1. Rozwój i założenia pedagogiki porównawczej.(źródła ped. Porównawczej, rozwój , cele, funkcje,).

2. Kierunki przemian w ped. Porównawczej i międzynarodowej w kontekście przemian w współczesnym świecie(kierunki globalizacji, proces interkulturyzacji, technologiczny).

3. Nowe obszary zainteresowań ped. porównawczej i związane z nim pytania i dylematy.

4. Specyfika badań porównawczych zasad postępowania metodycznego.

5. Problemy obecne w badaniach porównawczych.

6. System edukacyjny w perspektywie teorii systemowych. Istota teorii systemowej, budowa systemu - komponenty, zasady tworzenia.

7. Umocowanie kontekstu systemu edukacyjnego (kontekst społeczny, kulturowy, demograficzny,.). Wpływ owego umocnienia na kształt systemu i polityki edukacyjnej.

8. Idealizacja systemów edukacyjnych.

9. Założenia polskiego systemu edukacyjnego.(ustawy ,konstytucja, system oświaty)

10. Obraz edukacji na tle innych krajów.

11. Uczestnictwo Polski w budowaniu międzynarodowej przestrzeni edukacyjnej(programy między narodowe PIRS ,Italis , proces ateński itp.)

12. Amerykanizacja polskiego systemu edukacji- w jakim zakresie model amerykańskiej edukacj upowszechnia się w Polsce(kierunki edukacji w Polsce w latach 90.)

13. Podstawowe problemy edukacyjne na świecie; bieda jako źródło niskiego poziomu edukacji Niwelowanie różnic edukacyjnych poprzez międzynarodowe i krajowe programy na rzecz wyrównywania szans.

14. Dostęp do edukacji i równość szans i analiza pojęciowa. Problem dostępu do kształcenia i równości szans edukacyjnych.

15. Edukacja podstawowa i przedszkolna jako narzędzie wyrównywania szans. Podstawowe modele i realizacja. Rozwój edukacji alternatywnej.

16. Polityka edukacyjna w Polsce i na świecie. Trendy w obszarze reform edukacyjnych w perspektywie krótko i daleko strategii rozwoju.(strategia lizbońska).

1. Rozwój i założenia pedagogiki porównawczej.(źródła ped. Porównawczej, rozwój , cele, funkcje,).

Pedagogika porównawcza - to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się analizą i porównywaniem systemów wychowania i oświaty w różnych krajach w powiązaniu z ich rozwojem polityczno - ekonomicznym i społeczno - kulturalnym.

ROZWÓJ:

1. stadium relacji podróżników (od starożytności do XIV w.)

2. stadium zapożyczeń (XV-XVI do początków XX w.) - bezkrytyczne zapożyczanie wzorów obcych i zaszczepianie ich. Twórca pedagogiki porównawczej - M.A.Julien de Paris (XVIII-XIX w.) - podróżował i opisywał systemy edukacyjne różnych krajów.

3. stadium międzynarodowej współpracy (20 lecie międzywojenne - do dziś)

4. stadium sił i czynników pojawiło się po II wojna światowa, w niektórych krajach trwa do chwili obecnej (położenie geograficzne kraju, sytuacja ekonomiczna ustrój)

5. stadium problemowe (od 10-15 lat), np. skąd siię bierze agresja u młodocianych przestępców.

Przedmiotem pedagogiki porównawczej jest analiza całego systemu oświatowego:

-          w relacji uczeń - nauczyciel; nauczyciel - rodzic,

-          analiza instytucji ( szkoły, przedszkola, internatu - zawsze jednej instytucji ),

-          ujęcie globalne badań ( badanie całego systemu w całym państwie - ogólnym ).

• Funkcje pedagogiki porównawczej:

            Tadeusz J. Wiloch w książce pt. „ Wprowadzenie do pedagogiki porównawczej ” wyróżnia trzy podstawowe funkcje pedagogiki porównawczej:

1)      integrującą,

2)      wartościującą,

3)      inspirującą.

Według Mieczysława Pęcherskiego ( def. ) - celem pedagogiki porównawczej jest uchwycenie prawidłowości w kształtowaniu się i rozwoju systemów oświatowych, określeniu tendencji zmian w tych systemach oraz kierunków, w jakich zmiany te zmierzają, a także wyjaśnienie ich przyczyn na podstawie porównywania działania (funkcjonowania) i efektywności systemów oświatowych działających w różnych krajach i w różnych warunkach.

Z celów pedagogiki porównawczej wynikają jej funkcje:

-          poznawcza - pozwala nam dowiedzieć się, jak funkcjonuje szkolnictwo w innych krajach; dostarczenie wiedzy w tym zakresie należy do komparatystów,

-          wartościująca ( decydenci ) - prowadząc badania porównawcze uzyskujemy wnioski jakie badania dotyczące oświaty są korzystniejsze, a jakie nie; wprowadzanie tylko dobrych rozwiązań, wprowadzanie tych, które są najbardziej wartościowe,

-          inspirująca ( komparatyści ) - dotyczy podejmowania nowych działań oświatowych w celu inicjowania globalnych zmian, np. modernizowanie,

-          integracyjna - wynika z konieczności rozległego widzenia zjawisk wychowawczych, spojrzenie na zjawiska, problemy badawcze w różnych dziedzin; pedagogika porównawcza stwarza płaszczyznę do porozumienia dla osób, które na co dzień zajmują się sprawami wychowania,

• -          prognostyczna - nawiązuje do planowania oświatowego, gdzie mówi się o zmianach w porównaniu ze współczesnymi tendencjami rozwojowymi w oświacie; pilotowe badanie zjawiska, czy zmiany

• Zadania pedagogiki porównawczej:

-          zbieranie wiadomości o ustrojach szkolnych i pozaszkolnych oraz danych statystycznych charakteryzujących różne systemy wychowania i nauczania,

-          opracowanie monografii poświęconych poszczególnym ustrojom wychowania i nauczania,

-          porównywanie różnych ustrojów,

-          wykrywanie tego co jest wspólne we wszystkich ustrojach, a więc zmierzanie do odkrycia pewnych zasad budowy i prawidłowości ich rozwoju.

Strategie doskonalenia i przemian systemu edukacji w Polsce.

W systemie edukacji niezbędne są ciągłości i zmiana poszukiwania odpowiedzi na nowe pytania i problemy które niesie rzeczywistość społeczna i przyrodnicza, rozwój nauki, techniki, zmiany w organizacji pracy i świecie ludzkich wartości.

W sprawach strategii oraz metod doskonalenia edukacji w Polsce nasuwają się następujące refleksje i wnioski:

• wprowadzenie w życie strategii oświatowych zależy w znacznej mierze od doboru innowacji, ich stymulacji i eksperymentowania, sposób administrowania i zarządzania oświatą, poszukiwanie środków na finansowanie oświaty.

• programowanie polityki edukacyjnej niezbędna jest odwaga jaką siła wspierająca i mobilizująca, ale również realizm decyzji, świadomie przewidywanych skutków ped. Powinna być to również realizacja jedności wychowania dla życia i przez życie.

• strategia edukacyjna powinna obejmować cały syst. edukacji być zintegrowana z innymi celami społeczeństwa i państwa.

• sposób różnych koncepcji i przebudowy szkoły i systemu edukacji przyjmuje się obecnie strategie ewaluacyjnego doskonalenia oraz kompleksowego długofalowego przekształcania systemu edukacji narodowej

• rozwój systemów eduk. powinien wykazać tendencje do wyprzedzania rozwoju ekonomicznego i społecznego, ponieważ przyszłość będzie podzielona względami: inna i nowa, dziś jest otwarta i nieznana.

