PROLOG
Przesyłam pytania i odpowiedzi z socjologii kultury, których uzyczyli nam nasi starsi koledzy po fachu. pozdro600
Opracowanie rozdział 5
Jakie są główne przejawy kulturotwórczej roli procesu poznawania kultury?
1.Wprowadzenie jej elementów do szerszej świadomości
2.Poznawanie kultury to przekraczanie jej społecznych i geograficznych granic
3.Poznawanie kultury to identyfikacja jej elementów
4.Pobudzenie mechanizmów jej obiegu
5. Poznanie przyczynia się do rozbudzenia potrzeb kulturalnych a nawet ich tworzenia
6.Poznawanie kultury to pośrednio jej interpretacja
7. Poznawanie kultury to próba poznania i wzbogacenia jej społecznego, potocznego wartościowania
Ad.1 (Wprowadzenie jej elementów do szerszej świadomości)
-upowszechnieniu elementów kultury sprzyja opis lub analiza (fotografia, monografia)
-wytwory kultury odrywają się wtedy od podłoża i często zrywają one związki ze swymi pierwotnymi kontekstami (mogą np. zacząć pełnić inne funkcje niż pierwotnie)
-zapis przyczynia się do utrwalenia wytworów kultury w czasie, chroni je przed zniszczeniem
-opis lub dokumentacja danego elementu kultury jest też wprowadzeniem go do innego systemu znakowego
Ad.2( Poznawanie kultury to przekraczanie jej społecznych i geograficznych granic)
-obserwujemy dwojaki proces: proces różnicowania się kultur i zbiorowości (tendencje lokalne, tradycja) i proces uniwersalizacji kultury ludzkiej i społeczeństwa globalnego (poznawanie innych kultur)
-mass media i turystyka sprzyjają szybkiemu przepływowi informacji o innych kulturach
-akty poznawcze neutralizują jaskrawą odmienność innych kultur; często przyjmujemy jej elementy
-często towarzyszą temu uproszczenia i skażenia obrazu innych kultur
Ad.3(Poznawanie kultury to identyfikacja jej elementów)
-żyjąc w kulturze na co dzień „zanurzamy” się w niej i nie dostrzegamy wszystkich jej przejawów i aspektów
-perspektywa poznawcza pozwala na dostrzeżenie funkcji i aspektów po za tymi czysto użytkowymi
Ad.4(Pobudzenie mechanizmów jej obiegu)
-poznanie poprzez obiektywizacje wytworów kulturowych i ich opisanie przyczynia się do transmisji i obiegu; może się to odbyć na poziomie kultury masowej lub w węższym np. czasopisma naukowe
Ad.5 (Poznanie przyczynia się do rozbudzenia potrzeb kulturalnych a nawet ich tworzenia)
-poznawanie dostarcza informacji pośredniej co może być bezpośrednim bodźcem do doświadczenia, bezpośredniego kontaktu
-z kolei bezpośredni kontakt wzmaga chęć posiadania dodatkowej wiedzy- ta znowu przyczynia się do uczestnictwa
Ad.6(Poznawanie kultury to pośrednio jej interpretacja)
-bywają sytuacje, w których wytwór kulturowy funkcjonuje w całkowicie innym kontekście społeczno-kulturowym niż ten, w którym powstał (np. dzieła sztuka)- szuka się wtedy wsparcia w opracowaniach, opisach, analizach etc. zakładając, że te dostarczą właściwy klucz do zrozumienia danego wytworu kulturowego
Ad.7(Poznawanie kultury to próba poznania i wzbogacenia jej społecznego, potocznego wartościowania)
-współczesna kultura jest wysoce różnorodna i wręcz nadmierna
-potencjalni odbiorcy uchylają się od wartościowania i oceniania
-w tym ujęciu poznanie dostarcza przesłanek, argumentów, kryteria do takiej oceny
Najczęściej powtarzające się tematy badań socjologii kultury?
1.Teoretyczne refleksje nad pojmowaniem kultury i jej związkami z życiem społecznym.
2.Społeczna geneza i nabywanie kultury
3. Komunikacyjne aspekty kultury symbolicznej (socjologia komunikowania)
4.Związek kultury i osobowości
5.”Bycie w kulturze” i „bycie z kulturą”
6. Zróżnicowanie społeczne a zróżnicowanie kulturowe społeczeństw
7. Ocena i porównanie kultur
8.Społeczna dynamika kultury
9. Dziedziny i przejawy kultury oraz ich specyfikacja
10. Wzajemne powiązania w sferze kultury
Ad.1 (Teoretyczne refleksje nad pojmowaniem kultury i jej związkami z życiem społecznym.)
-ogólne założenia teoretyczno-metodologiczne oraz definicja kultury; współzależność ze światem społecznym etc.
Ad.2(Społeczna geneza i nabywanie kultury)
-jak powstała kultura?
-jak funkcjonowała w społeczeństwach pierwotnych badanych przez antropologów (służyła jako narzędzie wspomagające przetrwanie)
-proces nabywania kultury poprzez socjalizację, jego uniwersalność i funkcje
Ad.3(Komunikacyjne aspekty kultury symbolicznej (socjologia komunikowania))
-jakie są składniki komunikowania
-jakie procesy mu towarzyszą
-jego relacja z całym życiem społecznym
-jego zróżnicowanie społeczne
Ad.4 (Związek kultury i osobowości)
-związek osobowości i życia społeczno-kulturowego
-jak życie społeczno-kulturowe wpływa na kształt osobowości człowieka
-na ile wartości, zainteresowania i wzory zachowań (wynikające z kultury) są obecne w osobowości
Ad.5(”Bycie w kulturze” i „bycie z kulturą”)
-mechanizmy i warunki rządzące uczestnictwem w kulturze
-charakter i rodzaj odbiorców kultury
-społeczne zachowania
-oddziaływanie sztuki na odbiorców
-wartościami i kryteriami wartościowania sztuki i kultury w ogóle
-słowem- badanie sposobu , w jaki wytwory kultury funkcjonują w społeczeństwie oraz jak ludzie funkcjonują w kulturze
Ad.6 (Zróżnicowanie społeczne a zróżnicowanie kulturowe społeczeństw)
-wzajemna relacja między cechami społecznymi a cechami kulturowymi ludzi
-w obecnych warunkach funkcjonowania życia społecznego (globalizacja, wielokulturowość) trudno o jednoznaczne ustalenie tych relacji
-należy próbować je formułować, analizować formy kulturowe, które te relacje charakteryzują; style życia, podkultury, nowoplemiona itp.
Ad.7(Ocena i porównanie kultur)
-towarzyszą temu zazwyczaj stereotypy, uprzedzenia i etnocentryzm, dlatego ciężko o przekonywujące kryteria owych ocen
-skupia się też na relatywizmie wobec innych kultur
-refleksja nad wielokulturowością współczesnych społeczeństw
Ad.8(.Społeczna dynamika kultury)
-dynamika życia społeczno-kulturowego
-bada czynniki zmian (przeobrażenia ustrojowe, zmiany gospodarcze, techniki, informacji, idei i wartości społeczne pokoleń)
-role wzajemnego uwarunkowania przemian w różnych dziedzinach kultury; religii, moralności, sztuce, obyczajach etc.
Ad.9(Dziedziny i przejawy kultury oraz ich specyfikacja)
-socjologia: sztuki, literatury, prawa, obyczaju, religii, kultury masowej itp.
-badanie społecznego zakorzenienia tych dziedzin jak i ich społecznej tożsamości
Ad.10(Wzajemne powiązania w sferze kultury)
-związki między poszczególnymi dziedzinami kultury
-nie pewności czy dziedziny kultury tworzą systemową całość, jednak refleksja na ten temat jest obecna
-oddziaływanie kultury w makroskali (badanie jej funkcji społecznych)
Jakie są podstawowe dyscypliny badawcze zajmujące się kulturą?
1.Filozofia
2.Historia kultury
3. Antropologia kultury
4. Kulturoznastwo
Ad.1 FILOZOFIA
-dała początek refleksji nad kulturą i samemu pojęciu kultura
-traktuje kulturę jako uniwersalne zjawisko (nie uwzględnia zróżnicowania historycznego, geograficznego etc.)
-traktuje kulturę jako fenomen i szuka jej istoty
-filozofia stała się inspiracją dla innych badaczy kultury
-istnieją filozofujący socjologowie (Bauman)
-nie można jej przeceniać gdyż ma skłonność do uogólnień, często nie ma potwierdzenia w rzeczywistości
Ad.2 HISTORIA KULTURY
-należy ją traktować w całej wszechstronności (archeologia, prehistoria, starożytność, średniowiecze aż do historii współczesnej; od historii architektury, teatru etc. aż do historii życia codziennego
-historia wypracowała dokładny warsztat badawczy, umiejętność krytycznego podejścia do źródeł, umiejętność wnioskowania i interpretowania faktów
-historia kultury przedstawia obraz powstawania, zaniku, użytkowania wielu wytworów kultury jak i ludzi, którzy z nich korzystali i współtworzyli
-historia tworzy bardziej (od filozofii) stabilny grunt do wnioskowania, konstruowania obrazów życia społeczno-kulturowego; porównywania kultur wielu społeczeństw
Ad.3 ANTROPOLOGIA KULTURY
-od początku w centrum zainteresowania stawia kulturę
-szybko „wychodzi” z gabinetów w teren (badania empiryczne)
-uchwyciła egzotyczne społeczeństwa i ich kulturę
-sporządza naukową „fotografie” wielu odległych kultur, ich rozpad
-dziś zwraca uwagę na rozmaitość zjawisk kulturowych w społeczeństwach nowoczesnych i ponowoczesnych
-jej teksty są bliższe inteligentnej publicystyce niż nauce
Ad.4 KULTUROZNASTWO
-dopiero szuka swej naukowej tożsamości (zakres badań, metodologia etc.)
-szuka swej charakterystyki na podłożu interdyscyplinarnym
-stara się zintegrować wiedzę o kulturze
-koncentruje się na wytworach kultury, pozostawiając ich funkcje, społeczne uwarunkowania, wzajemne relacje etc.
Jaki był wpływ filozofii na refleksję dotyczącą kultury?
-możliwość intelektualnej inspiracji- filozofia rozpoczyna refleksje nad kulturą, ustanawia pojęcie kultura jako takie
-wzbogacenie skojarzeń dotyczących widzenia zjawisk kulturowych i ich interpretacji
Czy łatwo określić granicę pomiędzy socjologią kultury a antropologią kultury?
