PROCEDURA

ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ZAWODOWYM

KJ PARYS

Gdynia ul. Francuzów 25

SPIS TREŚCI:

1. WPROWADZENIE

2. CELE I ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PROCEDURY OCENY I AKTUALIZACJI RYZYKA ZAWODOWEGO

1. Cele wprowadzenia procedury

2. Cele oceny i aktualizacji ryzyka zawodowego

3. Zakres obowiązywania procedury

3. PRZEBIEG OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

1. Przygotowanie oceny ryzyka

1. Określenie stanowisk, na których dokonywana będzie ocena ryzyka

2. Powołanie zespołu oceniającego ryzyko. Kompetencje i odpowiedzialność

2. Zebranie informacji potrzebnych do oceny lub aktualizacji ryzyka zawodowego

3. Przeprowadzenie identyfikacji zagrożeń występujących na stanowiskach pracy

4. Oszacowanie ryzyka zawodowego

1. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 dla czynników niemierzalnych

2. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 dla czynników mierzalnych

3. Wybór metody szacowania i wartościowania ryzyka zawodowego

5. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego

4. DZIAŁANIA WYNIKAJĄCE Z OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

5. TERMINY

6. BIBLIOGRAFIA

1. WPROWADZENIE

Zgodnie z powszechnie przyjętą definicją, ryzyko zawodowe określa prawdopodo-bieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodują­cych straty, w szczególności prawdopodobieństwo wystąpienia
u pracowników nie­korzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Ocena ryzyka powinna być przeprowadzana na każdym stanowisku pracy (również nie związanym z ciągłym przebywaniem pracownika w konkretnym miejscu - np. nauczyciel, sprzątaczka, dozorca) i należy do obowiązków pracodawcy wynikających
z przepisów:

• Art.. 226. Kodeksu pracy:

„Pracodawca:

1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.”

• § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z dnia 29 września 2003 r. Nr 169, poz. 1650 na podstawie tekstu ogłoszonego w Dz. U. 97 r. Nr 129, poz. 844; zm.: Dz. U. 2002 r. Nr 91, poz. 811, zmiana Dz. U. z 2007r. Nr. 49, poz. 330)

„Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko…”

Wyniki oceny ryzyka zawodowego powinny być wykorzystywane do planowa­nia działań korygujących i zapobiegawczych, zmierzających do zapewnienia bezpie­czeństwa
i ochrony zdrowia pracowników oraz poprawy warunków pracy.

2. CELE ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PROCEDURY OCENY I AKTUALIZACJI RYZYKA ZAWODOWEGO

1. Cele wprowadzenia procedury

Procedurę wprowadza się jako wskazanie algorytmu postępowania przy dokonywaniu oceny i aktualizacji ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w KJ PARYS w Gdyni.

Procedura:

• przedstawia algorytm oceny ryzyka

• określa zasady wykonywania oceny i aktualizacji ryzyka zawodowego

• określa odpowiedzialność i kom­petencje właściwych osób

• określa działania podejmowane celem poprawy warunków wynikających z oceny ryzyka zawodowego.

Procedura ma na celu:

• identyfikację występujących zagrożeń

• oszacowanie ryzyka związanego z ujawnionymi z zagrożeniami

• podniesienie stanu bezpieczeństwa poprzez wdrożenia działań naprawczych

• bieżące informowanie pracowników o wynikach oceny ryzyka zawodowego

• zapewnienie systematycznej poprawy warunków pracy

1. Cele oceny i aktualizacji ryzyka zawodowego

Podstawowymi celami oceny i aktualizacji ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy jest:

• sprawdzenie, czy wszystkie występujące na stanowiskach pracy zagrożenia zostały właściwie zidentyfikowane, czy jest znane związane z nimi ryzyko zawodowe i czy są stosowane odpowiednie środki w celu jego ograniczenia

• wykazanie pracownikom i/lub ich przedstawicielom, jak i organom nadzoru
  i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środ­ki ograniczania związanego z nimi ryzyka

• dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy oraz organizacji pracy

• ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ogra­niczania ryzyka zawodowego

1. Zakres obowiązywania procedury

Zakres procedury i wynikający z niej zakres obowiązków osób odpowiedzialnych obowiązuje w jednostkach organizacyjnych KJ PARYS w Gdyni:

• Na palcach budowy,

• Biurze.