• tylko zmodernizowana, kompleksowa doskonalona edukacja może stać się składnikiem wielkiej zmiany w Polsce, ale jej przeprowadzenie napotka na duże przeszkody a one są:

• kult. pedag. doświadczenia

• nieokreśloność i wieloznaczność celów szkoły

• nauki ped. w hierarchii dyscyplin naukowych nie zajmują najważniejszego miejsca

stawiane są pytania o

• sposoby stanowienia celów edukacji i ich źródła

• role szkoły, celów indywidualnych i społecznych w okresie transformacji ustrojowej i wyzwań cywilizacyjnych

• prace nauczyciela - powinien integrować w sobie służbę człowiekowi i służbę społeczną wymaga to od niego przygotowania i motywacji do prowadzenia dialogu z młodzieżą, rodzicami i instytucjami, organizacjami samorządu lokalnego na temat cech docelowych polskiej szkoły przyszłości i nowych orientacji ped. sprzyjających wspieraniu rozwoju i edukacji młodzieży i dorosłych

• każda szkoła powinna przygotować się do działań długofalowych i specyficznych dla niej i środowiska.

Raport Komitetu Ekspertów zalecał przestrzeganie następujących zasad w kształtowaniu idei społeczeństwa wychowującego:

• wyzwalanie oddanych inicjatyw innowacyjnych

• autonomii i zaufania

• różnorodność rozwiązań

• ewaluacja

• rozwijanie piśmiennictwa innowacyjnego.

• podejmowaniu reformy w jej przebieg powinna towarzyszyć świadomość podziału ról pomiędzy nauczycielem kadrą kierowniczą, decydentami oświatowymi, ludźmi nauki, nauczycielskimi zw. zawodowymi. młodzieżą, rodzicami i innymi podmiotami polityki edukacyjnej.

• skumulowanie się wielu kryzysów i wyzwań gospodarczych, społecznych, politycznych, naukowych oraz życia duchowego prowadzi do zjawiska chaosu i dezorientacji nauczycieli w sprawach filozofii, etyki, psychologii, pedagogiki.

• Dla pomyślnej realizacji i przebudowy szkoły i systemu edukacji, powinno być spełnione wiele warunków, do najważniejszych należą:

• uczynienie programy zmian w syst. edukacji składnikiem całej transformacji ustrojowej.

• zapewnienie odpowiedniego udziały procentowego w dochodzie narodowym i w budżecie państwa

• opracowanie i przyjęcie długofalowego programu doskonalenia i reformułowania syst. edukacji na lata 2007, 2012, 2015.

• zainteresowanie szerokich kręgów społ. i władz metodami i naukami realizacyjnymi i praktyki eduk.

• zmiany w systemie kierowania i zarządzania w systemie edukacji zmierzającej do procesu uspołecznienia procesów edukacji

• opracowanie i negocjowanie, rzetelnej realizacji długofalowych oraz rocznych programów

• zapewnienie odpowiedniego prestiżu społecznego i statusu materialnego nauczycieli wszystkich szczebli edukacji

• określenie priorytetów w badaniach pedagogicznych i właściwego wykorzystania wyników badań

• zwiększenie roli młodzieży i rodziców w kształtowaniu pracy dydakktyczno-wychowawczych szkoły

• doskonalenie relacji i współdziałania systemu szkolnego z Instytucjami i organizacjami edukacji nieszkolnej (równoległej) Jesteśmy w XXI w. społ. i państwem w drodze, przebudowie. Kształt tej budowy jaj koszty i efekty zalezą w podobnym stopniu od tego jak będziemy doskonalić i reformować edukację, jak będzie ona reagować na potrzeby społeczne i jednostkowe o ile wolną od różnych nacisków i partykularnych interes

Założenia:
Pedagogika porównawcza jest analizą całego systemu oświatowego:
-          w relacji uczeń - nauczyciel; nauczyciel - rodzic,
-          analiza instytucji ( szkoły, przedszkola, internatu -
zawsze jednej instytucji ),
-          ujęcie globalne badań ( badanie całego systemu w całym
państwie - ogólnym ).
Zakłada ona, że te 3 czynniki oddziałują ze sobą na zasadzie
sprzężenie zwrotnego. Zajmuje się ona zestawianiem, porównywaniem, aby
dostarczyć inspiracji do zmian na lepsze.

CELE:
*       Analiza systemów i problemów edukacyjnych
*       Odkrywanie prawidłowości
*       Systematyczna integracja wiedzy pedagogicznej
*       Optymalizacja procesu wychowania i kształcenia
*       wskazywanie kierunków rozwoju polityki edukacyjnej

Funkcje:
*       Integrująca (scala wiedzę)
*       Wartościująca (opisuje co jest dobre, a co złe)
*       Inspirująca (zachęca do zmian, refleksji)
Specyfika badań:
Badania porównawcze należy analizować z pewną dozą ostrożności -
badania porównawcze przeprowadzane na terenach różnych krajów mogą się
od siebie różnić w zależności od specyfiki systemu edukacyjnego
funkcjonującego w danym kraju.
Badania porównawcze tj. komparatystyczne
1)      Ewolucja paradygmatu-od scjentystycznego/pozytywistycznego do
humanistycznego, gdyż ten pierwszy okazał się niemożliwy do
wykorzystania odnośnie życia społecznego - nie opisuje całej
rzeczywistości
2)      Zróżnicowanie ze względu na obszar paradygmatu

2.Zjawiska i procesy zachodzące we współczesnym świecie leżące u podstaw rozwoju pedagogiki porównawczej.

Procesu globalizacji i integracji świata, dynamika procesów społecznych i ekonomicznych. Procesy integracji gospodarczej i globalizacji kultury przybierają na sile i zataczają coraz szersze kręgi w Europie i w świecie. W dzisiejszych czasach światowa kultura rozwija się bardzo dynamicznie. Zasięg globalny mają dzisiaj takie zjawiska jak amerykanizacja stylu życia, pracy, konsumpcji, rozrywki i sztuki, komputeryzacja produkcji, zarządzania, łączności i informacji, konsumeryzm, kryzys wartości i autorytetów. Zjawiska te naśladowane są powszechnie i masowo, niekiedy bez względu na rzeczywistą wartość oraz własny narodowy, bogaty dorobek materialny i intelektualny. Współcześnie, w różnych krajach, obserwuje się nasilanie wśród ludzi młodych, patologicznych zachowań i uzależnień, wzrost wzajemnej agresji i nietolerancji na tle religijnym, rasowym, narodowościowym oraz chuligaństwa, sekciarstwa, korupcji i bezrobocia. Stopniowe zanikanie barier administracyjnych, ograniczających przepływ ludzi, technologii, informacji, mód, powoduje pojawienie się w wielu krajach jednakowych lub podobnych problemów natury społecznej. Procesy demokratyczne zakłócane są dążeniami separystycznymi, fundamentalizamami i walką o władzę. Na ten kompleks negatywnych zjawisk nakładają się jeszcze problemy przeludnienia planety, kurczenia się zasobów surowców energetycznych głodu i zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Dla edukacji są to nowe, trudne wyzwania, z którymi musi się zmierzyć by zapobiec dalszemu narastaniu nierozwiązanych problemów.

Edukacja szkolna uznawana jest za istotny czynnik kulturotwórczy, decydujący o jakości życia, zarówno pojedynczych ludzi jak i całych społeczeństw i narodów. Mimo powszechnej i niejednokrotnej surowej krytyki, spełnia kluczową rolę w przygotowaniu młodych pokoleń do dorosłego życia. Uwzględniająca rozwój akceptowanych powszechnie wartości etyczno- moralnych, stanowi silę mogącą skutecznie przeciwstawić się procesom niszczącym wielowiekowy dorobek ludzkości. By tak się stało, potrzebna jest, podejmowana na szeroką skalę integracja pedagogicznych osiągnięć w różnych krajach. Szansą na to by ogromne środki finansowe, jakie wiele państw przeznacza na oświatę, mogły być racjonalnie wykorzystywane, jest podejmowanie międzynarodowej współpracy i kooperacji w dziedzinie poszukiwania sposobów optymalizacji funkcjonowania systemów oświatowych. Wiedza o stanie edukacji na świecie, tj. o trudnościach, zagrożeniach, osiągnięciach i nadziejach, może być pomocna nie tylko przy projektowaniu i wdrażaniu reform oświatowych, ale także pełniejszym zrozumieniu zjawisk zachodzących w życiu społecznym rozmaitych środowisk.