Nie. Mają wiele wspólnego tak w rozumieniu kultury jak i jej związków z życiem społecznym. Łatwo wyobrazić sobie antropologię bez socjologii ale ciężko socjologię bez antropologii.
Jaki był wpływ antropologii na socjologię kultury?
-jest je podwaliną
-wysubtelniła znaczenie pojęcia kultura, jak i wprowadza empiryczne badania
Jakie są niedomagania socjologii kultury?
1.Brak solidnych podstaw teoretycznych
-bardziej wyrafinowanych założeń dotyczących pojmowania kultury w jej związkach z życiem społecznym
-brak odważnego teoretyzowania
-brak pogłębionych rozważań metodologicznych
2.Brak rzetelnych monografii
3.Niepełna lub powierzchowna znajomość faktów dotyczących wytworów kultury
-często dostrzega się nie trafne relacje zależności między faktami tam gdzie ich nie ma
-brak wnikliwości
4.Brak przekonujących generalizacji i syntez
-wiedza cząstkowa, tworzona na różnych podstawach metodologicznych nie jest łatwa do uogólnień
5.Mała inspiracja ze strony innych dziedzin wiedzy
-socjologia kultury nie chętnie czerpie z innych dziedzin
6.Trudności w określeniu relacji między częściami a całością w kulturze
-wynika to z różnorodności dziedzin i przejawów kultury jak i z samej abstrakcyjności pojęcia kultura
-trudno określić wzajemne przenikanie się kultury i życia społecznego a jeszcze trudniej dowieść ich jednorodności
7.Trudności określenia relacji między zmiennością a stałością w kulturze.
-trudne jest zagadnienie dynamiki kultury jak i jej relatywnej ciągłości, nie wszystko przeobraża się w niej wraz ze zmianą epok i warunków społecznych
-kultura to splot elementów historycznie stałych i zmiennych, trudno charakteryzować i jedne i drugie. Stałe-ciężko wyjaśnić ich obecność i uniwersalność w gatunku ludzkim; Zmiana- jest nie uporządkowana, nieprzejrzysta a jej skutki nieprzewidywalne.
8. Brak bardziej subtelnych technik i narzędzi badawczych
-badania kwestionariuszowe (typowe dla socjologii) w odniesieniu do kultury stają się dość powierzchowne
-badania metodą dokumentów osobistych ma ograniczone zastosowanie
-brak tu obserwacji, rozpowszechnionej w antropologii
-trudno badać kulturę i to jak jest osadzona w osobowości
Na czym polega specyfika socjologii kultury i jakie są jej walory?
-dostrzeganie nierozerwalności związku kultury z życiem społecznym
-definiowanie i badanie człowieka poprzez kulturę a kultury przez człowieka
-koncentracja uwagi na czynnikach i przejawem społecznego zróżnicowania kultury i jej zmian
-koncentracja na współczesnych zjawiskach społeczno-kulturowych
Jakie koncepcje teoretyczne są obecne w refleksji nad kulturą?
EWOLUCJONIZM I NEOEWOLUCJONIZM
-inspirowany ideami Darwina i myślą socjologiczną Spencera
-jedność świata-jednolitość natury ludzkiej
-analogia społeczeństwo-organizm
-zmiany jako wynikające z natury ludzkiej i kultury są uniwersalne i postępowe
MARKSIZM
-związek kultury (i życia społecznego) z naturą
-mówi o ideologicznych (klasowych) celach i funkcjach kultury
-historyczna zmienność kultury (odrzuca jej uniwersalistyczne pojmowanie i interpretowanie
SZKOŁA FRANKFURCKA
-teoria krytyczna budowana na kanwie Marksa i podejścia psychoanalitycznego
-teoria krytyczna odnosząca się do niemal wszystkich elementów współczesnych, kapitalistycznych społeczeństw; mentalności, charakteru społecznego, literatury, kultury masowej etc.
SZKOŁA DURKHEIMOWSKA
-zainicjonowana przez Durkheima kontynuowana przez uczniów
-traktowanie faktów społecznych jako „rzeczy”, nie był do końca możliwy, w efekcie pozwolił na odejście od banalnego psychologizowania
-badania nad prawem, moralnością a przede wszystkim religią ukazały ich stricte społeczny charakter
-szkołę charakteryzuje wysoka kompetencja historyczna i antropologiczna dotycząca faktów społeczno-kulturowych połączona z socjologicznym interpretowaniem
HISTORYZM
-powstał na bazie sprzeciwu wobec ewolucjonizmu
-konieczność konkretnych badań terenowych, wnioskowanie w oparciu o odkryte i zbadane fakty kulturowe
-traktowanie zjawisk kulturowych historycznie- czyli jako elementy konkretnej społeczności w danym czasie i przestrzeni
-brak możliwości formułowania praw ogólnych w odniesieniu do kultury
DYFUZJONIZM
-kierunek zainteresowań- zapożyczenia kulturowe
-rozwój kultury odbywa się poprzez powielanie i zapożyczanie (oryginalne wynalazki to coś niebywale wyjątkowego)
-o rozwoju kultury decyduje częstotliwość kontaktów między społecznościami (izolowani są skazani na stagnacje lub zagładę)
-nie należy szukać ogólnych prawd lecz badać wędrówki elementów kulturowych
-podobieństwo kultur nie wynika z podobieństwa natury ludzkiej czy ewolucji lecz z dyfuzji właśnie
FUNKCJONALIZM
-społeczeństwo jako organizm
-traktowanie kultury jako funkcjonalnie powiązanej i zintegrowanej całości, służy trwaniu i rozwojowi społecznemu
-choć kultura powstała jako sposób zaspokajania potrzeb ludzkich
MYŚLENIE SYSTEMOWE:
-wszelakie obiekty powinny być określone przez ich miejsce w „reszcie świata”
-obiekty są właściwościami a z drugiej strony częściami większej całości
-między obiektami a całością dochodzi do szeregu zjawisk i oddziaływań dzięki czemu system trwa i zmienia się
STRUKTURALIZM
-stara się znaleźć i utrwalić zwory relacji między zjawiskami kulturowymi np. wzory pokrewieństwa, sposobów ubioru etc.
-założenie o uniwersalności struktur w umysłach ludzi na całym świecie
-poszukiwanie ukrytych w kulturze znaczeń
PSYCHOKULTURALIZM
-relacje między kulturą a osobowością
-na ile dana kultura wytwarza dominujący typ osobowości
ANTROPOLOGIA KOGNITYWNA
-związki między kulturą a umysłem
-pyta: Jak postrzegamy świat? Jak organizujemy informację i jak jest to zależne od kultury w jakiej żyjemy?
-i odpowiada, że sposób widzenia i kategoryzowanie świata jest zależny od kultury
„STUDIA KULTUROWE”
-ujmowanie kultury w kategoriach politycznych (jako ideologii)
-w badaniu wytworów kulturowych jest poznanie jego ideologicznych zadań, do czego świadomie lub nie zostały powołane
-zadania te to z reguły rodzaj hegemonii, nad umysłami odbiorców ich podporządkowanie poprzez odbiór
-zajmują się głównie kulturą popularną gdzie ideologiczna hegemonia jest najbardziej skuteczna choć często nie widoczne
POSTMODERNIZM
-demistyfikacja licznych założeń i pojęć naukowych, które dotąd były trudne do zakwestionowania
-zakwestionowano: wiedzę jako cos co jest odbiciem świata istniejącego rzekomo niezależnego od jednostki poznającej; uniwersalności świata i prawd o nim wypowiadanych; pojmowanie zmian w kulturze jako postępu
ROZDZIAŁ I
Jak dawna jest spisana refleksja nad kulturą?
-relatywnie niedawne- V wiek p.n.e (przynajmniej w cywilizacji europejskiej)
-greckie pojęcie PAIDEIA odnoszące się najpierw do wychowania dzieci (pai des), a następnie do kształcenie ogólnego
-pojęcie to znajdujemy między innymi w tytule książki KSENOFONTA ( o wychowaniu Cyrusa)
Kiedy pojawiła się wstępna próba rozróżnienia tego co naturalne od tego co nabyte?
-Sofiści (V-IV w p.n.e): physei- to, co ustanowione przez bogów, przez naturę; thesei- ustanowione przez człowieka
-uważali, że to co uchodzi za obowiązujące np. prawo, moralność jest wynikiem konwencji społecznej umowy
Jaki był źródłosłów terminu „kultura” i komu zawdzięczamy jego pierwsze zastosowanie?
-starożytna łacina „cultus”- uprawa, hodowla, pielęgnowanie
-starożytny Rzym- Cyceron- cultura animi- uprawa duszy- określenie to nie przedostało się do szerszej świadomości
-w 1510 roku- język angielski- kultura-rozumiana jako „rozmyślny wysiłek zmierzający do rozwinięcia jakości jakiegoś przedmiotu”
-Samuel Pufendorf- w 1688 roku przywołał termin Cycerona cultura animi- na oznaczenie kształtowania moralności, rozumu, popędów, obyczajów ale też organizacji życia społecznego, obyczajów, sztuk, ubrań itp. Przeciwstawia też kulturę stanowi natury.
Jakie są zasługi Herdera w refleksji nad kulturą?
Johann G. Herder („Myśli o filozofii dziejów”)
-kultura jako zjawisko związane z powstawaniem gatunku ludzkiego, stanowiąca jego najważniejszą właściwość
-w-g Herdera kultura to specyficzny ludzki sposób przystosowania się do środowiska a realizuje się poprzez przekaz między jednostkami i pokoleniami tworząc swoisty łańcuch
-kultura postępuje wciąż naprzód ale, jego zdaniem, nie musi stawać się doskonalsza
-autor nie podaje definicji kultury
Zasługi:
-używa terminu kultura, w sposób dość systematyczny- było mu to potrzebne do zrozumienia gatunku ludzkiego
-dostrzega i podkreśla rolę języka (komunikowania-mowa, mimika, pismo) w tworzeniu i funkcjonowaniu życia społecznego i przekazywaniu kultury
Jakie są zasługi Tylora w definiowaniu kultury?
