Prawo konstytucyjne:

1. Pojęcie i przedmiot prawa konstytucyjnego:

1. Co to jest prawo konstytucyjne?

Konstytucja:

- akt prawny spisany -> ustawa zasadnicza w panstwie

- synonim istniejacego ustroju politycznego panstwa

Prawo konstytucyjne (wąska) - zespol norm zawartych w konstytucji (prawo konstytucji)

Prawo konstytucyjne (szeroka) - zespol norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i spoleczno-gospodarczego panstwa.

2. Jaka jest geneza prawa konstytucyjnego?

- rewolucyjna Francja - prawo konstytucyjne rozumiane jako katalog praw i wolnosci

- w wiekoszosci krajow - Niemcy i Austria -> prawo panstwowe

3. Co to jest prawo państwowe?

- jeszcze w latach 80 - prawo panstwowe czy prawo polityczne

Prawo panstwowe - pojecie tozsame z porzadkiem prawnym. W wezszym ujecie tozsame z szerszym pojeciem prawa konstytucyjnego.

4. Co to jest prawo polityczne?

- podtytuł dzieła Rousseau - „Umowa społeczna” - „Zasady prawa politycznego”

- utozsamiane z konstytucyjnym rozumianym szeroko

5. Co to jest prawo parlamentarne?

- czesc prawa konstytucyjnego - termin przypisywany Jeffersonowi

Prawo parlamentarne (szersze ujecie) - normy prawne odnoszace się do kompetencji, organizacji i trybu dzialania parlamentu. Zespol norm, które sa przestrzegane przez parlament.

Prawo parlamentarne (wezsze ujecie) - prawo wewnetrzne parlamentu - regulamin.

6. Jakie okresy wyrozniamy w ksztaltowaniu się prawa konstytucyjnego?

I okres:

- cezura w rozwoju - rewolucja amerykanska i francuska

- wcześniej było ksztaltowane przez zwyczaj

- uroczyste ustepstwa monarchy

II okres:

- przekonanie o koniecznosci spisania

- oswieceniowy konstytucjonalizm

III okres:

- po II wś

- rozwoj praw czlowieka

- sadownictwo konstytucyjne

IV okres -> nie wyszło - miała być konstytucja europejska

7. Jaki jest przedmiot prawa konstytucyjnego?

Materia prawa konstytucyjnego:

- podmiot wladzy suwerennej w panstwie i sposoby jej sprawowania

- status obywatela w panstwie

- podstawy ustroju spoleczno-gospodarczego panstwa (spoleczna gospodarka rynkowa oparta na wolnosci dzialalnosci gospodarczej, na wlasnosci prywatnej oraz na solidarnosci, dialogu i wspolpracy partnerow spolecznych)

- system organow panstwowych

- podstawy systemu wyborczego

8. Jaką rolę odgrywa sądownictwo konstytucyjne w rozwoju prawa konstytucyjnego?

- oprocz egzegezy tekstu bardzo wazna intepretacja sadowa

- wplyw na pojmowanie konstytucji

- dzieki TK kostytucja jest zespolem norm, a nie tylko ideą

- ma bezposrednie stosowanie - tam gdzie się da, należy na niej opierac roztrzygniecie prawne

9. Jaką rolę odgrywa zasada demokratycznego państwa prawnego w prawie konstytucyjnym?

- jądro zasad - zasada zasad - „demokratyczne panstwo prawne, urzeczywistniajace zasady sprawiedliwosci spolecznej

10. Jakie jest miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa?

- należy do prawa publicznego, a nie prywatnego

- należy do prawa materialnego, a nie formalnego - merytoryczna tresc, uprawnienia i obowiazki, sankcje. Jednak coraz wieksze znaszenie norm formalnych (procesowych) - tryb dochodzenia przed sadami np. wolnosci i prawa

2. Wiadomości o konstytucji:

1. Co to jest konstytucja?

- od zawsze synonim aktu o najwiekszym znaczeniu

Konstytucja:

- w sensie formalnym (prawniczym) - akt o najwyzszej mocy prawnej - ustawa zasadnicza państwa. W tym znaczeniu:

- pełna (duża)

- mała (niepełna)

- sztywna (trudna do zmienienia)

- elastyczna (latwo zmienialna)

- jednolia (jeden akt prawny)

- zlozona (kilka aktow prawnych)

- w sensie faktycznym (socjologicznym) - faktycznie dzialajacy ustroj panstwa bez względu na to, czy jest uregulowany w jednym specjalnym akcie prawnym.

2. Jaka jest geneza spisanej konstytucji?

- zwyciestwa oswieceniowych rewolucji

- konsty -> czego wladzy nie wolno czynic

1787 - konstytucja USA

1791 - konstytucja Polski

1791 - konstytucja Francji

Wczesniej już akty doniosle, które nie były konstytucjami:

1215 - Wielka Karta Wolnosci czy 1505 konstytucja Nihil novi

3. Jakie przesłanki sprzyjały spisaniu konstytucji?

Przesłanki uniwersalne i indywidualne:

a) uniwersalne:

- dzielo rewolucji demokratycznych

- umowa spoleczne Rousseau -> Narod zrodlem wladzy; prawo = wolnosc + rownosc

- powstale ustroje - demokracja przedstawicielska i tropodzial wladzy - Monteskiusz

b) indywidualne:

- Polska - ratowanie państwa przed rozbiorami

- Francja - gwarancja wolnosci czlowieka

- USA - niepodleglosc

4. Jakie są główne poglądy na istotę konstytucji?

Lassalle - „O istocie konstytucji”:

* konstytucja rzeczywista - istniejacy w panstwie aktualny uklad sil spolecznych; rozwinal Lenin - panstwa realnego socjalizmu

* konstytucja pisana - znaczenie dla panstw demokratyczych. Jednak konstytucja w tym sensie ulegla oslabieniu - wplywy miedzynarodowe, rozwoj sadownictwa konstytucyjnego

5. W jaki sposób uchwala się konstytucję?

- najczesciej Narod (suweren) ma duzy wplyw na jej uchwalenie

- sposoby uchwalenia: parlamentarny, referendalny, mieszany

- specjalny parlament dla uchwalenia konstytucji - konstytuanta - np. Sejm Ustawodawczy 1919

- mieszany - Polska w 1997

6. W jaki sposób można zmienić konstytucję?

- zmienic trudniej niż ustawy zwykle

- konstytucja sztywna - trudniej

- konstytucja elastyczna - nie wymaga specjalnego trybu

Zmiana:

- Sejm wiekszoscia co najmniej 2/3 glosow w obecnosci co najmniej połowy ustawowej liczby poslow oraz Senat bezwzgledna wiekszoscia glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby senatorow

- jeśli dotyczy rozdzialow I, II i XII - okreslone podmioty mogą zadac od Marszalka Sejmu przeprowadzenia „referendum zatwierdzajacego”

7. Jaka jest moc prawna przepisów zawartych w konstytucji?

- najwyzsza moc prawna w systemie aktow prawnych

- konstytucja -> norma dla norm prawnych

Najwyzsza moc prawna przepisow konstytucji oznacza:

- przepisy zawarte w konstytucji są punktem wyjścia do ksztaltowania przepisow zawartych w aktach nizszego rzedu

- przepisy aktow nizszego rzedu nie mogą być sprzeczne z przepisami konstytucji

- przepisy aktow nizszego rzedu powinny rozwijac przepisy konstytucji

Zasada konstytucjonalizmu - prymat konstytucji

8. Jakie są podobieństwa i różnice między konstytucją a ustawą konstytucyjną?

Ustawa konstytucyjna:

* wezsze znaczenie - ustawa sluzaca do zmiany przepisow konstytucji

* szersze znaczenie - ustawa, która doraznie reguluje ktoras z materii konstytucji

Cechy ustawy konstytucyjnej - podobienstwo do konstytucji:

- najwyzsza moc prawna

- uchwalenie w takim samym trybie, jaki jest przeiwdziany do uchwalenia zmian w konstytucji

Cechy ustawy konstytucyjnej - roznice:

- sluzy do uchylania norm, ewentualnie do ich zmieniania lub uzupelniania

- reguluje jedynie pewien aspekt materii konstytucji

- może regulowac niektóre z materii konstytucji na okres przejsciowy lub na pewnym terytorium panstwa bądź zwieszac obowiazywanie niektórych przepisow konstytucji

W Polsce - ustawa o zmianie konstytucji -> ustawa konstytucyjna w wezszym znaczaniu.

9. Jak jest zbudowana konstytucja?

Systematyka konstytucji:

- systematyka ogólna -> uporzadkowanie wg. systemu wartości (aksjologii)

- systematyka szczegolowa -> uporzadkowanie przeisow w obrebie poszczegolnych czesci - techniki legislacji i logiki prawniczej

10. Co wyraża nazwa ustawy zasadniczej?

Ustawa zasadanicza - konstytucja, ustawa rzadowa, karta -> inne nazwy, ale pierwsza w hierarchii

11. Jaka jest treść konstytucji?

Po pierwsze - organizacja władz państwa.

Po drugie - stosunek obywatela do panstwa

12. Jak dzielimy konstytucje ze względu na ich treść

- pelne -> duze

- male -> niezawierajace wszystkich zakladanych skladnikow tresci

- 1919, 1947, 1992

Wspolczesnie pelna konstytucja obejmuje:

- podstawy ustroju politycznego panstwa -> do kogo należy wladzy najwyzsza („wladza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu”). Ustroj Polski (podzial i rownowaga wladzy ustawodawczej, wykonawczej i sadowniczej)

- uregulowania dotyczace praw czlowieka (w Polsce zrodlem wolnosci i praw jest godnosc czlowieka, Konstytucja wyroznia rozne wolnosci i prawa, a także obowiazki)

- okreslenie podstawy ustroju gospodarczego i spolecznego panstwa (spoleczna gospodarka rynkowa, pluralizm)

- uregulowania dotyczace systemu organow panstwowych

- uregulowania dotyczace zmiany konstytucji

13. Jak zmienia się treść konstytucji

- na poczatku tylko prawa czlowieka i trojpodzial wladzy

- po I ws - kwestie socjalne i spoleczno-gospodarczy ustroj Polski

- potem po II ws

- poszerzanie materii obserwujemy obecnie - Konsta 1997 - zrodla prawa i finanse publiczne

3. Charakterystyka Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:

1. Jak można scharakteryzować Konstytucję RP?

- uchwalona przez ZN 02.04.1997

- 25.05.1997 - referendum

- 17.10.1997 - wejscie w zycie

- 13 rozdzialow, poprzedzonych wstepem, 243 artykuły

2. Jaka jest aksjologia Konstytucji RP?

- wazniejsze mysli z Okraglego Stolu, doswiadczenia lat 90, konstytucjonalizm panstw demokratycznych

Wartości we wstępie:

- szacunek dla najlepszych tradycji I i II RP

- rownosc w prawach i obowiazkach wobec dobra wspolnego, jakim jest Polska

- wdziecznosc poprzednim pokoleniom za prace i walke o niepodleglosc

- wdziecznosc za kulture zakorzeniona w chrzescijanskim dziedzictwie narodu i ogolnoludzkich wartosciach

- lacznosc z rodakami rozsianymi po swiecie

* rozne kategorie wartosci, ale rozumiane razem

- wstep nie odnosi się do formy panstwa - 1944-1989

Zasady naczelne:

- republikanska forma rzadow

- godnosc czlowieka

- dobro wspolne

- pomocniczosc

- demokratyczne panstwo prawne urzeczywistniajace zasady sprawiedliwosci spolecznej

- suwerennosc narodu

- podzial i rownowaga wladz

- pluralizm polityczny

3. Jakie są organy władzy ustawodawczej?

- dwuizbowy parlament zlozony z Sejmu i Senatu -> funkcja ustawodawcza

- funkcja kontrolna -> wylacznie Sejm - bezposrednio np. komisje, posrednio np. NIK

4. Jakie są organy włądzy wkonawczej?

- Prezydent i Rada Ministrow

- nakladanie się kompetencji - PZ, sprawy wojskowe, obsadzanie stanowisk bądź urzedow

- racjonalizacja ustroju - umocnienie pozycji Rady Ministrow i samego premiera

5. Kto sprawuje władzę sądowniczą?

- sądy i trybunały

- wladza odrebna i niezalezna od innych wladz

- sady powszechne (rejonowe, okregowe i apelacyjne), szczegolne (administracyjne i wojskowe) oraz na Sadzie Najwyzszym

- niezaleznosc sadow i niezawislosc sedziow

- nadzor judykacyjny SN

- udzial obywateli w rozpatrywaniu i roztrzyganiu spraw

- jednolitosc sadow

- dwuinstancyjnosc postepowania sadowego

- sadowa kontrola dzialalnosci administracji publicznej

Krajowa Rada Sadownictwa - niewiadomo czy poza trojpodzialem czy element sadowniczej.

6. Jaki charakter ma Konstytucja ze względu na możliwość wprowadzenia w niej zmian?

- jest to akt trudno zmienialny - „konstytucja sztywna”

- rozdziały: I „Rzeczpospolita”, II „Wolnosci, prawa i obowiazki czlowieka i obywatela”, XII „Zmiana Konstytucji” są jeszcze trudniej zmienialne.

Nowelizacja - dwa razy:

- 2006 -> wprowadzenie ENA

- 2009 -> odebranie prawa wyborczego do Sejmu lub Senatu osobie skazanej prawomocnym wyrokiem na kare pozbawienia wolnosci za przestepstwo umyslne scigane z oskarzenia publicznego

7. Jakie są główny projekty i postulaty zmian w Konstytucji RP?

- na zmianę się nie zanosi - nie ma momentu historycznego

4. Zasady naczelne Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:

1. Co to są zasady naczelne konstytucji?

Zasady prawa - normy prawne, które sa otwarte na wartosci i mogą zostac zrealizowane w roznym stopniu.

Reguły prawa - normy, które stanowia w pelni konkluzywne roztrzygniecie dla danego przypadku. Nie podlegaja stopniowaniu.

Zasady prawa -> zasady naczelne konstytucji

Zasady naczelne konstytucji - normy prawne zawarte w konstytucji, które cechuje przede wszystkim szczegolna donioslosc spoleczna. Sczegolna donioslosc - wynikaja z nich inne normy konstytcyjne

Normy stanowiace zasady prawa -> wyrazaja one:

- podstawowe wartosci konstytucyjne

- istotne cechy danego rozwiazania lub konstrukcji prawnej

- zasady prawa sa zwiazane z wartosciami - sa ukierunkowane przez wartosci - sa normami, w które wcielona jest pewna wartosc

2. Czy Konstytucja zawiera system wartości?

Problem wartosci w konstytucji:

- zasady naczelne

- wstep - klasa wartosci, które się nie wiaza z zasadami naczelnymi

Wstęp do Konstytucji RP z 1997 r.:

- zbior norm i wartosci roznego rodzaju

- ustawa zasadnicza odnosi się do danego narodu

- uniform szyty na miare konkretnego panstwa i ustroju

- spojrzenie ustrojodawcy na swiat wartosci danego panstwa

- wstep -> integralna czesc

Pojęcie system wartosci / system wartosci konstytucyjnych:

- wartosci sa ogolne, a nie sa konkretne -> charakter aksjologiczny, a nie normatywny

- system wartosci -> hierarchia, a one nie maja hierarchii

- system wartosci -> roztrzygalnosc kolizji, a nei jest to możliwe

- systemowosc -> wspolzaleznosc wartosci i specyficznosc relacji miedzy nimi

- nie maja chrakteru aksjomatycznego (oprocz godnosci czlowieka)

3. Jaki jest krąg zasad naczelnych?

- system taki nie istnieje

- na pewno godnosc czlowieka, dobro wspolne, pomocniczosc

4. Jak jest rozwiązywana kolizja zasad konstytucyjnych?

- konstytucja nie określa hierarchii

Dyrektywy rozwiazywania sprzecznosci sformulowal TK:

- roztrzyganie kolizji nie może ktorejs z zasad eliminowac

- należy kazdorazowo wywazyc range prawa lub wolnosci poddanej ograniczeniu oraz rangi zasady wyjasniajacej to ograniczenie. Klucz - prferencje aksjologiczny ustrojodawcy.

- im silniejszy zwiazek z godnoscia czlowieka, tym skuteczniej norma chroniona przez wladze publiczne

5. Jaka jest treść zasady republikańskiej formy państwa?

Pojęcie rzeczpospolita -> kilka znaczeń:

- znaczenie materialne - „dobro wspolne wszystkich obywateli”

- synonim republikanskiej formy rzadow

- nazwa wlasna panstwa

6. Jakie są treść i znaczenie zasady godności człowieka?

- wartosc, która sluzy kazdemu czlowiekowi

- powszechna, rowna, nieutracalna

Godnosc -> podwojna rola w Konstytucji RP:

- punkt odniesienia dla innych wartosci konstytucyjnych -> godność w Konstytucji RP - wartość absolutna

- zrodlo wolnosci i praw czlowieka, ale tez cel wolnosci i praw czlowieka. W innym rozumieniu prawa i wolnosci czlowieka sa wyrazem godnosci czlowieka. Godnosc stanowi tez rdzen praw czlowieka.

7. jaka jest treść zasady dobra wspólnego?

- Rzeczpospolita Polska -> dobro wspólne wszystkich obywateli

- obowiazek -> troska o dobro wspolne

Dobro wspólne:

- ujęcie formalne - tworzenie warunkow i osiaganie celow, które przynosza korzysc kazdemu

- ujęcie materialne - kategoria niedookreslona. Dobro wspolne wykracza poza sume dobr indywidualnych. Funkcjonuje dla wszystkich. Dziedzictwo, które ma swoja historie i swoja przyszlosc.

Nauka społeczna Kościoła: suma warunków zycia spolecznego, w jakich ludzie mogą pelniej i szybciej osiagnac swoja osobista doskonalosc.

8. Na czym polega zasada pomocniczości?

- idea wladzy pomocniczej -> grunt arystotelesowski i chrzescijanski

- odnosi się do wszelkich relacji miedzy panstwem a podmiotami wywodzacymi się ze spoleczenstwa obywatelskiego

Założenia:

- wladzy nie przysluguje z samej natury absolutna kompetencja do okreslania i realizacji interesu ogolu

- istnieje zaufanie do zdolnosci spolecznej roznych podmiotow i do tego, ze dbaja one o interes ogolu

- istnieje wola autonomii i inicjatywy po stronie obywateli

Zasada pomocniczosci - nakaz ksztaltowania relacji prawnych miedzy panstwem a podmiotami wywodzacymi się ze sfery spoleczenstwa obywatelskiego oraz samym spoleczenstwem w taki sposób, aby podmioty mozliwie najnizszego szczebla wykonywaly zadania, których spelnienia lezy w interesie ogolu.

- mozliwosc interwencji wladzy, gdy podmioty nie daja sobie rady z wykonywaniem swoich zadan

- podstawa do stworzenia warunkow do dzialania obywateli i ich wspolnot w sposób nienaruszajacy interesu ogolu i niewykluczajacy wspomnianej interwencji wladzy

Zasada pomocniczosci np. samorzad terytorialny.

9. Jaka jest treść zasady demokratycznego państwa prawnego?

- demokratyczne panstwo prawne, urzeczywistniajace zasady sprawiedliwosci spolecznej w miejsce Polska jest panstwem socjalistycznym

Treść tej zasady:

- prawa czlowieka - stosunki miedzy wladza i obywatelami maja się opierac na prawie

- zasady dotyczace stanowienia prawa - zaufanie obywatela do panstwa i stanowionego przez nie prawa; lex retro non agit; vacatio legis; ochrona praw nabytych; okreslonosc prawa (precyzyjnosc, jasnosc i poprawnosc przepisu)

- zasady dotyczace sposobu organizacji i funkcjonowania państwa - trojpodzial wladzy, wzgledna swoboda ustawodawcy w ksztaltowaniu prawa, rownowaga budzetowa

- wiele przepisow konstytucji wyprowadzono z tej zasady np. prawo do sadu

10. Jaka jest treść zasady suwerenności narodu?

- wladza najwyzsza w panstwie przysluguje narodowi, który jest wspolnota prawna tworzona przez wszystkich obywateli -> władza zwierzchnia

- narod sprawuje ja przez swoich przedstawicieli bądź bezposrednio

Rousseau - wladza zwierzchnia -> wykonanie woli powszechnej - „Umowa spoleczna”

Wola powszechna wg. Rousseau:

- niepozbywalna

- niepodzielna

- nieprzenoszalna

Wladza narodu -> kompetencje nieograniczone.

Dzisiejsze rozumienie - ogol, który może sprawowac wladze, a nie sprawuje. Władze sprawuja przedstawiciele narodu.

Znaczenie prawne zasady suwerenności narodu:

- naród - prawo do wspoldecydowania przez referendum w rzadzeniu panstwem

- przedstawiciele do parlamentu -> reprezentanci narodu

- punkt wyjscia innych demokratycznych zasad i instytucji ustrojowych

- wladza narodu nie oznacza wladzy narodu nieograniczonej i nienaruszalnej - integracja europejska

11. Jakie są przesłanki prawne ograniczenia zasady suwerenności narodu w warunkach integracji europejskiej?

- istota UE - przekazywanie jej kompetencji przez organy panstwowe

- traktat akcesyjny -> tryb szczególny

TK - zgodność traktatu akcesyjnego z konstytucją:

- możliwe jest przekazanie czesci kompetencji, niemozliwe: ogol kompetencji organu, ogol kompetencji w danej sprawie, spraw okreslajacych istote danego organu

- polskie prawo przed europejskim

- tryb i przedmiot przekazania w zgodzie z konstytucją

- przedmiot przekazania - ocena przez TK w kwestii respektowania suwerennosci i bezpieczenstwa panstwa

12. W jaki sposób ustrojodawca chroni zasadę suwerenności narodu w toku procesu integracji europejskiej?

- wyznacza się nieprzekraczalne granice dla UE i Trybunalu Sprawiedliwosci w Luksemburgu. Chroni się tozsamosc konstytucyjna. Korelatem tozsamosci konstytucyjnej - tozsamosc narodowa.

- rozwiązania:

- szczególny tryb ratyfikacji

- niektóre konstyucje - wymogi materialne dla integracji europejskiej np. Francja

- dialog sądów - dyskurs sadow konstytucyjnych i Trybunalu Sprawiedliwosci na kanwie styku prawa europejskiego z krajowym porzadkiem prawny

- sadownictwo konstytucyjne Niemiec czy Francji wyodrebnia rdzen uprawnien, który nie może być przekazany (przepisy suprakonstytucyjne - ponadkonstutucyjne)

13. Jak rysuje się orzecznictwo TK w zakresie sądowej kontroli nad integracją europejską?

2005 - wyrok ws. Traktatu Akcesyjnego -> najwyzsza moc Konstytucji RP. Przedmiot przekazania kompetencji - ocena konstytucyjnosci z punktu widzenia respektowania suwerennosci i bezpieczenstwa panstwa. Tryb przekazania - w zgodzie z Konstytucja RP.

2010 - wyrok ws. Traktatu z Lizbony -> najwyzsza moc Konstytucji RP. Można przekazac. Przekazywanie kompetencji - wyjatek od zasady suwerennosci i nie może być interpretowany rozszerzajaco. Granica transferu kompetencji - suwerennosc Polski. Posluzyl się pojeciem tozsamosci konstytucyjnej nie precyzujac.

