwie korowej. Sporofit prątników ma zawsze mocną, sztywną setę, która rozwija się na długo przed dojrzewaniem zarodni. Ta ostatnia dojrzewa wysoko ponad szczytem gametoforu, okryta czepkiem powstałym z rozerwanej rodni, podniesionej przez wydłużający się sporofit. Zarodnia zróżnicowana jest na trzy wyraźne części
Dolna, zwana szyją (apofizą) - zbudowana z tkanki miękiszowej, asymilacyjnej, jej epiderma ma szparki oddechowe, zbudowane według typu roślin naczyniowychWłaściwa zarodnia wykształca wielowarstwową ściankę i centralnie umieszczoną kolumellę sięgającą do szczytu. W zewnętrznej części tej kolumelli zakłada się tkanka zarodnikowtwórcza (archespor). Między nią i ścianką zarodni znajduje się luźna tkanka miękiszowa o dużych przestworach powietrznych. Po dojrzeniu zarodni znajdują się w niej zarodniki.
Szczyt zarodni zajmuje wieczko, które po dojrzeniu odpada, pozostawiając szeroki otwór. Brzeg tego otworu opatrzone są jednym lub dwoma szeregami ząbków, powstających z resztek ścian komórkowych wewnętrznych części opadającego wieczka. Zespół tych ząbków nazywa się ozębnią albo perystomem i gra ważną rolę w rozsiewaniu tych zarodników. Wykonuje on mianowicie ruchy w zależności od stopnia nawilgocenia powietrza. Gdy jest wilgotno, zęby nachylają się nad otworem zarodni i zamykają ją. natomiast w czasie pogody suchej odginają się na zewnątrz, pozostawiając zarodnię otwartą.
4. Występowanie i znaczenie
Dicranum scoparium występuje na glebach kwaśnych i silnie kwaśnych, zwłaszcza w borach iglastych i mieszanych oraz na torfowiskach. Dzięki swej masowej wegetacji Dicranum scoparium gra dużą rolę w gospodarce przyrody. Rosnąc na terenach otwartych (skały, zwietrzelina skalna, piaski) przyczyniają się do powstania tam warstwy humusowej i wzbogacenia siedliska, co z kolei umożliwia zajęcie tych terenów przez roślinność wyższą. Warstwa mszysta w lasach wpływa na gospodarkę wodna tych zbiorowisk (mogą zatrzymywać duże ilości wody w swych gęstych darniach) oraz wpływają na odnawianie się tych zbiorowisk. Powodują również zatorfienie wolno płynących cieków wodnych, dzięki czemu powstają tak zwane torfowiska niskie, produkujące duże ilości substancji organicznej.
5. Literatura
Alicja Szweykowska i Jerzy Szweykowski, Botanika, Warszawa 1974
Wyszukiwarka