4. Zagadnienie: Specyfika badań porównawczych, zasady postępowania metodologicznego.

Ekwiwalencja - Sposób na rozwiązanie problemu podstawowego badań porównawczych tj. Z jednej strony, żeby nie zatracić specyfiki zjawisk właściwych dla danej kultury, a z drugiej aby znaleźć ogólne kategorie, do których odwołanie się uczyni zjawiska porównywalnymi. Wyróżniamy:

• E. kultury - przedmioty i zjawiska mogą być postrzegane lub oceniane w podobny sposób w różnych kontekstach kulturowych

• E. kontekstu - obiekty należące do zbiorów wyższego rzędu są klasyfikowane jako podobne ze względu na specyficzne właściwości

• E. struktury - obiekty zajmujące tę samą pozycję wewnątrz pewnych systemów organizacyjnych zostały zdefiniowane jako podobne ze względu na właściwości

• E. funkcji - porównywane obiekty odgrywają tę samą rolę w funkcjonowaniu porównywalnych systemów

• E. korelacji - wyrażanie relacji statystycznych w danych z obserwacji/ podobne kryteria wyznaczające kształt systemu

• E. pochodzenia - uznaje się, że zjawiska porównywalne pochodzą z podobnego źródła.

W badaniach porównawczych główną rolę odgrywa ekwiwalencja funkcji, która dotyczy takiej sytuacji, w której dla jednej zmiennej należy określić różne wskaźniki zależne od kontekstu poszczególnych krajów np. pozycja społeczeństwie - stan majątkowy, urodzenie, religia, przynależność do partii.

Jukstapozycja - porównywalność elementów, wspólny mianownik - edukacyjny bądź pozaedukacyjny, ekwiwalencja. Wstępna konfrontacja danych z różnych krajów w celu ustalenia kryteriów porównania

Warunki niezbędne do prowadzenia badań porównawczych:

• Występowanie przynajmniej dwóch elementów

• Jukstapozycja

• Kontekstowość

Specyfika badań porównawczych:

• Przy porównywaniu systemów oświatowych teoria pedagogiczna nie ma już pozycji dominującej, ale wiąże się z teoriami i wyjaśnieniami ekonomicznymi, socjologicznymi, jak również z antropologią kulturową, demografią, prawem itp. Współczesne naukowe porównywanie systemów oświatowych, nawet wtedy gdy bywa określane mianem „pedagogiki porównawczej”, jest dziedziną interdyscyplinarną, nasyconą także danymi z innych niż klasyczna pedagogika dziedzin nauki

• Dane empiryczne dotyczące systemów oświaty nie są jedynie dokumentacją, ale mają duże znaczenie wyjaśniające. Ważne jest dostarczanie informacji posiadających nie tylko charakter teoretyczny, ale przybliżających konkretne problemy praktyczne.

4. Specyfika badań porównawczych, zasady postępowania metodologicznego 

 Warunkiem badań porównawczych jest;

1. Występowanie co najmniej dwóch elementów;

2. Jukstapozycja - porównywalnośc elementów. Pozwala nam stwierdzic, czy to co chcemy porównac jest porównywalne. Elementy muszą posiadac cechy wspólne, muszą być z tych samych zbiorów, by móc je porównac;

3. Kontekstowośc - badania porównawcze powinny uwzględniac np. poziom rozwoju kraju, sytuację ekonomiczną, demograficzną.

Albert Maszke pisze że pedagogiczne badania porównawcze polegają na porównywaniu współczesnych systemów oświatowych, ich założeń organizacyjnych, podstaw społecznych, ekonomicznych i prawnych, zasad funkcjonowania, realizowanych koncepcji edukacyjnych jak i rozwoju myśli teoretycznej w różnych krajach.

Przedmiotem porównania mogą być wszystkie elementy strukturalno-organizacyjne systemów oświatowych w tym zwłaszcza kwestie planowania organizacji instytucji szkolnych, zagadnienia zarządzania oświatą, finansowania szkolnictwa, relacje miedzy szkołami a rodzicami i środowiskiem lokalnym, zagadnienia programów nauczania, stosowanych środków i metod kształcenia i wychowania.

Praktyczna wartość badań porównawczych sprowadza się do  poszerzania i rozwijania wiedzy teoretycznej o wychowaniu oraz wykorzystaniu wiedzy o funkcjonowaniu oświaty w innych krajach dal doskonalenia własnego systemu wychowawczego poprzez poznanie jego mocnych  słabych stron.

 

Pedagogiczne badania porównawcze odnosić  się mogą zarówno do funkcjonujących w danym kraju lub regionie szkół i placówek oświatowo-wychowawczych jak i do systemów oświatowych innych krajów. W  prawdzie na mocy pewnego zwyczaju termin badania porównawcze oznacza badanie w którym porównuje się dane zebrane z więcej niż jednego kraju to w praktyce pedagogicznej porównuje się dane odnoszące się do różnych regionów czy województw jednego kraju.

 

Maszke tak samo jak Palka rozgranicza badania porównawcze w ujęci krajowym i te odnoszące się do porównań wielu krajów:

 

1. Badania porównawcze w ujęciu krajowym.

Odnoszą się  przede wszystkim do porównawczego ujęcia warunków materialnych, społecznych czy organizacyjnych szkół różnych typów i stopni oraz placówek oświatowo-wychowawczych. Zmierzają one do wskazania na występujące  różnice w dostępności dzieci i młodzieży do szkół, różnic w kształtowaniu się infrastruktury oświatowej, w finansowaniu szkół, powiązania systemów oświaty z administracją terenową, w zasadach doboru kadr, w poziomie wykształcenia nauczyciel zatrudnionych w szkołach, różnic w poziomie i efektywności nauczania i wychowania. Badania mogą odnosić się również do placówek opiekuńczo- wychowawczych, ich organizacji, uczestników tych placówek jak i zatrudnionych w nich nauczycieli i wychowawców, których zróżnicowanie ze względu na środowisko, w jakim żyją i pracują ( np. wiejskie-miejskie) rzutuje na ich funkcjonowanie oraz jakość i poziom pracy.

 

Tego rodzaju pedagogiczne badania porównawcze przeprowadza się zazwyczaj wówczas, gdy chcemy określić wpływ różnych czynników  środowiskowych, kulturowych, ekonomicznych, religijnych czy innych, na funkcjonowanie szkół na efektywność ich pracy, na nierówności edukacyjne, zróżnicowanie materialne, poziom nauczania i przygotowania uczniów do dalszego kształcenia do pracy zawodowej, jak i na występujące różnice w dostępności dzieci i młodzieży do kolejnych szczebli kształcenia. Praktyczna wartość badań porównawczych przejawia się w tym, że ich wyniki stanowić mogą podstawę do podjęcia długofalowych bądź korygujących działań związanych z wprowadzeniem zmian w rozwoju oświaty  w regionach zaniedbanych.

 

2. Badania porównawcze w ujęciu wielu krajów.

Odnoszą się do porównań oświaty w wielu krajach i mogą mieć różne cele.

Niekiedy są  nimi cele teoretyczne, innym razem praktyczne czy społeczne a jeszcze innym propagandowe. 