O aktach polskich:

2004 - ordynacja wyborcza do PE

2005 - ENA

2011 - rozporządzenie europejskie 44/2001 - TK uznal się za wlasciwy do kontroli prawa pochodnego

14. Na czym polega zasada przedstawicielstwa politycznego?

- Rousseau odrzucal mozliwosc reprezentowania „woli powszechnej”

- doktryna przedstawicielstwa - Mill, Seyes, Burke

- w imieniu narodu przedstwiciele, którzy reprezentuja wole narodu

15. Jaka jest różnica między konstrukcją reprezentacji do parlamentu narodowego a przedstawicielstwem do PE?

Różnice:

- nie ma narodu europejskiego, wiec PE nie dziala z umocowania i w imieniu jednego i jednorodnego podmiotu suwerennosci

- reprezentanci narodów UE

- PE nie sprawuje wladzy suwerennej - nie ma funkcji ustawodawczej i kontrolnej

- mandat do PE ma charakter wolny - nie ma np. panstwowych instrukcji

16. Jaka jest geneza zasady trójpodziału władzy?

Locke - „Dwa traktaty o rządzie” - ustawodawcza, wykonawcza, federatywna -> przewaga legislatywy

Monteskiusz - „O duchu praw” - ustawodawcza, wykonawcza, sadownicza -> aspekt przedmiotowy podzialu

- kazda z wladz wlasne organy panstwowe -> aspekt podmiotowy podziału

- hamowanie i rownowazenie się wladz

- zakaz laczenia stanowisk

17. Jak jest wyrażona zasada trójpodziału władzy?

- ustrój RP opiera się na równowadze i trójpodziale włądz

- przyporządkowanie organów do władzy

- wladze maja rownowazyc się ze soba - gwarantowanie poszanowania kompetencji każdej z władz i stworzenie podstaw do stabilnego dzialania mechanizmow demokratycznego panstwa prawnego

- dynamika podzialu wladzy - podzielone wladze stanowia jedna konstrukcje ustrojowa - „wspoldzialanie waldz”

- trojpodzial nie odnosi się do samorzadu terytorialnego

18. Jaka jest treść zasady podziału i równowagi włądzy?

- kazda z wladz -> kompetencje mateiralne odpowiadajace ich istocie

- zachowanie podstawy (jadra kompetencji) -> istota wladzy

- rownowazenie się wladz - oddzialywanie wladz na siebie i uzupelnianie swoich funkcji przez organy z poszczegolnych wladz, wyrazajace się zarówno we wzajmenej kontroli, jak i we wspolpracy wladz.

- wladza sadownicza - podzial i rownowaga oznacza separacje wladz

19. Na czym polega zasada pluralizmu politycznego?

Pluralizm polityczny - wolnosc dzialania i zakladania partii:

- wielosc partii, czyli swobody ich tworzenia

- rownosc partii wobec prawa

- okreslenie ich demokratycznej funkcji

- bardzo doniosla zasada -> pewne ograniczenia - np. partie totalitarne

Pluralizm polityczny w szerszym znaczeniu to też możność zrzeszania się ludzi w stowarzyszenia czy zwiazki zawodowe.

Zasada konstytucyjna pluralizmu politycznego - wolnosc tworzenia partii, które pozostaja rowne wobec prawa i które mogą swobodnie prowadzic swoja dzialalnosc.

20. Jakie są zasady tworzenia partii politycznych w Polsce?

- swobodne tworzenie partii

- czym inne jest uzyskanie osobowosci prawnej

Partie:

- niewpisane do ewidencji sadowej - nie ma osobowosci prawnej

- wpisane do ewidencji sadowej - jest osobowosc prawna

- obowiazujaca ustawa - procedura rejestrowania partii przez Sad Okregowy w Warszawie

- sadowi należy przedstawic zgloszenie -> statut partii + 1000 obywateli popierajacych; 15 czlonkow zalozycielskich

- Sad Okregowy w Warszawie prowadzi postepowanie rejestracyjne -> jeśli zgloszenie jest prawidlowe dokonuje wpisu niezwlocznie

Osobowość prawna - fakt drugorzedny, gdyż partia to:

- grupa obywateli zmierzjaca droga konstytucyjna, przez wybor swych czlonkow do cial przedstawicielskich i ich udzial w rzadzie, do uzyskania decydujacego wplywu na kierunek polityki panstwa i do utrzymania się przy tm wplywie

21. Jaki nadzór jest sprawowany nad partiami politycznymi?

- nadzór meldunkowy (rejestracyjny) - Sad Okregowy w Warszawie wzywa do poprawy wad

- nadzór represyjny - watpliwosc co do zgodnosci z konstytucja celow lub zasad dzialania partii Sad Okregowy w Warszawie zwraca się do TK o zbadania zgodnosci celow partii z Konstytucja RP

22. W jaki sposób są finansowane partie polityczne?

* bezposrednie finansowanie z budzetu panstwa

- dotacja podmiotowa - zwrot poniesionych wydatkow wyborczych. Min. jeden mandat posla lub senatora i wydatki w wyznaczonym limicie

- subwencja statutowa - na dzialalnosc statutowa partii, min. 3%, koalicja min. 6%

23. Na czym polega zasada rządów parlamentarno-gabinetowych?

- przepisy okreslajace stosunek do siebie: glowy panstwa, parlamentu i rzadu, w ten sposób, ze rzad jest powolywany i odwolywany przez neutralna politycznie glowe panstwa, ale w swoim funkcjonowaniu i skladzie pozostaje pod kontrola parlamentu

Doktrynalne przesłanki:

- wladza suwerenna narodu sprawowana przez parlament

- glowa panstwa politycznie neutralna - nie ma odpowiedzialnosci przed parlamentem, wydaje akty podlegajace kontrasygnacie

- rzad - musi mieć zaufanie polityczne wiekszosci parlamentu

- rzad - odpowiedzialnosc polityczna przed parlamentem: odpowiedzialnosc solidarna i indywidualna

- czlonkowie rzadu -> odpowiedzialnosc konstytucyjna

W Polsce - system zracjonalizowany - półkanclerski:

- konstruktywne wotum nieufnosci

- premier może być usuniety tylko wraz z calym gabinetem

- premier silna pozycja w stosunku do ministrow

5. Wolności i prawa człowieka i obywatela:

Podstawy wolności i praw człowieka i obywatela:

1. Jakie wyróżniamy koncepcje ujęcia praw człowieka?

Prawa człowieka - są to pewne niepodważalne wartości, jakie służą ludziom. Wartości te wywodzą się z godności ludzkiej.

Koncepcja indywidualistyczna - praw jednostki są pierwotne, wynikają z godnosci osoby ludzkiej i są postawione przed interesem władzy państwowej. Taka koncepcja jest w Konstytucji RP z 1997, taka też była w Konstytucji marcowej z 1921 r.

Koncpecja Konstutcji PRL z 1952 r: -> koncepcja kolektywistyczna:

- był antyindywidualistyczny -> jednostka podporzadkowana grupie i panstwu

- relatywistyczny charakter praw czlowieka -> prawa czlowieka = prawa obywatela

- podkreslal prawa pozytywne - czyli obowiazki podjecia przez panstwa dzialan na rzecz jednostki

- nie docenial gwarancji formalnych praw czlowieka, akcentowal za to tzw. gwarancje materialne (np. upanstwowienie srodkow produkcji)

2. Jakie wyróżniamy generacje praw człowieka?

Prawa czowieka ksztaltuja się od rewolucji demokratycznych konca XVIII wieku do teraz.

Termin prawa człowieka już w XVIII w. Wszedl jednak do uzycia duzo pozniej - w Polsce nawet lata 70 XX wieku.

Pierwsza generacja: uksztaltowane jeszcze w oswieceniu:

- wolnosc osobista

- rownosc wobec prawa

- wlasnosc

- bezpiecznestwo osobiste

- wolnosc wyznania

1776 - Deklaracja praw Wirginii

1789 - Deklaracja Praw Czlowieka i Obywatela

Już w tym czasie uznawane za przyrodzone i niezbywalne.

1950 - Konwencja o Ochronie Praw Czlowieka i Podstawowych Wolnosci

1966 - Miedzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

Druga generacja: prawa spoleczne i ekonomiczne.

- na poczatku XX wieku

1919 - Konstytucja weimarska Niemiec:

- ochrona macierzynstwa

- rodzin wielodzietnych

- mlodziezy przed wyzyskiem, zaniedbaniem moralnym, umyslowym lub cielesnym

- prawo do samorzadu w granicach ustaw

- ochrona pracy przez panstwo

- wolnosc zrzeszania się

- nakaz zapewnienia kazdemu obywatelowi niezbednego utrzymania się jeśli będzie bez pracy

- wspolne ustalanie plac

1950 - Konwencja o Ochronie Praw Czlowieka i Podstawowych Wolnosci

1966 - Miedzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych

1961 - Europejska Karta Spoleczna

Trzecia generacja: prawa kolektywne

- koniec XX wieku

- prawo do dobrej administracji

- prawo do srodowiska

- prawo do ochrony danych osobowych

- w konstytucjach panstw Europy S-W

- w Karcie Praw Podstawowych UE

3. Jakie są ponadnarodowe systemy regulacji praw człowieka?

System ONZ:

- preambuła KNZ - koniecznosc przywrocenia wiary w prawa czlowieka

- 1948 - Powszechna Deklaracja Praw Czlowieka -> charakter uchwaly, a nie umowy. Naklada zobowiazania moralne i polityczne, a nie prawne. Była odpowiedzią na II wś, jednak niektóre stwierdzenia są ponadczasowe.

- 1966 - Miedzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Miedzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spolecznych i Kulturalnych.

MPPOiP:

- panstwa zobowiazaly się przestrzegac i zapewniac prawa uznane w Pakcie wszystkim, którzy znajduja się na terytorium i podlegaja jurysdykcji

MPPGSiK:

- panstwa zobowiazaly się do podjecia odpowiednich krokow indywidulanych w celu stopniowego osiagniecia pelnej realizacji praw zawartych w Pakcie

System Rady Europy:

1949 - powstala RE -> ochrona praw czlowieka i demokracji parlamentarnej

1991 - przystapienie Polski

1950 - podpisano w Rzymie - Konwencje o Ochronie Praw Czlowieka i Podstawowych Wolnosci

1993 - Polska ratyfikowala

- każdy ustawodawca krajowy musi zapewnic zgodnosc prawa krajowego z Konwencja

Organ na strazy - Europejski Trybunal Praw Czlowieka w Strasburgu

System Unii Europejskiej:

Na gruncie Traktatu z Lizbony angazuje się w ochrone praw czlowieka. Na podstawie Traktatu moc traktatowa uzyskala Karta Praw Podstawowych UE. Od momentu proklamowania w Nicei do wejscia w zycie Traktatu Lizbonskiego - jedynie dokument polityczny.

Postanowienia ogolne Karty:

- postanowienia Karty maja zastosowanie do instytucji Unii i do panstw czlonkowskich, wylacznie w zakresie, w jakim stosuja one prawo Unii, oraz nie mogą rozszerzac kompetencji UE

- prawa wynikajace z Karty, które sa przedmiotem postanowien Traktatow, sa wykonywane w warunkach i w granicach okreslonych w Traktatach

- prawa podstawowe zawarte w Karcie i odpowiadajace prawom zagwarantowanym w Europejskiej Konwencji Praw Czlowieka maja „takie same znaczenie i zakres” jak w Konwencji.

Polska zastrzegla sobie prawo do stanowienia prawa „w zakresie moralnosci publicznej, prawa rodzinnego, a także ochrony godnosci ludzkiej i poszanowania fizycznej i moralnej integralnosci czlowieka” -> Polska przystapila razem z WB do tzw. „protokolu brytyjskiego”

Traktat Lizbonski okreslil stosunek UE do ochrony praw czlowieka na gruncie EKPCZ:

- UE przystepuje do Europejskiej Konwencji Praw Czlowieka

- prawa podstawowe zagwarantowane zarówno w EKPCZ, jak i wynikajace „z tradycji konstytucyjnych Panstw Czlonkowskich” - czesc prawa UE jako zasady ogolne tego prawa

Traktat Lizbonski - Trybunal Sprawiedliwosci UE w Luksemburgu obejmuje swoja wlasciwoscia prawo Unii Eurpejskiej, chyba, ze Traktaty europejskie stanowia inaczej.

4. Jakie są podstawowe pojęcia i terminy w zakresie praw człowieka?

Prawa człowieka - prawa pierwotne w stosunku do wladzy panstwowej, przyslugujace kazdemu czlowiekowi z faktu posiadania godnosci osoby ludzkiej, bez względu na jego przynaleznosc panstwowa, spoleczna, rasowa, itd.

Prawa obywatelskie - prawa przyslugujace tym osobom, które sa obywatelami danego panstwa

Prawa podstawowe - najwazniejsze prawa jednostki w danym systemie prawnym (wg. kryterium materialnego) lub normowane w Konstytucji RP albo w innym doniosłym akcie prawnym (wg. kryterium formalnego)

Wolnosci czlowieka (obywatela) - to taka sfera zycia i postepowania czlowieka (obywatela), która nie wynika z przepisow prawa przedmiotowego, ale prawo to jedynie okresla ich granice. Ta kategoria praw sluzy zabezpieczeniu ludziom sfery wolnej od ingerencji panstwa.

Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela w Konstytucji RP:

5. Jak kształtował się konstytucyjny katalog praw człowieka?

Rozdzial II -> wplyw miedzynarodowych uregulowan oraz wykorzystanie sadownictwa konstytucyjnego. Np. regulacja prawa do ochrony zycia prywatengo - orzecznictwo TK jeszcze przed 1997 -> art. 8 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz zasada demokratycznego panstwa prawnego.

6. Jakie jest miejsce praw człowieka w Konstytucji RP?

Wolnosci, prawa czlowieka i obywatela, a także obowiazki -> rozdzial II (poczatek). Po rozdziale I (Rzeczpospolita), a przed III (zrodla prawa).

- niekiedy ten katalog otwiera konstytucję - np. Wlochy, Niemcy

7. Jakie są konstytucyjne zasady ogólne regulacji praw człowieka?

Systematyka:

- wolnosci i prawa osobiste

- wolnosci i prawa polityczne

- wolnosci i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

Wyciągniecie przed nawias -> zasady ogolne: godnosc, wolnosc, rownosc

Konstytucja unormowala tez: srodki ochrony wolnosci i praw oraz obowiazki jednostki

8. Jak Konstytucja RP ujmuje zasadę wolności człowieka?

Konstytucja nie definiuje wolnosci. Można jednak rozumiec jako:

- zakaz zmuszania do tego, czego prawo nie nakazuje

- wymog wobec kazdego do szanowania wolnosci i praw innych

- gwarancja poddania wolnosci czlowieka ochronie prawnej

Dwa aspekty rozumienia wolnosci:

- znaczenie pozytywne - swoboda czynienia wszystkiego, co nie jest przez prawo zakazane. Ograniczenie swobody - wskazanie przepisu prawa. Prawo jest podstawa ograniczenie wolnosci.

- znaczenie negatywne - nalozenie na jednostke ograniczenia - tylko wtedy, gdy przeiduje to prawo. Ten kto powoluje się na zakaz - musi wskazac podstawe swojego twierdzenia.

9. Jak Konstytucja RP ujmuje zasadę równości wobec prawa?

Wyrażona jest na dwa sposoby:

- w aspekcie pozytywnym - „Wszyscy sa wobec prawa rowni”

- w aspekcie negatywnym - „nikt nie może być syskryminowany w zyciu politycznym, spolecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”

Zasada - trzy aspekty:

- rowne traktowanie przez wladze publiczne

- rownosc wobec prawa

- zakaz dyskryminacji w zyciu politycznym, spolecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny

Materialne znaczenie rownosci - stanowic tak prawo, aby podmioty rowne traktowac rowno.

Formalno - proceduralna znaczenie rownosci - rowne traktowanie w procesie stosowania prawa.

Zasade rownosci stosuje TK: wszystkie podmioty prawa charakteryzujace się dana cecha istotna (relewantna) w rownym stopniu, maja być traktowane rowno - wedlug jednakowej miary, bez dyskryminacji jak i faworyzacji.

Można traktowac nierowno - ale musi mieć to rację (uzasadnienie). Nierownosc bez racji to dyskryminacja.

Odstepstwa od zasady rownego traktowania podmiotow podobnych - uzasadnienie - „odpowiednio przekonujace argumenty. Argumenty muszą mieć nastepujacy charakter:

- relewantny -> bezposredni zwiazek z celem i zasadnicza trescia przepisow. Musza sluzyc realizacji celu i tresci. Zroznicowanie musi być racjonalne. Nie można samemu ustanawiac kryterium. Kryterium - racjonalny zwiazek z celem i trescia danej regulacji.

- proporcjonalny -> waga interesu, któremu ma sluzyc roznicowanie sytuacji adresatow normy prawnej - musi pozostawac w odpowiedniej proporcji do wagi interesow, które zostana naruszone w wyniku nierownego traktowania podmiotow podobnych

- musza pozostawac w zwiazku z innymi wartosciami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniajacymi odmienne traktowanie podmiotow podobnych. Jedna z zasad - zasada sprawiedliwosci spolecznej.

Uprzywilejowanie wyrownawcze - srodek, który ma w ocenie prawodawcy doprowadzic do wyrownania szans danego podmiotu.

Dyskryminacja pozytywna - przechylenie szali na rzecz danego podmiotu

10. Kto jest podmiotem wolności i praw?

- człowiek i obywatel

- rozroznia się takie prawa i wolnosci, które przysluguja kazdemu czlowiekowi oraz takie, które przysluguja wylacznie obywatelom polskim

- często z konstytucyjnych praw i wolnosci mogą korzystac tez inne podmioty np. uniwersytet -> prawo do wlasnosci

11. Na czym polega koncepcja horyzontalnego działania praw człowieka?

- przepisy o prawach czlowieka, zawarte w Konstytucji RP wyznaczaja nie tylko relacje w wymiarze wertykalnym - miedzy wladzami publicznymi a obywatelem, ale także relacje bezpośrednie - miedzy poszeczegolnymi podmiotami prawa - byłby to wymiar horyzontalny.

Odpowiedź - art. 40 zakazujący nieludzkiego lub ponizajacego traktowania - czy relacja miedzy samymi ludzmi.

TK w 2002 r. orzekal o horyzontalnym dzialaniu art. 51 -> autonomia informacyjna osoby ludzkiej - prawo do samodzielnego decydowania o ujawnieniu innym informacji dotyczacych swojej osoby - zarówno do wladz publicznych jak i do podmiotow prywatnych.

- niektóre prawa wylacznie wertykalnie

12. Jaka jest systematyka wolności i praw człowieka i obywatela?

1. Wolnosci i prawa osobiste.

2. Wolnosci i prawa polityczne.

3. Wolnosci i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.

13. Jakie wyróżniamy wolności i prawa osobiste?

- prawo do ochrony zycia - wartosc w kazdej fazie rozwoju -> wartosc konstytucyjna (również zakaz aborcji)

- prawo do nietykalnosci osobistej i do wolnosci osobistej -> pozbawienie lub ograniczenie wolnosci czlowieka może nastapic tylko na zasadach i w trybie okreslonym w ustawie. Każdy pozbawiony wolnosci traktowany humanitarnie, natomiast każdy bezprawnie pozbawiony - prawo do odszkodowania.

- prawo do domniemania niewinnosci - dopóki wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sadu

- prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwloki przez wlasciwy, niezalezny, bezstronny i niezawisly sad. Jawnosc postepowana sadowego. Prawo do obrony we wszystkich stadiach postepowania.

- prawo do ochrony zycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim zyciu osobistym

- wolnosc sumienia i religii

- wolnosc wyrazania swoich pogladow oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji

- prawo dostepu czlowieka do dotyczacych go urzedowych dokumentow i zbiorow danych

- prawo do wychowania dzieci zgodnie z wlasymi przekonaniami, ale wychowanie powinno uwzgledniac stopien dojrzalosci dziecka, a także wolnosc jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. Prawa rodzicielskie obejmuja prawo rodzicow do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego zgodnie ze swoimi przekonaniami.

14. Jakie wyróżniamy wolności i prawa polityczne?

Prawa zwiazane ze swoboda wyrazania swoich pogladow i tworzenia zrzeszen.

- wolnosc organizowania pokojowych zgromadzen i uczestniczenia w nich

- wolnosc zrzeszania się w stowarzyszeniach, partiach, zwiazkach zawodowych, organizacjach spoleczno-zawodowych rolnikow i organizacjach pracodawcow

Prawa zwiazane z udzialem w zyciu publicznym:

- prawo glosowania w wyborach i referendach

- prawo dostepu do sluzby publicznej na jednakowych zasadach

- prawo do informacji o dzialalnoci wladz i instytucji publicznych oraz osob pelniacych funkcje publiczne

- prawo do inicjatywy ustawodawczej

- prawo do skladania petycji, wnioskow i skarg w interesie publicznym, wlasnym lub innej osoby za jej zgoda

15. Jakie wyróżniamy wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne?

Prawa te sa często nazywane prawami socjalnymi. Sa trudne do urzeczywistnienia.

a)mogą bez egzekwowane bezposrednio na podstawie Konstytucji RP i ustaw:

- prawo do wlasnosci, do innych praw majatkowych i prawo dziedziczenia

- wolnosc wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy

- prawo do nauki

- prawo do zabezpieczenia spolecznego w razie niezdolnosci do pracy ze względu na chorobe i inwalidztwo oraz po osiagnieciu wieku emerytalnego

- prawo do ochronyzdrowia

b)mogą być dochodzone wylacznie w granicach okreslonych w ustawach:

- dochodzenie minimalnej wysokosci wynagrodzenia za prace

- prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkow pracy

- obowiazek udzielania przez wladze publiczne pomocy osobom niepelnosprawnym

- obowiazek uwzgledniania przez panstwo w swojej polityce spolecznej i gospodarczej dobra rodziny, w tym udzielania pomocy przez wladze publiczne matce przed i po urodzeniu dziecka

- obowiazek prowadzenia przez wladze publiczne polityki zapewniajacej bezpieczenstwo ekologiczne

- prowadzenie przez wladze publiczne polityki sprzyjajacej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, ochrony konsumentow, uzytkownikow i najemcow przed dzialaniami zagrazajacymi ich zdrowiu, prywatnosci i bezpieczenstwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi

16. Kiedy możliwe jest ograniczenie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela?

- nie jest możliwe - zwiazek praw i wolnosci z godnoscia czlowieka wymaga od wladz publicznych szanowania tych praw

Stany nadzwyczajne (stanow: wojennego, wyjatkowego lub kleski zywiolowej) - może nastapic z mocy Konctytucji ograniczenie tych praw - mowimy o zawieszeniu tych praw.

Ograniczenie praw czlowieka w okresie stanow nadzwyczajnych: na podstawie K i w zakresie przez nia okreslonym.

W toku normalnego funkcjonowania panstwa -> możliwe sa jedynie ograniczenia w korzystaniu z konstytucyjnych wolnosci i praw na warunkach przewidzianych w art. 31 ust. 3. Takie ograniczenia, aby być legalne musza być:

- ustanowione w ustawie

- proporcjonalne - test proporcjonalnosci - rozwazenie, czy w dazeniu do osiagniecia zamierzonego przez ustawodawce celu, znalazl on - z punktu widzenia praw czlowieka - srodek adekwatny, konieczny i najmniej uciazliwy. Rozwazenie trzech zagadnien:

a) czy przedsiewziete srodki sa skuteczne do osiagniecia zalozonego celu (zasada adekwatnosci)

b) czy podjete srodki sa najmniej uciazliwe wobec zalozonego celu (zasada koniecznosci)

c) czy stopien uciazliwosci dla jednostki pozostaje w odpowiedniej proporcji do wartosci celu, którego realizacji dane ograniczenie ma sluzyc (zasada proporcjonalnosc sensu stricto)

- konieczne w demokratycznym panstwie dla jego bezpieczenstwa lub porzadku publicznego bądź dla ochrony srodowiska, zdrowia i moralnosci publicznej albo wolnosci i praw innych osob

- nie mogą naruszac istoty wolnosci i prawa

TK analizujac poszczegolne konstytucyjne wolnosci lub prawa wyroznia w nich istote (jadro) i element zewnetrzny (otoczke). Istoty wolnosci (prawa) jest wartoscia niewymienialna na żadna inna wartosc lub dobro. Otoczke daje się wymienic na inne wartosci lub dobra - „bez zniszczenia tozsamosci danego prawa lub wolnosci”. Np. wolnosc zrzeszania się - funkcjonariusze publiczni nie mogą nalezec do partii, ale mogą do stowarzyszen.

17. Jakie są konstytucyjne obowiązki jednostki?

- katalog jest niewielki

- nie sa one zrodlem praw czlowieka -> zrodlem jest godnosc

Adresat -> obywatele polscy. Ewentualnie może to być każdy, kto przebywa.