3. PRZEBIEG OCENY LUB AKTUALIZACJI RYZYKA ZAWODOWEGO

Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać „krok po kroku” w sposób pokazany na schemacie umieszczonym na str. 4 procedury.

Podany schemat postępowania uwzględnia zarówno działania przygotowawcze, działania związane z oceną ryzyka, jak i działania korygujące i zapobiegawcze, które powinny być podejmowane w wyniku oceny.

Procedura określa, że ocena ryzyka w poszczególnych jednostkach organizacyjnych dokonywana będzie - Metodą matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000

1. Przygotowanie oceny ryzyka

1. Określenie stanowisk na których dokonywana będzie ocena ryzyka

Ocena ryzyka zawodowego powinna być traktowana jako proces ciągły, wieloetapowy, pro­wadzący do systematycznej poprawy warunków pracy i powtarzana okresowo, w za­leżności od występujących zagrożeń. Należy ją zawsze powtórzyć wówczas, gdy:

• tworzone są nowe stanowiska pracy

• wprowadzane są zmiany na stanowisku pracy (np.: technologicznych, organizacyjnych)

• ulegają zmianie wykorzystywa­ne podczas przeprowadzenia oceny informacje, takie jak np. wymagania obo­wiązujących przepisów

• po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych

• minie okres 3 lat od dokonania ostatniej oceny na danym stanowisku pracy.





1. Powołanie zespołu oceniającego ryzyko.
   Kompetencje i odpowiedzialność

Do kompetencji Prezesa KJ PARYS należą sprawy polityki bezpieczeństwa pracy, określenie celów i zadań oraz zabezpieczenia środków organizacyjno - technicznych
i finansowych do ich realizacji.

W powołanym przez Prezesa - „Zespole Roboczym” dokonującym oce­ny ryzyka zawodowego powinny brać udział następujące osoby:

• Kierownik ds. inwestycji odpowiedzialny za:

• wyznaczenie terminów przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego

• wyznaczenie składu Zespołu Roboczego

• koordynację prac Zespołu Roboczego

• wyznaczenie reprezentatywnych stanowisk pracy do oceny ryzyka zawodowego

• przekazywanie Zespołowi Roboczemu rejestrów i innych dokumentów dotyczących analizowanych stanowisk

• przekazywanie Prezesowi wyników oceny oraz planu działań koordynujących
  i zapobiegawczych w zakresie merytorycznym i finansowym

• Kierownik robót budowlanych odpowiedzialny za:

• wyznaczenie reprezentatywnych stanowisk pracy do oceny ryzyka zawodowego

• przekazywanie Zespołowi Roboczemu rejestrów i innych dokumentów dotyczących analizowanych stanowisk pracy

• informowanie pracowników o wynikach oceny ryzyka zawodowego

• wykonanie sprawozdania z wyników ryzyka oceny oraz planu działań koordynujących i zapobiegawczych w zakresie merytorycznym i finansowym
  w kierowanej przez siebie jednostce.

• określenie działań mających na celu redukcję ryzyka na analizowanych stanowiskach pracy.

• Pracownik służby bhp odpowiedzialny za:

• przekazywanie Zespołowi Roboczemu rejestrów i innych dokumentów dotyczących analizowanych stanowisk

• przeprowadzenie wywiadu z pracownikami wykonującymi pracę na analizowanych stanowiskach

• dokonanie właściwej identyfikacji zagrożeń występujących na analizowanych stanowiskach pracy i ich oddziaływania na pracownika

• określenie działań mających na celu redukcję ryzyka na analizowanych stanowiskach pracy.

