UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY

(Systema urogenitalne)

1. Do narządów moczowych (moczotwórczych )zaliczamy:

• obie nerki

• 
  obie miedniczki nerkowe

• 
  kielichy nerkowe

• oba moczowody

• pęcherz moczowy

• 
  cewka moczowa

Nerka Ren (Nephros)

• narząd parzysty

• ZEWNĄTRZOTRZEWNOWY

• położenie:

• lewa: Th₁₁- L₂

• prawa: Th₁₂ - L₁

• położenie zmienia się:

• przy głębokim wdechu

• przy zmianie pozycji: niżej, gdy stoimy

• wnęka nerkowa Hilum renae

• w środkowej części brzegu przyśrodkowego

• 
  podłużne i głęboko wcinające się wgłębienie

• wchodzi tu:

• 
  t. nerkowa

• nerwy

• wychodzi:

• żyła nerkowa

• moczowód

• naczynia limfatyczne

• przechodzi w zatokę nerkową

• zatoka nerkowa Sinus renalis

• wypełniona jest tkanka tłuszczową, która łączy się z torebką tłuszczową nerki

• osłonki nerki:

• torebka włóknista: Capsula fibrosa

• obejmuje wyłącznie nerkę

• błona włóknista

• zewnętrzna warstwa torebki

• jest luźno połączona, można ją oddzielić od nerki

• błona mięśniowa/ podwłóknista

• ściśle obejmuje nerkę i zrasta się z jej powierzchnią

• torebka tłuszczowa: Capsula adiposa

• całkowicie obejmuje nerkę wraz z nadnerczem

• tworzy miękkie podłoże nerki

• powięź nerkowa:

• błoniasta osłonka obejmująca torebkę tłuszczową

• tworzy 2 powierzchnie (blaszki):

• przednia (przednerkowa): podłoże otrzewnej lub przylegających narządów zaotrzewnowych

• tylna (zanerkowa)

• połączone na górze

• Budowa ogólna nerki:

• kora nerki Cortex renalis

• pod błoną mięśniową

• stanowi warstwę obwodową, ale wnika także między piramidy SŁUPY NERKOWE

• rdzeń nerkowy

• obejmuje zatokę nerkową

• leży między słupami nerkowymi

• występuje w postaci PIRAMID NERKOWYCH Pyramides renalis

• mniej więcej 8 do 10

• podstawa piramidy ku obwodowi

wierzchołek pukla się w obręb zatoki nerkowej Brodawka NERKOWA Papilla renalis

każda jest objęta kielichem miedniczki nerkowej

• podobnie jak kora, rdzeń wnika w obręb kory PROMIENIE RDZENIOWE tworzące część promienistą

• segmenty nerkowe Segmenta renalia

• segmenty główne (zasadnicze)

• górny, dolny tylny, przedni górny, przedni dolny

• części nerki zaopatrywane z jednego źródła

• Budowa szczegółowa nerki:

• nerka zbudowana jest z kanalików nerkowych

• część wydzielnicza nefron

• część wyprowadzającewka zbiorcza

• 
  
  ciałko nerkowe (Malpighiego)

• sieć utworzona z pętli naczyń krwionośnych

• 
  2 bieguny: naczyniowy i kanalikowy

• torebka kłębuszkowa (Bowmana)

• otacza ciałko

• części główne nefronu:

• kanalik kręty I rzędu

• kanalik prosty

• ramie zstępujące

• pętla

• ramie wstępujące

• wstawka

• kanalik zbiorczy

5. Mocz:

• człowiek dorosły wydala przeciętnie ok. 1,5 l

• ilość ta waha się od 0,5 do 4l

• bezmocz: 8-12 dni śmierć

• 
  
  Unaczynienie nerek:

• t. nerkowa (z aorty brzusznej)tętnice segmentowe

• żyła nerkowa do żyły głównej dolnej

• Unerwienie nerek:

• współczulnie: ze zwojów pnia współczulnego

• przywspółczulnie: n. błędny (X)

• Regulacja czynności nerek:

• aldosteron, wazopresyna, kortyzol, parathormon, kalcytonina

• Czynność wydzielnicza nerek:

• erytropoetyna pobudza szpik do produkcji krwinek

• renina wzrost ciśnienia krwi

• prostaglandyny rozszerzenie naczyń krwionośnych

• Drogi odprowadzające mocz:

brodawki nerkowe kielichy nerkowe mniejsze kielichy nerkowe większe miedniczka nerkowa moczowód pęcherz

• miedniczka i kielichy nerkowe:

• kielichy nerkowe mniejsze:

• 8-10

• brodawka nerkowa wpuklina w kielich

• zazwyczaj obejmuje jedną brodawkę, ale często jednak 2-3

• kielichy nerkowe większe:

• mniejsze łączą się w 2-3 większe

• uchodzą do miedniczki

• miedniczka nerkowa

• ujście kielichów większych

• ma kształt lejka

• moczowód Ureter

• długość ok. 27- 30 cm (lewy nieco dłuższy)

• wyróżnimy części:

• brzuszną Pars abdominalis

• miedniczną Pars pelvica

• rzut moczowodu na szkielet:

• krzyżuje do dołu wyrostki żebrowe III, IV, V kręgu lędźwiowego (1,5 cm od wierzchołków)

• ku dołowi zbliża się do płaszczyzny pośrodkowej

• po niżej spoczywa na kości krzyżowej

• po ścianie miednicy mniejszej do poziomu kolca kulszowego

• potem (już nie po ścianie) pośrodkowo i do przodu do dna pęcherza

• Narządy płciowe:

• do narządów płciowych należą:

• gruczoły płciowe wytwarzają komórki płciowe

• drogi przewodzące gamety

• części albo narządy zewnętrzne

• Narządy płciowe męskie Organa genitalia masculina

• droga nasienia:

jądro (produkcja plemników) najądrze nasieniowód bańka nasieniowodu (wydzielina pęcherzyków nasiennych)

przewody/ kanaliki wytryskowe (wydzielina gruczołu streczowego) cewka moczowa (począwszy od części streczowej cewki moczowej wspólna droga moczu i nasienia)

• jądro Testis

• odróżniamy

• powierzchnie boczną i przyśrodkową i przyśrodkowa

• brzeg przedni i tylny

• koniec górny i dolny

• położenie w dolnej części moszny

• Budowa:

• błona biaława Tunica albuginea

• tworzy grubą torebkę tkanki łącznej, obejmującą miąższ jądra

• silnie unerwiona

• przegródki i płaciki jądra Septula et lobuli testis

• przegródki:

• biegną promieniście od błony białawej do śródjądrza (twór z błony białawej)

• w nich przebiegają naczynia krwionośne i nerwy

• płaciki:

• stożkowate, wierzchołkiem do śródjądrza

• są utworzone przez cewki nasienne kręte

• cewki nasienne kręte

• tworzą płaciki jądra

• 30-80cm długości

• TU SĄ WYTWARZANE PLEMNIKI

• cewki nasienne proste

• pierwsze odcinki dróg odprowadzających nasienie

• nie wytwarzają już plemników

• sieć jądra:

• z połączenia cewek prostych

• w dolnej części śródjądrza

• tkanka śródmiąższowa:

• zawiera komórki śródmiąższowe wydzielające TESTOSTERON

• Naczynia i nerwy jądra:

• tętnice:

• od aorty brzusznej (t. jądrowa)

• od t. biodrowej wewnętrznej (t. nasieniowodu)

• od t. biodrowej zewnętrznej (t. dźwigacza jądra)

• żyły:

• splot wiciowaty ż. jądrowapo prawej stronie do ż. głównej dolnej

• po lewej do ż. nerkowej lewej ż. główna dolna

• nerwy:

• splot trzewny splot jądrowy

• najądrze: Epididymis

• na tylno- górnej powierzchni jądra

• to układ przewodów magazynujących nasienie

• budowa:

• płaciki/ stożki najądrza i przewodziki odprowadzające jądra

• cewki połączone z siecią jądro, przewody oprowadzające

• skręcają się tworząc płaciki

• przewód najądrza Ductus epididymidis

• z płacików połczączonych w jeden silnie skręcony przewód jądra

• łaczy się z nasieniowodem

• w najądrzu wyróżniamy:

• głowa: Caput epididymidis

• górna i najgrubsza część narządu

• ściśle połączona z jądrem

• trzon: Corpus epididymidis

• przylega do tylnego brzegu jądra

• lużno połaczony

• ogon: Cauda epididymidis

• przechodzi w początek nasieniowodu kierującego się ku gorze i do dołu

• czynność najądrza:

• produkuje wydzielinę powodującą dojrzewanie plemników

• zewnętrzne części płciowe męskie Organa genitalia masculina ex terna

• prącie obejmuje cewkę moczową wraz z uchodzącymi do niej:

• gruczołami opuszkowo- cewkowymi

• gruczołem krokowym

• moszna Scorotum

• szczególnie zbudowana skora oraz tkanka podskórna tzw. błona kurczliwa

• do worka mosznowego zaliczamy osłonki obejmujące jądro, najądrze i powrózek nasienny

• powrózek nasienny Funculus spermaticus

• tworzą go nasieniowód, towarzyszące mu naczynia krwionośne i nerwy oraz tkanka łączna wraz z osłonkami (tymi samymi co jądro, ale bez surowiczej)

• można wyróżnić:

• cześć położoną w worku mosznowymodcinek mosznowy/ podskórny

• część położoną w kanale pachwinowymodcinek pachwinowy

• długość ok. 15 do 20cm

• prącie: Penis

• na całej długości obejmuje cewkę moczową

• od wzgórka nasiennego do ujścia przewodów wytryskowych jest PRZEWODEM MOCZOWO- NASIENNYM

• położenie:

• powyżej moszny

• do przodu od spojenia i kk. łonowych

• części składowe:

• nasada prącia: koniec tylny

• żołądź: koniec przedni

• TRZON PRĄCIA:

• powierzchnia górna: grzbiet prącia

• powierzchnia dolna: powierzchnia cewkowa

• NASADA PRĄCIA:

• ukryta pod skóra krocza

• ŻOŁĄDŹ PRĄCIA: Glans penis

• pokryta NAPLETKIEM Praputium (preputium) penis

• wierzchołek ma szczelinę: UJŚCIE ZEWNĘTRZNE CEWKI MOCZOWEJ

• budowa prącia:

• ciała jamiste prącia: Corpus cavernosum penis

• położone po górnej stronie

• 2 ciała jamiste

• powodują usztywnienie prącia w czasie wzwodu

• oddzielone od siebie przegrodą prącia

• ciało gąbczaste prącia Corpus spongiusum penis

• pośrodkowo po stronie dolnej prącia

• 3 części:

• właściwe ciało gąbczaste prącia

• opuszka prącia (koniec tylni)

• żołądź prącia (koniec przedni)

• naczynia i nerwy prącia:

• tętnice: od t. biodrowej wewnętrznej i t. udowej

• żyły do ż biodrowej wewnętrznej prawej i lewej

do żyły udowej

do żż sromowych wewnętrznych

• nerwy: ze splotu krzyżowego

• nasieniowód Ductus deferent

• przedłużenie przewodu najądrza na końcu rozszerza się w BAŃKĘ NASIENIOWODU, która łączy się z PĘCHERZYKIEM NASIENNYM Vestiacula seminalis (jego wydzielina miesza się z nasieniem)

• gdy nasieniowód wnika do GRUCZOŁU STRECZOWEGO (po połączeniu się bańki z pęcherzykiem nasiennym) nosi nazwę PRZEWODU WYTRYSKOWEGO

• długość 50-60 cm

• przebieg i podział nasieniowodu:

• cz. jądrowa gdy zawraca równolegle do najądrza (od miejsca przejścia)

• cz. powrózkowa dalej aż do powrózka nasiennego

• cz. pachwinowa przebieg w ścianie brzucha, przez kanał pachwinowy; w przebiegu wewnątrzbrzusznym pokryty jest otrzewną

• BAŃKA NASIENIOWODU:

• rozszerzenie od miejsca skrzyżowania z moczowodem do wejścia do gruczołu krokowego

• wytwarza wydzielinę pobudzającą nieco ruchliwość plemników

• PRZEWÓD WYTRYSKOWY:

• droga nasienia w obrębie gruczołu krokowego

• parzysty (lewy i prawy)