Edwart Burnett Taylor („Primitive Culture”)
-tworzy własną definicję kultury: KULTURA lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa
Definicja ta:
-upowszechniła pojęcie kultura w angielskiej sferze językowej
-zainicjowała dalszy rozwój refleksji nad kulturą w obszarze języka angielskiego
-spowodowała rozwój antropologicznych badań nad kulturą na różnych kontynentach
-stała się klasyczną i powszechną w wielu językach i krajach
-podejmowana, rozwijana, uzupełniana przez wielu dziesięcioleci
Jej walory to:
-systemowe ujęcie kultury
-relatywnie wyczerpujące rozumowanie kultury jako zespół zjawisk wytworzonych w życiu społecznym
Na czym zazwyczaj opiera się definicja kultury?
W-g Kroebera i Kluckhohna:
-na wyliczeniu składników kultury
-na podkreśleniu konieczności uczenia się kultury jako mechanizmu jej nabywania i wpływu na osobowość
-na podkreśleniu jej społecznego rodowodu, czyli faktu, że jest ona efektem społecznego współżycia ludzi
-na podkreśleniu społecznego dziedziczenia i tradycji jako mechanizmowi tworzenia i trwania kultury
-na podkreśleniu, iż dana kultura jest czymś obowiązującym w danej społeczności
Podaj wybraną definicję kultury.
TAYLOR:
KULTURA lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.
Komentarz:
-traktowanie synonimów kultura-cywilizacja nie jest do końca przekonywująca
-nie słusznie do kultury zalicza zdolności
-pomija język!
KŁOSKOWSKA:
-KULTURA jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające w-g wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswojonych w toku interakcji oraz zawierające wytwory takich zachowań
Komentarz:
-uwzględnia systemowe aspekty kultury
-akcentuje, iż kultura tworzona jest w toku współoddziaływania na siebie ludzi
-definicja ta wydaje się wyczerpująca- sama autorka twierdzi, iż definicja ta ma być punktem wyjścia do dalszych rozważań
Na czym polegał postęp w refleksji nad kulturą?
-stopniowo wysubtelniało się pojmowanie kultury, tworzeniem coraz bardziej wyrafinowanych jej koncepcji
-stopniowo rozszerzała się lista dziedzin ludzkiej aktywności, które są zaliczane do kultury
-stopniowo przyjmowano założenie, że kultura jest jednym z najważniejszych aspektów życia człowieka, w wymiarze jednostkowych i społecznych
-stopniowo pojęcie kultury wchodziło do szerszej świadomości społecznej, do kanonu myślenia o człowieku i społeczeństwie
Określ szerokie (antropologiczne) i wąskie (symboliczne) rozumowanie kultury.
ANTROPOLOGICZNE
-kultura obejmuje wszystkie dziedziny życia ludzkiego pod warunkiem, że mają rodowód społeczny (nie są dziedziczona w sensie biologicznym) są przyjęte przez jakieś zbiorowości, w jakimś stopniu obowiązują, są przekazywane etc.
Mowa antropologiczna gdyż:
-antropolodzy badają inne społeczności badali ich kulturę szeroko, w całości
-nazwa ta wywołuje skojarzenia z pełnią człowieczeństwa, tego co ludzkie
SYMBOLICZNE
-podkreśla się sferę symbolicznego komunikowania (niezależnie od formy, sposobów i przejawów np. mowa, pismo, muzyka, film ale też ubiór-wygląd zewnętrzny)
-jest podzbiorem kultury antropologicznej
-elementy kultury muszą zawierać aspekty symboliczne, rozumienia znaczenia, posiadające społeczne wartość i akceptację
Określ kulturę w ujęciu atrybutywnym i dystrybutywnym.
Bauman mówi, że różnica między ujęciem atrybutywnym a dystrybutywnym jest jak różnica między tym, co ogólne, i tym co szczegółowe.
UJĘCIE ATRYBUTYWNE
-kultura, jako jedna ogólnoludzka kultura, bez wnikania w jej różnice
-„kultura ludzkości”
UJĘCIE DYSTRYBUTYWNE
-podział z jakiegoś względu
kultura narodowa, religijna, etniczna, lokalna, grupy zawodowe etc.
-nie można sporządzić zestawienia takich kultur- pokrywają ze sobą, nakładają, jedna się zaczyna a druga zanika
Określ podobieństwa i różnice między pojęciami kultura i cywilizacja.
Cywilizacja to kultura, ale kultura specyficzna:
-rozciąga się na dużych obszarach geograficznych (skala kontynent, subkontynent)
-obejmuje sobą bardzo duże populacje ludzi (setki milionów)
-cechuje się „długim trwaniem” (kilka, kilkanaście wieków)
Cywilizacje to superkultury- największe „my” w dziejach życia społecznego (Huntington)
Kultur jest wiele, cywilizacji nie wiele, wręcz kilka.
Nie można rozumieć cywilizacji, bez rozumienia kultury.
Pojęcie kultura jest semantycznie szersze; pojęcie cywilizacji jest znaczeniowo węższe lecz empirycznie rozleglejsze.
Cywilizacje są wtórne wobec kultur.
Cechy kultur są bardziej zróżnicowane. Cechy cywilizacji są proste, większość cywilizacji opiera się na nielicznych ideach (wartościach )zasadniczych.
Jednostce bliższe są wartości jej kultur, zaś cechy cywilizacji są bardziej odległe.
Określ różnice w potocznym i naukowym ujęciu kultury
NAUKOWE:
-dążenie do relatywizmu
-dążenie do dystansu, brak zaangażowania w wartościowanie i oceny
-abstrakcyjność oraz wielozakresowość pojmowania kultury
-dostrzeganie powiązań kultury z innymi sferami życia społecznego
POTOCZNE:
-ujęcie zazwyczaj wartościujące-brak dystansu, widzenia własnej kultury a niedostrzeganie innych,
albo ujmowanie ich jako „kultur nie kulturalnych”
-łączenie kultury z tym co moralnie pożądane czy raczej właściwe
-wybiórczość ujmowania jej składników (np. nie włączanie religii do zakresu kultury)
-łączenie kultury głównie z jej instytucjami (muzea, teatry)
-łączenie kultury z miejskością
-traktowanie kultury jako sfery autonomicznej, nie łączącej się z innymi sferami życia (np. polityką czy
gospodarką)
Jakie są związki między kulturą a komunikowaniem?
-komunikowanie przebiega w sieci związków społecznych a nawet można stwierdzić, że tworzy tę sieć
-kultura jest komunikowaniem a komunikowanie kulturą
-bez komunikowania nie byłoby kultury ale i bez kultury nie byłoby komunikowania etc.
Czym jest znak a jakie są jego aspekty?
Znakiem jest postrzegalne zmysłowo zjawisko, przedmiot lub zachowanie zawierające następujące cechy:
-symboliczność
-umowność
-intencjalność
SYMBOLICZNOŚĆ- znaki nie są swymi własnymi odniesieniami; przedmiot kwita nie jest znakiem kwiat-znakiem jest słowo lub rysunek. Przekazy zawierają struktury znaków (książki, zdanie, film etc.). Potrzeba kompetencji kulturowej by rozumieć znaki (kod- związek tego co znaczone i znaczące)
UMOWNOŚĆ znaków wynika z symboliczności. Znaki powstają, funkcjonują i są zrozumiałe w tych zbiorowościach, które je wytworzyły. Są znaki uniwersalne (np. rysunek człowieka) i stosowane w wąskich grupach (tajne związki np. gwara więzienna).
INTENCJALNOŚĆ- znaki wiążą się ze świadomością- namysłem, przemyślanym celem, z wyborem środków komunikacji, jak też wyborze adresata; ta sama świadomość towarzyszy nadawcy i odbiorcy
Jakie są główne środki komunikowania?
-sygnały chemiczne (np. feromony)
-komunikowanie niewerbalne (sygnały zachowania i akustyczne)
-mowa i rozmowa (wiąże się z pamięcią)
-pismo (jako pierwszy w 100% wytwór kultury)
-fotografia
-telekomunikacja
-radio
-telewizja
-media cyfrowe (Internet)
Jakie są najważniejsze cechy socjologicznego pojmowania kultury?
-kultura to pojęcie abstrakcyjne (zawiera wiele zjawisk, choć sama realnie nie istnieje)
-kultura „składa się” z wzorów zachowań ( idei, wartości, zasad), samych zachowań i wytworów zachowań
-kultura nie jest naturą- choć jest zbudowana na naturze, wykorzystują naturę, zmienia ją, ujarzmia etc.
-kultura może się oderwać od samego, bezpośredniego wytwórcy i może zostać przyjęta przez innych ludzi i zbiorowości
-kultura jest nabywana od innych ludzi w procesie wychowania i współdziałania
-kultura jest społecznie dziedziczona
-kultura jest sferą otaczającą nas ze wszystkich stron (każda nasze działanie jest w jakiejś mierze determinowane przez kulturę)
-kultura jest zawsze wspólna dla pewnej liczby ludzi, pewnej zbiorowości
-wzory danej kultury są obowiązujące dla tych, którzy żyją w danej sferze jej oddziaływania ( jest uznawana za cenną i pożądaną)
-kultura posiada zdolność trwania w czasie a jednocześnie potrafi względnie przystosować się do zmieniających się uwarunkowań
-kultura tworzy względnie zintegrowaną całość (ma cechy systemowa)
Z czego składa się kultura?
-wzory zachowań
-samych zachowań
-wytworów zachowań
Jakie są relacje natury i kultury?
-kultura nie jest naturą
-kultura zmienia naturę
-kultura jest na naturze zbudowana
-kultura wykorzystuję naturę
Natura to sfera, na którą nie ma wpływu człowiek, zaś kultura jest właśnie skutkiem oddziaływania człowieka.
Natura jest bardziej uniwersalna i „bezwzględna” w oddziaływaniu, kultura jest zróżnicowana i relatywnie względna.
Kultura coraz bardziej ingeruję w naturę, jednak człowiek jako jej wytwór jest od niej uzależniony.
Co oznacza, że kultura opiera się na społecznym dziedziczeniu?
Każde nowe pokolenia nie tworzy od nowa, dla siebie, od podstaw nowej, własnej kultury (choć czasem się im trak wydaje). Kultura opiera się na społecznym dziedziczeniu, na kontynuacji większości wzorów i podtrzymywaniu je elementów.
Co oznacza, że wzory danej kultury są obowiązujące w danej grupie?