• merytoryczny nadzór i doradztwo w zakresie zapewnienia poprawności dokonania oceny ryzyka i doboru środków jego redukcji.

1. Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka

Do oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy (opis obiektu) potrzebne są przede wszy­stkim informacje na temat:

• lokalizacji stanowiska i/lub realizowanych na nim zadań

• osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych pra­cowników, dla których ryzyko związane z oddziaływaniem zagrożeń może być większe od przeciętnego, np. kobiety w ciąży, młodociani lub niepełnosprawni

• stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technolo­gicznych

• wykonywanych czynności oraz czasu i sposobu ich wykonywania przez pra­cujące na stanowisku osoby

• zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł

• możliwych skutków występujących zagrożeń

• stosowanych środków ochrony

• obowiązujących przepisów prawnych i norm dotyczących ocenianego stanowiska,

• wypadków i chorób zawodowych, którym uległy pracujące na stanowisku osoby

• wymagań przepisów prawnych i norm, określających wymagania bezpieczeństwa
  i higieny pracy na analizowanym stanowisku.

Źródłami tych informacji mogą być:

• dane techniczne o wykorzystywanych na stanowisku maszynach i urządze­niach, otrzymane od producenta lub dostawcy

• procedury technologiczne i instrukcje robocze

• wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, a także uciąż­liwych, występujących na stanowisku pracy

• rejestry wypadków i chorób zawodowych

• literatura naukowo-techniczna

• akty prawne i normy techniczne.

Poza dokumentacją, cennych informacji o analizowanym stanowisku mogą do­starczyć:

• obserwacja środowiska pracy

• obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku pracy

• obserwacja przebiegu pracy (sprawdzenie, czy praca jest wykonywana zgo­dnie
  z ustalonymi procedurami)

• wywiady z pracownikami

• obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników zewnętrznych)

• analiza czynników psychologicznych, społecznych i fizycznych, które mogą wywołać stresy, oraz ich związków z organizacją i środowiskiem pracy analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych wa­runków pracy.

1. Przeprowadzenie identyfikacji zagrożeń występujących na stanowiskach pracy

Identyfikacji zagrożeń dokonuje się na podstawie analizy zebranych informa­cji, której wynikiem powinno być ustalenie:

• czy na analizowanym stanowisku występują czynniki szkodliwe, niebezpiecz­ne
  i uciążliwe, które mogą stanowić źródło zagrożenia?

• kto jest narażony na oddziaływanie tych czynników?

Na tym etapie wykorzystuje się przede wszystkim dotychczasową wiedzę na temat zagrożeń występujących na analizowanym stanowisku. Zawsze celowe jest sprawdzenie, czy zostały one prawidłowo zidentyfikowane i czy dostępne informa­cje (np. wyniki pomiarów odpowiednich parametrów, charakteryzujących zagroże­nie) są wystarczające do oceny ryzyka związanego z zagrożeniem.

Nie można ograniczyć się do ewidencji zagrożeń już znanych, bowiem staranna analiza informacji prowadzi często do wykrycia zagrożeń nowych, dotych­czas nie zidentyfikowanych.

Procedura nie narzuca sposobu dokonania tej analizy. Należy jednak wskazać, że dobre rezultaty osiągnąć można:

• wy­korzystując listy kontrolne, które mogą być zestawieniem czyn­ników szkodliwych i niebezpiecznych, sporządzonym na przykład na podstawie prze­pisów i norm. Listy takie powinny mieć charakter otwarty i powinny umożliwiać do­pisywanie nowych, nie uwzględnionych wcześniej zagrożeń. Na liście zaznacza się te czynniki, które występują na analizowanym stanowisku.

• stosując metodę analizy bezpieczeństwa pracy. Polega ona na systematycznym badaniu kolejnych czynności, wykonywanych na stanowisku.