- wiernosc wobec panstwa oraz troska o dobro wspolne

- przestrzeganie prawa RP

- ponoszenie ciezarow i swiadczen publicznych, w tym podatkow okreslonych w ustawie

- obrona ojczyzny, obowiazkiem jest również sluzba wojskowa - okresla ustawa. Konstytucja dopuszcza zastepcza sluzbe wojskowa

- dbalosc o stan srodowiska i odpowiedzialnosc za spowodowanie jego pogorszenia

Środki ochrony wolności i praw człowieka i obywatela:

18. Jakie są środki ochrony wolności i praw człowieka i obywatela?

- wola ustrojodawcy - respektowanie praw czlowieka

- prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zostala wyrzadzona podmiotowi prawa przez niezgodne z prawem dzialanie organu wladzy publicznej

- prawo do sadu

- zakaz zamykania drogi sadowej dla dochodzenia naruszonych wolnosci lub praw

- skarge konstytutcyjna do TK

- prawo do wystapienia do RPO z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolnosci lub praw naruszonych przez organy wladzy publicznej

- K nie reguluje, ale często skarga do ETPcz

19. Na czym polega odpowiedzialność odszkodowawcza orgau wladzy publicznej?

- już Konstytucja marcowa - prawo obywateli do wynagradzania szkody wyrzadzonej przez organy wladzy

Konstytucja RP w art. 77 ust. 1 - prawo podmiotowe jednostki do odszkodowania w wypadku niezgodnego z prawem dzialania organu wladzy publicznej i okresla przeslanki niezbedne do egzekwowania tej odpowiedzialnosci. W ocenie TK przepis ten:

- funkcja gwarancyjna -> w przypadku niezgodnego z prawem postepowania organu wladzy publicznej

- instrument wymuszajacy respektowanie zasady legalizmu w dzialaniach wszelkich organow wladzy publicznej

Orzecznictwo TK -> przeslanki odpowiedzialnosci odszkodowawczej wladzy:

- szkoda - uszczerbek zarówno materialny jak i niematerialny. Rozumiana w sposób przyjety na gruncie prawa cywilnego

- organ wladzy publicznej - organy ustawodawcze, wykonawcze, sadownicze jak i samorzadowe. Także inne instytucje niż panstwowe i samorzadowe, jeśli wykonuja funkcje wladzy publicznej w wyniku powierzenia lub przekazania im tych funkcji przez organ wladzy panstwowej lub samorzadowej. Obciaza się instytucje, a nie funkcjonariuszy. Podstawowe znaczenie - ustalenie, czy dzialanie organu wladzy publicznej jest zwiazane z realizacja jego proregatyw.

- dzialanie organu waldzy publicznej - wszelkie dzialania mieszczace się w kompetencjach danego organu. Forma dzialania lub zaniechania, wydawania decyzji administracyjnych, uchwal, zarzadzen.

Zaistnienie przeslanki odpowiedzialnosci dzialanie organu musi być dzialaniem niezgodnym z prawem.

Należy je rozumiec jako zaprzeczenie zachowania uwzgledniajacego nakazy i zakazy wynikajace z normy prawnej -> kategoria wezsza niż bezprawnosc na gruncie prawa cywilnego.

TK uznał, ze do ponoszenia odpowiedzialnosci materialnej Skarbu Panstwa za dzialania funkcjonariuszy nie jest niezbedne stwierdzenie winy funkcjonariusza za wyrzadzona obywatelowi szkode. Niezgodne z prawem dzialanie organu wladzy publicznej musi być jednak stwierdzone przez sad. Wyrok jest podstawa ubiegania się o odszkodowanie.

20. Na czym polega prawo do sadu?

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwloki przez wlasciwy, niezalezny, bezstronny i niezawisly sad -> aspekt pozytywny prawa do sadu.

Aspekt negatywny -> Konstytucja RP zakazuje zamykania drogi sadowej

Prawo do sadu - Konstytucja RP zalicza do praw osobistych kazdego z nas. Porecza to prawo przez:

- zakaz zamykania drogi sadowej

- ustanowienie zasady dwuinstancyjnego postepowania prawnego, z tym ze wyjatki mogą być przewidziane w ustawie

Prawo do sadu: pozytywne + negatywne wyrazanie prawa do sadu.

Art. 77 ust. 2 - wyklucza mozliwosc zamykania komukolwiek drogi sadowej na podstawie ustawy. Jedyna dopuszczalna mozliwosc odebrania to Konstytucja RP -> jednak prawo do sadu konstrukcja ustrojowa:

- dostep do sadu

- odpowiednie uksztaltowanie procedury sadowej, tak aby umozliwila rzeczywiste dochodzenie swoich praw

- uzyskanie wyroku sadowego

- odpowiednie uksztaltowanie wyroku sadu

21. Co należy rozumiec przez skarge konstytucyjna?

- srodek prawny, który przysluguje kazdemu (jednostce lub innemu podmiotowi prawa) - ochrona konstytucyjnych wolnosci i praw

- podstawa -> naruszenie praw podmiotowych, gwarantowanych bezposrednio w samej konstytucji RP

- umozliwia ona bezposrednie wystapienie do TK o udzielenie ochrony przed naruszeniem jednego z konstytucyjnych praw przez organ wladzy publicznej

Patrzac od strony TK skarga konstytucyjna jest to instytucja tzw. konkretnej kontroli konstytucyjnosci prawa.

Skarga - ochrona konkretnych praw i wolnosci zainteresowanego podmiotu.

Przeslanki wniesienia - materialne i formalne.

22. Jakie są materialne przeslanki wniesienia skargi konstytucyjnej?

* wiaza się z odpowiedzia kiedy skarga przysluguje

- nastapilo naruszenie konstytucyjnych praw skarzacego - wolnosci lub praw okreslonych w Konstytucji RP, w wyniku orzeczenie sadu lub organu administracji publicznej. Orzeczenie musi mieć charakter orzeczenia ostatecznego

- przedmiotem zaskarzenia jest ustawa lub inny akt normatywny na podstawie którego sad lub organ administracji orzekl ostatecznie o wolnosiach lub prawach albo o obowiazkach okreslonych w K. Przedmiotem skargi nie może być prawomocny wyrok, ostateczna decyzja administracyjna lub inne ostateczne roztrzygniecie lecz podstawa normatywna wydania orzeczenia - przepisy aktu naruszaja przepisy K o wolnosciach, prawach lub obowiazkach.

- skarzacy musi wykorzystac wszystkie przyslugujace mu w toku instancji sadowej lub administracyjnej srodki zaskarzenia wyroku, decyzji lub innego roztrzygniecia wydanego na podstawie kwestionowanego aktu normawtywnego. Skarga konstytucyjna jest subsydiarnym względem do prawa do drogi sadowej srodkiem ochrony praw ujetych w Konstytucji RP

- incydentalnosc - sprawa bedaca jej przedmiotem musi pojawic się w zwiazku z zaistnialym sporem prawnym (na jego tle). Zainteresowany musi legitymowac się niekorzystnym dla siebie roztrzygnieciem sadowym lub administracyjnym w jego sprawie.

- nie można kwestionowac niezgodnosci ustawy z umowa m/n

- nie może dotyczyc niezgodnosci przepisow ustawy z przepisami programowymi Konstytucji RP, jak również takimi jak art. 2 lub 32 - przepisy te nie mogą sluzyc samodzielnie. Mogą jedynie jako wzorce kontroli w danym trybie

- przedmiotem konstroli może być akt prawa pochodnego UE (rozporzadzenie Rady) - przeslanka dopuszczalnosci - „nalezyte uprawdopodobnienie”, ze kwesionowany akt pochodnego prawa unijnego istotnie obniza poziom ochrony praw i wolnosci w porownaniu z tym, który gwarantuje K.

Korzystny wyrok - derogacja danego przepisu ze skutkiem erga omnes. Może wznowic postepowanie. Jeśli TK odroczyl utrate mocy obowiazujacej przepisu uznanego za niekonstytucyjny - niekiedy mimo odroczenia wyposaza skarzacego w prawo do wznowienia postepowania. Przywilej taki może być stosowany jedynie w nastepstwie wyroku wydanego w trybie skargi - nazywany prawem korzysci.

23. Jakie są formalne przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej?

- kto i na jakich warunkach może zlozyc skarge

1. „każdy czyje konstytucyjne wolnosci lub prawa zostaly naruszone”

- Zakres podmiotowy skargi wyznaczony jest:

- przez istote skargi -> sluzy ona do obrony wolnosci i praw obywateli

- zakres danej wolnosci lub danego prawa, których naruszenie jest podnoszone np. prawo wlasnosci przez inne podmioty niż osoby fizyczne

2. przymus adwokacko-radcowski - musi być tak wlasnie napisana

3. zlozyc do TK w ciagu trzch mieciecy od dnia doreczenia skarzacemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego roztrzygniecia

4. jest wolna od oplat sadowych

5. należy ja skladac wraz z zalcznikami w pieciu egzemplarzach

Zdolnosc skargowa - glownie osoby fizyczne, ale również partie polityczne, stowarzyszenia, zwiazki zawodowe lub organizacje gospodarcze - w zakresie takim w jakim te podmioty mogą być podmiotem wolnosci i praw okreslonych w Konstytucji RP. Brak osobowosci prawnej nie wyklucza.

Gminy lub inne jednstki samorzadu terytorialnego - orzecznictwo odpowiada negatywnie.

a) samorzad terytorialny uczestniczy w sprawowaniu wladzy przez wykonywanie zadan publicznych

b) jednostki tego samorzadu maja prawo do inicjowania kontroli konstytucyjnosci prawa w trybie kontroli abstrakcyjnej

Trybunal odmawia również zdolnosci skargowej publicznym podmiotom gospodarczym.

24. Jaka jest rola Rzecznika Praw Obywatelskich?

- dziala na podstawie Konstytucji RP oraz na podstawie ustawy o RPO

- stoi na strazy wolnosci i praw czlowieka i obywatela okreslonych w Konstytucji RP oraz w innych aktach normatywnych

- ustawa zasadnicza - każdy ma dostep do ochrony przez rzecznika

Nowela do ustawy o RPO z 2011 - powierzyla Rzecznikowi w ramach „krajowego mechanizmu prewencji” funkcje organu wizytujacego w sprawach zapobiegania torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub ponizajacemu traktowaniu albo karaniu

Ustawa z 2010 o wdrozeniu niektórych przepisow UE w zakresie rownego traktowania nalozyla na RPO zadania rownego traktowania.

- dziala na wniosek obywateli lub ich organizacji, organow samorzadow, RPD lub z wlasnej inicjatywy

Formy działania:

- interewencje i wystapienia w sprawach indywidualnych - np. sam postepowanie wyjasniajace, zwraca się o zbadanie sprawy do wlasciwych organow, wglad w akta

- interwencje i wystapienia w sprawach o charakterze ogolnym - np. przedstawia oceny i wnioski co do naruszen praw czlowieka, sklada informacje w parlamencie o stanie przestrzegania prawa czlowieka, wystepuje z wnioskami do TK

Rzecznik Praw Dziecka:

- ustanowila Konstytucja

- 2000 - Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka

*2010 - nowela, która wzmocnila srodki dzialania:

- może zglosic swój udzial w postepowaniach przed TK wszczetych na podstawie wniosku RPO lub w sprawach skargi konstytucyjnej, dotyczacych praw dziecka, oraz braz udzial w tych postepowaniach

- może wystepowac do SN z wnioskami ws. roztrzygniecia rozbieznosc wykladni prawa w zakresie przepisow dotyczacych praw dziecka

- wniesc kasacje lub skarge kasacyjna od prawomocnego orzeczenia

- wziąć udzial w toczacym się już postepowaniu ws. nieletnich - na prawach prokuratora

- nowela ulatwila wspoldzialanie Rzecznikow

Funkcjonuje tez np. Rzecznik Ubezpieczonych czy rzecznicy konsumentow.

25. Kiedy można wystapic ze skarga do Europejskiego Trybunalu Praw Czlowieka?

- może przyjmowac skarge od kazdej osoby, organizacji pozarzadowej lub grupy jednostek, jeśli staly się one ofiara naruszenia przez panstwo-strone Konwencji praw zawartych w Konwencji lub jej protokolach

Wymogi skargi:

- musi być skierowana przeciw konkretnej decyzji panstwa-strony Konwencji

- może dotyczyc wylacznie zdarzen, które mialy miejsce w czasie, gdy panstwo była strona Konwencji i zlozylo deklaracje o uznnaniu jurysdykcji Trybunalu

- musza być wyczerpane wszystkie srodki odwolawcze przewidziane prawem krajowym, zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa miedzynarodowego

- musi być wniesionoa w ciagu 6 mscy od daty podjecia ostatecznej decyzji

- nie może być anonimowa

- nie może być powtorzeniem skargi zlozonej wczesniej i nie może być jednoczesnie poddana innej procedurze miedzynarodowej

- nie może być oczywiście bezzasadna

Często wystepuje problem czy przez ETPcz skarga konstytucyjna. ETPcz sformulowal warunki, które musza być spelnione, aby zlozenie skargi konstytucyjnej do TK moglo być postrzegane jako konieczny srodek odwolawczy:

- musi zaistniec okolicznosc, w ktorej normie prawa krajowego można zarzucic niezgodnosc z przepisami nie tylko Konstytucji RP, ale i Konwencji

- naruszenie Konwencji musi być wynikiem zastosowania przepisu prawa bedacego podstawa orzeczenia w sprawie indywidualnej. W takich zatem przypadkach jak jak roztrzyganie kwestii wpadkowych (np. ustalanie skladu sadu) lub tez w takich, w których kwestionowany przepis nie będzie stanowil podstawy ostatecznego roztrzygniecia, uprzednie wniesienie skargi nie jest konieczne.

- w prawie polskim musi istniec mozliwosc wznowienia postepowania (wczesniejsze wniesienie skargi konstytucyjnej nie będzie zatem wymagane, jeśli przepisy proceduralne nie przewiduja mozliwosci wznowienia postepowania).

6. Źródła prawa:

Co rozumiemy przez pojęcie źródło prawa?

- filozofia -> co jest praprzyczyną powstania prawa

- socjologia -> jakie czyniki decydują o takim czy innym kształcie przepisów prawa

- historia -> jakie normy istniały kiedyś

- znaczenie formalne (prawnicze) -> w jakich konretnych aktach funkcjonują obecne przepisy prawne

Jakie są cechy systemu źródeł prawa w Konstytucji RP?

- po 1989 uporządkowanie -> wcześniej niestabilny i wiele luk

- konstytucja RP wprowadziła nowe i w zasadzie całościowe ujęcie źródeł prawa

* Pewne tezy:

- wprowadziła podział na powszechnie obowiązujące i wewnętrznie obowiązujące. System ma charakter dualistyczny - każdy akt normatywny musi zostać podporządkowany albo prawu powszechnie wiążącemu albo wewnętrznie wiążącemu.

- miejsce pmp i prawa wspólnotowego w prawie polskim

- sprecyzowała wydawanie aktów wykonawczych do ustawy (rozporządzenia i zarządzenia)

- stworzyła podstawy tzw. zamkniętego systemu źródeł prawa

Cechy systemu źródeł:
-dualizm
-hierarchiczność
-charakter normatywny
-jawny proces tworzenia (jawność posiedzeń)

- wieloskładnikowość np. PMP się znajduje

Jaki jest katalog aktów powszechnie wiążących?

* Wyrok TK z 2000 r.: Norma powszechnie obowiązująca to taka, która może być adresowana do wszystkich podmiotów i która może kształtować ich sytuację prawną. Zawiera normy abstrakcyjne i generalne.

* Kryterium mocy prawnej:

- konstytucja

- ustawa, ratyfikowane umowy międzynarodowe, prawo wspólnotowe

- rozporządzenia wykonawcze

- akty prawa miejsciowego (powszechnie obowiązujące na obszarze organów, które je ustanowiły)

- rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy - tylko w czasie stanu wojennego

Można mówić o zamkniętym katalogu źródeł prawa w przeciwieństwie do Konstytucji PRL.

Na czym polega zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego?

Zamknięcie:

- aspekt podmiotowy

- aspekt przedmiotowy

Aspekt przedmiotowy:

- enumeratywne wyliczenie aktów powszechnie obowiazujacych. Odnosi się do prawa pisanego, a nie do np. aspektow filozoficznych, które pozwalają czytać w równy sposób.

Aspekt podmiotowy:

- wskazanie organów, które mogą wydawać dane akty

Jak zmienił się system źródeł prawa?

- przed 1997 nie było wskazane gdzie w hierarchii są umowy mię.

- 1993: Europejska Konwencja Praw Człowieka i jurysdykcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

- „Rzeczpospolita Polska przestrzego wiążącego ją prawa międzynarodowego”

- 2004 - przystąpienie do UE

- system stał się złożony: prawo wydawane przez upoważnione organe, prawo UE i PMP

- jednak nadal: „Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej”

Jakie jest miejsce Konstytucji RP po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej?

* Wyroki TK: Konstytucja jest nadrzędna. Nadrzędność:

- „przekazywanie kompetencji” ma legitymizację w Konstytucji RP

- istnieje mechanizm kontroli konstytucyjności traktatów

- normy Konstytucji nie mogą utracić mocy bądź zostać zmienione jeżeli jest sprzeczność - to ustrojodawca decyduje jak ten problem rozwiązać

Co to jest ustawa i jaka jest jej pozycja w systemie źródeł prawa RP?

- akt normatywny pochodzący wyłącznie od parlamentu, uchwalany w szczególnym trybie

- ma niższą moc niż Konstytucja RP

* uchwalana jest w proceurze ustawodawczej:

- uchwalana przez Sejm

- Senat ma pewne uprawnienia

- Sejm ma wyłączność na stanowienie prawa. Ustawodawstwo delegowane tylko Prezydent w stanie wojennym

- jest aktem jednolitym

- nie ma w Polsce ustaw organicznych

Jaki jest zakres ustawy?

* nieograniczony zakres, ale dwa warunki:

- nie zakazuje tego wyraźnie Konstytucja RP

- przepisy charakter normatywny (generalne i abstrakcyjne). Czasami psuli materię ustawową wydają ustawy nie spełniające tego kryterium np. budowa zbiornika wodnego. Przez przestąpienie do UE zawęził się zakres stanowienia. Pojawiła się też ustawa implementująca, czyli wykonująca dyrektywy wspólnotowe.

Na czym polega zasada wyłączności ustawy?

- jeśli dana regulacja ma uzyskać charakter powszechnie wiążący, musi należeć do zakresu ustawodawstwa. Nie oznacza, że musi mieć forme ustawy, ale musi znajdowac swoja podstawe i upowaznienie w przepisach ustawowych

- przed 1997 - pewne materie wskazane w Konstytucji mogą być normawane tylko przez ustawę

- materia dotyczaca statusu czlowieka i obywatela -> może być tylko przedmiotem regulacji ustawowej i to takiej, która „zachowuje zupełność”

- zjawisko inflacji prawa (ustaw) - nowelizowane po kilkadziesiąt razy. Wyklucza to ich odpowiedzialne stosowanie

Jaka jest istota rozporządzenia z mocą ustawy Prezydenta RP?

- wydany wyłącznie w czasie stanu wojennego

- gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie

- na wniosek Rady Ministrów

- może być wydane w ookreślonym zakresie igranicach

- podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu

W Małej Konstytucji z 1992 istniało rozporzadzenie Rady Ministrów z mocą ustawy, ale bez praktyki. Podnoszą się również głosy o dekrety, ale taka praktyka była wcześniej.

Jakie są wymogi Konstytucji RP w zakresie wydawania rozporzadzeń wykonawczych?

* Rozporządzenie to akt wykonawczy ściśle związany z ustawą. Związek:

- związek kompetencyjny: może być wydane tylko na podstawie ustawy

- związek funkcjonalny: może być wydane tylko w celu wykonania ustawy

Delegacja ustawowa - przepis ustawowy upoważniający do wydania rozporządzenia. Ma on określać:

- organ wlasciwy do wydania rozporzadzenia

- zakres spraw przekazanych do uregulowania

- wytyczne dotyczące treści rozporządzenia

Wydawane są przez organy wymienione w Konstytucji. Jest również zakaz subdelegacji uprawnień. Możemy mówić o zamknięciu pod względem podmiotowym.

Zakres regulacji rozporządzenia i ustawy w orzecznictwie:

- rozporządzenie musi być wydane na podstawie wyraźnego oraz szczegółowego upoważnienia ustawy i musi mieścić się w zakresie określonym w upoważnieniu. Upoważnienie na tyle szczegółowe, aby zamysł ustawodawcy był jasny. Ustawa musi zawierać „merytoryczną treść dyrektywalną”, która ma być wykonana w rozporządzeniu. W konsekwencji - brak stanowiska ustawodawcy w danej sprawie, przejawiający się w nieprecyzyjności lub ogólności upoważnienia, jest interpretowany przez TK jako nieudzielenie owej kompetencji normodawczej do wydania rozporządzenia

- rozporządzenie nie może - bez wyraźnego upoważnienia ustawy wkraczać w sferę materii regulowanych innymi ustawami. Nie może zawartych w nim treści przekształcać, modyfikować, a nawet nie powinno ich powtarzać

- organ, który wydaje akt wykonawczy nie może twierdzić, że wydanie rozporządzenia o treści, jaką chce mu nadać będzie celowe lub racjonalne (np. w celu szybkiego wdrażanie prawa UE) w sytuacji, gdy delegacja nie zawiera szczegółowego upoważnienia do takiego regulowania konkretnej materii. W praktyce, w ostatnich latach, w ten sposób próbuje się uzasadnić budowanie delegacji, tak aby upoważniała podmiot do ustalenia innych znaczeń dla określeń użytych w ustawie, mając na względzie prawidłowe wdrożenie lub wykoanie przepisów Unii Europejskiej. Dopuszczalne jest to, aby upoważnienie ustawowe zezwoliło na modyfikację treści ustawy za pomocą rozporządzenia, ale to pozwolenie musi być wprost szczegółowo wskazane w przepisie upoważniającym

- zmiana treści przepisu upoważniającego do wydania rozporządzenia pociąga za sobą utratę mocy obowiązującej rozporządzenia z dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej treść przepisu upoważniającego, chyba że przepisy przejściowe przewidują inne rozwiązanie w tym zakresie

Wytyczne dla rozporządzenia w ustawie -> treść rozporządzenia ma być „zakotwiczona” w samej ustawie:

- sposób ujęcia wytycznych jest zdaniem TK - sprawą uznania ustawodawcy. Jednak pewna relacja: im bardziej dotyczy praw podstawowych człowieka i obywatela, tym ma być ona szersza i ma zostawiać mniej miejsca dla aktów wykonawczych

- minimum treściowe wytycznych nie ma charakteru stałego, lecz jest wyznaczone stosownie do regulowanej materii i jej związku z sytuacją obywatela

- możliwa jest sytuacja, że brak jest wytycznych w przepisie upoważniającym, ale „szczegółowy kontekst normatywny” ustawy powoduje, że organ wykonawczy pośrednio - przez szczególowe normy ustawy - uzyskuje wytyczne do zbudowania tresci rozporzadzenia

Czy organ państwowy nie wydając rozporządzenia, ponosi za to odpowiedzialność?

- jeżeli nie wydają to część prawa nie funkcjonuje lub jest niepotrzebna

- wyrok Sądu Najwyższego z 1999: przedmiotem odpowiedzialności konstytucyjnej mogłaby być odpowiedzialność określonego organu państwowego za niewywiązywanie się z obowiązku wydania aktu wykonawczego (rozporządzenia) do ustawy. Może stanowić to delikt konstytucyjny i stanowić podstawę odpowiedzialności przez Trybunałem Stanu

- dotyczy to jednak przedmiotowej strony odpowiedzialności konstytucyjnej. Nie wiadomo w jaki sposób miałoby się to przełożyć na podmiotową stronę deliktu konstytucyjnego

- można więc mówić o odpowiedzialności politycznej

Co to jest prawo miejscowe o charakterze powszechnie obowiązującym?

- tylko na podstawie i w granicach ustaw -> są więc wtórne wobec ustaw

- upoważnienia nie muszą być tak szczegółowe jak w przypadku rozporządzeń

- wydawane na podstawie i w granicach ustawy - przez organy samorządu terytorialnego lub przez terenowe organy administracji rządowej

- obowiązują na obszarze działania organów, które miały prawo je ustanowić

- warunkiem wejścia w życie ogłoszenie w wojewódzkim dzienniku urzędowym

- przepisy porządkowe muszą być dodatkowo obwieszczone

- prawo miejscowe podlega kontroli sądów administracyjnych

Czy istnieje katalog aktów prawnych wewnętrznie wiążących?