Ludzie zazwyczaj swoją kulturę uważają za najlepszą, najbardziej pożądaną, za godną upowszechnienia a także obrony w przypadku zagrożenia.
Pewne wzory przyjmowane są dobrowolnie inne nawykowo, jeszcze inne pod przymusem. Własna kultura (kultura zbiorowości, w której żyje jednostka) traktowana jest z dużym nabożeństwem i ci, którzy jej nie przestrzegają podlegają społecznej kontroli.
ROZDZIAŁ 2
Na czym ogólnie polega nabywanie kultury?
Jest to proces, w wyniku , którego ludzkość ale i poszczególne jednostki przyjmują i współtworzą cechy specyficznie ludzkie, odróżniające ludzi od innych gatunków. Przede wszystkim mowa tu o specyficznie ludzkich sposobach przetrwania.
Dwa podstawowe aspekty (rodzaje) procesu nabywania kultury?
Trwa od początku antropogenezy w aspekcie filogenetycznym
Trwa od pierwszych momentów życia dziecka w aspekcie ontogenetycznym.
Jakie były główne momenty w antropogenezie?
W efekcie wędrówek i zmian klimatycznych itp. Powstają sawany w Afryce
- pojawiają się tam inne warunki środowiskowe w porównaniu z gęstymi lasami
-gatunki naczelnych musiały się do nowych warunków przystosować lub zginąć
Ok. 5 mln lat temu powstaje australopitek
Ok. 3 mln lat temu powstaje Homo Habilis (człowiek zręczny)
-posługiwali się prymitywnymi narzędziami kamiennymi
-mogli się posługiwać prymitywną mową
Ok. 2 mln lat temu Homo Erectus ( człowiek wyprostowany)
-całkowicie wyprostowany
- kończyny przednie-ręce służące wytwarzaniu i posługiwaniu się narzędziami
-używał ognia
-główne źródła pożywienia- polowanie
-prawdopodobnie umiejętność zbiorowej koordynacji czynności
Ok. 250 tyś. lat temu powstaje Homo Sapiens obok niego powstaje Homo Sapiens Neaderthalesis, który wymarł.
Najważniejsze cechy przystosowania:
-duża objętość mózgu
-gotowość mózgu do uczenia się natychmiast po urodzeniu (gromadzenie nawyków, wzorów zachowań oraz wiedzy)
-dwunożne chodzenie i bieganie- szybka możliwość przemieszczania się)
-uwolnieni rąk (narzędzia, przygotowanie pokarmów etc.)
-zdalne lokalizowane odległych celów i kojarzenie zjawisk
-schładzanie ciała- gruczoły potowe
-wczesny podział ról płciowych
-obniżenie krtani co spowodowało powstania mowy a ta pozwoliła na koordynowanie czynności
-pojawienie się świadomości i myślenia przyczynowo-skutkowego
- w efekcie powstania trwałych więzi „integracja społeczna” i odkrycie skuteczności działania zbiorowego
Jakie są główne koncepcje tłumaczące powstanie i nabywanie kultury w procesie filogenetycznym?
Kultura była i jest środkiem przystosowania się człowieka do środowiska; jego „walki o byt”, przetrwaniem
Kultura była i jest środkiem zaspokojenia potrzeb
Kultura była i jest sposobem opanowania popędów człowieka
Kultura powstała z zabawy
Kultura powstała w pragnienia naśladownictwa
Kultura powstała w skutek wad i ułomności człowieka
Co oznacza stwierdzenie, że kultura była i jest środkiem przystosowania się człowieka do środowiska, jego „walki o byt”, o przetrwanie?
-kultura pomaga w wyostrzeniu zmysłów i uwagi (umiejętność nazywania rzeczy i zjawisk)
-kultura pomagała w porozumiewaniu się i związanym z nim koordynacji czynności zbiorowych (łowienia zwierzyny, obronę przed wrogiem, ustalanie strategii)
-magia i religia jako sposób przebłagania „wyższych sił”
-zachowania i ich wytwory (np. blizny) będące najpierw oznakami odwagi, gotowości seksualnej; stawały się znakami- intencjonalnie czynionymi wytworami kultury (tatuaże)
- wzory, zachowania etc. stanowiły o odmienności od innych grup, znakami własnej tożsamości, na utrzymanie integracji grupowej
Najważniejsze i typowe środowiska wychowania.
-rodzina
-grupy rówieśnicze
-otoczenie sąsiedzkie
-typowe instytucje wychowawcze (szkoła, internat, więzienie, kluby)
-sama kultura ( w tym kultura masowa)
Czym jest zabawa i jaki jest jej wpływ na nabywanie kultury przez jednostkę?
Zabawa:
Jest rodzajem kontaktów między ludźmi i przejawem ich potrzeby wspólnego przebywania i działania
Wyraża wiele przeciwieństw i dylematów, które ujawnia ale też godzi.
Jest działaniem wolnym i dobrowolnym
Jest działaniem ludzi równych, choć zależnych od innych w zainicjowaniu i przebiegu zabawy.
Posiada własne reguły, bądź stwarza je ad hoc, przy czym mogą być w niej elementy improwizacji a nawet twórczości.
Często bywa oparta o współzawodnictwo, ale ów element nie wyczerpuje definicji zabawy.
Jest działaniem autotelicznym-skierowane na siebie- na samo to działanie.
Zamyka się w określonym czasie i przestrzeni.
Jest działaniem umownym.
Jest działaniem zazwyczaj wyodrębnionym ze sfery codzienności podmiotu, ale nie zawsze, czasem jest działaniem nie zawsze łatwym do wyodrębnienia przez obserwatora z zewnątrz.
Zwykle jest działaniem realizowanym „w czasie wolnym”, nie zamyka się jednak w tym czasie ( bywają np. prace zawodowe, które z punktu widzenia podmiotu może być swoistą zabawę)
Mimo, że często towarzyszą jej komizm i śmiech, to ich obecność nie jest bezwzględnym warunkiem zabawy i vice versa- nie tylko obecność zabawy jest jedyną sytuacją komiczną.
Często zawiera w sobie rozrywkę, nie można jednak zabawy utożsamiać zabawy jedynie z rozrywką i rozrywki z zabawą.
Zazwyczaj daje przyjemność uczestnikom ale nie można w pełni utożsamiać przyjemności i zabawy.
Często jest działaniem realizowanym w czasie „święta”, łączy się też nie raz z rytuałami, nie ogranicza się jednak do czasu „święta” i rytuałów.
Jest działaniem bezinteresownym ale użytecznym.
Sprzyja szeroko rozumianej socjalizacji, rekreacji czyli odnowie sił fizycznych i psychicznych; sprzyja integracji społecznej
Jest działaniem wyznaczonym szerszym systemem kulturowym danej zbiorowości; działaniem nawiązującym do wartości i norm danej zbiorowości-co za tym idzie- ulega przeobrażeniom wraz z tym systemem.
Jakie są typy nabywania kultury według Margaret Mead?
Typ postfiguratywny.
Typ konfiguratwny.
Typ prefiguratywny
POSTFIGURATYWNY:
-w przekazie wzorów kulturowych dominują ludzie starsi
-wszystkie pokolenia żyją w jednej wspólnocie obok siebie
-nastawienie na przeszłość, utrwalenie tradycji
-cechuje się niezmiennością
KONFIGURATYWNY:
-powstał w wyniku takich sytuacji, w których dawne doświadczenia i wypracowane wzory zachowań przestały się sprawdzać (migracje, procesy dyfuzyjne, kataklizmy, nowe technologie)
-w przekazie wzorów zachowań dużą rolę zaczynają odgrywać rówieśnicy
-wszystkie pokolenia są tu aktywne, ale dominują ludzie w średnim wieku
-pojawia się konflikt pokoleń
-nastawienie na teraźniejszość; mniejsza rola przeszłości
-najstarsze pokolenie schodzi na margines
-„na bieżąco” wypracowuje się wzory zachowań dla nowych sytuacji
-to co funkcjonowało dawniej nie jest całkowicie przekreślone ale nie jest też już tak istotne
-powstają typowe instytucje wychowawcze (szkoły, internaty, kluby)
-tworzą się instytucje kultury
-w cywilizacji zachodnioeuropejskiej procesy te nazwano nowoczesnością
PREFIGURATYWNY
-stan rzeczy, w którym każda sytuacja jest nietypowa (szybkie tempo zmian i „wymieszanie kultur”)
-nowe technologie, środki komunikacji, formy transportu, nowe rozwiązania polityczne- brak analogii na tyle z przeszłością co z teraźniejszością
-stare pokolenie ma wyraźne trudności z adoptowaniem do nowej sytuacji
-rolę przewodników w nowym świecie odgrywa najmłodsze pokolenie (władza nastolatków nad rodzicami)
-określamy ten typ jako nowoczesność i ponowoczesność
Jakie są zasadnicze cechy enkulturacji?
-jest to swoista „przemoc symboliczna” (Bourdieu)
-jednostka stawia opór
-jest to przejaw życia społecznego, niemal wyłącznie gatunku ludzkiego
-jest stopniowym i towarzyszy biologicznemu rozwojowi jednostki
-jest mechanizmem selektywnym
-jest procesem częściowo uświadomionym, a częściowo nieświadomym
-współcześnie przebiega bez wyraźnych algorytmów
Co oznacza określenie „przemoc symboliczna” w ujęciu P. Bourdieu?
-każde działanie pedagogiczne, wszelki przekaz kulturowy jest swoistą przemocą symboliczną
-jest to wpajanie młodemu człowiekowi tego wszystkiego co wychowawcy uznają za celowe
-dotyczy to zarówno treści przekazu jak i jego formy
-przemoc nie przestaje nią być nawet wtedy, gdy ma charakter „miękki” - symboliczny właśnie
-przez przemoc tę są bronione i kontynuowane przede wszystkim interesy klasowe, należy jednak dostrzegać w tym zjawisku też wszelkie inne interesy ( instytucjonalne, rodzinno-ekonomiczne, wynikające z różnic płci etc.)
Dlaczego jednostka stawia opór w procesie nabywania kultury?
Istnieje kilka powodów:
-niechęć do podejmowania wysiłku
-konieczność rezygnacji z wrodzonych popędów i mechanizmów (np. nie jest łatwa zmiana zachowań związana z wrodzoną agresją)
-w procesie nabywania kultury bywa poczucie ambiwalencji do proponowanych jej wzorów i towarzyszący mu brak przekonywania co do ich wartości i słuszności
-młody człowiek dostrzega inne wzory aniżeli te, które wychowawcy usiłują mu wpoić (z natury rzeczy albo z ludzkiej przekory zastanawia się nad ich celowością)
Co oznacza stwierdzenie, że proces nabywania kultury jest selektywny?