Głównym przedmiotem badań są zwykle wszelkie uwarunkowania społeczne, demograficzne, ekonomiczne czy prawne, które wpływają na funkcjonowanie systemu oświatowego w tym i funkcjonowanie róznych instytucji szkolnych pozaszkolnych. Mogą one dotyczyć m.in. prawa dzieci i młodzieży do nauki, realizacja obowiązku szkolnego, w jakimś kraju, wpływu oświaty na poziom bezrobocia, poziomu wykształcenia społeczeństwa na poziom rozwoju społecznego i gospodarczego danego kraju lub np. związków pomiędzy poziomem analfabetyzmu a poziomem przestępczości. Przedmiot badań dotyczyć może także struktur organizacyjnych oświaty, usadowienie szkolnictwa i jego podsystemów np. placówek wychowania przedszkolnego, szkolnictwa podstawowego, ogólnego, zawodowego, publicznego lub niepublicznego

Maszke wyróżnia jeszcze trzy fazy przejściowe

 

I Opis wybranych zjawisk wspólnych dla wszystkich krajów

 

Opis ( deskrypcja ) powinien obejmować wszystkie zjawiska, fakty i procesy związane z kształceniem i  wychowaniem, które dają się porównać, jak i ich powiązania z wieloma innymi czynnikami wpływającymi na zachodzące w instytucjach oświatowych procesy. Opisowi towarzyszyć powinno porządkowanie materiałów, oznacza to ze na tym etapie badacz powinien dokonać selekcji tych zjawisk  czy sytuacji pedagogicznych które nadają się do porównania i eliminować te z nich które uznajemy za nieistotne lub małoznaczące.

(Dla pedagoga  znaczące miejsce powinny zająć w opisie wszelkie zagadnienia odnoszące się do założonych i rzeczywiście realizowanych funkcji szkół )

 

II  Wyjaśnienie i interpretacja przyczyn występowania zjawisk.

 

Interpretacja polega na wyjaśnianiu  zjawisk i procesów pedagogicznych w ich wzajemnych relacjach genetycznych i funkcjonalnych. Można powiedzieć iż zjawiska powinny być tak naświetlone aby można na tej podstawie dostrzec związki i relacje między nimi. Aby dokonać właściwej interpretacji , niezbędnym jest nie tylko pozyskanie informacji ogólnych. lecz także informacji wyjaśniających w jakich okolicznościach i uwarunkowaniach mogło zajść dane zjawisko czy proces.

Badacz musi sam poszukiwać, wyjaśniać i interpretować informacje i okoliczności występowania danego zjawiska czy procesu opierając się na opisie i własnym doborze wskaźników niezbędnych do oceny zjawisk, odsłaniając jednocześnie zjawiska ukryte bądź niektóre oficjalne doświadczenia

 

III  Zestawienie danych ilościowych niezbędnych dla dokonania porównań w poszczególnych krajach ( tzw. jukstapozycja)

 

Polega na porównawczym zastosowaniu informacji o badanych zjawiskach z różnych krajów z uwzględnieniem właściwych dla nich kontekstów. Opiera się ona na dobieraniu takich wskaźników które mogą stanowić podstawę do porównania i  uchwycenia różnic i podobieństw. Zestawienie informacji o badanych zjawiskach jest niezbędne dla zrozumienia typów i rodzajów instytucji oświatowych  niekiedy różnie nazywanych, innym razem nazywanych wprawdzie podobnie lecz zadania w  nich realizowane są inne w różnych krajach i różnych okresach życia dziecka.

Badacz powinien wiedzieć jakim celom ma służyć porównanie zjawisk czy procesów pedagogicznych jakie przedmioty i zjawiska nadają się do porównania a jakie do porównań się ni nadają i dlatego należy je pominąć. Znajomość owej specyfiki umożliwia dokonanie rzeczowego i naukowego uzasadnienia porównania.

Dokonując porównań należy pamiętać iż wykorzystanie różnych rozwiązań organizacyjnych, strukturalnych, czy programowych z innych krajów dla własnych potrzeb, może być uzasadnione tylko gdy wyniki badań jak i przeprowadzone analizy uwzględniać będą wszelkie uwarunkowania historyczne, społeczno kulturowe, ekonomiczne, demograficzne, obyczajowe, religijne i inne, gdyż wszystkie wpływają na kształt i funkcjonowanie systemu oświatowego.

 

 

Podstawową metodą badawczą w porównawczych badaniach międzynarodowych jest metoda statystyczna. Jest ona w szczególności przydatna przy porównywaniu wartości liczbowych np. wielkości dochodu narodowego przypadającego na jednego mieszkańca w badanych krajach

Dla porównania zjawisk mających miejsce w przeszłości bardziej przydatna jest metoda oparta na źródłach historycznych np. gdy chcemy porównać organizację szkolnictwa w Polsce w latach 1945należy oprzeć się na informacjach zawartych w materiałach źródłowych z minionego okresu np. dokumentach szkolnych, ustawach itp.

Niekiedy w badaniach porównawczych w których badacz formułuje hipotezy przydatna okazać się może także metoda indukcji.

5. Problemy towarzyszące badaniom porównawczym

Badania porównawcze stawiają przed badaczem szereg problemów do których m.in. należy :

a)      potrzeba zdefiniowania pojęć i terminów w taki sposób aby były one możliwe do przyjęcia dla wszystkich porównywanych krajów,

b)     dobranie identycznych lub różnorodnych wskaźników dla określonych pojęć w każdym  z badanych krajów,

c)      wyciagnięcie właściwych wniosków teoretycznych z dokonanych empirycznych porównań

Spełnienie tych warunków jest trudnym zagadnieniem metodologicznym gdyż badania porównawcze mają charakter interdyscyplinarny. W związku z tym ustalenie wspólnej podstawy porównań  nie jest proste, gdyż zawsze rodzi się pytanie czy dany wskaźnik, rzeczywiście opisuje w sposób właściwy interesujące badaczy zjawiska w badanych krajach.

Główne problemy badawcze :

• Dobór tematów

• Przejrzystość kryteriów doboru państw w badaniach międzynarodowych

• Założenia badawcze

• Język zrozumiały, komunikatywny

• Zależność między wynikami

• Strukturalizacja zgromadzonej wiedzy - porządkowanie

• Rzetelność naukowa, dokładność

6. System edukacyjny w perspektywie teorii systemowej. Istota teorii systemowej, budowa systemu - komponenty, zasady tworzenia.

SYSTEM - to zbiór obiektów, między którymi zachodzą powiązania bezpośrednie i pośrednie wyróżniające się z otoczenia.

Główne wyznaczniki systemu:

• System składa się z elementów dających się ze sobą zidentyfikować;

• Pomiędzy elementami systemu istnieje przynajmniej jedna zależność;

• Niektóre zależności wyznaczają inne;

Organizacja systemu polega na wytworzeniu się sieci relacji między elementami oraz własności tych relacji warunkiem rozpoznawania tożsamości systemu jest ich niezmienność.

Cechy systemu

• Zależność

• Stałość

• Spójność

• Funkcjonalność

Cechy systemu determinują jego identyfikowalność. Nie istnieją systemy identyczne.

Rodzaje systemu: otwarty - półotwarty - zamknięty

Każdy system działa w warunkach politycznych, społeczno - kulturowych, demograficznych i ekonomicznych i to powoduje, iż różni się on pod wieloma względami.

Elementy systemu edukacyjnego:

• Regulacje prawne

• Struktura

• Uczestnicy

• Organizacja

• Infrastruktura

• Środki finansowe

• Zarządzanie

Tworzenie systemu powinno zostać poprzedzone określeniem ogólnej filozofii i założeń wstępnych.

6. Budowa systemów edukacyjnych w perspektywie teorii systemowej.

W naszym kraju żyjemy na styku różnych systemów. Systemy te wzajemnie się przenikają i uzależniają; np. system prawny warunkuj inne systemy (system zdrowotny).