Dokonując identyfikacji zagrożeń metodą analizy bezpieczeństwa pracy należy:

• określić cele wykonywanych na stanowisku pracy zadań

• ustalić listę czynności, wykonywanych podczas realizacji zadań

• określić zagrożenia związane z wykonywaniem każdej czynności.

Przeprowadzając analizę zagrożeń związanych z wykonywaniem poszczegól­nych czynności należy rozważyć:

• jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić podczas wykonywania czynności (na jakie czynniki niebezpieczne jest eksponowany pracownik podczas wyko­nywania czynności)?

• czy wykonywanie zadań jest związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub ob­ciążeniem psychicznym?

• czy czynności mogą być wykonywane w sposób inny niż ustalony procedu­rami?

• czy podczas wykonywania czynności pracownik jest eksponowany na szko­dliwe czynniki fizyczne (hałas, drgania, promieniowanie itp.)?

• czy podczas wykonywania czynności pracownik jest eksponowany na szko­dliwe czynniki chemiczne lub biologiczne?

• Czy stanowiska pracy siedzącej, w tym stanowiska pracy z komputerami są zorganizowane zgodnie z zasadami ergonomii.

Powyższa lista może być rozszerzona o kwestie oddziaływania innych czynni­ków.

Jeżeli na stanowisku można zaobserwować występowanie szeregu zdarzeń niepożądanych, których przyczyny nie można ustalić, konieczne jest opisanie wystę­pującego problemu i przeprowadzenie jego dokładniejszej analizy. Może się wów­czas okazać potrzebne wykorzystanie wiedzy dodatkowych specjalistów i zastosowa­nie bardziej sformalizowanych metod analizy.

Podczas identyfikacji zagrożeń należy wziąć pod uwagę wszystkie zagrożenia, sytuacje wypadkowe, zdarzenia niebez­pieczne i uciążliwe, które mogą wystąpić podczas pracy na analizowanym stanowisku roboczym.

Po dokonaniu identyfikacji zagrożeń należy przez dyskusję w Zespole Roboczym wykonać ich weryfikację, sprawdzając czy wszystkie zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy na ich temat informacje są wystarczające do oceny ryzyka zawodowego. Przeprowadzając weryfikację nie należy poświęcać zbyt wiele uwagi tym za­grożeniom, które w sposób oczywisty nie wywołają żadnych szkodliwych następstw.

Po identyfikacji zagrożeń należy przeprowadzić dla każdego zagrożenia osobno szacowanie i wartościowanie ryzyka według metod podanych w punkcie 3.4.

1. Oszacowanie i wartościowanie ryzyka zawodowego

Szacując ryzyko zawodowe związane ze zidentyfikowanym zagrożeniem na­leży ustalić, jakie mogą być szkodliwe następstwa zagrożenia, jakie jest prawdopo­dobieństwo, że one wystąpią, jaka jest ekspozycja pracownika na zagrożenia, itp. - zależnie od przyjętej metody szacowania.

Podstawą takich oszacowań mogą być dane statystycz­ne o wypadkach i zdarzeniach prawie wypadkowych, chorobach zawodowych, in­formacje zawarte w literaturze specjalistycznej, a także oceny ekspertów. Ważnym źródłem informacji są wymagania określone w obowiązujących przepisach i nor­mach technicznych, gdzie ustalono najwyższy poziom ryzyka, które można zaakcep­tować.

Przy szacowaniu ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami czyn­nikami niebezpiecznymi i szkodliwymi zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy, postępowanie należy przeprowadzić jedną z poniżej przedstawionych metod dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia:

1. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 dla czynników niemierzalnych

Metoda oceny ryzyka według PN-N-18002:2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

Matry­cowa metoda oceny ryzyka dla niemierzalnych czynni­ków środowiska pracy jest metodą 2-parametrową, w której parametrami ryzyka są:

1) możliwe, spowodowane zdarzeniem, ciężkości na­stępstw (skutki) oraz

2) prawdopodobieństwo, z jakim następstwa te mogą wystąpić.