• uchodzą na WZGÓRKU NASIENNYM (na cewce moczowej)

• nasieniowód krzyżuje:

• od góry: pocz. odcinek naczyń nadbrzusznych dolnych (przechodzi z ich strony bocznej na przyśrodkową)

• na bocznej ścianie miednicy:

• naczynie biodrowe zewnętrzne

• więzadło pępkowe boczne

• moczowód

• przyśrodkowo ku tylnej ścianie pęcherza

• moczowód (od przodu)

• pęcherzyk nasienny

• parzysty

• powstaje jako boczna wypustka śródnerczy

• łącząca się obustronnie z bańką nasieniowodu, uchodząc do przewodu wytryskowego

• położenie:

• powierzchnia przednia: do dna pęcherza moczowego

• powierzchnia tylna: przylega do odbytnicy

• brzeg przyśrodkowy: do bańki nasieniowodu

• brzeg boczny: w pobliżu ściany miednicy mniejszej

• cewka moczowa męska:

• od dna pęcherza moczowego do przedniego konca prącia

• uchodzą tu dwa rodzaje gruczołów

• gruczoły śluzowe cewki moczowej

• gruczoły swoiste opróżniane w czasie wytrysku

• gruczoł krokowy

• gruczoły opuszkowo-cewkowe

• cewka moczowa:

• dwukrotnie wygięta

• wygięcie bliższe (wklęsłe ku górze) krzywizna podłonowa

• wygięcie dalsze (wypukłe ku górze) krzywizna przedłonowa

• budowa:

• część streczowa: Pars prostatica

• 3-4cm

• przebieg prawie pionowy

• przebija gruczoł streczowy od podstawy do wierzchołka

• w połowie cz. streczowej wzgórek nasienny ujście przewodów wytryskowych

• część błoniasta: Pars membranacea

• 2-3cm

• 2 odcinki

• przeponowy (bliższy) CIEŚNIA CEWKI (miejsce przebicia przepony moczowo-płciowej)

• podprzeponowy (dalszy)

• część gąbczasta Pars spongioza

• na jej końcu ujście cewki

• 10 do 15cm

• gruczoł krokowy Glandula prostatica (prostata)

• strecz

• nieparzysty

• położony na wysokości cewki moczowej męskiej

• położenie:

• głęboko w miednicy mniejszej

poniżej pęcherza i powyżej przepony moczowo-płciowej

ku tyłowi od dolnej części spojenia łonowego

od przodu od bańki odbytnicy

• obejmuje część streczową cewki

• budowa:

• powierzchnia tylna: 2 płaty (prawy i lewy)

• odcinek położony między cewką a przewodami wytryskowymi: WĘZINA GRUCZOŁY KROKOWEGO Isthymus prostatae/ Lobus medius

• wydzielina:

• pobudza plemniki do ruchu

• gruczoły opuszkowo- cewkowe:

• parzyste

• położenie:

• blisko linii pośrodkowej ciała w obrębie przepony moczowo-płciowej

• powyżej końca opuszki prącia

• ku tyłowi od cewki moczowej

• czynność:

• wydzielanie śluzu

• Narządy płciowe żeńskie:

• droga jaja:

jajnik jajowódmacicapochwa

• jajnik Oviarium

• parzysty

• gonady żeńskie przeznaczone do wytwarzania jaj

• położenie:

• wewnątrzotrzewnowo

• w części bocznej jamy miednicy

• do przodu od odbytnicy

• ku tyłowi od więzadła szerokiego meciny

• w jajniku wyróżniamy

• powierzchnie przyśrodkową i boczną

• 2 końce:

• górny jajowodowy Extremitas tubaria

• dolny maciczny: Extremitas uterina

• 2 brzegi:

• tylny: wypukły, wolny

• przedni: prosty, KREZKOWY

• tworzy wnękę jajnika Hilum ovarii

• miejsce wejścia i wyjścia naczyń i nerwów

• umocowanie jajnika:

• więzadło właściwe jajnika:

• odchodzi od górnego końca brzegu bocznego macicy, poniżej jajowodu

• biegnie w więzadle szerokim macicy

• krezka jajnika:

• powstaje z uwypuklenia więzadła szerokiego macicy

• przymocowuje jajnik do więzadła szerokiego macicy

• więzadło wieszadłowe macicy

• otrzewnowy fałd więzadła szerokiego macicy

• biegnie z górnego bieguna jajowodowego końca jajnika ku górze do wejścia miednicy

• doprowadza do wnęki jajnika:

• t. jajnikową (z aorty brzusznej)

• ż. jajnikową

• po stronie prawej do ż. głównej dolnej

• po stronie lewej do żyły nerkowej

• budowa jajnika:

• nabłonek płciowy otrzewna

• błona biaława Tunica albuginea

• nadaje konsystencje jajnikowi

• kora:

• pęcherzyki jajnikowe zawierające jajo

• dojrzewające pęcherzyki Graffa

• wydzielanie estrogenów

• rdzeń

• dojrzewanie pęcherzyków: cykl jajnikowy

• ciałko żółte Corpus luteum

• powstaje po pęknięciu pęcherzyka jajnikowego i wydaleniu komórki jajowej (dzięki działaniu LH)

• wydziela progesteron

• ciałko białawe Corpus albicans

• powstaje, gdy komórka jajowa nie jest zapłodniona

• z ciałka żółtego

• ciałko żółte ciążowe Corpus luteum graviditatis

• powstaje, gdy jajo zostaje zapłodnione

• unaczynienie i unerwienie:

• tętnice :

• t. jajnikowa: od aorty brzusznej

• gałąź jajnikowa od t. macicznej

• żyły:

• prawa uchodzi do żyły głównej dolnej

• lewa do żyły nerkowej następnie do żyły głównej dolnej

• jajowód: Tuba uterina (salpinx)

• parzysty, wewnątrzotrzewnowy

• ciągną się od końca jajowodowego jajnika do górnego końca macicy, na granicy brzegu górnego i bocznego macicy

• przyjmują jajo z powierzchni jajnika i prowadzą ja do jamy macicy

• 14 do 20 cm długości

• części składowe:

• lejek jajowodu:

• za strzępkami jajowodu Fimbriae tubae uterinae

• wierzchołek lejka obejmuje otwór: ujście brzuszne jajowodu Ostium abdominalne tubae uterinae

• bańka

• 2/3 długości jajowodu

• tu zachodzi zwykle do zapłodnienia

• cieśń:

• bardzo wąska w zestawieniu z bańką jajowodu

• część maciczna

• położony w ścianie macicy

• ujście maciczne jajowodu Ostium uterinum tubae uterinae

• otwiera jajowód do macicy

• położenie i umocowanie

• krezka jajowodu: z więzadła szerokiego macicy

• macica: Uterus

• nieparzysta

• wewnątrzotrzewnowa

• przyjmuje z jajowodu zapłodnione jajo, które zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy i rozwija się w niej

• położenie

• w środkowej części jamy miednicy między pęcherzem a odbytnicą

• przyśrodkowo od jajowodów

• poniżej pętli jelitowych

• części składowe macicy:

• trzon macicy: Corpus uteri

• rozpoczyna się u góry dnem macicy Fundus uteri

• szeroki, zaokrąglony odcinek położony powyżej ujść jajowodów

• część najgrubsza i najszersza

• cieśń macicy Isthymus uteri

• najkrótsza część

• nieznaczne zwężenie między trzonem a szyjką

• szyjka macicy Cervix uteri

• dolna 1/3 objęta jest górnym końcem pochwy

• przez to dzieli się na części:

• nadpochwową

• pochwową

• u dołu pośrodku okrągłe lub szczelinowate ujście macicy Ostium uteri

• stosunek do narządów sąsiednich:

• do przodu: pęcherz

• do tyłu: pętle jelita cienkiego, strona lewa część końcowa okrężnicy esowatej, strona prawa może być wyrostek robaczkowy

• bocznie sploty żylne maciczne, 2cm od szyjki macicy moczowody

• położenie prawidłowe macicy:

• przodozgięcie Anteflexio

• przodopochylenie Anteversio

• stosunek do otrzewnej:

• położona wewnątrzotrzewnowo

• większa część powleczona otrzewną trzewną

• ZAGŁĘBIENIE ODBYTNICZO- MACICZNE

• między macicą a pęcherzem

• ZAGŁĘBIENIE ODBYTNICZO-MACICZNE

• między macicą a pęcherzem

• do wysokości S₁

• WIĘZADŁO SZEROKIE MACICY

• składa się z:

• krezki jajnika

• krezki jajowodu

• 
  
  krezki macicy

• 
  tkanka łączna

• 
  naczynia (splot ż. maciczny i pochwowy, t. maciczna)

• nerwy

• APARAT WIESZADŁOWY:

• więzadło podstawowe macicy (mocuje szyjkę)

• więzadło pęcherzowo-maciczne

• więzadło odbytniczo- maciczne (od tyłu szyjki do kości krzyżowej na wysokości S_4, utrzymuje macice w przodopochyleniu )

• więzadło obłe macicy

• budowa ściany

• błona surowicza: OMACICZE

• pokrywa większą część narządu

• błona mięśniowa: MIOMETRIUM

• błona śluzowa: ENDOMETRIUM

• unaczynienie i unerwienie:

• t. maciczna (od t. biodrowej wewnętrznej)

• żż. maciczne do ż. biodrowej wewnętrznej

• nerwy z odcinka krzyżowego

14. Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne:

• obejmujemy nazwą SROMU NIEWIEŚCIEGO:




• wzgórek łonowy

• wargi sromowe większe

• przedsionek pochwy stanowi zatokę moczowo-płciową

• wargi sromowe mniejsze

• łechtaczka

• gruczoły przedsionkowe większe

• opuszki przedsionka




• cewka moczowa żeńska:

• 3-5 cm długości

• początek w ścianie pęcherza: UJŚCIE CEWKI WEWNĘTRZNE

• koniec UJŚCIE CEWKI ZEWNĘTRZNE otwiera się do przedsionka pochwy

• unaczynienie: od t. pęcherzowej dolnej

• wzgórek łonowy Mons pubis

• w przedniej części wywołany skupieniem tkanki tłuszczowej

• powyżej spojenia łonowego

• wargi sromowe większe Labia pudendi maior

• wargi sromowe mniejsze Labia pudendi minora

• przedsionek pochwy:

• płytka przestrzeń ograniczona boków wargami sromowymi mniejszymi

• ujścia cewki moczowej i pochwy

• gruczoły przedsionkowe większe:

• parzyste

• bocznie od tylnej części przedsionka pochwy

• błona dziewicza:

• położona na granicy pochwy i przedsionka

• łechtaczka: Clitoris

• nieparzysta

• podłoże zbudowane z dwóch ciał jamistych

• opuszki przedsionka:

• parzyste, ułożone wzdłuż podstawy warg sromowych

• pochwa

• przewód mięśniowo- błoniasty, długi, szeroki i bardzo rozciągliwy

• od 6 do 8cm

• położenie

• płaszczyzna pośrodkowa (w miednicy mniejszej)

• do przodu od pochwy pęcherz i cewka moczowa (oddzielenie od spojenia łonowego)

• do tyłu od pochwy odbytnica (oddziela od kości krzyżowej i guzicznej)

• umocowanie

• połączenie z szyjką macicy od góry

• przepona moczowo- płciowa od dołu

• odbytnica (do tyłu) i pęcherz z cewką (do przodu)

• kształt:

• cylinder spłaszczony od przodu ku tyłowi

• ściana przednia/ tylnia Paries anterior/ posterior

• budowa:

• koniec górny: obejmuje część pochwową szyjki- wytwarza tzw. SKLEPIENIE POCHWY Fornix vaginae

• koniec dolny: obejmuje ujście pochwy

• Cechy kobiet rodzących:

• slupy w pochwie

• charakterystyczny układ strzępków błony dziewiczej

• lejkowaty kształt kanału szyjki

• Przez odbytnicę u mężczyzn wyczuwamy:

• bańki nasieniowodu

• pęcherzyki nasienny

• gruczoł krokowy (ściana przednia)

Anatomia pielęgniarstwo: Układ moczowo-płciowy

3

droga odprowadzająca mocz z nerek

tworzą KORZEŃ NERKI

przesącz to mocz pierwotny

20% objętości minutowej serca przepływa przez nerki!

biegną w krezce

zawartość krezki tzw. PRZYMACICZE

---