MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH DEZYNSEKTOR, DEZYNFEKTOR, DERATYZATOR

Kto to jest dezynsektor (dezynfektor, deratyzator)?

Jest to pracownik zwalczający szkodliwe dla człowieka lub wyrządzające szkody w gospodarstwie owady, bakterie lub gryzonie, wykonując dezynsekcję (niszczenia owadów i stawonogów), dezynfekcję (odkażanie powietrza i przedmiotów) lub deratyzację (tępienie gryzoni).  

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Substancje chemiczne, w tym środki ochrony roślin (pestycydy) stosowane przez dezynsektorów są zwykle toksyczne dla człowieka i mogą stać się przyczyną ostrych i przewlekłych zatruć, poparzeń chemicznych, podrażnienia i zapalenia skóry, błony śluzowej oczu, gardła i innych negatywnych skutków zdrowotnych. Niektóre pestycydy są łatwopalne, a nieostrożne posługiwanie się nimi i przechowywanie w nieodpowiednich warunkach może spowodować pożar. Dezynsektorzy często pracują w wymuszonej pozycji ciała i przenoszą ciężkie ładunki, co może powodować urazy oraz dolegliwości bólowe wynikające z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia

Czynniki mogące powodować wypadki	Pomosty, dachy, schody - możliwość urazów w wyniku upadku z wysokości zwłaszcza podczas przenoszenia ciężkich ładunków
		Śliskie, nierówne nawierzchnie - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia, potknięcia
		Ciężkie ładunki, w tym zbiorniki ze środkami dezynfekcyjnymi - możliwość urazów na skutek upadku na stopy pracownika, bądź powstania przepukliny podczas ich przenoszenia lub podnoszenia
		Kierowanie przez długi okres czasu pojazdami przewożącymi ciężkie ładunki, w tym ciągnącymi przyczepy i mechaniczny sprzęt do rozpylania - możliwość urazów w wyniku zwiększonego ryzyka wypadków drogowych
		Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
		Stężone, silnie działające pestycydy - możliwość poparzeń chemicznych skóry w czasie ich mieszania
		Przypadkowe wdychanie rozpylonych środków ochrony roślin - pestycydów  w wyniku nagłej zmiany wiatru, braku lub złego doboru maski ochronnej lub nieprawidłowego przechowywania maski lub pomyłkowego wypicia roztworu pestycydów mylnie uznanego za napój - możliwość ostrego zatrucia
		Zbiorniki pod wysokim ciśnieniem - możliwość urazów częściami rozerwanego zbiornika
		Niebezpieczne związki chemiczne np. cyjanowodór, dwutlenek siarki, tlenki azotu, uwolnione do atmosfery podczas przypadkowego (pożary lub wybuchy) lub zamierzonego spalania pestycydów lub zbiorników ze środkami ochrony roślin - możliwość ostrego zatrucia
		Gryzonie, owady - możliwość urazów na skutek ugryzienia, ukąszenia
		Ostre przedmioty - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia
		Łatwopalne środki ochrony roślin (pestycydy) - możliwość poparzeń na skutek pożaru powstałego w wyniku transportu lub przechowywania ich w nieodpowiednich warunkach
	Czynniki fizyczne	Bezpośrednie i odbite promieniowanie ultrafioletowe (słoneczne) podczas pracy na zewnątrz budynków - możliwość podrażnienia i zapalenia skóry a po wielu latach także powstania raka skóry i zaćmy
		Zmienne warunki atmosferyczne podczas pracy na zewnątrz budynku - możliwość udaru słonecznego, odmrożeń, ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego
		Wibracje ogólne spowodowane nieodpowiednim zawieszeniem pojazdu, długotrwałe siedzenie na niewygodnym siedzisku itd. - możliwość zaburzeń w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej oraz dolegliwości wynikających z przeciążenia układu mięśniowego-szkieletowego
	Czynniki chemiczne i pyły	Środki ochrony roślin - możliwość ciężkich zatruć zarówno ostrych jak i przewlekłych, w tym zatruć śmiertelnych
		Środki ochrony roślin stosowane w formie par, gazów i aerozoli, szczególnie w bezpośrednim kontakcie ze skórą - możliwość podrażnienia i zapalenia skóry (świąd, rumień, wypryski), błon śluzowych a także uczulenia na światło
		Pestycydy - możliwość powstania zmian nowotworowych m.in. w obrębie pęcherzyka żółciowego, mózgu, śledziony, płuc, gruczołu krokowego, przewodu pokarmowego, układu krwiotwórczego
		Środki ochrony roślin (szczególnie chlorowane i fosfoorganiczne pestycydy) - możliwość chorób układu krążenia i zmian w morfologii krwio
		Środki ochrony roślin (pestycydy) - możliwość zaburzeń hormonalnych oraz zmian w obrębie układu rozrodczego będących przyczyną m.in. niepłodności i wad wrodzonych potomstwa
		Środki ochrony roślin - możliwość działania toksycznego na układ nerwowy prowadzącego m.in do neuropatii, zaburzeń równowagi, zaburzeń zachowania, bezsenności
		Środki ochrony roślin (pestycydy chlorowane) - możliwość powstania zmian trądzikowych i porfirii skórnej późnej
		Środki ochrony roślin (pestycydy) w postaci aerozolu - możliwość urazów oka (spojówki, rogówki) a po latach również zaćmy u pracowników rozpylających pestycydy
		Środki ochrony roślin (pestycydy) - możliwość podrażnienia błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej (m.in. powstania stanów zapalnych, owrzodzeń) oraz różnych chorób układu oddechowego (zapalenie płuc, obrzęk płuc, reakcje astmatyczne, pylica płuc)
		Środki ochrony roślin (pestycydy) - możliwość zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka)
	Czynniki biologiczne	Gryzonie, owady - możliwość urazów w wyniku ugryzienia, ukąszenia jak również zakażenia przenoszonymi przez nie chorobami odzwierzęcymi
		Mikroorganizmy chorobotwórcze - możliwość zarażenia chorobami zakaźnymi
	Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący pracy (podnoszenie i przenoszenie ciężarów) oraz wymuszona pozycja ciała w czasie pracy - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, przepukliny
		Obawa przed skutkami używanych na szeroką skalę substancji chemicznych toksycznych dla człowieka - możliwość stresu psychicznego
		Wykonywanie czynności powtarzalnych np. podczas opryskiwania ręcznego - możliwość dolegliwości bólowych pleców i rąk