W metodzie tej szacowanie ryzyka to:

• określenie możliwych następstw zdarzenia,

• prawdopodobieństwa następstw zdarzenia, z jakim mogą one wystąpić.

Szacowanie ciężkości następstw i prawdopodobieństwa należy przeprowadzić dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia.

Tabela 1. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 - szacowanie ciężkości następstw zdarzenia

Szacowanie ciężkości następstw zdarzenia
następstwa	charakterystyka
o małej szkodliwości	urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy, są to: czasowe pogorszenie stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienie oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.
o średniej szkodliwości	urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji, są to np. zranienia, oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.
o dużej szkodliwości	urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć, są to np. oparzenia trzeciego stopnia, oparzenia drugiego stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

Tabela 2. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 - szacowanie prawdopodobieństwa następstw zdarzenia

Szacowanie prawdopodobieństwa następstw zdarzenia
prawdopodobieństwo	charakterystyka
mało prawdopodobne	następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika
prawdopodobne	następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika
wysoce prawdopodobne	następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika

Wartościowanie ryzyka można przeprowadzić przez odczytanie jego wartości z matrycy - wartości ryzyka w skali 3- lub 5-stopniowej

Tabela 3. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 - wartościowanie ryzyka w skali 3-stopniowej

Wartościowanie ryzyka w skali 3-stopniowej
prawdopodobieństwo	Ciężkość następstw
		mała	średnia	duża
Mało prawdopodobne	Małe - 1	Małe - 1	Średnie - 2
Prawdopodobne	Małe - 1	Średnie - 2	Duże - 3
Wysoce prawdopodobne	Średnie - 2	Duże - 3	Duże - 3

Tabela 4. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 - wartościowanie ryzyka w skali 5-stopniowej

Wartościowanie ryzyka w skali 5-stopniowej
prawdopodobieństwo	Ciężkość następstw
		mała	średnia	duża
Mało prawdopodobne	Bardzo małe - 1	Małe - 2	Średnie - 3
Prawdopodobne	Małe - 2	Średnie - 3	Duże - 4
Wysoce prawdopodobne	Średnie - 3	Duże - 4	Bardzo duże - 5

1. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 dla czynników mierzalnych

Metoda oceny ryzyka według PN-N-18002:2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

Wśród czynników występujących w środowisku pra­cy można wyróżnić takie, których oddziaływanie na pracownika daje się określać wielkościami mie­rzalnymi. Tam gdzie jest to możliwe zaleca się oszacowanie ryzyka zawodowego na pod­stawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie.

Czynnikami, które można określić wielkościami mierzalnymi, mogą być przykładowo hałas (charak­teryzowany swoim natężeniem) lub zapylenie (cha­rakteryzowane swoim stężeniem).

W metodzie tej szacowanie ryzyka następuje na pod­stawie zmierzonych wartości czynników występu­jących na stanowisku pracy.

Należy zwrócić uwagę, że przeprowadzona według tej metody ocena ryzyka jest ilościowa, a określona w niej wartość nie podlega dyskusji.

Ocenę ryzyka dla czynników mierzalnych można prze­prowadzać ilościowo, na podstawie wyników pomia­rów czynników środowiska pracy i dopuszczalnych ich wartości określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2002 r. Nr 217, poz. 1833, zm: Dz. U. 2005 r. Nr 212, poz. 1769)

Dla występujących w środowisku pracy czynników szkodliwych określono w w/w rozporządzeniu dopuszczalne stężenia i natężenia w zależności od ich wiel­kości i czasu działania na pracownika. Wprowadzono następujące pojęcia:

• najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego i prze­ciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy (40 godz.), przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń,

• najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina,

• najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) - które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie,

• najwyższe dopuszczalne natężenia (NDN) - wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy (40 godz.), przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Wartościowanie ryzyka zawodowego polega na oszacowaniu zmierzonej w środowisku pra­cy wielkości charakteryzującej narażenie i porównaniu jej z wartościami dopuszczalnymi (np. określonymi w przepisach).