- nie ma takiego katalogu jak przy powszechnie obowiązujących

- jest system otwarty tych aktów

- uzupełnienie katalogu powszechnie obowiązujących - szczególne przepisy konstytucyjne

- uzupełnienie katalogu wewnętrznie obowiązujących - wyraźne przepisy konstytucyjne, jak i ustawy zwykłe - jeśli te ustawy respektują ogólną zasadę podległości organizacyjnej adresata aktu w systemie organów państwowych

Jaki jest model aktu prawnego wewnetrznie wiążącego?

* Wykładnie TK:

- pierwsza: przepis ten odnosi się wyłącznie do aktów w nim wymienionych (uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń premiera)

- druga: jest to przykład sposobu ujęcia prawa wewnętrznie wiążącego. Skoro istnieje otwarty system prawa wewnętrznie wiążącego, to art. 93 ma dla tego prawa „modelowe znaczenie”. Cecha owego modelu: nie może on dotyczyć jakichkolwiek podmiotów, które nie są podległe podmiotowi wydającemu taki akt.

- w systemie źródeł mogą być więc wydawane inne akty niż wymienione w artykule. Muszą jednak odpowiadać owemu modelowi

Co oznacza, iż dane przepisy prawa mają „charakter wewnętrzny”?

- gdy wiążą ten podmiot, który je wydaje np. ministra, który wydał zarządzenie - i jednostki podległe wydającemu np. ministerstwo

- musi być podległość podmiotów (organów), których dane przepisy dotyczą

- nie mogą bezpośrednio oddziaływać na zachowanie obywateli i innych podmiotów prawa, gdyż nie mogą być do nich adresowane ani nie mogą kształtować ich sytuacji prawnej

Jakie są konstytucyjne zasady wydawania zarządzeń jako aktów wykonawczych do ustawy?

* istnieją ograniczenie co do wydawania zarządzeń, które można uznać za typowe dla aktów wewnętrznie wiążących:

- mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy

- nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów

- wydawanie zarządzeń nie jest krępowane przez przepisy konstytucyjne jak w przypadku rozporzadzeń

- akty służą sprawowaniu „wewnętrznego kierownictwa”

* Podmioty:

- Rada Ministrów

- Prezes Rady Ministrów

- ministrowie

- Prezydent RP

- przewodniczący komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów

- inne podmioty niewymienione w Konstytucji RP

- katalog jest otwarty pod względem podmiotowym i przedmiotowym

Na czym polega ratyfikacja umów międzynarodowych?

- ratyfikacja -> włączenie umowy do krajowego porządku prawnego

- ratyfikacja jest proregatywą prezydenta

* Umowy państwowe:

- podlegające ratyfikacji: duża ratyfikacja (za zgodą sejmu), mała ratyfikacja (bez zgody sejmu)

- niepodlegające ratyfikacji

* Podmiotem ratyfikującym jest Prezydent RP. Podlega to kontrasygnacie premiera. Dla ratyfikacji niektórych zgoda Sejmu, lecz nie jest ona wiążąca dla Prezydenta. Sprawy dotyczące:

- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych

- wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

- członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej

- znacznego obciążenia pod względem finansowym

- spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy

Ustawę taką nazywa się upoważniającą/ ratyfikacyjną/ akceptującą.

Projekt takiej ustawy przedstawia Sejmowi Rada Ministrów. Tak samo veto, TK albo podpis.

* Jeżeli umowa nie dotyczy którejś z tych materii prezydent może ratyfikowac ją samodzielnie. Premier informuje Sejm o przedłożeniu prezydentowi do ratyfikacji danej umowy.

* Obowiązkiem Prezydenta jest powiadomienie Sejmu i Senatu o ratyfikacji każdej umowy.

* - ratyfikacja w trybie szczegolnym, art. 90, przekazanie czesc uprawnien (niektóre sprawy) wladzy. Takie przypadki: (warunki dokonania ratyfikacji przez prezydenta)

- wyrazenie zgody przez parlament w formie ustawy - przez sejm 2/3 w obecnosci przynajmniej polowy poslow i 2/3 senatu w obecnosci przynajmniej polowy liczby senatorow. - traktat lizbonski

- wyrazenie zgody przez referendum zgodnie z art. 125 Konstytucji - traktat akcesyjny

Decyzje o trybie podejmuje sejm bezwzgledna wiekszoscia glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow.

* Są jeszcze umowy rządowe i resortowe. Umowy te podlegają nie ratyfikacji, ale zatwierdzeniu przez Radę Ministrów na mocy jej uchwał.

Jak wyjaśniamy obowiązywanie umów międzynarodowych w systemie prawnym RP?

- podstawa obowiązywania: zgoda władz naszego państwa na włączenie norm zawartych w danej umowie do krajowego porządku prawnego, a następnie w przypadku określnych umów ich ogłoszenie

Koncepcja dualistyczna PMP - władze dopuszczają do porządku wewnętrznego przepisy prawa międzynarodowego. W Polsce tak właśnie. Transformacja szczegółowa: normy prawa międzynarodowego obowiązują w porządku krajowym po ich przekształceniu w przepisy prawa krajowego.

Koncepcja monistyczna PMP - PMP obowiązuje wprost, bez stosowania żadnych procedur

Jakie jest miejsce umów międzynarodowych w systemie prawa?

- najwyższą pozycję ma Konstytucja, więc umowy muszą być z nią zgodne

- Konstytucja gwarantuje Prezydentowi przed ratyfikowaniem możliwości zwrócenia się do TK o to czy umowa jest zgodna z Konstytucją -> przypadek kontroli uprzedniej (prewencyjnej). Orzeczenie TK o niezgodności powinno zapobiec ratyfikacji.

- jedną z podstaw kontroli przez Trybunał prawa krajowego są ratyfikowane umowy międzynarodowe. Mogą być zarówno przedmiotem kontroli jak i punktem wyjścia (zgodność z nimi prawa krajowego). Za taką podstawę kontroli uznaje się tylko te ze zgodą wcześniej wyrażoną w ustawie

- umowy w trybie dużej ratyfikacji -> równe ustawie. Jeżeli jest sprzeczność to umowa nad ustawą

- umowa w trybie małej ratyfikacji -> równa ustawie, ale jak sprzeczność to ustawa nad umową

- umowy ratyfikowane ważniejsze niż akty przedustawowe

Jakie są zasady stosowania umów międzynarodowych?

Samoistne stosowanie umów- jeżeli jest konkretna i nie potrzebuje rozwinięcia w akcie prawa wewnętrznego, może być podstawą wydawania orzeczeń i decycji (umowy samowykonywalne)

Niesamoistne stosowanie umów- wymagają konkretyzacji i rozwinięcia w akcie prawa wewnętrznego

- zazwyczaj samowykonywalne w obrębie jednej umowy są jej poszczególne przepisy

Jaka jest struktura prawa Unii Europejskiej?

- prawo pierwotne -> założycielskie (traktaty, orzecznistwo ETS)

- prawo wtórne -> pochodne (rozporzadzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia)

Zasady porządku prawnego UE:

- bezposrednia skutecznosc

- pierwszenstwo

- jednolitosc

Jakie jest miejsce prawa Unii Europejskiej w systemie prawa powszechnie wiążącego?

- prawo pierwotne: czesc krajowego porzadku prawnego. Powinno być stosowane bezposrednio (chyba, ze stosowanie wymaga wydania ustawy). Jeżeli w trybie duzej ratyfikacji to pierwszenstwo nad ustawa, jeżeli nei da się pogodzic

- prawo wtórne: prawo stanowione przez OM jest stosowane bezposrednio majac pierwszenstwo w przypadku kolizji z ustawami. Rozporzadzenia sa stosowane bezposrednio. Dyrektywy wymagają implementacji i są wdrążane za pomocą ustawy implementującej.

Generalnie prawo UE ma moc równą ustawie, a w przypadku kolizji ma pierwszeństwo nad ustawą.

7. Prawo wyborcze:

Podstawy prawa wyborczego:

1. Co rozumiemy przez prawo wyborcze?

Znaczenie podmiotowe - ogól uprawnień wyborczych obywatela. Wybór Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeśli obywatel najpóźniej w dniu głosowania ukończy 18 lat.

Znaczenie przedmiotowe - system norm prawnych określających sposób zorganizowania i przebiegu postępowania wyborczego; zasady prawa wyborczego - ponieważ dotycza zrealizowania praw czlowieka i obywatela musza być regulowane konstytucyjnie.

System wyborczy - calosc prawnych i pozprawnych regul okreslajacych sposób przygotowania, przeprowadzenia i ustalenia wynikow wyborow. W wezszym rozumieniu - mechanizm ksztaltowania wyniku glosowania - system wyborczy proporcjonalny albo wiekszosciowy.

2011 - Kodeks wyborczy

2000 - referendum lokalne

2003 - referendum ogolnokrajowe

Nowe instytucje kodeksu wyborczego:

- glosowania korespondencyjne

- jednomandatowe okregi w wyborach do Senatu

2. Jakie są zasady prawa wyborczego?

* zasada wolnych wyborów - korzystanie z praw wyborczych bez zadnego przymusu, swobodne zglaszania kandydatur, uczciwosc i jawnosc procedur

Sejm:

* powszechnosc

* bezposredniosc

* rownosc

* proporcjonalnosc

* tajnosc

Senat:

* powszechnosc

* bezposredniosc

* tajnosc

3. Na czym polega zasada powszechności wyborów?

Prawa wyborcze -> czesc praw politycznych czlowieka i obywatela

Wyrózniamy czynne i bierne prawo wyborcze.

Nie przysługuje (bierne):

- osobom skazanym prawomocnym wyrokiem na kare pozbawienia wolnosci za przestepstwo umyslne scigane z oskarzenia publicznego (Sejm, Senat, Prezydent RP - kodeks wyborczy odnosil ten cenzus na pozostale rodzaje wyborow)

- klamcom lustracyjnym

- obywatelowi UE niebedacemu obywatelem polskim, pozbawionemu prawa wybieralnosci w panstwie czlonkowskim UE, którego jest obywatelem (tylko wybory do organow samorzadu terytorialnego)

W niezgodzie z powszechnoscia wyborow sa wszelkie dyskryminujace cenzusy wyborcze.

Kryteria czynnego i biernego prawa wyborczego: korzystanie z pelni praw publicznych, i wyborczych oraz posiadanie pelnej zdolnosci do czynnośći prawnych

Pozbawienie praw publicznych: srodek karny orzekany przez sad karny w przypadku skazania na kare pozbawienia wolnosci na czas nie krotszy od lat trzech za przestepstwo popelnone „w wyniku motywacji zaslugujacej na szczególnie potepienie”

Trybunal Stanu może pozbawic praw wyborczych

Ubezwlasnowolnienie

Niewybieralność: sedziowie, prokuratorzy, urzednicy sluzby cywilnej, zolnierze pozostajacy w czynnej sluzbie wojskowej, funkcjonariusze policji, funkcjonariusze sluzb ochrony panstwa - nie mogę do Sejmu, czyli do Senatu tez nie. Spory w doktrynie czy mogą w innych,

Sejm czynne

18 lat, obywatel polski

Sejm bierne

21 lat, obywatel polski majacy prawo wybierania w tych wyborach

Senat czynne

18 lat, obywatel polski

Senat bierne

30 lat, obywatel polski majacy prawo wybierania w tych wyborach

Prezydent czynne

18 lat, obywatel polski

Prezydent bierne

35 lat, obywatel polski, który korzysta z pelni praw wyborczych do Sejmu

PE czynne

18 lat, obywatel polski; obywatel UE niebedacy obywatelem polskim, który stale zamieszkuje na terytorium RP

PE bierne

21 lat, obywatel polski majacy prawo glosowania w tych wyborach, który od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w RP lub na terytorium innego panstwa czlonkowskiwego UE

21 lat, obywatel UE, niebedacy obywatelem polskim, majacy prawo glosowania w tych wyborach, który od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w RP lub na terytorium innego panstwa czlonkowskiego UE

Rada gminy czynne

18 lat, obywatel polski oraz obywatel UE niebedacy obywatelem polskim, który stale zamieszkuje na obszarze tej gminy

Rada gminy bierne

18 lat, obywatel polski majacy prawo glosowania w tych wyborach, który stale zamieszkuje na obszarze tej gminy, obywatel UE niebedacy obywatelem polskim, majacy prawo glosowania w tych wyborach, który stale zamieszkuje na obszarze tej gminy

Rada powiatu czynne

18 lat, obywatel polski, który zamieszkuje na obszarze tego powiatu

Rada powiatu bierne

18 lat, obywatel polski majacy prawo glosowania w tych wyborach, który stale zamieszkuje na obszarze tego powiatu

Sejmik wojewodztwa czynne

18 lat, obywatel polski, który stale zamieszkuje na obszarze tego wojewodztwa

Sejmik wojewodztwa bierne

18 lat, obywatel polski majacy prawo glosowania w tych wyborach, który stale zamieszkuje na obszarze tego wojewodztwa

Wojt, burmistrz, prezydent miasta czynne

18 lat, obywatel polski oraz obywatel UE niebedacy obywatelem polskim, który stale zamieszkuje na obszarze tej gminy

Wojt, burmistrz, prezydent miasta bierne

25 lat, obywatel polski majacy prawo wybierania w tych wyborach; kandydat nie musi stale zamieszkiwac na obszarze gminy, w ktorej kandyduje

4. Jakie są gwarancje zasady powszechności wyborów?

Można mówić o systemie gwarancji powszechności wyborów.

1. Sporzadzanie rejestrów i spisow wyborcow

- rejestr wyborcow prowadzi gmina - dane obywateli, którym przysluguja prawa wyborcze

- spis wyborcow - gmina na podstawie rejestru na kazde wybory lub kazde referendum

2. Protesty wyborcze

- każdy wyborca w spisie, przewodniczacy komisji wyborczej, pelnomocnik wyborczy komitetu wyborczego

- przeciwko: waznosc wyborow, waznosc wyborow w okregu, waznosc wyborow konkretnego posla bądź senatora

- naruszenie prawa - wplyw na wynik wyborow

- wnosi się do SN

3. Określenie zasad tworzenia obwodów głosowania

- stałe obwody głosowania

- tworzy je rada gminy, w drodze uchwaly, na wniosek wojta

4. Wyznaczenie wyborow do Sejmu i Senatu oraz wyborow na urzad Prezydenta RP „na dzien wolny od pracy”

5. Zmiana miejsca pobytu wyborcy, nawet po sorzadzeniu spisu nie pozbawia go mozliwosci glosowania

- instytucja zaswiadczen o posiadaniu prawa do glosowania

- glosowanie korespondencyjne - za granica i jest się ujetym w spisie wyborcow sporzadzonym przez konsula

5. Na czym polega zasada bezpośredniości wyborów?

- glosuje się od razu na swojego kandydata, a nie np. na elektorow (nie ma instytucji posredniczacej)

- bezposredniosc nie wyklucza glosowania przez posrednika

- inne rozumienie bezposredniosci - glosowania na konkretnego kandydata - z imienia i nazwiska

6. Na czym polega głosowanie przez pełnomocnika?

- jest dopuszczalne, ale ma charakter wyjatku od zasady powszechnosci wyborow

Polnomocnika może ustanowic osoba:

- zostala zaliczona do osob o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepelnosprawnosci

- najpozniej w dniu glosowania ukonczyla 75 lat

Pelnomocnikiem może być osoba:

- jest wpisana do rejestru wyborcow w tej samej gminie co wyborca

- majaca zaswiadczenie o prawie do slosowania

Pełnomocnikiem nie może być:

- osoba wchodzaca w sklad komisji obwodowej wlasciwej dla obwodu glosowania osoby udzielajacej pelnomocnictwa

- maz zaufania

- kandydat w danych wyborach

- pelnomicnictwo - od jednej osoby, wyjatkowo dwoch

- kara za pobieranie oplaty bądź w zamian za korzysc majatkowa lub osobista

- udzielenie - przed wojtem lub upowaznionym przez niego pracownikiem urzedu gminy, na wniosek wyborcy, wniesiony najpozniej na 10 dni przed dniem wyborow

- pelnomocnictwo ma charakter jednorazowy, jest odwolywalne - oswiadczenie zlozone wojtowi najpozniej 2 dni przed wyborami lub doreczone do obwodowej komisji wyborczej w dniu glosowania

Z mocy prawa wygasa:

- w wypadku smierci lub utraty prawa wybierania przez udzielajacego pelnomocnictwa lub pelnomocnika

- brak przeslanek do pelnomocnictwa bądź przeslanki wykluczajace pelnomocnictwo

- wczesniejsze glosowanie osobiste przez osobe udzielajaca pelnomocnictwa

7. Na czym polega głosowanie korespondencyjne?

Mogą:

- przebywajacy za granica, którzy sa ujeci w spisie wyborcow sporzadzonym przez wlasciwego terytorialnie konsula

- niepelnosprawni, w tym niewidomi

Wyborcy za granica:

- zgloszenie zamiaru takowego glosowania wlasciwemu terytorialnie konsulowi do 15 dnia przed dniem wyborow

- konsul niezwolocznie po otrzymaniu od wlasciwej komisji wyborczej kart do glosowania - jednak nie pozniej niż na 10 dni przed dniem wyborow powinien przeslac do wyborcy pakiet wyborczy

- pakiet wyborczy - zaadresowana kopera zwrotna i karta do glosowania oraz oswiadczenie o osobistym i tajnym oddaniu glosu

- konsul przekazuje otrzymane koperty zwrotne wlasciwej komisji wyborczej, przed zakonczeniem glosowania

Osoby niepelnosprawne:

- zgloszenie do urzedu gminy najpozniej na 21 dni przed glosowaniem

- pakiet wyborczy dostarczony i odebrany przez urzednika

Glosowanie korespondencyjne jest traktowane jak w dniu glosowania.

8. Na czym polegała instytucja tzw. listy państwowej?

- okreslony wyjatek od zasady bezposredniosci wyborow - już nie wystepuje

- kandydaci na tej liscie - korzystniej niż lista w okregu

- otrzymywali oni mandat z urzedu, jeśli prog wyborczy

Dwutowrowy mechanizm ubiegania się o mandat poselski:

- wielomdatowe okregi wyborcze miedzy listy okregowe

- listy panstwowe - kandydat ubiegajacy się musial tez znalezc się na okregowej

9. Na czym polega zasada równości wyborów?

W aspekcie formalnym - każdy wyborca ma taka sama liczbe glosow:

- powinien być ujety wylacznie w jednym spisie wyborczym

- ma obowiazek poswiadczenia swoim podpisem odbioru karty do glosowania

W aspekcie materialnym - każdy głos ma takie samo znaczenie.

Ważne jest ustalenie proporcji miedzy liczba mandatow a liczba mieszkancow

Podział na wielmandatowe okregi wyborcze (41) w wyborach do Sejmu - wazne reguly:

- jednolita norma przedstawicielstwa (liczba mieszkancow kraju podzielona przez liczbe poslow wybieranych w okregach wyborczych)

Podzial na jednomandatowe do Senatu:

- jednolita norma przedstawicielstwa (podzielenie liczby mieszkancow kraju przez 100 z uwzglednieniem wymogow ustawowych)

Klauzule zaporowe - do Sejmu

Materialna rownosc latwo w prezydenckich - jeden mandat, cale terytorium.

10. Na czym polega zasada proporcjonalności wyborów?

- sposób przeliczania liczby glosow na liczbe mandatow

System d'Hondta - liczba glosow uzyskanych przez poszczegolne listy kandydatow jest dzielona przez kolejne liczby naturalne, a uzyskane w wyniku tego ilorazy - w liczbie odpowiadajacej liczbie mandatow do obsadzenia - sa szeregowane wg. kolejnosci. Kazdej liscie przyznaje się odpowiednio tyle mandatow, ile przypada na nia kolejno najwiekszych ilorazow.

Klauzula zaporowe (progi wyborcze):

- 5% waznie oddanych glosow na okregowe lsity kandydatow w skali kraju do podzialu mandatow w okregu

- 8% waznie oddanych glosow w skali kraju na okregowe listy kandydatow w przypadku koalicyjnych komitetow wyborczych

- zwolnienie - listy komitetow wyborczych utworzone przez wyborcow zrzeszonych w zarejestrowanych organizacjach mniejszosci narodowych

Klauzula do PE - 5% waznie oddanych glosow w skali kraju

Progi sa również stosowane w wyborach do raz samorzadu terytorialnego

11. Na czym polega zasada wyborów większościowych?

- mandat zdobywa kandydat, który uzyskal najwiecej glosow, wiecej niż inne osoby ubiegajace się o dane miejsce w parlamencie

W Polsce - dwie odmiany:

a) system wiekszosci zwyklej (wybory do Senatu oraz w czesci wyborow do rad gmin). Kandydat - najwieksza liczba glosow sposrod wszystkich kandydatow

b) system wiekszosci bezwzglednej (Prezydent RP, wojt, burmistrz lub prezydent miasta) - uzyskanie wiecej niż polowy wszystkich waznie oddanych glosow. Jeśli żaden nie uzyska - w 14. dniu po pierwszym glosowaniu przeprowadza się druga ture glosowania - dwaj, którzy najwiecej w pierwszym

12. Na czym polega zasada tajności aktu głosowania?

- odnosi się wylacznie do czynnosci glosowania

- jedynie glosujacy zna tresc swej decyzji (kabiny do glosowania, zabezpieczenie kart, zakaz otwierania urny przed koncem, zakaz przerywania glosowania)

Korespondencyjne jest osobiste, przez pelnomocnika nie jest.

Organizacja i przebieg wyborów:

13. Kto zarządza wybory do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego i wybory Prezydenta RP?

- wybory do Sejmu i Senatu - Prezydent RP - dwie sytuacje:

a) w razie uplywu kadencji Sejmu i Senatu

b) w sytuacji gdy wybory nastepuja po fakcie skrocenia kadencji Sejmu przez glowe panstwa

1. Zarzadza Prezydent RP nie pozniej niż na 90 dni przez uplywem 4 lat od rozpoczecia kadencji Sejmu i Senatu. Wyznacza je na dzien wolny od pracy, przypadajacy w ciagu 30 dni przed uplywem 4 lat od rozpoczecia kadencji Sejmu i Senatu.

2. Prezydent zarzadza wybory do Sejmu i Senatu oraz wyznacza ich date na dzien przypadajacy nie pozniej niż w ciagu 45 dni od dnia zarzadzenia skrocenia kadencji Sejmu. Prezydent zwoluje wówczas posiedzenia nowo wybranego Sejmu nie pozniej niż na 15. dzien po dniu przeprowadzenia wyborow.

Prezydent działa w formie postanowienia (Dziennik Ustaw)

- wybory Prezydenta RP - zarzadza Marszalek Sejmu.

a) uplyw kadencji - wybory miedzy 100. a 75. dniem przed uplywem kadencji urzedujacego Prezydenta.

b) oproznienie urzedu - musza być zarzadzone w ciagu 14 dni i musza odbyc się w ciagu 60 dni od dnia zarzadzenia wyborow.

Zarzadzenie Marszalka Sejmu (Dziennik Ustaw)

- wybory do PE - Prezydent RP analogicznie do wyborow do Sejmu i Senatu. Nie pozniej niż 90 dni przed dniem wyborow.