Działania profilaktyczne

	Należy stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi.
	Należy stosować środki ochrony układu oddechowego przy pracy z środkami ochrony roślin i innymi toksycznymi substancjami chemicznymi.
	Należy stosować rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi, a jeśli to nie jest możliwe, używać kremy ochronne.
	Należy przestrzegać zakazu jedzenia, picia i palenia tytoniu podczas pracy z pestycydami i innymi toksycznymi substancjami chemicznymi.
	W miejscach, gdzie woda wodociągowa nie nadaje się do picia należy pić tylko wodę butelkowaną lub przechowywaną w pojemnikach oznaczonych - "woda pitna" oraz napoje w butelkach lub puszkach.
	Należy stosować środki ochrony oczu.
	Należy utrzymywać wysoki poziom higieny osobistej - brać prysznic i zmieniać ubranie po pracy, nie zabierać brudnego ubrania roboczego do domu.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.
	W przypadku dolegliwości należy skonsultować się z lekarzem medycyny pracy.

Informacje szczegółowe

Synonimy	Pracownik DDD, niszczyciel mikroorganizmów, insektów i gryzoni.
Definicja i/lub opis zawodu	Pracownik DDD wykonuje opryskiwanie roztworami chemicznymi lub rozpyla gazy toksyczne ręcznie lub z pojazdu mechanicznego oraz ustawia pułapki mechaniczne w celu zniszczenia szkodników opanowujących budynki i ich otoczenie. Odymia pomieszczenia i budynki toksycznymi gazami. Umieszcza trujące pasty, przynęty lub pułapki mechaniczne w miejscach, w których znajdują się szkodniki. W zależności od rodzaju tępionych szkodników może być określony jako dezynsektor (owady), dezynfektor (mikroorganizmy), deratyzator (gryzonie).
Zawody pokrewne	Technik ochrony środowiska, inżynier ochrony środowiska, biolog, chemik, zoolog, lekarz weterynarii.
Wykonywane czynności	Analizowanie, badanie, cięcie, hodowanie, impregnowanie (gleby), izolowanie, kopanie, mierzenie, mieszanie, modyfikowanie, nalewanie, niszczenie, noszenie, obliczanie, obserwowanie, obsługiwanie maszyn, ocenianie, odymianie, opryskiwanie, opylanie, palenie (chwastów), pobieranie próbek, poddawanie kwarantannie, pompowanie, poszukiwanie, prowadzenie (pojazdów), przygotowywanie (mieszanek pestycydów), raportowanie, rejestrowanie, rozpoznawanie, spłukiwanie, sprawdzanie, sprzątanie, sterylizowanie, tępienie, transportowanie, trucie, umieszczanie, ustawianie pułapek, usuwanie, uszczelnianie, uwalnianie, ważenie, wiercenie, wstawianie, wtryskiwanie, wykładanie przynęty, wykrywanie, wymienianie, zabezpieczanie, zabijanie, załadowywanie i rozładowywanie, zapalanie, zapobieganie.
Podstawowy stosowany sprzęt	Mechaniczne pojazdy terenowe, miotły, zbiorniki do mieszania, krajarki (ręczne i mechaniczne), opylacze, akcesoria do grodzenia i sygnalizacji ostrzegawczej, sprzęt do odymiania i rozpylania, zbiorniki i butle gazu, szklane kolby miernicze, młotki, drabiny, sprzęt do ważenia i mierzenia, środki ochrony indywidualnej, zbiorniki pestycydów, rury, pompy, grabie, piły, urządzenia do uszczelniania, łopaty, opryskiwacze (ręczne i mechaniczne), traktory, pułapki (na ptaki, owady, gryzonie), lampy UV (do łapania owadów w pułapki), odparowywacze, nożyce do obcinania krzewów, wycinania chwastów.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Rolnictwo, służba sanitarna, obiekty publiczne (szpitale, szkoły), placówki przemysłu spożywczego, lokale prywatne, ogrodnictwo, w tym parki, szklarnie, szkółki, transport kolejowy, drogowy, lotniczy.

Piśmiennictwo

Rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650). Rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313), wraz z późniejszymi zmianami. (Dz. U. nr 82, poz. 930 - obowiązuje od 1 stycznia 2002 r.). Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. nr 69, poz.332). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2004 nr 265 poz. 2644) Informator - 'Środki ochrony indywidualnej'. INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.

---