Tabela 5. Metoda oceny ryzyka dla czynników mierzal­nych według PN-N-18002:2000 - wartościowanie ryzyka

Wartościowanie ryzyka
wielkość charakteryzująca narażenie	wartość ryzyka
P > P max	duże
P max > P>0,5 P max	średnie
P < 0,5 P max	małe

P max - wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzu­jącej narażenie, ustalona na podstawie obowiązujących przepisów i Polskich Norm lub jeżeli przepisy i Polskie Normy w tym zakresie nie istnieją, innych wymagań, wytycznych, opinii ekspertów itp. (np. NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie, NDN - najwyższe dopuszczalne natężenie, NDSCh, NDSP lub inne wartości dopuszczalnych natężeń: hałasu, hałasu infradźwiękowego, hałasu ultradźwiękowego, drgań (wibracji), mikroklimatu, promieniowania optycznego: podczerwonego, nadfioletowego, widzialnego, laserowego, pola i promieniowania elektromagnetycznego z zakresu częstotliwości 0 Hz - 300 GHz)).

Ponieważ działanie czynników środowiska pracy na organizm pracowników określane jest przez ich najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia oraz chwilowe i pułapowe, analiza wartościowania ryzyka powinna uwzględniać wszystkie te wielkości.

Przy zastosowaniu środków ochrony indy­widualnej wartościowane według przedstawionej metody ryzyko zawodowe można zmniejszyć o jeden poziom (np. z dużego na średnie).

Warunkiem takie­go postępowania jest prawidłowe dobranie środków ochrony indywidualnej oraz egzekwowanie ich stoso­wania.

Przy wartościowaniu ryzyka zawodowego dla grup pracowników podlegających szczególnej ochronie (np. kobiet w ciąży, młodocianych) wartościowane ry­zyko zawodowe trzeba zwiększyć o jeden poziom (np. ze średniego na duże).

1. Wybór metody szacowania i wartościowania ryzyka zawodowego

Zaleca się:

• Gdy znana jest wielkość charakteryzująca dany czynnik, ustalona w wyniku pomiaru i jej dopuszczalna wartość wynikająca z przepisów lub norm - ocenę ryzyka należy bezwzględnie dokonać metodą matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 dla czynników mierzalnych, niezależnie od metody szacowania i wartościowania zastosowanej do innych zagrożeń na danym stanowisku pracy.

• Do szacowania i wartościowania ryzyka powodowanego przez czynniki niemierzalne na danym stanowisku pracy oraz gdy nie jest znana wielkość czynnika mierzalnego - ocenę ryzyka należy dokonać metodą matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 dla czynników niemierzalnych.

Wartościowanie ryzyka jest konieczne do wydania decyzji o dopuszczalności ryzyka, planowania działań korygujących i zapobiegaw­czych.

1. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego

Po oszacowaniu ryzyka należy wyznaczyć jego dopuszczalność, czyli odpowie­dzieć na pytanie: „Czy ryzyko można zaakceptować?".

Decyzja o zaakceptowaniu ryzyka zawodowego lub konieczności podjęcia od­powiednich działań w celu jego redukcji wiąże się z ustaleniem kryteriów oceny. Podstawowym kryterium, które jest podstawą podejmowania decyzji o akceptacji ry­zyka zawodowego lub konieczności jego ograniczenia, są wymagania zawarte w obo­wiązujących przepisach i normach technicznych.