(wybory te odbywaja się w okresie wyborczym ustalonym w przepisach prawa Unii Europejskiej)

14. Jakie są zasady tworzenia okręgów wyborczych i obwodów głosowania?

- Sejm - okregi wielomandatowe

- obszar wojewodztwa bądź jego czesc

- granice okregu nie mogą naruszac granic wchodzacych w jego sklad powiatow i miast na prawie powiatu

- w okregu wybiera się co najmniej 7 poslow

- obecnie jest ich 41

- przydziela się liczbe mandatow do danego okregu dzielac liczbe mieszkancow Polski na okregi

- Senat - jednomandatowe

- 100 jednomandatowych

- PE - okregi wielomandatowe

- jest ich 13 (7 wojewodztwo, 4 2xwojewodztwo, 2 czesc wojewodztwa)

- Prezydenckie - okręgiem wyborczym jest kraj

Obwody głosowania - tworzone w celu przeprowadzenia w nich czynności głosowania:

- Sejm, Senat, Prezydent, PE - stale (tworzona na obszarze gminy)

- podzial przez rade gminy na wniosek wojta, burmistrza, prezydenta miasta - obeod od 500 do 3000 mieszkancow

- odrebne obwody - szpitale, zaklady pomocy spolecznej, zaklady karne i areszty sledcze

15. Jakie są zadania komisji wyborczych?

Panstwowa Komisja Wyborcza - dziala na szczeblu centralnym - „staly najwyzszy organ wyborczy wlasciwy w sprawach przeprowadzania wyborów”

Sklad - 9 sedziow:

- 3 TK wskazanych przez prezesa TK

- 3 SN wskazanych przez Pierwszego Prezesa SN

- 3 NSA wskazanych przez Prezesa NSA

- powolywani przez Prezydenta RP

- komisja wybiera prewodniczacego i dwoch zastepcow

- kompetencje: nadzor nad przestrzeganiem prawa wyborczego

- kluczowa funkcja - ustalenie i ogloszenie wynikow glosowania i wynikow danych wyborow

Okręgowe komisje wyborcze i obwodowe komisje wyborcze - są tworzone ad hoc

- okregowe - przez PKW najpozniej w 48. dniu przed dniem wyborow

- od 5 do 11 sedziow

- przewodniczacy okregowej - wojewodzki komisarz wyborczy

- rejestruja okregowe listy kandydatow na poslow oraz kandydatow na senatorow

- ustalja i oglaszaja wyniki glosowania i wyniki wyborow w okregu

- obwodowe - powolywane przez wojta, burmistrza, prezydenta miasta

- osoby zgloszone przez pelnomocnikow komitetow wyborczych (wskazanych przez wojta, burmistrza, prezydenta miasta) sposrod pracownikow samorzadowych

- przeprowadzaja glosowania w obwodzie

- czuwaja nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie glosowania

- ustalaja wyniki glosowania w obwodzie

Do PE - sa tez rejonowe komisje wyborcze.

16. Kto ma prawo zgłaszania kandydatów w wyborach?

- mogą zglaszac partie polityczne bądź wyborcy

Komitety wybrocze - instytucje, które w imieniu partii lub wyborcow wykonuja poszczegolne czynnosci wyborcze, zglaszaja kandydatow oraz prowadza kampanie wyborcza na ich rzecz.

Partia - organ partii

Wyborcy:

- co najmniej 15 osob (majacych prawo wybierania)

- 1000 podpisow obywateli majacych prawo wybierania, popierajacych utworzenie komitetu

- pelnomocnik komitetu zawiadamia PKW o utworzeniu

Każdy komitet wyborczy może wykonywac czynnosci wyborcze dopiero po wydaniu przez PKW postanowienia o utworzeniu komitetu.

Komitet wyborczy w wyborach do Sejmu:

- może zglosic w kadym okregu wyborczym w kraju jedna okregowa liste kandydatow na poslow

- podpisy co najmniej 5000 wyborcow, stale zamieszkalych w danym okregu wyborczym

- jeśli zdola zarejestrowac listy okregowe w co najmniej polowie - uprawnia go to do zglaszania dalszych list bez poparcia zgloszenia podpisami wyborcow

Lista wyborcza:

- zglaszana do OKW

- liczba kandydatow - nie mniejsza niż liczba poslow wybieranychw danym okregu wyborczym i wieksza niż dwukrotnosc tej liczby poslow

- zgloszenie - pisemna zgoda kandydata na ubieganie się o mandat oraz oswiadczenie, ze nie był TW w latach 1944-1990

- OKW - postanowienie o rejestracji listy - jest odwolanie

W wyborach do Sejmu, do rad miast na prawach powaitu, sejmikow wojewodztw i do PE - min. 35% kobietet i 35% mężczyzn -> parytet

Zglaszanie kandydatow w wyborach do Senatu - tak jak do Sejmu, roznice:

- podpisy co namniej 2000 wyborcow stale zamieszkalych w danym okregu wyborczym

- komitet wyborczy może zglosic w danym okregu wyborczym najwyzej tylu kandydatow na senatorow, ilu senatorow jest wybieranych w danym okregu wyborcym

- komitety wyborcze mogą rejestrowac swoje listy tylko w okregu (nie zas w calym kraju), gdyz w wyborach do Senatu wyniki sa ustalane jedynie w ramach poszczegolnych okregow

Wybory do PE:

- liczba kandydatow na poslow zglaszanych na liscie okregowej nie może być mniejsza niż 5 i wieksza niż 10

- lista okregowa powinna być poparta podpisami co najmniej 10 000 wyborcow stale zamieszkalych w okregu wyborczym

- komitet, który zarejestrowal listy okregowe co najmniej w polowie okregow wyborczych, uprawniony jest - tak jak w wyborach do Sejmu - do zglaszania dalszych list bez potrzeby poparcia zgloszenia podpisami wyborcow

Wybory prezydenckie - mechanizm podobny do parlamentarnych

- prawo wyborcy - wylacznie wyborcy mogą tworzyc komitety wyborcze

- należy powolac i zarejestrowac w PKW komitet wyborczy, popierajacy na zasadzie wylacznosci okreslonego kandydata (co najmniej 15 osob, pod warukiem uzyskania 1000 podpisow wyborcow popierajacych dana kandydature

- nastepnie komitet wyborczy musi zgromadzic podpisy osob popierajacych danego kandydata (ci co mogą wybierac do Sejmu) - warunek rejestracji przez PKW

17. Jakie są główne zasady prowadzenia kampanii wyborczych?

Kampania wyborcza - okres od dnia ogloszenia aktu wlasciwego organu zarzadzajacego wybory do dnia poprzedzajacego sam dzien wyborow

Uprawnienia:

- materialy wyborcze zawierajace oznaczenie komitetu wyborczego z którego pochodza, podlegajgaja ochronie prawnej

- kandydat na posla (senatora) lub pelnomocnik zainteresowanego komitetu wyborczego może wystapic do sadu okregowego o:

a) wydanie zakazu rozpowszechnania informacji nieprawdziwych

b) przepadek materialow wyborczych zawierajaych takie informacje

c) nakazania sprostowania informacji nieprawdziwych

d) nakazanie opublikowania odpowiedzi na stwierdzenia naruszajace dobra osobiste

e) nakazanie przeproszenia osoby, ktorej dobra osobiste zostaly naruszone

Sad okregowy - wniosek w ciagu 24 godzin. Zalezenie na postanowienie w ciagu 24. Sad apelacyjny 24h.

- dostep komitetow wyborczych, na szczegolnych zasadach, do programow radiowych i telewizyjnych w stacjach publicznych

- dozwolone sa bilbordy

Zabrnione jest:

- prowadzenie kampanii wyborczej w zakladach pracy lub instytytucjach publicznych w sposób, ktoryzakloca ich funkcjonowanie

- na terenie jednostek wojskowych i jednostek policyjnych

- jekiekolwiek agitowanie na terenie szkol podstawowych i gimnazjow

- organizowanie w ramach kanpanii gier losowoych i konkursow

- podawanie i dostarczanie napojow alkoholowych

Wydatki - ze zrodel wlasnych komitetow. Komitet Wyborczy partii - jedynie z Funduszu Wyborczego (srodki nań wpłacane w okreslony sposób)

Kodeks wyborczy - limit okregowy i ponadokregowy wydatkow na kampanie.

Cisza wyborcza: zakaz sondazy, zwolywania zgromadzen, organizowania pochodow i mianifestacji, wyglaszania przemowien, rozdawania ulotek, a także jakakolwiek inna agitacja wyborcza.

18. Jakie są zasady głosowania?

- w obwoowej komisji wyborczej i odrebnych obwodach glosowania

- akt glosowania zwiazany z wrzuceniem karty do urny

- w ciagu jednego dnia, bez przerwy, od 7 do 21

- parlamentarne i na prezydenta musza być „w dzien wolny od pracy” (konieczny jest jeden dzien)

- glosuje się osobiscie - za pomoca urzedowych kart do glosowania

19. Jakie są zasady ustalania wyników głosowania i wyników wyborów?

Sejm - wyniki najpierw w obwodowych komisjach wyborczach, sporzadzony protokol:

- liczba wyborcow upranionych do glosowania

- liczba wyborcow, którym wydane karty do glosowania

- liczbe kart wyjetych z urny (wazne i niewazne)

- okregowa na podstawie protokolow z komisji obwodowych

- potem PKW zbiorcze wyniki z kraju

- proporcjononalny podzial mandatow

Podobnie do PE

Senat - PKW od razu wyniki po otrzymaniu prokolow

Prezydenckie - PKW po otrzymaniu protokolow od wojewodzkich komisji wyborczych

20. Jaki jest mechanizm stwierdzania waznosci wyborow?

Protesty wyborcze - każdy wyborca, przewodniczacy wlasciwej komisji wyborczej, pelnomocnik komitetu wyborczego.

Przedmiot: podwazenie waznosci w ogole, waznosci wyborow w okregu, waznosc wyboru konkretnego posla bądź senatora

Przeslanka: zarzut dopuszczenie się przestepstwa przeciwko wyborom lub naruszenia przepisow o glosowaniu, ustalaniu wynikow glosowania bądź wyborow.

Z wyłaczeniem samorzadowych protesty do SN w terminie siedmiu dni od dnia ogloszenia wynikow wyborow przez PKW w DzU. SN wydaje opinie w sprawie protestu.

Sad Najwyzszy na podstawie sprawozdania z wyborow przedstawionego przez PKW oraz opinii wydanych w wyniku rozpoznania protestow, roztrzyga o waznosci wyborow oraz o waznosci wyboru posla lub senatora, przeciwko któremu wniesiono protest.

Sad Najwyzszy stwierdza waznosc wyborow w formie uchwaly, nie pozniej niż w 90. dniu po dniu wyborow, na posiedzeniu z udzialem PG i przewodniczacego PKW.

Jeśli uchwala o niewanosci wyborow lub niewanosci wyboru posla lub senatora - stwierdza wygasniecie mandatow oraz postanawia o przeprowadzeniu wyborow ponownych lub o podjeciu niektórych czynnosci wyborczych.

Uchwaly SN w DzU.

Wygasniecie mandatu - dzien ogloszenia uchwaly

Wybory Prezydenta RP - protesty do SN w terminie 3 dni od podania wynikow wyborow przez PKW. SN ma 30 dni na wydanie uchwaly ws. waznosc wyborow.

21. Jaki jest mechanizm uzupelniania skladu Sejmu i Senatu?

Wygasniecie mandatu:

- odmowa zlozenia slubowania

- smierc posla

- zrzeczenie się mandatu

- pozbawienie mandatu prawomocnym orzeczeniem TS

- utrata prawa wybieralnosci

- wybor w toku kadencji do PE

- zlamanie zakazu niepolaczlanosci ze stanowiskami lub funkcjami okreslonymi w art. 103 Konstytucji oraz w innych ustawach. W ciagu 14 dni może się zrzec.

Wygasniecie stwierdza Marszalek danej izby w drodze postanowienia - publikowane w MP.

Od postanowienia może odwolac się do SN, który roztrzyga sprawe.

- wakujacy mandat poselski - kandydat z tej samej listy okregowej, który w wyborach otrzymal kolejno najwieksza liczbe glosow

- obsadzenie mandatu - decyzja marszalka danej izby

- wakujacy mandat senatorski - wybory uzupelniajace. Wybory zarzadza Prezydent RP.

- przeprowadzane w terminie trzech miesiecy od dnia stwierdzenia wygasniecia mandatu

PE:

- roznica miedzy wygasnieciem mandatu i utrata mandatu

- wygasniecie - przewodniczacy PE, utrata - Marszalek Sejmu RP

- przeslanki - jak Sejm

Zasady prawa wyborczego do organow samorzadu terytorialnego:

22. Jakie są zasady prawa wyborczego do organów stanowiących samorządu terytorialnego?

- powszechne, rowne, bezposrednie i tajne

- zarzadzane przez PRM po zasiegnieciu opinii PKW nie pozniej niż na 30 dni przed uplywem kadencji organow stanowiacych

- wyznacza się je na dzien wolny od pracy, przypadajacy w ciagu 60 dni po uplywie kadencji rad

Czynne prawo wyborcze:

- każdy obywatel polski, który w dniu wyborow ukonczyl 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze dzialania danej rady

- obywatele UE niebedacy obywatelami polskimi. Musza mieć 18 lat i być wpisani do stalego rejestru wyborcow

- prawa nie maja:

- pozbawione praw publicznych prawomocnym wyrokiem sadu

- pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunalu Stanu

- ubezwlasnowolnione

Bierne prawo wyborcze:

- osoby majace prawo wybierania

- prawa nie maja:

- karane za przestepstwo umyslne scigane z oskarzenia publicznego

- wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzajacy postepowanie karne w sprawie popelnienia przestepstwa umyslnego sciganego z oskarzenia publicznego

Wybory do rad gmin:

- charakter wiekszosciowy (z wyjątkiem miast na prawach powiatu). Okreg jednomandatowy - od 5 do 1. System wiekszosci zwyklej.

- charakter proporcjonalny - w miastach na prawie powiatu. Okregi wielomandatowe - od 5 do 10 radnych.

Prawo zglaszania kandydatow - wylacznie komitetom wyborczym.

Mogą być tworzone: partie, stowarzyszenia, organizacje spoleczne i wyborcow.

Kazda zglaszana lista powinna być poparta przez co najmniej 25 wyborcow lub 150 wyborcow (miasta na prawie powiatu)

Wybory do rad powiatow:

- charakter proporcjonalny

- w podzialne mandatow w miastach na prawach powiatu uczestnicza kandydaci tych komitetow wyborczych, na których listy oddano w skali wojewodztwa co najmniej 5% waznie oddanych glosow

- w kazdym okregu od 3 do 10 radnych

- zglaszana lista kandydatow - co najmniej 200 podpisow wyborcow

Sejmiki wojewodzkie:

- system proporcjonalny

- w podziale mandadatow uczestnicza te komitety wyborcze, na których listy oddano w skali wojewodztwa co najmniej 5% waznie oddanych glosow

- okreg - powiat bądź jego czesc - wybiera się od 5 do 15 radnych

- lista podpisana przez co najmniej 300 wyborcow

Możliwosc przeprowadzenia:

- wyborow ponownych - sad okregowy orzeknie o niewaznosci wyboru radnego. O przeprowadzeniu postanawia sad okregowy, przeprowadzenia zarzadza wojewoda

- wyborow przedterminowych - rozwiazanie rady z mocy prawa, naruszaja Konstytucje RP lub ustawy „w sposób powtarzajacy się”

- wyborow uzupelniajacych - wagasniecie mandatu radnego lub nieobsadzenie mandatow

Wygasniecie:

- odmowa zlozenia slubowania

- zrzeczenie się mandatu na pismie

- naruszenie ustawowego zakazu laczenia mandatu radnego z wykonywaniem okreslonych w odrebnych przepisach funkcji lub dzilanosci

- utraty prawa wybieralnosci lub braku prawa w dniu wyborow

- prawomocny wyrok sadu za popelnione przestepstwo umyslne

- smierc

Stwierdzenie niewaznosci - czasdami rada gminy, czasami wojewodzki komisarz wyborczy

Obsadzenie mandatu bez glosowania - w okregu wyborczym zarejestrowana liczba kandydatow jest rowna liczbie radnych wybieanych w danym okregu wyborczym lub od niej mniejsza. Rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewodzkie

Organy wyborcze: PKW i komisarze wyborczy.

Wybory przeprowadzaja: terytroialne komisje wyborcze (wojewodzkie, powiatowe i gminne) oraz obwodowe komisje wyborcze

Waznosc wyborow - sady okregowe

23. Jakie są zasady prawa wyborczego do organów wykonawczych gminy?

- powszechne i bezposrednie - burmistrz, wojt, prezydent miasta

- zarzad powiatu ze starosta powiatowym i zarzod wojewodztwa z marszlakiem - nadal w sposób posredni (przed rade powiatu lub sejmik wojewodztwa)

Wybory bezposrednie zarzadzane przez PRM, w drodze rozporzadzenia, lacznie z wyborami do rad gmin.

Prawo wybierania ma każdy, kto posiada czynne prawo wyborcze w wyborach do rad gminy.

Prawo wybieralnosci - obywatel polski posaidajacy czynne prawo wyborcze do rady gminy, który najpozniej w dniu wyborow konczy 25 lat. Nie musi stale zamieszkiwac an obszarze gminy w ktorej kandyduje.

Wybory sa wiekszosciowe - kandydat, który w glosowaniu otrzymal wiecej niż polowe waznie oddanych glosow. Druga tura - w 14. dniu po pierwszym glosowaniu

- dwoch lub wiecej tyle samo do ponownego - losowanie przez gminna komisje wyborcza

- jeżeli się nie zglosi żaden kandydat wyboru wojta, burmistrza, prezydenta miasta dokonuje rada gminy bezwzgledna wiekszoscia glosow ustawwoego skladu rady.

- jeden kandydat - jeśli nei uzyska bezwzglednej wiekszosci wyboru dokonuje rada

- kadencja - tyle ile kadencja rady gminy. Zaczyna i konczy się tak samo.

- zawieszenie mandatu - czasowa przeszkoda - np. areszt

- odwolanie w drodze referendum

- wygasniecie wojt:

- odmowa zlozenia slubowania

- pisemne zrzeczenie się mandatu

- utrata lub brak prawa wybieralnosci

- inne przeslanki

- organ stwierdzajacy -> wylacznie rada gminy, w niektórych przypadkach komisarz wyborczy

- wygasniecie -> wybory przedterminowe

W, B i P może być tez odwolany przez PRM -> naruszenie Konstytucji RP lub ustaw

24. Jakie są zasady prawa wyborczego do organów wykonawczych powiatu i województwa?

Zarzad - utrzymany w powiecie i wojewdztwie - starosta, vicestarosta i pozostali czlonkowie.

Nie można laczyc z czlokostwem w organie samorzadu gminy lub wojewodztwa, z zatrudnieniem w administracji rzadowej, a także z mandatem posila i senatora.

Rada powiatu - wybiera najpierw staroste, a na jego wniosek pozostalych czlonkow zarzadu. Bezwzgledna wiekszoscia glosow ustawowgo skladu rady, w glosowaniu tajnym. Jeśli nie dokona w terminie 3 miesiecy od dnia ogloszenia wynikow, ulega ona rozwiazania z mocy prawa.

Zarzad wykonuje uchwaly rady i zadania powiatu przepiwidziane przepisami prawa.

Zarzad ze starosta ponosi odpowiedzialnosc przed rada.

Nieudzielenie absolutorium - zlozenie wniosku o odwolanie zarzadu

Inne przyczyny - wniosek co najmniej 2/5 ustawowego skladu rady

We wszystkich przypadkach - wiekszosc 3/5 ustawowego skladu rady

Podobne reguły - zarząd województwa z Marszałkiem na czele - przez sejmik bezwzgledna wiekszoscia glosow w glosowaniu tajnym.

Sejmik na wniosek marszalka wybiera vice i pozostalych czlonkow zarzadu.

8. Referenda i obywatelska inicjatywa ustawodawcza:

Referenda ogólnokrajowe:

1. Jakie wyróżniamy główne formy demokracji bezpośredniej?

- referendum - pomocnicze znaczenie

- obywatelska inicjatywa ustawodawcza

Inicjatywa referendum ostatnio odżyła w Europie - rozszerzenie UE, przyjecie Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej, przyjecie Traktatu z Lizbony.

Podział referendów:

- ogolnokrajowe i lokalne

- roztrzygajace i konsultacyjne

- obligatoryjne i fakultatywne

- konstytucyjne i ustawodawcze

Inicjatywa ludowa:

- weto ludowe

- inicjatywa ludowa -> posrednia i bezposrednia

Plebiscyt:

- w PMP - roztrzyganie przez ludnosc o przynaleznosci panstwowej spornego terytorium

- w ustroju Francji oznaczal glosowanie obywateli na skutek apelu glowy panstwa

- glosowanie w którym sa dwie opcje - np. dwie partie

2. Jak jest uregulowane referendum w prawie polskim?

- Konstytucja rozroznia przede wszystkim referenda ogolnokrajowe i lokalne

Referendum ogólnokrajowe:

- „w sprawach o szczegolnym znaczeniu dla panstwa”

- w sprawie wyrazenia zgody na ratyfikacje umowy miedzynarodowej

- zatwierdzenie zmian w Konstytucji RP

Tryb i zasady przeprowadzania referendum ogolnokrajowego -> ustawa o referendum ogolnonarodowym

- wszystkie referenda obecnie charakter fakultatywny

- przypadek obligatoryjnego - przewidywala ustawa konstytucyjna z 1992. Jedyny sposób uchwalenia Konstytucji RP - przyjecie przez Sejm i Senat polaczone w ZN, i przez narod w drodze referendum konstytucyjnego

Referendum lokalne:

- „czlonkowie wspolnoty samorzadowej mogą decydowac, w drodze referendum, o sprawach dotyczacych tej wspolnoty”

- zasady i tryb przeprowadzenia - ustawa o referendum lokalnym z 2000 r.