Definicja systemu wraz z jej głównymi wyznacznikami:

• System składa się z elementów dających się zidentyfikować;

• Pomiędzy elementami systemu istnieje przynajmniej jedna zależność;

• Niektóre zależności wyznaczają inne.

System- zbiór obiektów, między którymi zachodzą powiązania bezpośrednie i pośrednie wyróżniające się z otoczenia.

Organizacja systemu polega na wytworzeniu się sieci relacji między elementami oraz własności tych relacji. Warunkiem rozpoznania tożsamości tych systemów jest ich zmienność.

Cechy systemów:

• Zależność

• Stałość

• Spójność

• Funkcjonalność

Cechy systemu determinują jego identyfikowalność. Nie istnieją systemy identyczne.

Rodzaje systemów:

• Otwarty: elastyczny, podlega zmianom zachodzącym w otoczeniu; czuły na zmiany i chwiejny.

• Półotwarty: stopniowo reaguje na zmiany systemu; dostosowanie do zmian; zabezpieczenie przed chaosem;

• Zamknięty: mało podatny na zmiany, nie reaguje na zachodzące w otoczeniu zjawiska i procesy

System edukacyjny w Polsce to system półotwarty.

MODEL SYSTEMU

ŻĄDANIA SYSTEM POLITYCZNY

(Wejście) POPARCIE DECYZJE DZIAŁANIA

Sprzężenie zwrotne

Otoczenie systemu

Elementy systemu edukacyjnego:

1. Regulacje prawne (system prawny)

2. Struktura (system strukturalny)

3. Uczestnicy (system osobowy)

4. Programy (system programowy)

5. Organizacja (system funkcjonalny)

6. Infrastruktura (system infrastrukturalny)

7. Środki finansowe (system finansowy/materialny)

8. Zarządzanie (system zarządzania).

Tworzenie systemu powinno zostać poprzedzone określeniem ogólnej filozofii i założeń wstępnych.

8.Ideologizacja systemów edukacyjnych.

Zastanawiając się nad istotą edukacji, analizując jej wielowymiarowe definicje można odnaleźć dwie kluczowe przestrzenie myślenia o tym procesie. Z jednej strony są to działania adaptacyjne, których efektem ma być podporządkowanie, jednomyślność i odtwarzanie. Z drugiej zaś, aktywności emancypacyjne, które finalne mają doprowadzić do wyzwolenia, rozumienia i świadomego zaangażowania jednostek i grup społecznych. Te przeciwstawne tendencje wyrażają z jednej strony motywacje władzy, a z drugiej pragnienia ludzi. Edukacja od zawsze była niezwykle ważną przestrzenią kontroli społecznej, z której rządzący (bez względu na opcje polityczne i
systemy władzy), ideolodzy i biurokraci korzystali dostrzegając jej potencjał. Edukacja w wydaniu jednowymiarowym stwarzała szanse na podporządkowanie społeczeństw i jednostek. Jednak to także za jej sprawą dokonywało się uwolnienie od wszelkich przestrzeni, które można było postrzegać jako opresyjne zarówno w sferze prywatnej jak i publicznej. Ta dychotomia skłania do namysłu nad rolą i istotą edukacji obecnie, w dwadzieścia lat od rozpoczęcia zmiany ustrojowej.
Rozumienie edukacji zostało w ostatnich latach poszerzone. Badacze, praktycy, a zwłaszcza uczestnicy procesów edukacyjnych dostrzegają coraz częściej jak istotne znaczenie dla edukacji mają jej wymiary biograficzne, całożyciowe, poza- i nieformalne. Edukacja w czasach płynnej nowoczesności stała się trudna do opisania poprzez zróżnicowanie i wychodzenie poza wystandaryzowane formy. Stała się przestrzenią niezwykle skutecznej autokreacji dla jej refleksyjnych uczestników oraz źródłem kolejnego zniewolenia dla osób konsumujących ją jak każdy inny produkt.

10. Obraz edukacji na tle innych krajów.

W krajach rozwiniętych wydaję się na edukację jednego dziecka ok. 140 tysięcy dolarów. Jednak efekty są różne: amerykański rząd przeznacza na edukację dzieci trzykrotnie więcej niż Polska.

Najwyższy poziom nauczania zapewniony mają dzieci w Finlandii. Nie chodzi tu jednak tylko o pieniądze. Co prawda fińskie władze przeznaczają w formie ulg podatkowych, subwencji do szkół czy dodatków rodzinnych aż 140 tys. dolarów na wychowanie każdego dziecka w czasie całego okresu jego dorastania - jednak dokładnie tyle samo na ten cel odkładają władze Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Niemiec, a jeszcze więcej Francji czy Belgii. A efekt jest zupełnie inny. Wszystko zależy od modelu edukacji.

Fiński zakłada przede wszystkim, że szkoły publiczne powinny być na mniej więcej równym, możliwie jak najwyższym, poziomie. To ogromny kontrast m.in. z rozwiązaniami w USA i Zjednoczonym Królestwie, gdzie rodzice najbogatszych dzieci posyłają je do ekskluzywnych szkół prywatnych, pozostawiając na marginesie wiele szkół publicznych, szczególnie w gorszych dzielnicach. Helsinki w ostatnich kilkunastu latach zerwały także z tradycyjnymi metodami nauczania, stawiając na zupełnie innowacyjne koncepcje. Jedna z nich zakłada, że do 10. roku życia akcent położony jest na rozwój osobowościowy dzieci, a nie wtłaczanie im do głowy encyklopedycznej wiedzy. Celem ma być przede wszystkim uformowanie ufnego człowieka, a także znalezienie jego najsilniejszych stron. Innym rozwiązaniem jest koncentracja szkoły na wybranych przedmiotach przez wiele tygodni nauczania. - To przynosi najlepszy efekt. Na razie jednak kontrast w poziomie edukacji pozostaje ogromny. Wśród bogatych krajów świata na szarym końcu pozostają Meksyk, Turcja, Grecja, Włochy, Portugalia, Hiszpania i USA. Natomiast - poza Finlandią - z wysokiego poziomu nauczania dumni mogą być także Koreańczycy, Kanadyjczycy, Nowozelandczycy i Australijczycy. Polska mieści się dokładnie w środku peletonu. Jest to spore osiągnięcie, bo pomijając Meksyk i Turcję, władze Polski wydają na edukację najmniej ze wszystkich krajów OECD: 43,7 tys. dolarów na dziecko. To aż czterokrotnie mniej niż Szwedzi, Duńczycy czy Austriacy. Brak państwowych subwencji przekłada się jednak na fatalne warunki życia młodych Polaków, przynajmniej w porównaniu z najbogatszymi krajami świata. Okazuje się bowiem, że aż 3/4 nie ma odpowiednich warunków do nauki ani w szkole, ani w domu. W Holandii czy Belgii na taką dolegliwość skarży się tylko co dziesiąty uczeń.

• Singapur, Korea Południowa czy Hong Kong poradziły sobie z zapewnieniem wysokiego poziomu nauczania w szkołach. Nie były do tego potrzebne duże nakłady, ani inne finansowe gratyfikacje. W Republice Korei system edukacyjny jest stworzony w taki sposób, że najważniejsi są nauczyciele pracujący w szkołach podstawowych. Prestiż płynący z wykonywania tego zawodu jest ogromny, a konkurencja bardzo duża. Do pracy w charakterze nauczyciela szkoły podstawowej przyjmuje się wyłącznie osoby, które ukończyły studia z najlepszymi wynikami - jest to pięcioprocentowa grupa studentów. Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych nauczycielami zostają zwykle studenci z 30-procentowej grupy, która kończy naukę z najniższymi rezultatami. Tymczasem, jak wykazują badania, od poziomu wykształcenia nauczycieli zależy w ogromnym stopniu późniejszy poziom wiedzy uczniów.