-w żadnym społeczeństwie żadnemu młodemu osobnikowi nie wpaja się identycznych wzorów zachowań, umiejętności i wartości
-różnicują się one w zależności od przynależności do określonych klas, kategorii społecznych przewidywanej roli jaką jednostka ma pełnić w społeczeństwie (jak rodzice wyobrażają sobie dziecko; jako lekarza, rolnika etc.)
-inne wartości przekazywane są chłopcom a inne dziewczynką
Jakie funkcje pełni enkulturacja?
-sprawia, że jednostka wrasta w kulturę danego społeczeństwa
-dostarcza ona jednostce języka, wzorów zachowań, umiejętności, hierarchii wartości, celów życiowych itd.
-dostarcza jednostce jej kompetencji kulturowej
-jest warunkiem przystosowania się jednostki do życia w danym społeczeństwie
-jest mechanizmem przekazywania kultury w czasie
-jest czynnikiem utrwalania kultury w czasie
-jest czynnikiem utrwalania kultury oraz (częściowo) jej zmiany i adaptacji
-współtworzy osobowość człowieka
Czym jest kompetencja kulturowa?
Znaczna część nabywania umiejętności dotyczy rozumienia przekazów symbolicznych, a właściwie znajomość ich kodów- to nazywamy kompetencją kulturową.
Kompetencja ta składa się z szeregu powiązanych ze sobą cząstkowych kompetencji:
-umiejętność tworzenia znaków (np. wypowiadania słów)
-umiejętność ich łączenia w szersze struktury (np. zdania)
-umiejętność rozumienia, interpretowania znaków nadawanych przez innych
-umiejętność używa i rozumowania odpowiednich znaków w odpowiednim kontekście komunikacyjnych.
Kompetencja kulturowa jest ograniczona do jednej czy nie wiele kultur, a nawet jednego ich okresu przejawiania się.
Dlaczego nabywanie kultury przez jednostkę jest warunkiem jej przystosowania do życia w danych warunkach?
-bez tego wyposażenia jednostka nie mogłaby w ogóle funkcjonować
-jeżeli jednostka chce wejść do innej zbiorowości (niż ta, w której się wychowała) musi się do niej przystosować poznając jej kulturę choćby w niewielkim stopniu
-większość naszych umiejętności, zarówno codziennych i trywialnych ale i tych odświętnych zależy od tego co jednostce w pojono w procesie enkulturacji- silnie odczuwamy to kiedy nagle znajdziemy się w innych warunkach kulturowych (innej zbiorowości)
ROZDZIAŁ 3
Czym jest osobowość?
Jest to układ stosunkowo stałych cech i mechanizmów wewnętrznych, które są zdeterminowane czynnikami naturalnymi, genetycznymi, w pewnym stopniu klimatycznymi i fizjogeograficznymi, budową ciała i wyglądem zewnętrznym- choć te ostatnie czynniki są dyskusyjne; społeczno-kulturowymi i indywidualnymi, a które współregulują zachowanie się człowieka w aspektach emocjonalnych, intelektualnych, wolicjonalnych i behawioralnych.
Osobowość jest to pewna organizacja cech wewnętrznych, poprzez które człowiek doświadcza i reaguje na świat zewnętrzny (przede wszystkim na innych ludzi i sytuacje, które oni stwarzają) i na siebie samego, a w tym na to, co tkwi w osobowości i daje o sobie znać (pewne aspekty osobowości reagują na inne aspekty- np. zdolności na zainteresowania)
Jakie składniki osobowości?
ZYGMUNT FREUD:
-id (suma odziedziczonych popędów i pożądań)
-ego (nadbudowane nad id poczucie rzeczywistości, uwarunkowań itp.)
-superego (społecznie uwarunkowana suma sił wstrzymujących jednostkę przed bezpośrednim zaspokojeniem id)
CARL G. JUNG:
-myśli
-emocje
-ważenia zmysłowe
-intuicje
NAJCZĘSCIEJ WYMIENIANE WE WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII:
-potrzeby
-mechanizmy obronne
-temperament (w tym reakcje emocjonalne)
-zdolności (w tym inteligencja)
-charakter (w tym umiejętności współpracy)
-cele życiowe
-wartości
-zainteresowania
-obraz świata i własnej osoby ( w tym poczucie samooceny oraz tożsamości)
-wpojone wzory zachowań (w różnych rolach społecznych), kryteria ocen
-postawy
Jaki jest związek osobowości i kultury?
Wiele ze składników osobowości to po prostu kultura tj. cele życiowe, wartości, wpojone wzory zachowań etc.
Czym są wartości?
Od starożytności toczy się spór dotyczący obiektywnego vs. Subiektywnego istnienia wartości.
W-g pierwszego stanowiska, wartości są właściwością obiektów zewnętrznych; w-g drugiego są one wewnętrznym poczuciem podmiotu. Należy przyjąć stanowisko racjonalistyczne, które twierdzi, że wartości nie istnieją ani czysto realnie ani wyłącznie nominalnie, lecz istnieją we wzajemnej relacji tych dwu opcji:
Wartości to pewna właściwość obiektów (fizycznych i mentalnych), które istnieją w relacji do podmiotu i jego „zapotrzebowania” na właściwości przez ów obiekt zawierające, a które odbijają się w świadomości (wiedzy) podmiotu-czyli w jego osobowości. Owo „zapotrzebowanie”, a tym samym uznawanie czegoś za wartość, ma naturalną społeczno-kulturową i po części indywidualną genezę.
Tak więc wartością jest to, co cenne dla człowieka, co pożądane, co „powinno istnieć”, co zaspokaja potrzeby itd.
Czym są zainteresowania?
Pewnego rodzaju nastawienie poznawcze nacechowane pozytywnymi emocjami jednostki, wpływające na jej zachowania, ale też ukierunkowujące i selekcjonujące dalsze procesy poznawcze.
Zachowania pogłębiają jej uwagę w odniesieniu do pewnych przedmiotów, a wyłączają ją czy osłabiają wobec innych, nie będących w ich sferze.
Wpływają one na interakcje społeczne, obraz świata, zachowania. Nie mówimy tu tylko o zachowaniach w wolnym czasie; zainteresowania (lub ich brak) wpływać mogą na szereg czynności zawodowych, domowych, publicznych etc.
Na powstawanie, utrwalenie i zmianę zainteresowań wpływają przyczyny naturalne (np. zdolności), społeczno-kulturowe (np. edukacja) i indywidualne (np. przypadek).
Czym są wzory zachowań?
Poszczególne czynności (sposób jedzenia, ubierania się, witania) nie są dowolne, lecz określone i charakterystyczne dla danego społeczeństwa a nawet dla danej kategorii ludzi w danym społeczeństwie czy w danej roli społecznej.
Nawet w sytuacji, a której należy improwizować jednostka zazwyczaj bierze pod uwagę jakieś domniemane oczekiwania tej społeczności, w której się znajduje.
Mowa tu o zachowaniach w szerokim znaczeniu. Zwory wyglądu, myślenia, wzory reakcji emocjonalnych (śmiech, smutek w danej sytuacji.)
Czym są postawy?
ZNANIECKI:
Postawa jest indywidualnym odpowiednikiem wartości, które mają charakter społeczny.
-postaw wobec jakiegoś obiektu (rzeczy, człowieka, idei, instytucji) zawiera aspekt afektywno-oceniający- jest ona pewnego rodzaju emocją pozytywną lub negatywną, której towarzyszą dodatnie lub ujemne oceny tego obiektu.
-postawa, po drugie, zawiera pewne przekonania, pewną wiedzę (nieważne- „prawdziwą” czy nie) o cechach tego obiektu
-po trzecie, postawa jest swoistą dyspozycją do zachowania się (rozumianego tu behawioralnie, a więc postrzeganego przez obserwatora zewnętrznego) wobec tego obiektu
Postawa obejmuje te trzy komponenty ale różnym stopniem intensywności.
STEFAN NOWAK:
Postawa to pewien ogół relatywnie trwałych dyspozycji do reagowania, oceniania i zachowania się wobec danego obiektu.
----------
Postawy są skutkiem uczenia się i kumulacji doświadczeń, podatności na oddziaływanie informacyjne i manipulacyjne, a jednocześnie w pewnym stopniu zależne są od pozycji jednostki, jej roli społecznej, a także poczuciu tożsamości.
Jaki jest społeczno-kulturowy mechanizm powstawania osobowości?
Proces ten zaczyna się stopniowo od urodzenia a nawet wcześniej (czynniki prenatalne- samopoczucie matki, warunki jej życia) trwa przez cały proces socjalizacji i internalizacji wartości. Po około 25 roku życia staje się procesem mniej intensywnym.
W powstaniu osobowości można wyróżnić kilka czynników:
1.Rola innych ludzi i kultury-tego wszystkiego, co jednostkę otacza bezpośrednio i pośrednio, tego co tworzy środowisko jej życia. Można tu wyróżnić tzw. Dominanty środowiskowe:
Dominanty środowiskowe:
-osoby („znaczący inni” w-g Meada)\
-instytucje ( klub, szkoła, zakład poprawczy)
-wytwory kultury( np. książka, która wywarła silne wrażenie)
-pojedyncze, często traumatyczne wydarzenie (gwałt, obserwacja morderstwa, śmierć kogoś bliskiego)
2. Osobowość jest „obiektem dla samej siebie”- jest zarówno przedmiotem jak i podmiotem (Mead)
-osobnik tworzy także swą osobowość poprzez doświadczenie samego siebie
-proces ten dokonuje się poprzez przyjęcie punktu widzenia innych na siebie samego i tym samym reagowania na siebie samego oczyma innych „Jaźń odzwierciedlona”
-istotnym warunkiem powstania osobowości są więc kontakty z innymi- głównie rówieśnikami- poprzez rozmowę, zabawy etc.
-aby osobowość była harmonijna jednostka musi adekwatnie odbierać sygnały od innych zgodnie z ich intencjami
3. Osobowość to środek adaptacyjny służący dostosowaniu człowieka do środowiska naturalnego i społeczno-kulturowego, w którym musi żyć.