- czasami musi mieć charakter obligatoryjny

* problemem jest, ze obowiazujace ustawodastwo o referendum nie przewiduje zadnej procedury zapobiegajacej niekonstytucyjnosci roztrzygniec podejmowanych w referendum

3. Jaka jest istota referendum?

- obywatele w drodze glosowania powszechnego wyrazaja swój poglad w pewnej sprawie

- udzielenie na urzedowej karcie do glosowania, pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania lub na dokonaniu wyboru miedzy proponowanymi wariantami rozwiazan

- mogą uczestniczyc obywatele polscy posiadajacy czynne prawo wyborcze do Sejmu

- referenda nie sa przeprowadzane poza granicami kraju

Nie mają prawa udziału osoby:

- pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sadowym

- pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunalu Stanu

- ubezwlasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sadowym

4. Jak jest uregulowane referendum dotyczace spraw o szczegolnym znaczeniu dla panstwa?

Referendum dotyczace spraw o szczegolnym znaczeniu dla panstwa maja prawo zarzadzic:

- Sejm bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow

- Prezydent RP za zgoda Senatu, wyrazona bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby senatorow

Sejm - z wlasnej inicjatywy, na wniosek Senatu, Rady Ministrow lub obywateli (500 000 osob majacych prawo udzialu w referendum. Jest ograniczone co do przedmiotu - nie może dotyczyć: wydatkow i dochodow, w szczegolnosci podatkow oraz innych danin publicznych, obronnosci panstwa, amnestii)

- jest możliwe, ze razem Sejm i Prezydent RP

5. Jak jest uregulowane referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację określonej umowy międzynarodowej?

- przekazanie organizacji miedzynarodowej lub organowi miedzynarodowemu kompetencji organow wladzy panstwowej w niekorych sprawach

- ustawa - może być uchwalona przez Sejm i Senat albo wyrazenie zgody na ratyfikacje takiej umowy może być uchwalone w referendum ogolnonarodowym

- PRM ma obowiazek zawiadomic Marszalka Sejmu o podpisanie umowy miedzynarodowej, ktorej ratyfikacja wymaga zgody w tym trybie

- o wyborze trybu decyduje wylacznie Sejm - uchwala bezwzgledna wiekszoscia glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby glosow

- 2003 - referendum akcesyjne

6. Jak jest uregulowane referendum w sprawie zatwierdzenia zmian Konstytucji RP?

- uregulowane w rozdziale XII Konstytucji RP - „Zmiana Konstytucji”

- może mieć miejsce wylacznie wtedy, gdy Sejm oraz Senat przyjma ustawe o zmianie Konstytucji RP

- referendum zarzadza Marszalek Sejmu

- z wnioskiem do Marszalka Sejmu mogą wystapic: co najmniej 1/5 ustawowej liczby poslow, Senat, Prezydent RP - krag podmiotow jest tozsamy z kregiem podmiotow, które sa uprawnione do wystepowania z inicjatywa zmian przepisow w Konstytucji RP

- wniosek o przeprowadzenie referendum - w terminie 45 dni od dnia uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji RP

- Marszalek Sejmu powinien niezwlocznie wydac postanowienie w sprawie zarzadzenia referendum (dzien wolny od pracy, przypadajacy w ciagu 60 dni od dnia zlozenia wniosku)

- dla mocy wiazacej referendum Konstytucja RP nie wymaga zadnego minimum osob bioracych w nim udzial - zmiana = wiekszosc glosujacych

7. Jak jest zorganizowane referendum i jak przebiega glosowanie?

• ustawa o referendum ogolnokrajowym z 2003 r. - organy wlasciwe do przeprowadzenia referendum:

- Panstwowa Komisja Wyborcza (dzialajaca na podstawie Ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu)

- komisarze wyborczy (dzialacy na podstawie Ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatow i sejmikow wojewodztw

- obwodowe komisje do spraw referendum

- ustawa o referendum - moznosc glosowania w ciagu dwoch dni

8. Kiedy wynik referendum jest wiazacy i roztrzygajacy?

- z wyjątkiem zmiany Konstytucji RP - jest wiazacy, jeśli wziela w nim udzial wiecej niż polowa uprawnionych do glosowania

- wynik podaje i oglasza w Dzienniku Ustaw Panstwowa Komisja Wyborcza

Roztrzygniecie w referendum w sprawach o szczegolnym znaczeniu dla panstwa:

- w odpowiedzi na postawione pytanie oddano wiekszosc waznych glosow pozytywnych lub negatywnych

- na jeden z proponowanych wariantow oddano najwiecej waznych glosow

Roztrzygniecie w referendum w sprawie wyrazenia zgody na ratyfikacje umowy miedzynarodowej:

- wiekszosc glosow wazonych oddano za odpowiedzia pozytywna

Roztrzygniecie w referendum w sprawie zatwierdzenia zmian w Konstytucji:

- za przyjeciem zmian opowie się wiekszosc glosujacych

9. Kto stwierdza waznosc referendum?

- o waznosc referendum ogolnokrajowego roztrzyga Sad Najwyzszy

- uchwala nie pozniej niż 60. dnia od dnia ogloszenia wyniku referendum

- uchwale oglasza się w Dzienniku Ustaw

- można wniesc protest przeciw waznosci referendum -> dopuszczenie się przestepstwa przeciwko referendum lub naruszenie przepisow ustawy o referendum w zakresie dotyczacym glosowania, ustalenia wyniku glosowania lub wyniku referendum

- protest może wniesc kazda osoba uprawniona do udzialu w referendum, przewodniczacy komisji obwodowej, partie polityczne, kluby parlamentarne, stowarzyszenia, organizacje spoleczne

- protest -> na pismie do SN w terminie 7 dni od ogloszenia wyniku referendum przez Panstwowa Komisje Wyborcza w Dzienniku Ustaw

10. W jaki sposób nastepuje realizacja postanowien referendum?

- wlasciwe organy panstwa maja obowiazek podjecia niezwlocznie czynnosci w celu realizacji wiazacego wyniku referendum zgodnie z jego roztrzygnieciem

- dzialania takie mogą w szczegolnosci podlegac na wydaniu aktow normatywnych bądź podjeciu innych decyzji, nie pozniej jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogloszenia uchwaly SN o waznosci referendum w Dzienniku Ustaw

- nie ma jednak sankcji

Referendum lokalne:

11. Jakie są zasady przeprowadzenia referendum lokalnego?

- referendum lokalne - podstawy konstytucyjne i ustawa z 2000 r. o referendum lokalnym

- referenda: gminne, powiatowe, wojewodzkie

Referendum obligatoryjne:

- odwolanie organu stanowiacego jednostki samorzadu terytorialnego przed uplywem kadencji, na jaka zostal wybrany

- samoopodatkowanie się mieszkancow na cele publiczne mieszczace się w zakresie zadan i kompetencji organow gminy

- odwolanie organu wykonawczego gminy - zarówno w przypadku odmowy udzielenia mu przez rade absolutorium, jak i w przypadku, gdy rada wystepuje z takim wnioskiem z innej przyczyny

- referendum lokalne -> udzielenie na urzedowej karcie do glosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania albo dokonaniu wyboru pomiedzy zaproponowanymi wariantami

- referendum lokalny -> mogą decydowac o wszystkich sprawach waznych dla wspolnoty - sprawy spoleczne, gospodarcze lub kulturowe, niezastrzezone do wylacznej kompetencji innych wladz

Referendum lokalne przeprowadza się:

- z inicjatywy organu stanowiacego jednostki samorzadu terytorialnego (bezwzgledna wiekszosc glosow swojego ustawowego skladu)

- na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do glosowania mieszkancow gminy lub powiatu

- na wniosek co najmniej 5% uprawnionych do glosowania mieszkancow wojewodztwa

• Rada gminy może podjac uchwale o przeprowadzeniu referendum ws. odwolania wojta (burmistrza, prezydenta miasta):

- nieudzielenie organowi wykonawczemu absolutorium - uchwala na sesji, nie wczesniej niż po uplywie 14 dni od dnia podjecia uchwaly w sprawie nieudzielenia wojtowi absolutorium. Zapada ona bezwzgledna wiekszoscia ustawowego skladu rady, w glosowaniu imiennym

- z innej przyczyny niż odmowa udzielenia absolutorium - wniosek ¼ ustawowego skladu rady. Uchwala - nie wczesniej niż po uplywie 14 dni od dnia zlozenia wniosku. Musi być przyjeta wiekszoscia co najmniej 3/5 glosow ustawowego skladu rady. Jeżeli wniosek niż uzyskal wymaganej wiekszosci - kolejny w tym trybie może być zlozony nie wczesniej niż po uplywie 12 miesiecy od poprzedniego glosowania

Z inicjatywa przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkancow mogą natomiast wystapic nastepujace podmioty:

- grupa co najmniej 15 osób (maja prawo wybierania do organu stanowiacego danej jednostki samorzadu). W przypadku referendum gminnego - już 5 osób.

- statutowa struktura terenowa partii politycznej

- organizacja spoleczna posiadajaca osobowosc prawna, ktorej statutowym terenem dzialania jest co najmniej obszar danej jednostki samorzadu terytorialnego

- uchwala ws. przeprowadzenia -> organ stanowiacy jednostki samorzadu

- zarzadzenie referendum, gdy przedmiotem jest odwolanie organu stanowiacego jednostki samorzadu terytorialnego -> komisarz wyborczy

- przeprowadzenie i ustalenie wyniku -> komisje do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum -> powolywane przez organ stanowiacy jednostki samorzadu terytorialnego, a jeżeli przedmiotem referendum jest sprawa odwolania organu stanowiacego jednostki samorzadu terytorialnego -> komisje powoluje komisarz wyborczy

* referendum jest wazne - wzielo w nim udzial co najmniej 30% uprawnionych do glosowania. Jeżeli przedmiotem jest sprawa odwolania organu gminy pochodzacego z wyborow bezposrednich (wojt, burmistrz, prezydent miasta -> nie mniej niż 3/5 liczby bioracych udzial w wyborze odwolanego organu

* wynik jest roztrzygajacy - za jednym z rozwiazan w sprawie poddanej pod referendum oddano wiecej niż polowe waznych glosow. Jeżeli samoopodakowanie się mieszkancow na cele publiczne - za co najmniej 2/3 waznych glosow

- jeżeli referendum zakonczy się wynikiem roztrzygajacym - organ stanowaicy danej jednostki niezwlocznie podejmuje czynnosci w celu realizacji jesgo rezultatu

- jeżeli wynik jest roztrzygajacy w odniesieniu do odwolania danej rady - ogloszenie oznacza zakonczenie dzialalnosci tego organu i z mocy prawa - organu wykonawczego jednostki samorzadu terytorialnego

- jeżeli w waznym referendum o odwolanie wojta (burmistrza, prezydenta miasta) przeprowadzonym na wniosek rady gminy z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium, przeciwko odwolaniu wojta (burmistrza, prezydenta miasta) oddano wiecej niż polowe waznych glosow, to wówczas z mocy prawa zakonczeniu ulega dzialalnosc rady gminy.

Obywatelska inicjatywa ustawodawcza:

12. Na czym polega obywatelska inicjatywa ustawodawcza?

- grupa co najmniej 100 000 obywateli ma prawo wniesc do Sejmu projekt ustawy

Tryb:

- konieczne jest utworzenie „komitetu inicjatywy ustawodawczej” (co najmniej 15 obywateli polskich posiadajacych czynne prawo wyborcze do Sejmu)

- komitet musi zgromadzic co najmniej 1000 podpisow osob popierajaych projekt ustawy

- konieczne jest zawiadomienie Marszalka Sejmu o powstaniu komitetu, z chwila przyjecia zawiadomienia przez Marszalka komitet nabywa osobowosc prawna

- projekt ustawy wraz z zalaczonym wykazem 100 000 podpisow musi być wniesione do Sejmu w ciagu trzech miesiecy od daty postanowienia Marszalka o przyjeciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu

9. Parlament:

Struktura parlamentu:

1. Na czym polega zasada dwuizbowości parlamentu?

- już w średniowiecznej Anglii

- argumenty organiczne: Senat przeciwwaga dla monopolu izby pierwszej. Traktowano to jako warunek demokracji

- argumenty funkcjonalne: dwuizbowosc = dobre warunki dla pracy parlamentarnej. Sprzyja również dobremu przygotowaniu uchwalanych ustaw

Zwolennicy jednoizbowosci:

- druga izba wybrana demokratycznie nie rozni się od pierwszej

- taki uklad utrudnia i nie poprawia jakosci prawa

W Polsce miedzywojennej Senat istnial zarówno na mocy Konstytucji marcowej, jaki i kwietniowej.

W PRL-u zostal zniesiony

Senat zostal przywrocony w wyniku rozmow przy Okrągłym Stole - pochodzil z wolnych wyborow.

Mala Konstytucja z 1992 i Konstytucja z 1997 - Senat jednym z organow wladzy ustawodawczej. Wybory jednak nie musza być ani rowne ani proporcjonalne.

Kompetencje Senatu wynikaja z kompetencji Sejmu i sa wspolnie wykonywane.

2. Jaki jest status Zgromadzenia Narodowego?

* ZN funkcjonowalo na podstawiej Konstytucji marcowej z 1921 r. To zgromadzenie miało 2 kompetencje:

- wybor Prezydenta

- rewizja Konstytucji RP

* nie istnialo na grucnie Konstytucji kwietniowej z 1935

* zostalo przywrócone po 1989 r. :

- dokonywalo wyboru Prezydenta -> funkcja odebrana w 1990 r.

- przyjmowalo slubowanie od wybranego Prezydenta

- stawialo Prezydenta w stan oskarzenia przed Trybunalem Stanu

* Konstytucja RP z 1997:

- odbieranie przysiegi od nowo wybranego Prezydenta

- stwierdzanie trwalej niezdolnosci Prezydenta do sprawowania urzedu ze względu na stan zdrowia

- stawianie Prezydenta w stan oskarzenia za naruszenie Konstytucji RP i ustaw

- wysluchanie oredzia Prezydenta

* ZN: Sejm + Senat pod przewodnictwem Marszalka Sejmu bądź w jego zastepstwie Marszalka Senatu

* niekiedy odbywaja się wspolne posiedzenia Sejmu i Senatu, które nie maja charakteru ZN

3. Jakie są organy Sejmu i Senatu?

Marszałek:

* kierowniczy, jednoosobowy organ Sejmu

* wybor na pierwszym posiedzeniu:

- kandydata może zglosic 15 poslow

- wybor bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy ustalonej liczby poslow

* odwolanie Marszalka - konstruktywność procedury (należy wybrac nowego):

- wniosek o odwolanie musi być zlozony przez co najmniej 46 poslow i imiennie wskazywac kandydata na Marszalka

- Sejm odwoluje i wybiera Marszalka bezwzgledna wiekszoscia glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow, w jednym glosowaniu

- rozpatrzenie wniosku i poddanie go pod glosowanie nastepuje na najblizszym posiedzeniu Sejmu przypadajacym po uplywie 7 dni od dnia jego zlozenia, nie pozniej jednak niż w terminie 45 dni od dnia zlozenia wniosku

- smierc Marszalka lub rezygnacja z funkcji Marszalka - obowiazki wynikajace z regulaminu Sejmu - najstarszy wiekiem wicemarszalek Sejmu (do momentu wyboru nowego)

Marszalek - funkcja kierownictwa wewnetrznego

Kompetencje Marszalka wynikajace z Konstytucji RP:

- przewodniczenie obradom izby

- wykonywanie tymczasowo obowiazkow Prezydenta

- wydawanie opinii wówczas, kiedy Prezydent zarzadza skrocenie kadencji Sejmu

- zarzadzanie wyborow Prezydenta

- wystepowanie do TK z wnioskiem o zbadanie zgodnosci z Konstytucja RP celow lub dzialalnosci partii, a także z wnioskiem o roztrzygniecie sporu kompetencyjnego

- wystepowanie do TK o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzedu przez Prezydenta

- wydawanie opinii dla Prezydenta, w przypadku gdy Prezydent odmawia podpisania ustawy uznanej przez TK za niezgodna z Konstytucja RP (poszczegolne przepisy, a TK nie orzeknie, ze sa nierozerwalnie zwiazane z cala ustawa)

- wystepowanie z wnioskiem do Trybunalu Stanu, gdy posel nie przestrzega zakazu prowadzenia niedozwolonej mu dzialalnosci gospodarczej

- Kodeks wyborczy -> stwierdza wygasniecie mandatu posla -> postanowienie publikowane w Monitorze Polskim

Kompetencje Marszalka wynikajace z regulaminu Sejmu:

- zwolywanie posiedzen Sejmu i przewodniczenie obradom izby

- czuwanie nad tokiem i terminowoscia prac Sejmu i jego organow

- kierowanie pracami Prezydium Sejmu i przewodniczenie jego obradom

- nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym i uchwalodawczym

- ustalenie porzadku dziennego posiedzenia, po wysluchaniu opinii Konwentu Seniorow

Kwestie dodatkowe:

- wnioski o uzupelnienie porzadku dziennego obrad Sejmu mogą zglaszac kluby, kola oraz grupy co najmniej 15 poslow, przedstawiajace je Marszalkowi Sejmu w formie pisemnej do godziny 21:00 dnia poprzedzajacego dzien rozpoczecia posiedzenia

- w przypadku braku jednolitej opinii Knwentu Seniorow ws. porzadku dzienngo posiedzenia w spornych punktach porzadku roztrzyga Sejm po przedstawieniu sprawy przez Marszalka Sejmu

- „zamrazarka” - wnioski o uzupelnienie porzadku dziennego nieuwzglednione przez Marszalka, sa roztrzygane przez Sejm w terminie nieprzekraczjacym 4 miesiecy. W Sejmie VI kadencji funkcjonowala także „zamrazarka podkomisyjna” - nawet po przekazaniu sprawy do podkomisji jej przewodniczacy nie zwolywal posiedzen i prace nad ustawa de facto nie toczyly

- liczba wicemarszalkow -> uchwala Sejmu. W praktyce tyle co klubow poselskich. Wybor - przepisy o wyborze marszalka. Odwolanie - na wniosek co najmniej 15 poslow, bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow

- wicemarszalkowie mogą prowadzic obrady - konieczne upowaznienie od marszalka i zakres ustalony przez marszalka

Prezydium Sejmu:

- Marszałek + wicemarszałkowie

* Zadania:

- ustalanie planu pracy Sejmu, po zasiegnieciu opinii Konwentu Seniorow

- dokonywanie wykladni regulaminu Sejmu, po zasiegnieciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich

- organizowanie wspolpracy miedzy komisjami sejmowymi i koordynowanie ich dzialania

- podejmowanie innych czynnosci wynikajacych z regulaminu izby (np. udzial w postepowaniu z interpelacjami, decydowanie o obnizeniu uposazenia lub siety poselskiej)

Konwent Seniorów:

- Marszałek, wicemarszalkowie, szefowie klubow poselskich oraz szefowie kol parlamentarnych (reprezentujacych w dniu rozpoczecia kodencji Sejmu osobna liste wyborcza)

* Zwolywany przez Marszalka Sejmu:

- z wlasnej inicjatywy

- z inicjatywy Prezydium Sejmu

- na wniosek klubu reprezentowanego w konwencie lub grupy co najmniej 15 poslow

- organ doradczy i opiniodawczy

- bardzo wplywowy organ

- decyzja na podstawie konsensusu

*Opiniuje:

- projekty planow prac Sejmu

- projekty porzadku dziennego poszczegolnych posiedzen Sejmu i ich terminy

- wnioski co do trybu dyskusji nad punktami porzadku dziennego danego posiedzenia

- wnioski co do wyboru przez Sejm jego organow

- inne sprawy przekazane przez Marszalka lub przez Prezydium Sejmu

Komisje:

- rozpatruja i przygotowuja sprawy stanowiace przedmiot prac izby

- wyrazaja opinie w sprawach przekazanych pod obrady przez Sejm, Marszalka lub Prezydium

- sklad osobowy komisji - uchwala Sejmu - z wniosku Prezydium Sejm po zasiegnieciu opinii Konwentu Seniorow

- komisje stale -> powolane na cala kadencje. Wiodace: Komisja Finansow Publicznych, Komisja Ustawodawcza, wazne: Komisja Etyki Poselskiej, Komisja do Spraw Sluzb Specjalnych, Komisja do Spraw Unii Europejskiej

- komisje sledcze -> powolywane ad hoc, do „zbadania okreslonej sprawy”

- komisje nadzwyczajne -> do zalatwienia okreslonej sprawy. Sejm powolujac okresla cel, zasady i tryb dzialania

- można tez powolywac podkomisje - szczegolowe rozpatrzenie danej sprawy

* uchwaly komisji sejmowych -> zwykla wiekszosc glosow, w obecnosci co najmniej 1/3 liczby ich czlonkow.

Wyjatki:

- uchwaly Komisji Etyki Poselskiej ws. dotyczacych oswiadczen majatkowych poslow zapadaja bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy liczby czlonkow komisji

- uchwaly Komisji do Spraw Sluzb Specjalnych zapadaja również bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy liczby czlonkow komisji

- uchwala Komisji Nadzwyczajne ds. rozpatrzenia projektu zmiany Konstytucji RP, w których komisja ta przyjmuje sprawoazdanie ze swych prac - przyjmowana wiekszoscia 2/3 glosow, w obecnosci co najmniej polowy liczby czlonkow komisji

- posiedzenia -> terminy okreslone przez komisje, jej prezydium lub przewodniczacego. Na pisemny wniosek co najmniej 1/3 ogolnej liczby czlonkow komisji przewodniczacy ma obowiazek zwolac jej posiedzenie - powinno się odbyc w ciagu 30 dni od dnia zlozenia wniosku. Komisje zbieraja się również na zadanie Prezydium Sejmu

Sekretarze:

- nie sa zaliczanie do organow izby

- wykonuja czynnosci techniczne i pomocnicze

- sa nimi poslowie wybrani w glosowaniu lacznym przez dana izbe na okres jej kadencji

- kandydatow zglasza Prezydium Sejmu

- odwolanie - odwrotnosc trybu powolywania

4. Jakie są zasady tworzenia klubów i kół poselskich?

- tworzone na podstawie kryterium politycznego (partyjnego)

- szefowie klubow i kol wchodza do Konwentu Seniorow

- klub co najmniej 15 poslow, kolo co najmniej 3

- utworzenie -> notyfikowanie u Marszalka izby fakt powstania klubu, jego sklad osobowy oraz regulamin (statut)

- zespoly poselskie -> tworzone nie na podstawie kryterium politycznego, ale kryterium problemowego

- nie sa to organy Sejmu

- sa tez niezalezni poslowie i senatorowie

Tryb i zasady funkcjonowania Sejmu:

5. Na czym polega zasada autonomii parlamentu?

- parlament ma niezaleznosc w sprawach wlasnej organizacji i sposobu dzialania

- autonomia = prawo izby do samodzielnego przyjecia regulaminu, który okresla wewnetrzna organizacje i tryb dzialania parlamentu

- jest ksztaltowany w drodze uchwaly

Konstytucja uprawnia Sejm do okreslenia w regulaminie nastepujacych materii:

- organizacji wewnetrznej i porzadku prac

- trybu powolywania i dzialalnosci jego organow

- sposobu wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiazkow organow panstwowych wobec Sejmu

* konstytucja wyznacza więc granice przedmiotowe autonomii parlamentu

6. Co to jest kadencja parlamentu?

Kadencja - czas okreslone w Konstytucji RP, w którym parlament dziala zasadniczo w skldzie pochodzacym z jednych wyborow.

* Sejm i Senat sa wybierane na czteroletnie kadencje:

- rozpoczynaja się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie

- trwaja do dnia poprzedzajacego dzien zebrania się Sejmu nastepnej kadencji

- nie ma przerwy miedzykadencyjnej

Brak przerwy miedzykadencyjnej -> wady:

- nie ma dystansu i refleksji

- funkcjonuja dwa dziala przedstawicielskie

- niebezpieczenstwo przekroczenia czteroletniej kadencji

- funkcjonuje podczas kampanii wyborczej

Skutki uplywu kadencji:

- koniec kadencji RM

- koniec kadencji TS

- koniec bytu projektow ustaw i uchwal, które nie zostaly rozpatrzone - musza być ewentualnie ponownie wniesione po rozpoczeciu kadencji izby -> dyskontynuacja pracy parlamentu

Przedluzenie kadencji:

- w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciagu 90 dni po jedgo zakonczeniu kadencja Sejmu ulega „odpowiedniemu przedluzeniu”

Skrocenie kadencji: (wprowadzone za rozwiazanie Sejmu)

- Prezydent dokonuje skrocenia kadencji na mocy postanowienia, które wymaga ogloszenia w Dzienniku Ustaw

- konieczne zasiegniecie opinii Marszalka Sejmu i Marszalka Senatu

- w razie nieudzielenia RM wotum zaufania w tzw. trzeciej procedurze powolywania rzadu Prezydent RP ma wowczac obowiazek skrocenia kadencji i zarzadzenia nowych wyborow

- jeżeli w ciagu czterech miesiecy od dnia przedlozenia Sejmowi projektu ustawy budzetowej nie zostanie ona przedstawiona mu do podpisania, Prezydent może skrocic kadencje i zarzadzic nowe wybory

- samorozowiazanie Sejmu - uchwala podjeta wiekszoscia 2/3 glosow ustawowej liczby poslow. Skrocenie kadencji Sejmu oznacza skrocenie kadencji Senatu

7. Na czym polega system permanencji prac parlamentu?

- czyli ciaglosc prac parlaentu -> izba na mocy wlasnej decyzji bądź wlasnego kierownictwa - może zebrac się na posiedzenie i obradowac w ciagu calej swojej kadencji

- w odpowiedzi na system sesyjny -> sesje zwolywane przez Rade Panstwa

- Sejm w czasie kadencji zbiera się na posiedzenia zwolywane przez Marszalka

- przedmiot obrad -> regulamin Sejmu

8. Na czym polega zasada tzw. dyskontynuacji prac parlamentu?

- sprawy, które nie zostaly zalatwione do konca kadencji uwaza się za niebyle

- funkcja: ochrona przed rozpatrywaniem spraw, które się zdezaktualizowaly

- ma charakter zwyczaju konstytucyjnego

* doktryna finansow publicznych wylacza z tej zasady ustawe budzetowa:

- budzet jest tak dalece zwiazany z wydatkami sztywnymi panstwa, ze każdy rzad ma i tak niewielkie mozliwosci ksztaltowania zupelnie nowej polityki buzetowej

- nowy rzad może zawsze skorygowac zlozony już projekt ustawy budzetowej za pomoca autopoprawek

- ustawa budzetowa jest na tyle specyficznym aktem prawnym, ze w sferze inicjatywy ustawodawczej nie może być traktowana tak jak kazda inna ustawa

* odstepstwa:

- obywatelskie projekty ustaw nierozpatrzone do konca kadencji przechodza na kolejna kadencje Sejmu -> tylko na jedna

- wniosek wstepny o pociagniecie do odpowiedzialnosci konstytucyjnej niezalatwiony w jednej kadencji, przechodzi na kolejna

9. Jakie są inne zasady dotyczace dzialania Sejmu?

- jawnosc obrad z mozliwoscia wprowadzenia tajnosci

- rozpatrywanie projektow ustaw w trzech czytaniach

- uchwalanie ustaw zwykla wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy ogolnej liczby poslow

- zroznicowanie uprawnien Senatu w procesie uchwalania ustawy przez Sejm

Status prawny poslow i senatorow:

10. Co to jest mandat przedstawicielski?

1. pelnomocnictwo prawne, nabyte przez deputowanego na skutek aktu wyborczego, do reprezentowania wyborcow

2. caloksztalt praw i obowiazkow przedstawiciela nabytych na mocy aktu wyborczego

3. synonim funkcji sprawowanej przez przedstawiciela

11. Jakie wyróżniamy typy mandatów?

mandat imperatywny - uzaleznienie prawne deputowanego od podmiotu, który go w ten mandat wyposazal

mandat wolny - posel jest reprezentantem calego narodu, a nie mandatariuszem, którego wiaza okreslone polecenia i instrukcje wyborcow

- posel otrzymuje wladze od narodu, który przez wybory przenosi na poslow swoje prawa

- każdy posel reprezentuje caly narod

- poslowie sa calkowicie niezalezni - kieruja się glosem sumienia i dobrem ogolu

12. Jak Konstytucja RP określa mandat posła?

Mandat posła:

* generalny - posel wyraza wole calego narodu, kierujac się dobrem Narodu

* niezalezny - posel nie jest zwiazany prawnie wola wyborcow. Powinien on informowac wyborcow o swojej pracy i dzialalnosci Sejmu

- zakaz laczenia mandatu z okreslonymi funkcjami i stanowiskami

- zakaz prowadzenia okreslonej dzialalnosci gospodarczej

- immunitety i nietykalnosc osobista

* nieodwolywalny - jedynie brak poparcia w kolejnych wyborach

13. Jaki jest okres trwania mandatu posła?

- madat od dnia ogloszenia wynikow przez PKW

- „wchodzi w prawa i obowiazki” na skutek zlozenia slubowania - jeśli nie zlozy slubowania jego mandat wygasa, co stwierdza Marszalek Sejmu w drodze postanowienia publikowanego w Monitorze Polskim

- mandat konczy się wraz z wygasnieciem kadencji izby

- od dnia ogloszenia wynikow wyborow -> immunitet materialny (nie może być pociagniety do odpoweidzialnosci karnej bez zgody Sejmu)

- pozbawienie posla mandatu - posel naruszajacy zakaz prowadzenia dzialalnosci gospodarczej z osiaganiem korzysci z majatku Skarbu Panstwa lub samorzadu terytorialnego, lub naruszajacy zakaz nabywania takiego majatku może być pociagniety do odpowiedzialnosci przed Trybunalem Stanu. Wnioskodawca jest Marszalek Sejmu. Sankcja - pozbawienie posla mandatu.