• O ile jednak w Korei Południowej bycie nauczycielem jest powodem do dumy i źródłem prestiżu, w Ameryce jest zupełnie odwrotnie. Nauczyciele są tam marnie opłacani, a także nie cieszą się szacunkiem. Nic więc dziwnego, że do szkół trafiają głównie słabsi absolwenci, którzy nie byli w stanie znaleźć sobie lepszego zajęcia. Efekty, w postaci poziomu nauczania, a więc i poziomu uczniów, są oczywiste.

• Kraje, które stworzyły efektywne systemy edukacji zapewniają nauczycielom niezbędny "trening" w postaci praktyk oraz nadzoru bardziej doświadczonych starszych kolegów. Co więcej, system edukacji nauczycielskiej jest stworzony w taki sposób, aby odpowiadać zapotrzebowaniu szkół na nauczycieli; jest ściśle skorelowany z ilością miejsc pracy dostępnych w szkołach. Jeśli jest niewielu kandydatów na nauczycieli, można poświęcić naprawdę spore sumy na ich naukę oraz wdrożenie do zawodu.

• Kolejnym pomysłem na zwiększenie skuteczności nauczania jest zapewnienie ścisłej współpracy między nauczycielami tego samego przedmiotu. W Finlandii dostają oni jedno wolne popołudnie, podczas którego wymieniają się pomysłami i uwagami, a także wspólnie tworzą plany przeprowadzania lekcji.

• Dobre wyniki egzaminów, zwłaszcza z przedmiotów ścisłych, uczniów pochodzących z Finlandii, Korei Płd., Japonii czy Kanady to także efekt skoncentrowania czasu i wysiłków nauczycieli nad tymi uczniami, którzy radzą sobie słabiej. W Finlandii nawet jeden na siedmiu nauczycieli w danej szkole prowadzi zajęcia uzupełniające, na które uczęszcza nawet 1/3 uczniów. W Singapurze nauczyciele są zobowiązani do dłuższego przebywania w szkole, jeśli uczniowie nie radzą sobie z nauką.

• Problem edukacyjny nie tkwi wyłącznie w ilości pieniędzy, jakie mogą być na edukację przeznaczone. Oczywiście, finanse są istotne, ale na nic się zdadzą, gdy nie istnieje sprawny i skuteczny system, który będzie przeznaczone na szkolnictwo środki wydatkował efektywnie. System ten powinien stworzyć nie tylko ścieżkę kariery dla przyszłych nauczycieli, ale także dostosować ją do zapotrzebowania szkół na nowych pracowników. W wielu krajach, m.in. w Polsce, "podaż" kandydatów wielokrotnie przewyższa "popyt". Kluczem do sukcesu jest jednak przekonanie społeczeństwa i kandydatów na nauczycieli, że ich praca jest wyjątkowa i bardzo istotna - że łączy się z nią prestiż. Inaczej nie uda się ściągnąć do szkół najlepszych absolwentów - zdolnych poświęcić swoje wymagania finansowe na rzecz sprawy kształcenia dzieci i młodzieży.

• Wiele pisze się o tym, że trudno porównywać szkoły w Azji i te na Zachodzie, gdyż różnią je cywilizacyjne wartości (zwłaszcza charakterystyczna dla Azjatów pracowitość). Teza ta jest nieuprawniona, gdyż w rankingu OECD (dot. zaawansowania matematycznego uczniów) na czele znajduje się Finlandia, a na czwartym Kanada. Drugie i trzecie miejsce przypadły Korei i Japonii. To nie pracowitość czy inne kwestie są decydujące - najważniejszy jest dobry system.

• W ciągu ostatnich 50 lat liczba osób z wyższym wykształceniem w krajach rozwiniętych wzrosła o 200 proc. - wynika z badań OECD. Państwa, których mieszkańcy są najlepiej wykształceni, to także jedne z najbardziej zamożnych na świecie. Stany Zjednoczone, Japonia, Kanada, Australia i Norwegia - wszystkie te kraje, oprócz tego, że mają wysokie PKB i PKB per capita (produkt krajowy brutto podzielony na liczbę mieszkańców kraju), dużo inwestują w edukację. W krajach z najbardziej wykształconym społeczeństwem, różnica między publicznymi a prywatnymi środkami wydawanymi na ośrodki kształcenia, jest wyjątkowo mała w porównaniu z pozostałymi krajami w grupie OECD. W Polsce odsetek osób z wyższym wykształceniem wzrósł z 10 proc. w 1997 roku do 21 proc. w 2011 r. W Finlandii, Australii, Wielkiej Brytanii i Norwegii utrzymuje się taki sam odsetek osób z wyższym wykształceniem - 37%. W Korei Południowej przyrost liczby mieszkańców z wyższym wykształceniem znacznie przekroczył przyrost naturalny kraju w latach 1999-2009. To także jeden z dwóch krajów OECD (drugim jest Finlandia), w których najpopularniejszymi dziedzinami zainteresowań studentów nie jest prawo, ani nauki społeczne, czy biznesowe. Dużym zainteresowaniem cieszą się tam nauki humanistyczne oraz sztuka. W Izraelu dane dotyczące rocznego przyrostu osób z wyższym wykształceniem nie sięgają 1999 roku. Dostępne dane od 2002 roku pokazują spadek tego poziomu. W 2002 roku 46 proc. dorosłych (w wieku od 25 do 64 lat) posiadało wyższe wykształcenie. W roku 2007 było to 44 proc., w zeszłym 45. Izrael to także jeden z nielicznych krajów, w którym wydatki na środki edukacyjne przez lata malały w stosunku do PKB. Pierwsze miejsce Kanada zawdzięcza m.in. wysokim wydatkom na edukację - każdego roku jest to 2,5 proc. PKB. W Kanadzie szkolnictwo wyższe pochłania 41 proc. środków przeznaczanych na edukację.

• KRAJE EUROPEJSKIE

• W krajach europejskich większość uczniów uczęszcza do szkół publicznych, w szkołach prywatnych uczy się tylko ok. 2,5% uczniów. Jeśli chodzi o płeć osób uczących w 60% są to kobiety. Nauczyciele mają dużą swobodę w codziennych działaniach edukacyjnych takich jak: wybór metod nauczania i podręczników, dzielenie uczniów na grupy, ocenianie wewnętrzne. W większości państw europejskich uczęszczanie do placówek przedszkolnych jest nieobowiązkowe. Kształcenie obowiązkowe zaczyna się zazwyczaj w wieku 5-6 lat poprzez zapisanie dziecka do szkoły podstawowej. W krajach takich jak: Polska, Irlandia, Grecja, Cypr, Łotwa, Luksemburg, Węgry kształcenie podstawowe rozpoczyna się na poziomie przedszkolnym. W Danii, Finlandii, Szwecji, Bułgarii, Estonii, Litwie kształcenie obowiązkowe jest od 7 lat.

• W większości państw Europy kształcenie pełnowymiarowe trwa 9/10 lat i jest kontynuowane przynajmniej do 15/16 roku życia. W Irlandii kształcenie pełnowymiarowe trwa 12 lat, na Węgrzech 13.. Podstawa programowa jest identyczna dla wszystkich do zakończenia szkoły średniej I stopnia (14-15 lat). W szkołach II stopnia można wyróżnić: edukację ogólnokształcącą i edukację zawodową.. W kilku państwach istnieje edukacja policealna, która nie jest edukacją na poziomie studiów wyższych- można z niej korzystać po ukończeniu szkoły średniej II stopnia. Okres nauki trwa 1-2 lata i często prowadzona jest w niepełnym wymiarze godzin. Od roku 2004/2005 edukacja obowiązkowa w pełnym wymiarze godzin została przedłużona o rok w Polsce i na Cyprze, a od 2008 w Danii. W całej populacji odsetek europejskich uczniów i studentów wynosi 15-25%. Ponad 90% osób w wieku 3-19 lat kształci się. W UE w grupie wiekowej 15-24 lat kształci się średnio 60% kobiet w porównaniu z 57% mężczyzn.