Uznaje się, że ryzyko zawodowe jest odpowiednio kontrolowane i można je zaakceptować, jeżeli w wyniku oceny można stwierdzić, że:

• spełnione są wymagania obowiązujących przepisów

• uwzględniono wymagania norm

• zasady ograniczania ryzyka zawodowego są właściwie stosowane.

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego należy dokonać wed­ług niżej podanych zasad określonych w PN-N-18002:2000.

Norma PN-N-18002:2000 zaleca również, w zależno­ści od poziomu wartościowania ryzyka w skali 3- lub 5-stopniowej, podjęcie nie­zbędnych działań profilaktycznych.

Tabela 6. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 - zalecane działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali 3-stopniowej

Zalecane działania profilaktyczne - skala 3-stopniowa
poziom ryzyka	wartościowanie ryzyka	działania profilaktyczne
duże	niedopuszczalne	- jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast, np. przez zastosowanie środków ochronnych - planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszeni ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
średnie	dopuszczalne	- zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
małe			- konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostanie co najmniej na tym samym poziomie

Tabela 7. Metoda matrycy ryzyka według PN-N-18002:2000 - zalecane działania profilaktyczne dla wartościowania ryzy­ka w skali 5-stopniowej

Zalecane działania profilaktyczne - skala 5-stopniowa
poziom ryzyka	wartościowanie ryzyka	działania profilaktyczne
bardzo duże	niedopuszczalne	- praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
duże			- jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast - planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
średnie		dopuszczalne	- zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
małe			- zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszenia poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnie-nie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie
bardzo małe			- nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań

Jeżeli stwierdza się, że obowiązujące wymagania wynikające z przepisów lub norm nie są spełnione, ryzyka zawodowego nie można zaakceptować.

Na przykład, ryzyko zawodowe związane z obecnością w powietrzu na stanowisku pracy szkodliwych substancji chemicznych o stężeniu przekraczającym ustaloną wartość najwyższego stężenia dopuszczalnego (NDS) należy uznać za nie akceptowalne (jeżeli nie zastosowano odpowiednich środ­ków ochrony).

Podobnie jest w przypadku czynników fizycznych, których określone parametry nie mogą przekraczać ustalonych najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN).

Tam gdzie przepisy lub normy nie ustalają jednoznacznych kryteriów, należy się kierować przyjętymi ogólnie zasadami i uwzględniać wyniki analiz ekonomicznych oraz opinie zainteresowanych.

Wycinki analizy i oceny ryzyka należy przedyskutować w Zes­pole Roboczym.

4. DZIAŁANIA WYNIKAJĄCE Z OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Plan działań korygujących i zapobiegawczych Zespół Roboczy powinien przedstawić Prezesowi w celu akceptacji.

Plan ten powinien uwzględniać zastosowanie środków ochronnych:

• środków technicznych eliminujących lub ograniczających zagro­żenie,

• środków organizacyjnych, procedur, instrukcji bezpieczeństwa w przypadku zagrożeń,

• środków ochrony indywidualnej.

Przed realizacją wynikającego z oceny ryzyka zawodowego planu dzia­łań korygujących
i zapobiegawczych Zespół Roboczy powinien dokonać jego przeglądu w celu stwierdzenia:

• Czy proponowane działania doprowadzą do wymaganego ogranic­zenia ryzyka zawodowego?

• Czy w wyniku realizacji planu nie powstaną nowe zagrożenia?

• Czy można wybrać inne, bardziej skuteczne działania?

• Co sądzą pracownicy o potrzebie realizacji i skuteczności planowa­nych działań? - zaleca się wywiad wśród pracowników.

• Czy planowane działania będą wdrożone w praktyce?.

Po wprowadzeniu tych działań konieczne jest sprawdzanie ich skuteczności
i przeprowadzanie w razie potrzeby ponownych działań korygujących.

Po zrealizowaniu działań, należy przeprowadzić ponowną ocenę ryzyka zawodowego, umożliwiającą sprawdzenie jej skuteczności.