14. Jakie są prawa i obowiązki posła?

- przedmiot regulacji konstytucyjnej - immunitety

- przedmiot regulacji ustawowej - wyplacenie uposazenia, ochrona stosunku pracy

- przedmiot regulacji regulaminowej - obowiazek obecnosci i czynnego udzialu w posiedzeniach Sejmu i jego organow

- obowiazek zlozenia slubowania

- obecnosc i czynny udzial w posiedzeniach Sejmu i organach Sejmu, w tym udzial w glosowaniach

- obowiazek pracy w komisjach (maksymalnie dwoch)

- wyrazanie swojego stanowiska i zglaszanie wnioskow w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach Sejmu i jego organow

- wybieranie i bycie wybieranym do organow Sejmu

- zwracanie się do Prezydium Sejmu i do komisji sejmowych o rozpatrzenie okreslonej sprawy

- udzial w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych i uchwalodawczych i w rozpatrywaniu ustaw i uchwal

- tworzenie klubow poselksich i kol poselskich

- wnoszenie interpelacji i zapytan poselskich

15. Jakie są ograniczenia posła w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej?

- posel - w zakresie okreslonym ustawą - nie może prowadzic dzialalnosci gospodarczej z osiaganiem korzysci z majatku Skarbu Panstwa lub samorzadu terytorialnego

- posel - w zakresie okreslonym ustawą - nie może nabywac mienia Skarbu Panstwa i samorzadu terytorialnego. Nabywanie = kazda mozliwosc uzyskania przez posla praw majatkowych, których wlascicielem jest Skarb Panstwa lub jednostka samorzadu

- naruszenie zakazow -> posel uchwala Sejmu podjeta na wniosek Marszalka Sejmu może być pociagniety do odpowiedzialnosci przez TS, który orzeka o pozbawieniu mandatu

- ustawowe dookreslenie - np. max 10% udzialow lub akcji w spolkach prawa handlowego z udzialem panstwowych lub komunalnych osob prawnych

- nie ma jednak ustawowego sprecyzowania, wiec sa pewne wyjatki

16. Jakie są ograniczenia dotyczące posła w zakresie łączenia mandatu z innymi stanowiskami lub zatrudnieniem?

Niepolaczalnosc bezwzgledna mandatu - objecie okreslonej funkcji, stanowiska lub zatrudnienia - mandat wygasa.

Nie ma niepolaczalnosci wzglednej w tym przepisie - gdyby przechodzil na urlop bezplatny

- Prezes NBP

- Prezes NIK

- Rzecznik Praw Obywatelskich

- Rzecznik Praw Dziecka

- zastepcow tych wyzej

- czlonek RPP

- czlonek KRRiT

- ambasador

- zatrudnienie w Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP

- zatrudnienie w administracji rzadowej -> nie dotyczy czlonkow Rady Minstrow i sekretarzy stanu w administracji rzadowej

- posel, który pelni funkcje ministra lub sekretarza stanu nie może być czlonkiem komisji sejmowej

- doprecyzowanie -> regulacje ustawowe - nie może tez np. w administracji samorzadu terytorialnego

- poslowie traca mandat, jeśli w ciagu 14 dni nie zloza Marszalkowi Sejmu oswiadczenia o rezygnacji z zajmowanego stanowiska lub pelnionej funkcji

17. Na czym polega istota immunitetów parlamentarnych?

- sa to przywileje co do zakresu i formy ponoszenia odpowiedzialnosci prawnej oraz przedstawicielstwa jako calosci

- nie jest to brak odpowiedzialnosci

- umozliwia swobodne wykonywanie mandatu

18. Na czym polega immunitet materialny posła?

- posel nie może być pociagniety do odowiedzialnosci za swoja dzialalnosc wchodzaca w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygasnieciu.

- za taka dzialalnosc posel może poniesc odpowiedzialnosc, ale tylko przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osob trzecich może być pociagniety do odpowiedzialnosci sadowej tylko za zgoda Sejmu (osoby trzecie - quasi-immunitet formalny)

Immunitet materialny - charakter czesciowy - „zakres sprawowanie mandatu”

Za względu na czas - charakter trwaly - nawet po wygasnieciu mandatu

- nie ma proceduty uchylenia tego immunitetu

19. Na czym polega immunitet formalny posła?

- posel nie może być pociagniety do odpowiedzialnosci karnej i karnoadministracyjnej, jeśli zgodna na to nie udzieli Sejm

- charakter zupelny - wszelkie czyny karalne

- charakter nietrwaly - wygasa wraz z mandatem

Wszczęcie postepowania:

- jeżeli wszczete przed wyborem - ulega na zadanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygasniecia mandatu. Z wnioskiem do izby wystepuje zainteresowany posel. Uchwala Sejmu lub Senatu - 3/5 ustawowego skladu

- jeżeli czyn popelniony po uzyskaniu mandatu - prowadzenie postepowania karnego jest niedopuszczalne bez uprzednij zgody izby

- uchwala -> wiekszosc bezwzgledna ustawowej liczby poslow

- posel/ senator może sam zrzec się immunitetu formalnego

20. Na czym polega przywilej nietykalności osobistej posła?

- posel nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody izby

- zgoda -> bezwzgledna wiekszosc glosow ustawowego skladu izby

- posel -> kwalifikowana nietykalnosc

Zgoda izby nie jest wymagana -> dwie przeslanki jednoczenie:

- ujeto na goracym ucznku przestepstwa

- zatrzymanie jest niezbedne dla prawidlowego toku postepowania

- o fakcie zatrzymania należy powiadomic Marszalka Sejmu, który może nakazac natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego

- możliwe zatrzymanie na goracym uczynku parlamentarzysty kierujacego pod wplywem alkoholu - nietykalnosc ma sluzyc wykonywaniu mandatu, a nie bezkarnosci

Egzekwowanie odpowiedzialnosci:

- parlamentarzysta chroniony immunitetem formalnym

21. Na czym polega immunitet deputowanego do PE?

- jeżeli przebywa w Polsce - immunitet jak posel do Sejmu

- poza granicami - wezszy zakres

- posel jest chroniony immunitetem jedynie w czasie pelnienia swoich obowiazkow lub bezposrednio w zwiazku z nimi -> gwarancja niezawislosci, a nie przywilej

- PE odroznia skorzystanie z immunitetu i uchylenie immunitetu

- skorzystanie -> Parlament przyznaje immunitet na mocy uchwaly -> tryb zwykly

- skorzystanie p> przeodniczacy -> tryb pilny

Funkcje parlamentu:

22. Jakie wyróżniamy funkcje parlamentu?

- ustrojodawcza

- ustawodawcza

- kontrolna

- kreacyjna

23. Na czym polegają funkcje prawodawcza i kontrolna parlamentu?

- prawodawcza - uchwalanie aktow prawnych

- kontrolna - proces nadzoru i decydowania o sposobie zachowania się innych organow, w szczegolnosci radu i administracji, przy mozliwosci bezposredniego (wiekszosc parlamentarna) lub posredniego (opozycja) stosowania okreslonych srodkow i sankcji w stosunku do tego zachowania się. Sejm funkcje sprawuje bezposrednio (dzialalnosc poslow, komisji, in pleno), jak i posrednio (za posrednictwem NIK)

- tylko w stosunku do dzialalnosci RM w zakresie okreslonym przepisami Konstytucji i ustaw

* Sejm pozyskuje informacje o dzialalnosci innych organow i instytucji publicznych (bez naruszania konsty, musi mieć to pokrycie w konscie i ustawach:

- informacje TK -> istotne problemy wynikajace z jego dzialalosci i orzecznictwa oraz o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie -> usuniecie jest niezbedna dla spojnosci systemu prawnego

- informacje Pierwszego Prezesa SN - o dzialalnosci SN i problemach

- informacje KRS - dzialalnosci i postulaty dotyczace aktualnych problemow i potrzeb wymiaru sprawiedliwosci

- informacje RPO - dzialalnosc oraz stan przestrzegania wolnosci, praw czlowieka i obywatela

- informacje RPD - dzialalnosc oraz przestrzeganie praw dziecka

- informacje Prezesa NBP - dzialalnosc NBP

24. Jak zmieniły się funkcje parlamentu po wejściu Polski do UE?

- parlamenty narodowe stracily kompetencje

- od ustawodawstwa wewnetrznego zalezy, jaki będzie mechanizm udzialu parlamentu narodowego w krajowym procesie decyzyjnym w sprawdach dotyczacych UE

- Polska -> wspolpraca parlamentu i RM w sprawach zwiazanych z czlonkostwem w UE

- wywieranie choc i posrednia na tresc aktow prawa krajowego -> funkcja ustawodawcza

Funkcja ustawodawcza Sejmu:

25. Jakie wyróżniamy etapy drogi ustawodawczej?

Cztery główne etapy:

- wykonanie prawa inicjatywy ustawodawczej

- praca w Sejmie nad projektem ustawy, zakonczona uchwaleniem ustawy

- praca Senatu nad ustawa przekazana przez Sejm do rozpatrzenia, rozpatrzenie przez Sejm ewentualnych poprawek Senatu lub jego uchwały o odrzuceniu ustawy

- podpisanie ustawy przez Prezydenta RP i jej ogloszenie

* uchwalenie każdej ustawy -> wszystkie cztery etapy

26. Jakie wyróżniamy procedury ustawodawcze?

- procedura podstawowa

- pilny tryb ustawodawstwa

- uchwalenie ustawy budżetowej

- uchwalenie ustawy o zmianie Konstytucji RP

- uchwalenie ustaw o wyrażenie zgody na ratyfikacje umowy miedzynarodowej w trybie szczegolnym

- uchwalenie ustaw implementujacych

- uchwalania ustaw-kodeksów

27. Co to jest inicjatywa ustawodawcze i komu ona przysługuje?

Inicjatywa ustawodawcza - uprawnienie do wniesienia do Sejmu projektu ustawy, ale z tym skutkiem, ze obowiazkiem Sejmu jest rozpatrzenie tego projektu.

- co najniej 15 posłom lub komisjom sejmowym

- calemu Senatowi na wniosek komisji lub co najmniej 10 senatorom

- Prezydentowi RP

- Radzie Ministrow

- 100 tys. obywateli

Prawo inicjatywy ustawodawczej - ograniczenia podmiotowe i przedmiotowe:

Podmiotowe:

- jedynie RM w trybie pilnym

- jedynie RM ustawa budzetowa, o prowizorium budzetowym, o zaciaganiu dlugu publicznego, ustawa o udzielaniu gwarancji finansowych przez panstwo

- co najmniej 1/5 poslow, Senat lub Prezydent RP - przedlozenie projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP

Przedmiotowe:

- w trybie pilnym nie można:

- ustaw podatkowych

- ustaw dotyczacych wyboru Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego

- ustaw regulujacych ustroj i wlasciwosc wladz publicznych

- kodeksow

* Wnioskodawca do czasu zakonczenia drugiego czytania może wycofac wniesiony przez siebie projekt

28. Jakie wymogi musi spełniać projekt ustawy?

- wnioskodawca musi przedstawic skutki finansowe jej wykonania

Wymogi - często nieprzestrzegane:

- wskazanie zrodel finansowania

- przedstawienie przewidywanych skutkow spolecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych

- przedstawienie zalozen projektow podstawowych aktow wykonawczych

- wlaczenie klauzuli o stosunku projektu ustawy do prawa UE

- podanie wynikow przeprowadzonych konsultacji

Brak konsultacji spolecznych - podstawa do orzeczenia niekonstytujnosci.

Wysluchanie publiczne - rzecz nowa, fasadowa

Kontrola prewencyjna Marszalka Sejmu:

- watpliwosc czy projekty ustaw i uchwal nie sa sprzeczne z prawem, w tym z prawem UE lub podstawowymi zasadami techniki prawodawczej

- Marszalek Sejmu po zasiegnieciu opinii Prezydium Sejmu może skierowacc celem wyrazenia opinii do Komisji Ustawodawczej

- Komisja może wiekszoscia 3/5 glosow (w obecnosci co najmniej polowy swego skladu) zaopiniowac projekt jako niedopuszczalny

- jest tez zamrazarka i zamrazarka podkomisyjna

29. Na czym polega praca Sejmu nad projektem ustawy?

- trzy czytania -> czas, miejsce i treść czytania:

Pierwsze czytanie:

* nie wczesniej niż 7. dnia od doreczenia poslom druku projektu

* na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Komisja ma prawo celem „szczegolowego rozpatrzenia projektu” powolac podkomisje. Obligatoryjnie na posiedzeniu Sejmu, gdy dotyczy ustaw: o zmienie Konstytucji RP, budzetowych, podatkowych, dotyczacych wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organow samorzadu terytorialnego, regulujacych ustroj i wlasciwosc waldz publicznych, a także kodeksow. Marszalek może tez skierowac pierwsze czytanie na posiedzenie Sejmu, jeśli „wazne wzgledy”

* do czas pierwszego czytania wnioskodawca może wniesc autopoprawke. Autopoprawki nie można wniesc do projektu obywatelskiego

* tresc:

- przedstawienie uzasadnienia projektu przez wnioskodawce

- debata nad ogolnymi zasadami projektu

- pytania poslow i odpowiedzi wnioskodawcow

* Sejm może odrzucic - wtedy koniec drogi legislacyjnej. Komisja nie może.

* konczy się skierowanie projektu do komisji

Drugie czytanie:

* nie wczesniej niż 7. dnia od doreczenia poslom sprawozdania komisji z prac w pierwszym czytaniu, chyba ze Sejm postanowi inaczej

* wylacznie na posiedzeniu Sejmu

* tresc:

- przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy

- przeprowadzenie debaty oraz zglaszanie poprawek i wnioskow

- przedstawienie przez komisje dodatkowego sprawozdania w razie zgloszenia w drugim czytaniu nowych poprawek i wnioskow

* prawo wnoszenia poprawek w czasie drugiego czytania:

- wnioskodawca

- grupa co najmniej 15 poslow

- przewodniczacy klubu lub kola bądź upowazniony przez niego wiceprzewodniczacy klubu

- Rada Ministrów

Trzecie czytanie:

* nie ma terminu - może być niezwolocznie po drugim czytaniu, jeżeli projekt ustawy nie zostal skierowany ponownie do komisji lub tez pozniej (w terminie wyznaczonym przez Marszalka Sejmu)

* tresc:

- przedstawienie przez posla sprawozdawce poprawek i wnioskow zgloszonych podczas drugiego czytania

- przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji, jeśli projekt był ponownie skierowany do komisji w drugim czytaniu

- glosowanie

30. Jaki jest porządek głosowania Sejmu nad projektem ustawy?

Porządek glosowania:

- najpierw glosowany jest wniosek - jeśli takowy zostal zgloszony o odrzucenie projektu w calosci

- nastepnie Marszalek poddaje pod glosowanie poprawki do poszczegolnych artykulow, przy tym w pierwszej kolejnosci glosuje się poprawki, których przyjecie lub odrzucenie roztrzyga o innych poprawkach

- glosowanie projektu w calosci w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami wynikajacymi z przeglosowanych poprawek

* Uprawnienia Marszalka Sejmu:

- może odmowic z wlasnej inicjatywy poddania pod glosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedlozona komisji w formie pisemnej

- może odroczyc glosowanie nad caloscia projektu ustawy na czas potrzebny do stwierdzenia, czy wskutek przyjetych poprawek nie zachodza sprzecznosci miedzy poszczegolnymi przepisami

31. Na czym polega udział Senatu w procesie ustawodawczym?

- ustawa po uchwaleniu przez Sejm jest przekazana do Senatu

- Senat powinien zajac stanowisko w ciagu 30 dni od dnia przekazania ustawy - try zwykly; w ciagu 20 dni - w przypadku ustawy budzetowej; w ciagu 14 dni - tryb pilny

- uchwala zwykla wiekszoscia glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby senatorow

Senat może:

- przyjac ustawe bez zmian

- uchwalic poprawki do ustawy

- odrzucic ustawe w calosci

- jeśli w ciagu 30 dni nie podejmie uchwaly - ustawe uznaje się za uchwalona w brzmieniu przyjetym przez Sejm

- jeśli przyjmie bez zmian - przekazywana glowie panstwa

* Senat odrzuca albo wprowadza do niej poprawki:

- glosowanie Sejmu ukierunkowane na odrzucenie

- jeżeli Sejm nie odrzuvi danego stanowiska Senatu bezwzgledna wiekszoscia glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow - jest ono automatycznie przjmowane

32. Jakie jest znaczenie podpisana ustawy?

- podpisuje Prezydent RP w ciagu 21 dni od daty przedstawienia przez Marszalka Sejmu, a w ciagu 7 dni - w przypadku trybu pilnego lub ustawy budzetowej

- promulgacja ustawy - stwierdzenie, ze ustawa zostala przyjeta w sposób zgodny z prawem, i jest to zarazem polecenie wykonania ustawy jako prawa obowiazujacego

- może wystapic do TK z wnioskiem o zbadanie zgodnosci z konstytucja przepisow ustawy -> prewencyjne kontrola konstytucyjnosci prawa. Nie wyklucza to kontroli nastepczej - po wejsciu w zycie

- TK może wydzielic niezgodne przepisy, a Prezydent może podpisac reszte pod pewnymi warunkami

- weto ustawodawcze - jeśli nie wystapil do TK

- odrzucenie - 3/5 glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow

- jak odrzucenie - musi podpisac w ciagu 7 dni - nie może wystapic do TK

33. Na czym polega ogłoszenie ustawy i jakie są jego skutki?

- prezydent zarzadza ogloszenie, a oglasza premier

- ogloszenie ustawy - podanie ustawy do powszechnej wiadomosci

- powinna być ogloszona niezwlocznie

- DzU i MP - teraz już w formie elektronicznej

- vacatio legis - okres miedzy ogloszeniem ustawy, a jej wejsciem w zyciu, zasadniczo 14 dni

- uzasadnione przypadki - może być krocej

- pod pewnymi wzgledami jest możliwa ustawa retroaktywna

34. Jakie są główne cechy szczególnych procedur ustawodawczych?

1. Pilny tryb ustawodawstwa -> jedyny podmiot uprawniony do projektu - Rada Ministrów.

Materie wylaczone z trybu pilnego:

- ustawy podatkowe

- ustawy dotyczace wyboru Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz organow samorzadu terytorialnego

- ustawy regulujace ustroj i wlasciowosc wladz publicznych

- kodeksy

Termin rozpatrzenia projektu pilnego przez Senat - 14 dni, a podpisanie ustawy przez Prezydenta RP - 7 dni.

2. Ustawa budżetowa:

- inicjatywę ustawodawczą ma Rada Ministrów

- najpozniej na trzy miesiace przez rozpoczeciem nowego roku budzetowego

- Senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek, wzglednie na jej przyjecie bez poprawek

- Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni - nie ma veta, ale może wystapic do TK

- TK orzeka nie pozniej niż w ciagu dwoch miesiecy od dnia przyjecia wniosku

- jeśli w ciagu czterech miesiecy od dnia przedlozenia Sejmowi projektu ustawy budzetowej niż zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu, może on w ciagu 14 dni zarzadzic skrocenie kadencji Sejmu

3. Ustawa o zmianie Konstytucji RP:

- inicjatywa: 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat, Prezydent

- musi być uchwalona przez Sejm wiekszoscia co najmniej 2/3 glosow, w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow i nastepnie w terminie nie dluzszym niż 60 dni przez Senat - bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby senatorow

- rozdzial I, II i XII - podmioty, które sa tu uprawnione do inicjatywy ustrojowej, mogą zazadac w terminie 45 dni ud dnia uchwalenia ustawy przez Senat - przeprowadzenia referendum zatwierdzajacego. Referendum takie wladny jest zarzadzic Marszalek Sejmu

Tryb postępowania w Sejmie z projektem ustawy o zmianie Konstytucji - regulamin Sejmu:

- Komisja nadzwyczajna powolywana przez Sejm - powinna odzwierciedlac reprezentacje w Sejmie klubow i kol poselskich

- przyjecie sprawozdania przez komisje - wiekszosc 2/3 glosow w obecnosci co najmniej polowy czlonkow komisji

- w takim samym trybie przyjmowane sa poprawki lub wnioski mniejszosci do projektu ustawy

- drugie czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP - nie wczesniej niż 14. dnia od dnia doreczenia poslom sprawozdania komisji

4. Ustawa o wyrazeniu zgody na ratyfikacje szczegolnej umowy miedzynarodowej:

- zarówno Sejm jak i Senat wiekszoscia 2/3 glosow, w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby posłow (senatorow)

5. Uchwalanie kodeksów

- pierwsze czytanie projektu kodeksu - nie wczesniej niż 30. dnia od doreczenia poslom druku projektu

- rozpatrzenie -> Sejm powołuje zwykle komisję nadzywaczajną. Komisja może wystąpić do Sejmu o debatę

- prawo wnoszenia poprawek w drugim czytaniu - co najmniej 15 posłom oraz Radzie Ministrów

- drugie czytanie - nie wcześnij niż 14. dnia od doreczenia poslom sprawozdania komisji nadzwyczajnej

6. Ustawy implementujące

- sluza wykonywaniu dyrektyw unijnych

- projekt - wnoszony wylacznie przez Rade Ministrow

- ustawa okresla termin realizacyjny

- procedura jest szybsza, a prawo poslow do zglaszania poprawek utrudnione

Funkcja kontrolna Sejmu:

35. Jakie środki kontroli przysługują posłom?

- interpelacje:

- dotycza spraw o charakterze zasadniczym i odnoszacych się do problemow zwiazanych z zasadami polityki panstwa

- odpowiedz może być przedmiotem debaty plenarnej. Prezydium Sejmu sprawuje kontrole nad interpelacja

- adresaci: czlonkowie Rady Ministrow

- termin odpowiedzi: 21 dni

- forma pisemna

- zapytania

- w sprawach o charakterze jednostkowym, dotyczacych prowadzonej przez RM polityki wewnetrznej i zagranicznej oraz zadan publicznych realizowanych przez administracje rzadowa

- w zasadzie uproszczone forma interpelacji

- adresaci: czlonkowie Rady Ministrow

- termin odpowiedzi: 21 dni

- forma pisemna

- pytania w sprawach biezacych

- dotycza spraw biezacych

- wymagaja bezposredniej odpowiedzi. Nad pytaniem i udzielona odpowiedzia nie przeprowadza się dyskusji

- adresaci: czlonkowie Rady Ministrow

- tryb udzielenia odpowiedzi: posel do godz. 21:00 dnia poprzedzajacego dzien rozpoczecia posiedzenia Sejmu informuje na pismie Marszalka Sejmu o ogolnej tematyce pytania i jego adresacie

- forma ustna

- klubowi oraz grupie co najmniej 15 poslow przyslugje prawo zlozenia wniosku o przedstawienie na posiedzeniu Sejmu przez czlonka Rady Ministrow informacji biezacej (tzw. informacji)

Wniosek -> do 21:00 dnia poprzedzajacego dzien rozpoczecia posiedzenia Sejmu

36. Jakie środki kontroli przysługują komisjom Sejmu?

- komisje sejmowe uchwalaja: dezyderaty, opinie, sprawozdania, a także projekty uchwal, rezolucji, apel, oswiadczen lub deklaracji Sejmu

Dezyderat:

- przedmiot -> zawiera postulaty komisji w okreslonych sprawach

- forma pisemna

- adresat -> Rada Ministrow lub jej czlonkowie, Prezes NIK, Prezes NBP, Prokurator Geberalny, Glowny Inspektor Pracy

- termin odpowiedzi -> 30 dni

- skutki -> odpowiedz jest przedmiotem obrad komisji; komisja może przedlozyc Sejmowi projekt odpowiedniej uchwaly lub rezolucji

- Marszalek Sejmu kontroluje dopuszczalnosc dezyderatu

Opinia:

- przedmiot -> zajecie stanowiska w okreslonej sprawie

- forma pisemna

- adresat - Rada Ministrów lub jej czlonkowie, Prezes NIK, Prezes NBP, Prokurator Generalny, Glowny Inspektor Pracy

- nie ma obowiazku odpowiedzi, ale na zadanie komisji termin na udzielenie odpowiedzi wynosi 30 dni

- skutki - odpowiedz jest przedmiotem obrad komisji; komisja może przedlozyc Sejmowi projekt odpowiedniej uchwaly lub rezolucji

- Marszalek Sejmu kontroluje dopuszczalnosc opinii

37. Jaki jest status komisji sledczej?

- prawo powolywania -> tylko Sejm

- organ - do zbadania „okreslonej sprawy”

- bezwzgledna wiekszoscia glosow na wniosek Prezydium Sejmu lub co najmniej 46 poslow

- do 11 poslow - uklad klubow i kol w Sejmie

- poseł nie może wejść:

- sprawa badana przez ankiete dotyczy go osobiscie

- bral lub bierze udzial, wystepujac w jakiejkolwiek roli procesowej w danej sprawie

- istnieja inne okolicznosci, które mogą wywolac watpliwosci co do bezstronnosci posla

- kazda osoba wezwana przez komisję ma obowiazek stawic się przed nia i zlozyc zeznanie - pod rygorem kary porzadkowej wymierzanej przez Sad Okregowy w Warszawie

- Komisja może zlecic przeprowadzenie pewnych czynnosci prokuraturze

- sprawozdanie z prac komisji: jest ono uchwalane przez sama komisja i prezentowane Sejmowi na jego posiedzeniu. Sejm nie przeprowadza glosowania.