Dlaczego trudno określić typy osobowości?
Wielość składników osobowości
Różnorodność i nie powtarzalność ludzi
Uniwersalność pewnych cech
Unifikująco-różnicujące działanie życia społecznego i kultury
Ad.1 Stosunkowo łatwe są próby tworzenia typologii jednego składnika osobowości np. temperamentu; jednak praktycznie nie możliwe jest uwzględnienie wszystkich składników jednocześnie.
Ad.2, 3 intuicje i obserwacje potwierdzają istnienie tych dwóch skrajnych aspektów osobowości, jednak jesteśmy całkowicie bezradni przy próbach ich określenia
Ad.4 Różne kultury ( Polska, Angielska, Chińska) ale i jej poszczególne elementy (rolnik, prawnik) mają istotny wpływ ma szereg różnorodności typów osobowości.
Jakie przejawy/warstwy można wyodrębnić w osobowościach?
Indywidualne i niepowtarzalne.
Uniwersalne
Wspólne poszczególnym zbiorowością.
Ad.1. Znaczenie cech indywidualnych osobowości szczególnie akcentował Alfred Adler. Jego zdaniem nie istnieją osobowości typowe, każda jest odrębna i musi też indywidualnie być zrozumiana (koncepcja -psychologia indywidualna); Adler akcentował wpływ osobistych doświadczeń na kształt osobowości.
W osobowościach ludzi mogą funkcjonować indywidualne składniki; problemem filozoficznym i empirycznym pozostaje kwestia ich zbadania i potwierdzenia, co jest całkowicie nierealne. Musimy jedynie domniemać, że ludzkie osobowości choćby w drobnych aspektach różnią się między sobą.
Ad.2 Istnienie cech osobowości uniwersalnych dla całego gatunku ludzkiego próbowano udowadniać czy też sugerować od bardzo dawna. Jednak istnienie takich cech jest ciągle wielkim problemem teoretycznym, a jeszcze większym empirycznym. Ciężko zrezygnować z przekonania, że osobowości ludzkie mają coś wspólnego u wszystkich ludzi, jednak trudno ustalić, co miałoby być wspólne i czy wszędzie to coś się przejawia. Można jednak uznać, że pewne cechy osobowości przejawiają wszyscy np. dominacja potrzeb biologicznych nad potrzebami społecznymi.
Ad.3 Ralph Linton- osobowości „modalne” i osobowości „ statusowych”.
Osobowość „modalna”- najczęściej statystycznie występujący typ osobowości w danej zbiorowości ; nie wyklucza on innych typów i przejawów osobowości.
Osobowość „ statusowa”- osobowość, która jest wynikiem socjalizacji w takiej a nie innej kategorii społecznej-klasie, warstwie czy zawodzie, które jednak różnią się między sobą.
Czym jest tzw. charakter narodowy?
System wartości, przekonań, wzorów zachowań stosunkowo wyraźnie przejawiających się u przedstawicieli danego narodu i różniący ich od innych narodów
-to efekt „samo wychwalanie się” danego narodu w szkołach, rodzinach, w życiu codziennym i odtwarzanie (przenoszenie) cech osobowości, postaw, wartości, kryteriów ocen, wzorów zachowań z pokolenia na pokolenie
-jest związany nie tyle z genami co z położeniem geograficznym, historią, tradycją
-trudny jest do obiektywnego opisu gdyż pełen jest stereotypów i autostereotypów
Podaj przykłady dwuczłonowych typologii osobowości.
CARL G. JUNG
Introwertycy (ludzie nastawieni na świat wewnętrzny)
Ekstrawertycy (ludzie nastawienie na świat zewnętrzny)
IWAN P.PWAŁOW
Typ „ artysty”- przyjmuje rzeczywistość bezpośrednio- poprzez jej obserwację
Typ „myśliciela” - przyjmuje rzeczywistość abstrakcyjnie- poprzez różne znaki.
Typy osobowości Floriana Znanieckiego
Osobowości powstają w wyniku oddziaływania różnych środowisk, tzw. kręgów wychowawczych: rodzina, szkoła, praca, rówieśnicy.
LUDZIE DOBRZE WYCHOWANIE: (ukształtowani przez krąg rodziny i szkołę)
-dobrze przygotowani do odgrywania przewidywanych ról społecznych
-nie chętni do innowacji
-samowystarczalni duchowo
-uznający hierarchie społeczną
-pojmują świat jako „unormowany”
-bezproduktywni aksjologicznie (aksjologia-nauka o wartościach)
LUDZIE PRACY (ukształtowani przez krąg pracy)
-nikła refleksyjność
-dobrze rozwinięta umiejętność przystosowania się do tego co czynią inni
-nastawieni na czynności powielane
-nastawieni na awans ekonomiczny i finansowy
LUDZIE ZABAWY (ukształtowani przez rówieśników)
-hedonizm
-traktowanie życia jak zabawy
-dążenie do ekspansji
-umiejętność odgrywania różnych ról społecznych
-łatwość przewodzenia i bycia podwładnym
LUDZIE ZBOCZEŃCY (ukształtowani warunkach nietypowych, a także niedostosowania do danej kultury i do danych warunków życia społecznego)
-buntowniczość
-niechęć do przystosowania
-sprzeciw wobec porządku społecznego
-traktowanie życia jako pola walki
Znaniecki dzieli ich na:
-zboczeńców podnormalnych (zazwyczaj są przestępcami)
-zboczeńcy nadnormalni (sami sobie stawiają zadania i dlatego są twórczy)
Typy charakterów Davida Riesmana.
Trzy typy, charaktery społeczne powstają w wyniku odmiennych sytuacji demograficznych i społeczno-kulturowych.
CZŁOWIEK STEROWANY TRADYCJĄ
-konformizm
-przestrzeganie sztywnych norm
-pełne dostosowanie do innych
-lęk przed wstydem jest wyznacznikiem jego zachowań
CZŁOWIEK WEWNĄTRZSTEROWANY
-większa ekspansywność, inicjatywa
-duża skala dokonywania wyborów
-poczucie winy przy niespełnianiu własnych oczekiwań jest jego drogowskazem życiowym
CZŁOWIEK ZEWNĄTRZSTEROWANY
-mała pewność siebie
-ciągła potrzeba afirmacji
-zwracanie uwagi nie na własne przekonania, lecz na innych
-niepokój o to czy jest akceptowany, jest wyznacznikiem jego postępowania
Czym jest tożsamość i jakie są jej rodzaje?
-Tożsamość dotyczy relacji z samym sobą, ale też relacji ze światem zewnętrznym: innymi ludźmi i kulturą
-Jest to swoiste samookreślenie się, czyli określenie cech swej podmiotowości oraz przedmiotowości
-Tożsamość nie jest przydzielona raz na zawsze, przeciwnie, tworzy się i przeobraża w ciągu życia.
TOŻSAMOŚĆ JEDNOSTKOWA:
-to poczucie samego siebie, które wykształca się w procesie życia
-konstytuuje je poczucie odrębności od innych (poczucie indywidualności-wręcz niepowtarzalności), spójności (integralności) i ciągłości (czyli stałości)
Czym jest „JA”?
-samowiedza jednostki w sensie opisowym (cechy biologiczne, fizyczne, społeczne, przynależności społecznej lub jej brak)
-samoocena
-wiedza o cechach osobowości (temperament, charakter etc.)
-system wartości itp.
TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA:
-cechy jakie jednostce przypisują inni ludzie
-konstrukcję te tworzą, przekształcają i narzucają w toku interakcji
-mieszczą się tu nie tylko aspekty społeczne ale również cechy fizyczne i psychiczne jednostki
TOŻSAMOŚĆ ZBIOROWA (kolektywna, grupowa):
-poczucie „my”- tak wobec samych siebie, jak i wobec innych grup czy na tle innych grup
-dotyczy grup takich jak: narody, grupy etniczne, religijne, klasy społeczne, zawodowe, płci itp.
ROZDZIAŁ 4
Co oznacza ogólne określenie „bycie w kulturze”?
-to posiadanie wewnętrznych dyspozycji do rozumienia wzorów kulturowych i wynikających z nich zachowań ludzi
-jak też rozumienie wytworów kultury ich wytwarzanie i przetwarzanie
-wynika to z nabytej kompetencji kulturowej, które przenikają do osobowości jednostki i które warunkują jej kontakt ze światem- z innymi ludźmi i kulturą
Czym jest uczestnictwo w kulturze?
ANDRZEJ TYSZKA
Wszelki kontakt człowieka z wytworami kultury oraz zachowaniami kulturowymi, a tym samym bezpośredni bądź pośredni kontakt z innymi ludźmi. Kontakt ten polega na używaniu wytworów kultury, na przyswajaniu, przetwarzaniu i odtwarzaniu tkwiących w nich wartości, na podleganiu obowiązującym w kulturze wzorom, ale także na tworzeniu nowych jej wytworów i wartości oraz zachowań.
Jakie cechy przejawia uczestnictwo w kulturze?
-w jakimś stopniu dotyczy każdego człowieka
-„stwarza” ono człowieka, ale jednocześnie sprawia, że kultura się tworzy, przekształca, oraz trwa
-jest splotem percepcji, ekspresji i przeobrażeń kultury
-trudno w nim rozgraniczyć role czynne i bierne
-zawiera połączenie elementów intelektualnych (myśli) i emocjonalnych (wzruszeń) oraz innych aktów psychicznych
-jest efektem procesu wychowania i kształcenia
-jego rozwój odbywa się stopniowo ze względu na pokonywanie trudności intelektualnych i emocjonalnych
-jest to forma interakcji społecznej-bezpośredniej i pośredniej
-wpływa na umiejętność widzenia świata (głównie społecznego)
-przebiega w różnych formach- tzw. układem kultury
Co oznacza, że uczestnictwo w kulturze „stwarza” człowieka, ale jednocześnie sprawia, że kultura się tworzy, przekształca, oraz trwa poprzez to uczestnictwo?
-jest to podstawowy mechanizm kreujący, odtwarzający i podtrzymujący istnienie kultury
-uczestnictwo w kulturze to nieustanne jej nabywanie
-gdy zanika uczestnictwo w danym wytworze kulturowym zanika sam wytwór
Układy kultury według Kłoskowskiej.