Opracowując plany działań korygujących i zapobiegawczych zawsze należy rozważyć możliwość wyeliminowania zagrożenia, a jeżeli okaże się to niemożliwe, uwzględniać ogólne zasady zapobiegania zagrożeniom, zgodnie z którymi środki techniczne mają pierwszeństwo przed organizacyjnymi, a środki ochrony indywidu­alnej stosuje się wówczas, jeżeli ryzyka zawodowego nie można ograniczyć w inny sposób.

Na ogół stosuje się zasadę, że ryzyko zawodowe należy obniżyć do najniższe­go, uzasadnionego z punktu widzenia rachunku ekonomicznego, poziomu.

Jeżeli przewidywane nakłady na obniżenie poziomu ryzyka zawodowego są wyższe od spodziewanych korzyści, ryzyko to należy przyjąć i akceptować.


5. Terminarz prac

1. Przygotowanie oceny ryzyka

5.1.1.Określenie stanowisk na których dokonywana będzie ocena ryzyka - 30.112014r..

5.1.2.Powołanie zespołu oceniającego ryzyko. Kompetencje i odpowiedzialność - 07.12.2014r.

2. Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka - 30.12.2014r.

3. Przeprowadzenie identyfikacji zagrożeń występujących na stanowiskach pracy - 20.02.2015r.

4. Oszacowanie ryzyka zawodowego - 15.03.2015r.

1. . Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego - 31.03.2015r.

5. Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego - 15.04.2015r.

7. BIBLIOGRAFIA

• PN-N-18002:2011 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

• PN-N-18004:2001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higie­ną pracy. Wytyczne.

• PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higie­ną pracy. Wymagania.

• „OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO - PODSTAWY METODYCZNE” Pod redakcją dr inż. Wiktora M. Zawieski - CIOP W-wa.

• BHP - organizacja bezpiecznej pracy.

• Materiały Państwowej Inspekcji Pracy.

Gdynia, dnia 06 listopada 2014r.

Opracował: Zatwierdził:

KJ PARYS W GDYNI

15

Sporządził: mgr Tadeusz Jóskowski

PRZYGOTOWANIE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO:

• Określenie stanowisk na których dokonana będzie ocena

• Powołanie zespołu oceniającego ryzyko

• Zapewnienie zasobów niezbędnych do przeprowadzenia oceny ryzyka

ZEBRANIE INFORMACJI POTRZEBNYCH DO OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO (OPIS OBIEKTU)

PRZEPROWADZENIE IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ:

• Ustalenie, jakie czynniki zagrażające występują na danym stanowisku pracy

• Scharakteryzowanie narażenia pracowników na te czynniki

• Ustalenie jacy pracownicy narażeni są na działanie tych czynników

OSZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO ZWIĄZANEGO Z KAŻDYM ZE ZIDENTYFIKOWANYCH ZAGROŻEŃ

WYZNACZENIE DOPUSZCZALNOŚCI RYZYKA ZAWODOWEGO

Czy potrzebne są działania korygujące i/lub zapobiegawcze?

POINFORMOWANIE PRACOWNIKÓW O WYNIKACH OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

SPRAWDZENIE SKUTECZNOŚĆ ZREALIZOWANYCH DZIAŁAŃ

POINFORMOWANIE PRACOWNIKÓW O WYNIKACH OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

MONITOROWANIE

OKRESOWE DOKONYWANIE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

NIE

TAK

ZREALIZOWANIE PRZYJĘTEGO PLANU DZIAŁAŃ

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

REDUKCJA RYZYKA

ZAWODOWEGO

ANALIZA RYZYKA ZAWODOWEGO

POINFORMOWANIE PRACOWNIKÓW O WYNIKACH OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

OPRACOWANIE PLANU DZIAŁAŃ KORYGUJĄCYCH i/lub ZAPOBIEGAWCZYCH

---