• W 2006 roku do szkół wyższych w UE uczęszczało 17% wszystkich osób uczących się. Liczba studentów wyższych uczelni w Europie zwiększyła się o 25 % w latach 1998-2006. 60% absolwentów studiów wyższych to kobiety (2006 rok).

• Niemal 11% całości wydatków publicznych przeznacza się na edukację w tym: ponad 1/3 wydatków przeznaczana jest na kształcenie na poziomie średnim. W większości państw szkoły prywatne finansowane są na takich samych zasadach, ajkie obowiązują w edukacji publicznej. Finansowanie edukacji odbywa się zazwyczaj przez władze centralne lub lokalne.. W UE wydatki na kadry stanowią 71% nakładów edukacyjnych.

• Liczba godzin lekcyjnych zwiększa się wraz z przechodzeniem dzieci do kolejnych klas. W szkole podstawowej kładzie się nacisk na nauczanie języka ojczystego, matematyki oraz elastyczne godziny zajęć. W edukacji przedszkolnej na jedną osobę dorosłą przypada 20-25 dzieci, w szkołach podstawowych 25 uczniów.

• Jak wynika z badań PIRLS 2006 przeprowadzonych wśród 10-letnich uczniów pochodzących z 45 krajów, Polska uzyskała 519 pkt (średnia wynosiła 500). Najwięcej punktów uzyskali uczniowie Rosji, Hong Kongu i Singapuru. Wysokie wyniki Hong Kongu może tłumaczyć obecna tam kultura czytelnicza, która jest kluczem do uczenia się przez całe życie. W 2000 r. rozpoczęto reformę kształcenia z myślą o promowaniu czytania i doprowadzeniu dzieci do rozumienia czytanego tekstu w obu oficjalnych językach- chińskim i angielskim. Szkoły otrzymały prawo do dostosowywania programu i rozkładu materiału do potrzeb uczniów.

• POLSKA

• Przeciętna szkoła podstawowa ma średnio 200 uczniów i liczy 20- osobowe oddziały klasowe. Do komputerów w szkole ma dostęp wg polskich nauczycieli 68% uczniów (mieścimy się w średniej międzynarodowej). Edukacja czytelnicza w Polsce jest zdominowana przez teksty literackie, które stanowią 85% czytanych tekstów, na świecie to tylko 36%. Rzadziej niż na świecie w Polsce czyta się dramaty i teksty prozatorskie. Polscy nauczyciele uważają, że 23% uczniów wymaga zajęć wyrównawczych z czytania. Średnia międzynarodowa to 17%.

• Czas nauki uczniów w krajach uczestniczących w PIRLS 2006 w 4 roku nauki to średnio 22 godziny lekcyjne: 30 godzin we Włoszech, USA, Indonezji.

• PISA 2009

• W części sprawdzającej umiejętność czytania i interpretacji tekstu Polska zajęła 12 miejsce wśród krajów uczestniczących w badaniu (wynik podobny do wyniku Niemiec). Gorszy wynik od Polski uzyskały kraje ościenne, pomimo tego że w Polsce nastąpił regres -8 pkt. Z rozwiązaniem zadań najlepiej poradzili sobie uczniowie Korei i Finlandii. Najtrudniejsze zadania wykonało dwa razy więcej dziewcząt niż chłopców.

• Istnieje silny związek między poziomem umiejętności ucznia a pozycją społeczną jego rodziców. Wyższy status społeczno-ekonomiczny rodziców oznacza lepsze warunki bytowe ucznia , łatwiejszy dostęp do dóbr kultury, klimat domowy bardziej sprzyjający nauce, większe oczekiwania i presję na dobre wyniki.

• W 2009 roku polscy uczniowie w części sprawdzającej umiejętności matematyczne podobnie jak w roku 2006 nadal pozostają na średniej krajów OECD.

• W części „rozumowanie w naukach przyrodniczych” najlepsze wyniki osiągnęli uczniowie z Szanghaju, Finlandii i Hong Kongu. Najniższą liczbę punktów osiągnął Kirgistan, a także Peru, Panama i Katar. Polska znalazła się w tej samej grupie co Węgry, Szwecja, Dania, i Francja.

• W Polsce 45% młodzieży uczęszcza do liceów ogólnokształcących - ich wyniki są powyżej średniej. Szkoły zasadnicze tworzą segment systemu szkolnego grupujący uczniów o najniższych umiejętnościach.

• Reforma szkolnictwa z 1999 roku na jakiś czas zmniejszyła rolę różnic społecznych warunkujących osiągnięcia szkolne poprzez wydłużenie o rok okresu nauki według jednolitej podstawy programowej. PO jakimś czasie społeczne uwarunkowania osiągnięć szkolnych wzrosło. Rodzice, którym zależy na wykształceniu dzieci poświęcają więcej czasu na ich przygotowanie, wybierają lepszą szkołę, a to czy mogą sobie na to pozwolić zależy od ich zasobów materialnych i kapitału kulturowego. Prowadzi to do rozwarstwienia liceów ogólnokształcących - wśród nich powstaje kategoria lepszych szkół.

• 11. Identyfikacja podstawowych problemów edukacyjnych we współczesnym świecie

Zjawiska współczesnego świata :	Wyzwania edukacyjne :
         postęp naukowo - techniczny i gospodarczy , powodujący wymianę międzynarodową oraz zwiększenie się międzynarodowej konkurencji ;	>          upowszechnienie znajomości języków obcych ; >          zróżnicowanie oferty językowej (aktualnie dominuje język angielski) ;
         rozbudowywanie się sektora usług ;	>          uwzględnianie w szkolnictwie wymagań rynku pracy ;
         brak kwalifikacji zawodowych , a co za tym idzie  -  bezrobocie i wtórny analfabetyzm ;	>          dobre przygotowanie zawodowe jak największej liczby młodzieży ;

• Słabo rozwinięta i źle zorganizowana oświata stanowi jedną z głównych barier rozwoju współczesnych społeczeństw . Współczesna oświata na naszym globie nacechowana jest dużymi kontrastami rozwojowymi . Mają one swoje uwarunkowania historyczne , ekonomiczne , kulturowe i społeczne . W dzisiejszym świecie funkcjonuje ona na zasadzie naczyń połączonych . Jej zapóźnienia i słabości w jednych krajach odbijają się negatywnie na oświacie w innych (emigracja) .

• Każde państwo ma swoje problemy edukacyjne . Inne są one (lub mają inną rangę) w krajach rozwijających się oraz średnio i wysoko rozwiniętych . Posiadają swój wymiar lokalny , ogólnopaństwowy , regionalny , kontynentalny i globalny , czyli ogólnoświatowy .

• Jednym z ważnych warunków skutecznych działań edukacyjnych jest wyrównywanie istniejących dysproporcji w rozwoju oświaty . W biednych krajach - ale też w słabiej rozwiniętych rejonach krajów bogatych oraz w zaniedbanych dzielnicach wielkich miast - brakuje szkół , a także są one o niższym poziomie .

• Innym problemem jest określenie , w jakim stopniu współczesne zarządzanie oświatą powinno być zcentralizowane , a w jakim zdecentralizowane , aby mogło sprawnie i efektywnie działać.

Jedne kraje (głównie o ustroju federalnym i demokratycznym , z rozwiniętymi samorządami) posiadają zdecentralizowane struktury zarządzania oświatą . Inne natomiast (najczęściej rządzone autorytarnie i niedawno zjednoczone) zcentralizowane . Obydwa systemy mają swoje zalety i słabości.