Pierwotny układ kultury
Instytucjonalny układ kultury
Układ środków masowego przekazu
„Zamiejscowy” układ kultury
Ad.1Pierwotny układ kultury
-jest najstarszy
-oparty jest na pierwotnych formach kontaktu człowiek z człowiekiem
-funkcjonuje w kręgach bliskich sobie osób (rodzina, zakład pracy, grupa przyjaciół)-kiedyś grupy lokalne
-związany z mową i rozmową oraz bezpośrednią komunikacją niewerbalną
Cechy:
-przechodniość ról nadawcy i odbiorcy
-jednakowe kompetencje kulturowe wszystkich podmiotów
-brak sformalizowania i spontaniczności
-poczucie izolacji od innych społeczności i ich kultur
Ad.2 Instytucjonalny układ kultury
-dotyczy kontaktu z instytucjami jak muzea, teatry, domy kultury itp.
Cechy:
-formalny charakter kontaktów
-nie przechodniość ról nadawcy i odbiorcy
-stałość i profesjonalizacja ról nadawcy
-przechodniość i incydentalność ról odbiorcy (bywanie w instytucjach może być sporadyczne)
Ad.3 Układ środków masowego przekazu
-powstał w wyniku oddziaływania mediów (od prasy po TV)
Cechy:
-silne zinstytucjonalizowanie, scentralizowanie przekazu
-pośredniość kontaktu wynikająca z obecności uzgodnień nadawczych, pośredniczących i odbiorczych
-jednostronność przekazu-ogranicza reakcje zwrotną odbiorcy
-spontaniczny i niesformalizowany ale i powierzchowny odbiór
Ad.4 „Zamiejscowy” układ kultury
-obcowanie z wytworami kultury poza terytorialnym miejscem zamieszkania. Kontakt z instytucjami dokonuje się w większych ośrodkach kulturowych
-turystyka kulturalna-festiwale, zwiedzanie zabytków etc.
Jakie są najważniejsze wskaźniki (kryteria) uczestnictwa w kulturze?
Andrzej Tyszka
Wielość układów, w których jednostka uczestniczy
Wielokierunkowość zainteresowań
Częstotliwość i intensywność kontaktów
Codzienność czy odświętność
Planowość i systematyczność- przeciwnie- przypadkowe i incydentalne
Stopień aktywności i inicjatywy
Stopień zorientowania i umiejętność selekcji
Stopień wyrafinowania
Stopień autonomii przypisywanej kulturze
Stopień samodzielności vs. naśladownictwa
Obecność lub brak twórczej postawy
Anna Przecławska
Ilość i częstotliwość kontaktów
Rodzaj kontaktów
Motywy kontaktów
Efekty (rozbudzenie potrzeb, zmiana w systemie wartości itp.)
Jakie są wewnętrzne uwarunkowania uczestnictwa w kulturze?
Tkwiące w osobowości jednostki:
Świadomość
Aspiracje- w tym wzór „człowieka kulturalnego”
Potrzeby
Zainteresowania
Władza
Posiadana kompetencja kulturowa
Tzw. doświadczenie kulturowe-także w kontaktach z innymi ludźmi
Samoocena
Postawy
Jakie są zewnętrzne uwarunkowania uczestnictwa w kulturze?
Tkwiące w cechach społeczno-zawodowych i materialnych jednostki:
Wykształcenie ( pośrednie między zewnętrznymi a wewnętrznymi)
Zawód i ogrywane role społeczne
Budżet czasu (czas na kulturę)
Dochody (pieniądze na kulturę)
Tradycja rodzinna i ogólnospołeczna (tradycja wzmacniająca uczestnictwo)
Miejsce w strukturze społecznej
Wiek i sytuacja rodzinna ( najwyższy pułap intelektualny i emocjonalny oraz najwyższe uczestnictwo w kulturze jednostka osiąga tuż przed założeniem rodziny)
Płeć (brak jednoznacznych prawidłowości)
Miejsce zamieszkania ( bliskość ośrodków kultury etc.)
Polityka kulturalna państwa
Typu uczestnictwa w kulturze?
Tyszka:
UCZESTNICTWO AKTYWNE I WSZECHSTRONNE
Wielość układów i dziedzin, aspiracje, planowość, systematyczność, obecność działań twórczych, umiejętność werbalizowania i uzasadniania wyborów i gustów.
UCZESTNICTWO OGRANICZONE I KOMPENSACYJNE
-mniejsza aktywność, mniejsza różnorodność, mniejsza regularność, mniejsze zaangażowanie, i mniejsza umiejętność selekcji, większa obecność postaw relaksowych
UCZESTNICTOW SPORADYCZNE I PRZYPADKOWE
Minimalne po za domowe kontakty, poszukiwanie treści rozrywkowych, odbiór bierny, konsumpcjonizm
ABSENCJA KULTURALNA
Brak kontaktów z instytucjami kultury, ograniczony kontakt w układzie pierwotnym, rzadka lektura gazety codziennej, brak kontaktu z TV czy radiem- ludzie starzy, chorzy, osamotnieni, ubodzy, wykluczeni.
Dlaczego trudno jest badać autentyczne przejawy uczestnictwa w kulturze?
-powoduje to fakt, iż refleksje jak i badania empiryczne nad „byciem w kulturze” dotyczą kultury artystycznej jako najważniejszego aspektu uczestnictwa. Tracimy, tym samym z pola zainteresowania inne (równie istotne) dziedziny kultury.
-refleksja i badania skupiają się na aspekcie behawioralnym z pomijaniem aspektu świadomościowego, który jest istotny
Rozdział 5
Jak można określić kulturę masową?
Są to treści przekazywane za pomocą technicznych środków masowego przekazu (prasa, radio i telewizji), które cechują się, z jednej strony dużym scentralizowaniem procesu nadawania i z drugiej strony, dużym rozproszeniem bardzo licznych i różnorodnych odbiorców.
Jakie są relacje pomiędzy kulturą masową a kulturą popularną?
KULTURA MASOWA
-jak wyżej
KULTURA POPULARNA
-treści, które niezależnie od środka przekazu są łatwe w odbiorze, często bardzo skonwencjonalizowane, oraz, które zawierają wyraźne elementy rozrywkowe i tym samym przyciągają liczną publiczność
ICH RELACJE:
-często się pokrywają
-łączy je duża liczba odbiorców
Dzieli je:
-kultura masowa zdefiniowana jest przez charakter przekazu: to co publikowane przez prasę wysokonakładową, rzez radio, częściowo także przez kinematografię i TV (ale nie Internet)
-kultura popularna zdefiniowana jest przez treści przekazu, które budzą zainteresowania licznych odbiorców jak i przede wszystkim przejawy kultury ludycznej (festyny, mecze, odpusty itd.)
-kultura popularna istniała przed masową jako kultura ludowa i mieszczańska- religijna i świecka.
Jakie są historyczne uwarunkowania powstania kultury masowej?
Kultura masowa jest produktem wtórnym rewolucji przemysłowej, silnie związana jest z:
-rozwojem techniki
-zmianami społecznymi i kulturowymi
Mówiąc, że kultura masowa jest skutkiem rozwoju techniki, mamy na myśli serie wynalazków naukowych, technicznych i technologicznych, które doprowadziły do powstania niezbędnych urządzeń nadawczych, pośredniczących i odbiorczych. Istotną cechą rozwoju techniki był także wpływ na masową produkcję tych urządzeń co wpłynęło na ich relatywnie niską cenę dzięki czemu stały się dostępne dla dużej ilości odbiorców.
Mówiąc, że kultura masowa jest skutkiem zmian społecznych i kulturowych mamy na myśli szereg powiązanych ze sobą uwarunkowań.
-urbanizacja i zmiany demograficzne- zmiana wspólnoty w społeczeństwo masowe (duża liczba członków, heterogeniczność składu, anonimowość, brak wewnętrznych powiązań i wewnętrznej zdolności do działania). Cechy te sprawiają, że społeczeństwo jest podatne na zewnętrzne oddziaływania. Kultura masowa stałą się jednym z oddziaływań.
-upadek kultury ludowej- powstała kultura robotnicza; nie wytworzyła jednak swej tożsamości i nie potrafiła zaspokoić potrzeb klasy robotniczej i jednocześnie warstwy pracowników biurowych. W ich miejsce pojawia się kultura masowa, stając się uniwersalną i pożądaną formą.
-praca narzucona przez fabrykę i biuro- monotonna, fragmentyczność zadań, brak satysfakcji zawodowej, fizyczne i nerwowe wyczerpanie. Pojawia się pragnienie ucieczki od wysiłku intelektualnego, bierne poddawanie się bodźcom, podatność na łatwe, jaskrawe efekty. W tej roli świetnie sprawdzała się kultura masowa.
-powstanie czasu wolnego od pracy, zobowiązań społecznych i religijnych- skrócenie dnia, tygodnia czy roku pracy; pojawienie się urządzeń domowych wyręczających człowieka, spowodowało wytworzenie dużej ilości czasu „bez zobowiązań”. Kultura masowa wpasowała się więc w czas wolny i skłania do jego powiększania, zaś czas wolny wymusza dalszy jej rozwój.
-upowszechnienie oświaty na poziomie elementarnym- najpierw oczywisty warunek rozwoju czytelnictwa prasy, potem odbiór innych przekazów. Mimo, że słuchanie radia czy oglądanie TV nie ma teoretycznie wiele wspólnego z alfabetyzmem to jednak ten przygotowuje do odbierania świata „innego niż swój”.
Jakie zmiany społeczno-kulturowe przyczyniły się do powstania kultury masowej?
j.w
Jakie są główne cechy kultury masowej?
KŁOSKOWSKA:
-stechnicyzowanie przekazu
-ogromna liczba odbiorców
-standaryzacja treści
-homogenizacja kultury
-brak kulturowej autonomii
-treści i przekazy jako atrakcyjne widowisko
-zmiany w procesie twórczym
-system zjawisk projekcji i identyfikacji
-nieokreślony związek z rzeczywistością
Na czym polega homogenizacja kultury masowej i jakie są jej rodzaje?
-jest to wymieszanie elementów kultury różnego poziomu i charakteru i -jak to określił Macdonald- przekazanie ich w postaci „jednolitej papki”
-jest to zniesienie dystansów między tym co wyższe-niższe; ważne-nieważne; mądre- głupie; święte-świeckie itp.