- wniosek wstępny - komisja ma prawo do wystapienia o pociagniecie do odpowiedzialnosci konstytucyjnej przed Trybunalem Stanu tych osob, wobec których poczynila ustalenia uzasadniajace postawienie im zarzutu popelnienia deliktu konstytucyjnego

38. Jakie sa zasady wyznaczania przedmiotu prac sejmowej komisji sledczej?

Warunki pozytywne:

- komisja powinna być powolana w okreslonej sprawie -> sprawa jednostkowa, konkretna. Powołanie komisji przez Sejm - ustalenie celu

- sprawa -> w zakresie przedmiotowym i podmiotowym kontroli sejmowej - ściślej - kontroli Sejmu nad Rada Ministrow i administracja rzadowa

- Sejm nie jest swobodny w kreowaniu właściwości komisji

- Sejm nie ma prawa do „subdelegowania” swoich uprawnien na komisje

Warunki negatywne:

- nie może badac oceny zgodnosci z prawem orzeczen sadowych

- wykluczone sprawowanie kontroli nad organami niezawislymi i niezaleznymi lub niezaleznymi - np. NBP

- nie można - podmioty nieobjete zakresem kontroli sejmowej, szczególnie prywatne

39. Jakie srodki kontroli przysluguja Sejmowi in pleno?

- wyrazenie wotum nieufnosci - dla calego rzadu (musi być konstruktywne) albo dla poszczegolnych czlonkow rzadu -> odpowiedzialnosc solidarna i indywidulna

- Sejm wyraza rzadowi wotum nieufnosci na wniosek zgloszony przez co najmniej 46 poslow i wskazujacy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrow -> konstruktywne wotum nieufnosci (jedyna dopuszczalna forma obalenia rzadu)

- wniosek - poddany pod glsoowanie nie wczesniej niż po uplywie 7 dni od dnia jego zgloszenia. Powtorny wniosek - nie wczesniej niż po uplywie trzech miesiecy od dnia zgloszenia poprzedniego wniosku, wczesniej - 115 poslow

- wniosek - wotum nieufosci wobec czlonka rzadu - co najmniej 69 poslow. Reszta analogicznie do calego rzadu. Na skutek takiego wniosku - Prezydent odwoluje ministra

- wotum zaufania - gdy Sejm odmówi

- inicjator - PRM

- wiekoszosc glosow w obecnosci co najmniej polowy ustwowej liczby poslow

- odmowa - zlozenie dymisji przez PRM na rece Prezydenta

- wotum zufania - również procedra tworzenia rzadu. Pierwsza procedura - bezwzgledna wiekszosc, trzecia procedura - zwykla wiekszosc

- informacja biezaca - klub oraz grupa co najmniej 15 poslow. Przeprowadza się dyskusje.

40. Na czym polega kontrola wykonania ustawy budzetowej?

- wykonanie budzetu - kontrola wladzy wykonawczej (minister), NIK, jak i ze strony legislatywy

- absolutorium - uchwala Sejmu - potwierdza prawidlowe zamkniecie rachunkow panstwowych

- nieudzielenie - zadnych negatywnych skutkow

- RM ma obowiazek przedlozyc Sejmowi w ciagu pieciu miesiecy od zakonczenia roku budzetowego sprawozdanie z wykonania ustawy budzetowej wraz z informacja o stanie zadluzenia panstwa

- Sejm rozpoznaje sprawozdanie i zapoznaje się z opinia NIK - w ciagu 90 dni podejmuje uchwale o udzieleniu lub o odmowie udzielenia RM absolutorium

41. Jakie organy sa powolywane lub obsadzane przez Sejm i Senat?

- Krajowa Rada Sadownictwa: 4 sejm z poslow, 2 senat z senatorow

- TK - 15 sedziow sposrod osob wyrozniajacych się wiedza prawnicza. Sedziowie indywidualnie na 9 lat

- Trybunal Stanu - 19 osob, przewodniczacy - Pierwszy Prezes SN, 2 zastepcow, 16 czlonkow wybiera Sejm. Wybor - kadencja Sejmu

- NIK - prezesa Sejm za zgoda Senatu na 6 lat, ponownie tylko raz

- RPO - Sejm za zgoda Senatu na 5 lat

- czesc KRRiT - Sejm 2, Senat 1, na 6 lat

- Prezes NBP - Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6 lat

- RPD - Sejm za zgoda Senatu na okres 5 lat

10. Władza wykonawcza:

Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej

1. Jaka jest pozycja prawnoustrojowa Prezydenta RP?

* obok Rady Ministrów należy do wladzy wykonawczej

* klasyczna glowa panstwa:

- jest najwyzszym przedstawicielem panstwa i gwarantem ciaglosci panstwowej

- czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji RP, stoi na strazy suwerennosci i bezpieczenstwa panstwa oraz nienaruszalnosci i niepodzielnosci jego terytorium

* funkcja arbitrazu politycznego - oddzialywanie na inne organy, np. przez powolywanie

- mankament - nakladanie się kompetencji Rady Ministrow i Prezydenta

„Spor o krzeslo” - podmioty wspoldzialanie wladz; Stanowisko RP na posiedzenie Rady Europejskiej ustala Rada Ministrow. PRM reprezentuje Polske na posiedzeniu Rady Europejskiej. Prezydent jako najwyzszy przedstawiciel może wziąć udzial. Wspoldzialanie zapewnia uwzglednienie zdania Prezydenta.

2. Jakie są zasady wyboru Prezydenta RP?

- Prezydent RP jest wybierany przez Narod w wyborach powszechnych, rownych, bezposrednich i tajnych

- Kadencja trwa 5 lat i można ja ponowic tylko raz

- wybory zarzadzane przez Marszalka Sejmu - dzien przypadajacy nie wczesniej niż 100 dni i nie pozniej niż 75 dni przed uplywem kadencji urzedujacego Prezydenta

- oproznienie urzedu - Marszalek zarzadza wybory nie pozniej niż w 14. dniu po oproznieniu urzedu i wyznacza ich date na dzien wolny od pracy przypadajacy w ciagu 60 dni od dnia zarzadzenia wyborow

- bierne prawo wyborcze: 35 lat, pelnia praw wyborczych do Sejmu

- kandydata zglasza co najmniej 100 tys. obywateli polskich majacych prawo wybierania do Sejmu

- zgloszenie najpozniej 45. dniu przed dniem wyborow

- czynne prawo wyborcze: obywatele polscy - 18 lat; nie maja tego prawa:

- pozbawione praw publicznych

- pozbawione praw wyborczych

- ubezwlasnowolnione

- Prezydent -> musi uzyskac wiecej niż polowe oddanych glosow - jeśli żaden - 14. dnia po pierwszym glosowaniu przeprowadza się druga ture - jeśli cos się stanie z jednym kandydatem dopuszcza się kolejnego

- waznosc wyborow stwierdza Sad Najwyzszy - na podstawie sprawozdania PKW oraz po rozpoznaniu ewentulanych protestow wyborczych

- roztrzygniecie w formie uchwaly nie pozniej niż w 30. dniu po podaniu wynikow przez PKW

- SN - niewaznosc - Marszalek Sejmu zarzadza przeprowadzenie nowych

- objecie urzedu - zlozenie wobec Zgromadzenia Narodowego przysiegi. Od tego dnia - kadencja Prezydenta

3. Kiedy następuje opróżnienie urzędu Prezydenta RP?

Dwie sytuacje wakatu na stanowisku glowy panstwa:

* Prezydent nie może przejsciowo sprawowac swojego urzedu

- zawiadamia Marszalka Sejmu, który go zastepuje

- glowa panstwa nie jest w stanie powiadomic Marszalka Sejmu - stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzedu - TK na wniosek Marszalka Sejmu. Jeśli stwierdzi powierza Marszlkowi Sejmu

* opróżnienie urzędu Prezydenta RP:

- smierc

- zrzeczenie się urzedu

- stwierdzenie niewaznosci wyboru Prezydenta lub innych przyczyn nieobjecia urzedu po wyborze

- uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwalej niezdolnosci Prezydenta do sprawowania urzedu ze względu na stan zdrowia

- zlozenia Prezydenta z urzedu orzeczeniem Trybunalu Stanu

- w takich przypadkach do czasu wyboru nowego Prezydenta - Marszalek Sejmu. Jeśli nie może - Marszalek Senatu

- osoba wykonujaca obowiazki Prezydenta RP nie może skrocic kadencji Sejmu

4. Jakie są formy odpowiedzialności Prezydenta RP?

- nie ma odpowiedzialnosci politycznej (parlamentarnej) -> aksjomat parlamentarno-gabinetowego systemu rzadow

- odpowiedzialnosc konstytucycjna - delikt konstytucyjny: naruszenie Konstytucji RP lub ustawy w zwiazku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swego urzedowania przez osobe, która takiej odpowiedzialnosci podlega. Prezydent - zarówno z winy umyslnej jak i nieumyslnej

- postawienie Prezydenta RP przed TS -> uchwala Zgromadzenia narodowego wiekszoscia co najmniej 2/3 glosow ustawowej liczby czlonkow ZN, na wniosek co najmniej 140 czlonkow ZN. Z dniem podjecia uchwaly - zawieszenie funkcji

- Prezydent - odpowiedzialnosc przed TS nie tylko za delikt konstytucyjny - również odpowiedzialnosc karna. Odpowiedzialnosc karna przed TS - substytut immunitetu formalnego. Tak samo Marszalek Sejmu wykonujacy obowiazki Prezydenta RP

5. Na czym polega kontrasygnata?

- nie ponosi odpowiedzialnosci politycznej - akty musza być wspolpodpisane

- podmiot kontrasygnujacy ponosi odpowiedzialnosc za ten akt

- kontrasygnaty udziala wyłączenie Prezes Rady Ministrów

- przedmiot: akty urzedowe Prezydenta - zarzadzenia lub postanowienia

Znaczenie prawne kontrasygnaty:

- warunek waznosci okreslonych aktow urzedowych Prezydenta

- przeniesienie odpowiedzialnosci politycznej z Prezydenta na Prezesa Rady Ministrow

Kontrasygnata -> zneutralizowanie polityczne glowy panstwa

- Prezydent nie może dzialac poza wola premiera

- posrednie uzaleznienie od parlamentu

6. Na czym polegają tzw. proregatywy Prezydenta RP?

- uprawnienie glowy panstwa - bez udzialu parlamentu

- niezaleznie od rzadu

- nie odpowiada za prerogatywy - chyba, ze naruszy Konstytucje

- preoragytywy sa wyjatkami od kontrasygnaty

Prerogatywy dotycza czterech grup zagadnien:

- stosunki Prezydenta z parlamentem (np. zarzadzanie wyborow do Sejmu i do Senatu, zwolywanie pierwszego posiedzenia nowo wybranych izb)

- sprawy zwiazane z powolaniem i odpowiedzialnoscia rzadu oraz ministrow (np. desygnowanie i powolanie premiera, przyjmowanie dymisji Rady Ministrow i powierzania jej tymczasowego pelnienia obowiazkow)

- powolywania innych organow panstwowych np. Prezes NSA

- tradycyjne uprawnienia glowy panstwa, np. prawo laski

7. Jakie są główne kompetencje Prezydenta RP?

Kompetencje związane z Parlamentem:

* kluczowe kwestie zwiazane z wyborami do Sejmu i do Senatu i z rozpoczeciem prazy przez izby:

- zarzadza wybory

- zwoluje pierwsze posiedzenia izb po wyborach

- powoluje Marszalka seniora w Sejmie

- prawo do skracania kadencji Sejmu

- inicjatywa ustawodawcza

- podpisywanie i zarzadzanie oglaszania ustaw

- ustawa do TK bądź weto

Kompetencje zwiazane z Rada Ministrow:

- przyjmuje dymisje ustepujacego gabinetu

- desygnuje kandydata na premiera

- powoluje premiera, a na jego wniosek ministrow

- na wniosek premiera zmiany w rzadzie

- może zwolac Rade Gabinetowa

Kompetencje zwiazane z Silami Zbrojnymi:

- najwyzszy zwierzchnik Sil Zbrojnych

- w czasie pokoju zwierzchnictwo za posrednictwem MON

- obsadza stanowiska wojskowe

- na czas wojny na wniosek premiera - mianuje Naczelnego Dowodce Sil Zbrojnych

- na wniosek premiera - powszechna lub czesciowa mobilizacja i uzycie Sil Zbrojnych do obrony panstwa

- nadaje stopnie wojskowe

Kompetence tradycyjne glowy panstwa:

* wspoldziala z PRM i wlasciwym ministrem w PZ

- ratyfikowanie i wypowiadanie umow miedzynarodowych

- mianowanie i odwolywanie pelnomocnych przedstawicieli Polski w innych panstwach i w organizacjach miedzynarodowych

- przyjmuje listy uwierzytelniajace i odwolujacy przedstawicieli dyplomatycznych

- referendum - sprawy szczegolnej wagi dla panstwa - za zgoda Senatu

- nadawanie obywatelstwa i zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego

- nadawanie orderow i odznaczen

- prawo laski

- wystepowanie z oredziami do Sejmu, Senatu lub do ZN

- powoluje sedziow na wniosek KRS

- Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prezes i wiceprezes TK

- Prokurator Generalny sposrod kandydatow zgloszonych przez KRS i KRP

- czesc skladu KRRiT

- wprowadza na wniosek Rady Ministrow stan wojenny lub stan nadzwyczajny

Rada Ministrów i administracja rządowa

8. Jaki jest tryb powoływania Rady Ministrów?

- jest powolywana przez glowe panstwa

- Sejm udziela wotum zaufaniu

Pierwsza procedura:

- Prezydent desygnuja kandydata na premiera, który to proponuje sklad rzadu

- Prezydent powoluje premiera wraz ze skladem rzadu - ma na to 14 dni od pierwszego posiedzienia Sejmu lub przyjecia dymisji poprzedniej Rady Ministrow

- Premier przedstawia w Sejmie program działaia rządu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania

- oprobata - Sejm bezwzgledna wiekszoscia glosow, w obecnosci najmniej polowy ustawowej liczby poslow

Druga procedura:

- niepowołanie gabinetu przez Prezydenta bądź nieudzieleniu mu wotum zaufania

- Sejm w ciagu 14 dni wybiera Prezesa Rady Ministrow oraz propononwanych przez niego czlonkow Rady Ministrow

- wybor -> bezwzgledna liczba glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow

- Prezydent powoluje tak wybrany rzad i odbiera od niego przysiege

Trzecia procedura:

- symetryczna do procedury pierwszej

- Sejm jednak udziela wotum zaufania zwykla wiekszoscia glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow

Jeżeli i to się nie powiedziecie - Prezydent skrocenie kadencji Sejmu.

9. Kiedy Prezes Rady Ministrów składa dymisję rządu?

- pierwsze posiedzenie nowowybranego rzadu

* Przeslanki obligatoryjne:

- nieuchwalenie przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrow

- wyrazenie przez Sejm wotum nieufnosci dla Rady Ministrow

- glowa panstwa może dymisje przyjac, gdy ma miejsce rezydgnacja Prezesa Rady Ministrow

10. Jakie są zasady odpowiedzialności Rady Ministrów i jej członków?

- przed Sejmem odpowiedzialnosc polityczna -> forma indywidualnej bądź zbiorowej

- wotum nieufnosci -> wniosek co najmniej 46 poslow i musi być konstruktywny

- uchwalane wiekszoscia ustawowej liczby poslow

- wniosek Marszalek może poddac pod glosowanie nie wczesniej niż po uplywie 7 dni od dnia jego zgloszenia

- Prezydent przyjmuje dymisje i powoluje nowego premiera

- powtorny wniosek nie wczesniej niż po uplywie trzech miesiecy od dnia zgloszenia poprzedniego wnioseku (chyba, ze co najmniej 115 poslow)

- wotum nieufnosci dla ministra -> wniosek co najmniej 69 poslow. Jeśli przejdzie Prezydent odwoluje ministra. Kolejny - 3 miesiace bądź 115 poslow

11. Jaki jest skład Rady Ministrów?

Rada Ministrów: prezes + ministrowie, fakultatywnie wiceprezesi oraz „przewodniczacy okreslonych w ustawach komitetow”

minister działowy - kierujacy okreslonymi dzialami administracji rzadowej

- silniejsza pozycja niż niedziaowy

- rozporzadzenia wykonawcze

- naczelny organ administracji panstwowej

minister niedzialowy - wypelniajacy zadania wyznaczone mu przez Prezesa rady Ministrow

wicepremier - zadania i kompetencje w zakresie powierzonym przez premiera i w imieniu premiera

przewodniczacy komitetow - synonim centralnego organu administracji o waznym dla kraju znaczeniu. Przepisy jak do ministra dzialowego.

12. Jaka jest pozycja Prezesa Rady Ministrów?

- pozycja polkanclerska

Premier:

- reprezentuje Rade Ministrow - zmiany w rzadzie, decyduje o losie rzadu, reprezentuje Polska na posiedzeniu Rady Europejskiej

- kieruje pracami rzadu - lider i przywodca rzadu

- decyduje o linii politycznej gabinetu

- obalenie szefa rzadu oznacza obalenie calego gabinetu (konstruktywne wotum nieufnosci)

13. Jakie są kompetencje Rady Ministrów?

- prowadzi polityka zewnetrzna i wewnetrzna RP

- wszystkie sprawy polityki panstwa, które nie sa zastrzezone dla innych organow

Rada Ministrów:

- zapewnia wykonywanie ustaw (ma tez inicjatywe ustawodawcza, w tym jak jedyny ustawa budzetowa i pilne projekty ustaw)

- wydaje rozporzadzenia

- koordynuje i kontroluje prace organow administracji rzadowej

- chroni insteresy Skarbu Panstwa

- uchwala projekt budzetu panstwa oraz kieruje jego wykonaniem

- zapewnia bezpieczenstwo wewnetrzne i zewnetrzne panstwa oraz porządek publiczny w panstwei. Sprawuje ogolne kierwonictwo w dziedzinie obronnosci kraju

- sprawuje ogolne kierownictwo w dziedzinie stosunkow z innymi panstwami i OM-ami, zawiera umowy wymagajace ratyfikacji, zatwierdza i wypowiada umowy miedzynarodowe

14. Jaki jest ustrój administracji rządowej?

- dzialem administracji rzadowej kieruje minister dzialowy

- ministerstwo - organ pomocniczy ministra

Szczebel centralny:

- organy naczelne (powolywabe przez Prezyenta RP lub przez Sejm)

- RM, PRM, ministrowie, szefowie komitetow wchodzacych w sklad rzadu

- organy centralne (powolywane i nadzorowane przez Prezesa RM, Rade Ministrow lub przez odpowiednich ministrow)

- Glowny Inspektor Kontroli Skarbowej, Komendant Glowny Strazy Pozarnej

Szczebel lokalny:

- administracja zespolona (podlega wojewodzie, który jest przedstawicelem RM w wojewodztwie)

- komendant wojewodzki policji czy kurator oswiaty

- administracja niezespolona (podlega naczelnym lub centralnym organom administracji)

- dyrektorzy izb skarbowych czy dyrektorzy urzedow statystycznych

11. Samorzad terytorialny:

12. Wladza sadownicza:

13. Organy kontroli panstwowej i ochrony prawa:

14. Prokuratura:

2. Jaka jest pozycja Prokuratora Generalnego?

- stoi na czele Prokuratury

- powoluje Prezydent RP sposrod kandydatow zgloszonych przez KRS i KRP

- kandydaowac może: osoba bedaca czynnym prokuratorem prokuratury powszechnej, wojskowej, IPN, czynnym sedzia Izby Karnej lub Izby Wojskowej SN, czynnem sedzia sadu pwoszechnego lub wojskowego

- kadencja trwa 6 lat, wygasa w razie smierci bądź odwolania

- nie może nalezec do parii politycznej, zwiazku zawodowego ani prowadzic dzialalnosci publicznej nie dajacej pogodzic się z godnoscia urzedu

* odwolanie - Prezydent:

- zrzekniecie się stanowiska

- trwala niezdolnosc do pelnienia obowiazkow na skutek choroby lub utraty sil stwierdzonej orzeczeniem lekarskim

- skazania prawomocnym wyrokiem sadu za popelnienie przestepstwa lub przestepstwa skarbowego albo zlozenia niezgodnego z prawda oswiadczenia lustracyjnego, stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sadu

- prawomocnego ukarania kara dyscyplinarna

- przed uplywem kadencji może również odwolac Sejm - w zwiazku z rozpatrywaniem przez PRM sprawozdania PG z rocznej dzialalnosci prokuratury (premier takie sprawozdanie może przyjac bądź odrzucic). Jeśli odrzuci może wystapic do Sejmu z wnioskiem o odwolanie PG - wiekszosc 2/3 glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow

- PRM może wystapic do Sejmu o odwolanie PG, gdy ten sprzeniewierzyl się zlzonemu slubowaniu - wiekszosc 2/3 glosow w obecnosci co najmniej polowy ustawowej liczby poslow

15. Finanse publiczne:

16. Stany nadzwyczajne:

---