-homogenizacja sprawia, że nie można jednoznacznie przeciwstawiać kultury masowej kulturze „wyższej” , gdyż wszystko jest w niej obecne dal wszystkich w postaci „zwariowanej mieszanki spraw ważnych i trywialnych”
Typy homogenizacji:
-homogenizacja uproszczająca-proste trawestacje, plagiaty, stylizacje, uproszczone reprodukcje a przed wszystkim trywialne adaptacje filmowe
-homogenizacja immanentna- polega zazwyczaj na włączeniu do dzieła wyższego poziomu elementów zdolnych przyciągnąć szeroką publiczność (filmy Chaplina); częściej jednak mamy do czynienia z odwrotnym zabiegiem- czyli włączeniu do utworu rozrywkowego pewnych treści bardziej wzniosłych
-homogenizacja mechaniczna- zestawienie obok siebie różnych treści np. w codziennym programie telewizyjnej stacji- choć zauważa się zjawisko swoistej specjalizacji stacji telewizyjnych, radiowych czy czasopism, to ten typ homogenizacji jest nadal najbardziej powszechny
Jakie są specyficzne cechy procesu twórczego w kulturze masowej?
-zależność twórców (nadawców) od gustów mas, a nie od gustów jednostek indywidualnych
-oferta kultury masowej dąży raczej do zaspokajania potrzeb i oczekiwań niż ich kształtowania czy wysubtelniania
-wyobrażenia nadawców (twórców) o odbiorcach, choć jego charakterystyka oparta jest na bardzo rzeczowej analizie profilu psychospołecznego, to jednak jest bardzo uproszczone, skupia się na mało skomplikowanym zespole cech i zainteresowań odbiorcy
-w procesie twórczym bardziej od wartości intelektualnych czy też estetycznych liczy się „oglądalność, słuchalność i poczytność
-kultury masowej nie tworzą intelektualiści czy artyści, są oni jedynie zatrudniani przez nadawców, którzy wymagają od nich spełnienia ich życzeń i sugestii dotyczących treści jak i formy przekazu; bezpośredni twórca w takim układzie ma niewiele do powiedzenia
-depersonalizacja aktu twórczego, czyli daleko idący wzajemny podział pracy, wzajemna kontrola, uzupełnianie poczynań
-każdy proces twórczy to gra między inwencją a konwencją, a kulturze masowej zwycięża konwencja
-utalentowani twórcy w kulturze masowej wykorzystywani są tylko w tej części, która daje się pogodzić z istniejącymi konwencjami
Co oznacza stwierdzenie, że kultura masowa jest system zjawisk projekcji i identyfikacji?
-projekcja oznacza rzutowanie, porównywanie siebie i własnego życia z treściami kultury masowej i odwrotnie rzutowanie tych treści na siebie i swoje życie
-identyfikacja oznacza zaś swoiste zatracenie się, brak dystansu w kontakcie z kulturą masową, przenoszenie na jej bohaterów własnych marzeń oraz równolegle- tworzenie własnych pragnień na wzór i poprzez inspiracje płynące z kultury masowej.
-powoduje to zamazanie rozróżnienia między samym odbiorcą a tym, co otrzymuje od kultury masowej
-w efekcie kultura masowa staje się źródłem wzorów i pragnień i rozbudza konsumpcjonizm
-na wzór bohaterów kultury masowej ludzie zaczynają się ubierać, robić makijaż, kupować meble itp.
-kultura masowa staje się źródłem większości mitów takich jak, znalezienia miłości, sukcesu, szczęścia, bycia wiecznie młodym
- w tym celu wykorzystuje się gwiazdy-idole estrady, boiska a nawet polityki-zastąpiły autorytety; gwiazdy często są „znane z tego, że są znane”; stają się jedna one modelami do naśladowania, upodabniania się do nich, traktowania jak półbogów-półludzi
- w każdym przypadku gwiazdy uosabiają zastępcze marzenie o własnej nieprzeciętności odbiorców
-projekcja i identyfikacja ujawnia się też w stosunku do „supermana”. Superbohaterowie także przedstawiają zastępczą realizacje marzeń odbiorców (głównie mężczyzn) o własnej sile, własnej nieprzeciętności
-„happy end” odgrywa znaczącą rolę w projekcji i identyfikacji, służy uprzyjemnieniu odbioru, ogranicza lub oswaja rozmiar tragiczności i niepewności ludzkiego świata
Co oznacza stwierdzenie, że kultura masowa przejawia nieokreślony związek z rzeczywistością?
Kultura masowa przedstawia świat trochę prawdziwy, a trochę wykreowany i zniekształcony, przy czym nie wiem w jakim stopniu jest prawdziwy a w jakim wykreowany. Ten nieokreślony związek charakteryzują też te same aspekty co zjawisko projekcji i identyfikacji (j.w)
Jakie są główne inspiracje krytyki kultury masowej?
-nostalgia za przeszłością (kiedy wszystko co nowe było potępiane)
-sprzeciw wobec cywilizacji przemysłowej
-poczucie swojego „arystokratyzmu”, ale też niekiedy „filisterstwa kulturalnego” ( czyli w tym przypadku pogardy dla mas i wszystkiego tego, cym masy się interesowały i żyły)
Inspiracje te są mało uzasadnione lub wręcz błędne, pamiętać jedna należy, że kultura masowa przejawia wiele obiektywnych wad.
Jakie są główne negatywne cechy kultury masowej?
-jest instrumentem manipulacji politycznej
-jest instrumentem manipulacji ekonomicznej
-wpływa na bierny stosunek wobec życia
-wpływa na brak wiary odbiorców w cokolwiek
-stępia wrażliwość odbiorców
-ogranicza życie wewnętrzne
-zniekształca obraz rzeczywistości
-zrywa związki z przestrzenią i czasem
-wpływa negatywnie na dzieci
-nie troszczy się o dobro publiczne
Jakie mogą być negatywne skutki wychowawcze oddziaływania kultury masowej?
Głównie mowa tu o wpływie telewizji na rozwój dzieci.
„Dzieci telewizyjne” cechują się:
- brakiem entuzjazmu, zainteresowań, nudą a nawet apatią
-pobudza je przede wszystkim konsumpcjonizm- pragnienie posiadania dóbr materialnych, zabawek, słodyczy, ubrań, gadżetów itd.
-nieumiejętność zabawy z innymi dziećmi oraz niechęć wobec zabawy w ogóle, wolą przebywać „sam na sam z telewizorem”
-„ucieczkowe oglądanie” telewizji przez dzieci mające problemy w szkole i złe relacje z rówieśnikami
-mechanizm ten w sposób wyjątkowo silny zakłóca socjalizacje
Jakie są pozytywne cechy kultury masowej?
-popularność, która może być tez kryterium pozytywnym
-demokratyzacja odbioru tzw. kultury wyższej
-działania edukacyjne i dydaktyczne
-wypełnienie luki po kulturze ludowej
-wspieranie integracji społecznej
-odpowiedź na alienację dnia codziennego
-zaspokajanie ambiwalentnych gustów odbiorców
-kultura masowa nie musi zakłócać realizacji innych przejawów twórczości
Czym jest tzw. społeczeństwo informacyjne?
Jest to takie społeczeństwo, którego najważniejszym składnikiem jest produkcja, gromadzenie i obieg informacji- co jest uznawane za absolutnie niezbędny warunek jego funkcjonowania. Dla jego uczestników komputer, Internet i wszelkie techniki cyfrowe stają się jednym z ważniejszych aspektów życia i pracy.
Jakie są główne zjawiska przejawiające się w społeczeństwie informacyjnym?
-wzrost znaczenia wiedzy teoretycznej jako źródła innowacji
-wzrost znaczenia „technologii intelektualnych” (min. analiza baz danych) jako podstawy podejmowania decyzji politycznych, ekonomicznych, społecznych
-silna dyfuzyjność technologii informacyjnych a przy tym tendencja do konwergencji cech społeczno-kulturowych na całym globie
-szybkość obiegu informacji, zanik związku pomiędzy odległością i czasem
-aktywność całodobowa bez uwzględnienia różnic tref czasowych
-niezależność kosztów przesyłania informacji na odległość
-rozproszenie działań w przestrzeni
-samopomnażanie się roli informacji (np. nowe programy komputerowe, wymuszają większej pamięci i kolejnych programów do jego obsługi)
-pomniejszenie roli ekonomicznej własności intelektualnej poprzez ogromne możliwości kopiowania i darmowej redystrybucji tych dóbr
-pojawienie się rzeczywistości wirtualnej ( w obrazach, dźwiękach, tekstach, życiu społecznym)
-rosnąca różnorodność s sposobach wypowiadania się i twórczej ekspresji (tekst, multimedia, symulacje etc.) w tym powstanie net artu
-obecność hipertekstów-przekraczające linearność tekstu; tekst przestaje stanowić ontologiczną jedność
-wielość alternatyw źródeł informacji; brak monopolu na większość informacji
-pokonanie bezwładność informacji (gdy znajdzie się ona w sieci staje się natychmiastowo dostępna dla każdego)
-zalew informacji, zanik wolności od nadmiaru informacji, brak selekcji informacji
-mała zdolność do weryfikacji prawdziwości informacji przez odbiorców; przez obecność informacji zniekształconych, manipulacji, dezinformacji
-przejście od przetwarzania informacji w umyśle człowieka do przetwarzania informacji w komputerze
-konieczność wiecznego douczania się obsługi nowych urządzeń technologicznych
-przenikanie technologii informacyjnych do niemal każdej dziedziny życia
-zmiany w morfologii życia społecznego we wszystkich jego aspektach (sieciowość w kontaktach zamiast hierarchii, a nawet zamiast realnych związków społecznych
-zmiany w funkcjonowaniu więzi społecznych
-pośpieszne i rozbite na fragmenty życie członków społeczeństwa informacyjnego
-zamazanie granic między sferą prywatną a publiczną (ciężko określić czy cyberprzestrzeń jest prywatna czy publiczna)
-totalne zdeterminowanie życia społecznego, gospodarczego, politycznego i kulturowego przez cyfrowy obieg informacji i działania komputerów
-wytwarzanie się nowych podziałów, nowych form zróżnicowania społecznego i nowych struktur społecznych
-powstaje i funkcjonuje w nim nowy typ człowieka (homo informaticus), mający przesadną świadomość roli i skutków obiegu informacji-także w życiu codziennych, oraz nowy typ zbiorowości- społeczność wirtualna