Scentralizowane zarządzanie sprzyja m.in. wewnętrznemu spajaniu terenów przez dłuższy czas podzielonych . Poprzez zwiększone wsparcie , w tym dotacje władz centralnych , można przyspieszać rozwój niektórych regionów kraju. Zarazem system ten sprzyja przerostom biurokratycznym i „wszechwiedzy” urzędników z centrali , rodzi też pokusy „ręcznego” sterowania oświatą i jej instrumentalnego traktowania .

• Do zalet systemu zdecentralizowanego należy zaliczyć :

• lepszą znajomość przez władze samorządowe lokalnych i regionalnych realiów oświatowych ;

• bardziej ekonomiczne gospodarowanie posiadanymi środkami finansowymi ;

• większą troskę o własne placówki , łącznie z ich dofinansowywaniem z innych źródeł ;

• wydatne odbiurokratyzowanie zarządzania oświatą .

• W systemie tym dyrektorzy placówek dysponują często większym zakresem uprawnień i możliwości realizowania różnych inicjatyw . Sprzyja to m.in. pluralizacji oświaty . Czasami jednak inicjatywy te mogą zagrozić efektywnej działalności szkoły , np. poprzez wdrażanie niezbyt przemyślanych rozwiązań i eksperymentów .

• Zwraca uwagę fakt , że nawet w warunkach daleko idącego zdecentralizowania zarządzania oświatą zachowuje się nadal ogólnopaństwowe ministerstwo edukacji . Mimo znacznego uszczuplenia jego zadań , zwłaszcza związanych z bezpośrednim zarządzaniem placówkami w terenie , spełnia ono nadal szereg ważnych zadań

• 3. Bardzo ważnym problemem jest pogodzenie rosnących aspiracji edukacyjnych społeczeństw z ograniczonymi możliwościami ich finansowego zaspokajania . „Apetyty” edukacyjne społeczeństw wzrastają w postępie geometrycznym , podczas gdy środki materialne na ich zaspokajanie - w arytmetycznym . Wzrasta więc rozziew między nimi . Sprawia on , że nawet najbogatsze kraje nie są w stanie zaspakajać jednakowo wszystkich potrzeb kształcących się .

• 4. Kolejnym problemem jest zdecydowanie , jaki model szkoły i kształcenia byłyby najbardziej właściwe dla realizacji zadań edukacyjnych początku XXI w.

• Obecna szkoła posiada niemałe tradycje i doświadczenia , ale także pewne obciążenia , które mogą wpływać hamująco na jej dalszy rozwój . Szkołę alternatywną cechuje większa śmiałość założeń teoretycznych i poczynań praktycznych , w tym organizacyjnych i wychowawczo - dydaktycznych . Kryje ona w sobie jednak sporo niepewności i zagrożeń , zwłaszcza gdy chodzi o trafność i skuteczność podejmowanych działań oraz stopień realizacji przyjętych celów .

• 5. Inną ważną sprawą jest pogodzenie w kształceniu wiedzy ogólnej z przygotowaniem zawodowym , preferującym treści praktyczne i bardziej szczegółowe .

• Z tych względów współczesna szkoła w krajach rozwiniętych (zwłaszcza średnia maturalna i wyższa akademicka) preferują w kształceniu wiedzę ogólną i raczej tylko przysposabiają zawodowo . Główne zadanie związane z przygotowaniem do wykonywania zawodu lub określonych zajęć spoczywa natomiast na zakładach pracy .

• 6. Na osiąganie wysokich efektów kształcenia decydujący wpływ wywiera co najmniej kilka czynników :

• wartościowa i wymagająca kadra pedagogiczna ;

• zdolna i pozytywnie zmotywowana do nauki młodzież ;

• odpowiednie warunki lokalowe ;

• wyposażenie w nowoczesne środki dydaktyczne ;

• dobrze zorganizowana praca ;

• zindywidualizowane nauczanie (w niewielkich grupach) ;

• kameralna atmosfera wychowawcza .

Spełnienie wszystkich tych warunków jest niemożliwe w szkołach publicznych ze względu na politykę oszczędnościową państwa .

12 Amerykanizacja polskiego systemu edukacji - w jakim zakresie model amerykańskiej edukacji upowszechnił się w Polsce

Amerykański system edukacyjny w polskich szkołach średnich

Amerykański system edukacyjny w polskich szkołach średnich to alternatywny system edukacyjny w szkołach średnich oparty na funkcjonującym w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie systemie „Core curriculum”. Zawarte w nim innowacje mają na celu podniesienie poziomu kształcenia oraz indywidualizację procesu nauczania, która uwzględniałaby osobiste predyspozycje ucznia i jego plany na przyszłość. System został zatwierdzony przez MEN decyzją DKO - 723 - 101/93.

System dydaktyczny zbudowany jest zwykle z trzech komponentów: programu podstawowego, programu specjalizacji i dodatkowych kursów do wyboru. (najczęściej spotykane na studiach dziennych)

W Polsce istnieją już szkoły średnie o systemie amerykańskim jest to:

IV Liceum Ogólnokształcące im. kpt.pil.Eugeniusza Horbaczewskiego w Zielonej Górze

II Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Gorzowie Wielkopolskim

Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Broniewskiego w Strzelcach Opolskich

System kształcenia w Polsce jak i w Ameryce skłąda się z trzech najważniejszych szczebli: kształcenia podstawowego, średniego i wyższego.

Amerkanizacja polskiego szkolnictwa polega głównie na uwzględnieniu w systemie kształcenia indywidualnych zainteresowań i możliwości poszczególnych jednostek. Uczeń czy student może wybrać sobie przedmioty czy dodatkowe kursy które go interesują. Z każdym kolejnym rokiem zajęcia proponowane przez szkoły są coraz bardziej zróżnicowane i bogate. Uwzględniona jest waga nie tylko teoretycznego kształcenia lecz również praktyka. Często zaliczenie roku zależne jest od wykonania praktyk różnego rodzaju w zalezności od kierunku i poziomu kształcenia.

W Polsce coraz popularniejsze są szkoły i przedszkola prywatne -w Ameryce są one główną siłą kształcącą. Powoli polaska oświata rozwija się w tym kierunku, modifikując przepisy w taki sposób by ten stan był również możliwy w Polsce.

oprócz tego cechy wspólne edukacji amerykanskiej i polskiej:

Rok szkolny w USA trwa około 9 miesięcy (od pierwszych dni września do połowy czerwca).

• Dzień szkolny rozpoczyna się o 8:00 lub 8:30.

• W przedszkolach II stopnia dzieci przebywają na ogół pól dnia, klasy I-II kończą naukę o 13:30 lub 14:00, klasy od IV wzwyż zwykle uczą się do 15:00-15:30

• Tydzień szkolny trwa 5 dni.

• Żłobek w USA nazywa się day-care, czyli opieka dzienna. (w Polsce od jakiegoś czasu funkcjonują punkty opieki dziennej)

• 3-4 letnie dzieci uczęszczają do przedszkoli I stopnia (nursery). (W Polsce żłobki)

• W wieku 5-6 lat dzieci są powszechnie zapisywane do przedszkoli II stopnia (kindergarten). Przedszkola II stopnia są częścią szkoły podstawowej. Ten etap edukacji ma za zadanie przygotować dziecko do nauki w szkole podstawowej, do samodzielności, współżycia z innymi i wykształcić w nim nawyki dobrej pracy i zabawy.

• Przeważająca część uczniów klas młodszych szkół podstawowych uczęszcza do tzw. klas scalonych (self contained), w których wszystkich przedmiotów naucza ten sam nauczyciel, a lekcje odbywają się zwykle w jednym pomieszczeniu klasowym. Program uwzględnia czytanie, pisanie, matematykę, przyrodę, wychowanie fizyczne, wychowanie plastyczne, a więc przedmioty, które wpływają na ogólny rozwój dziecka, bo takie jest zadanie szkoły podstawowej. (w Polsce od kilku lat funkcjonujące tzw. nauczanie zintegrowane)

• W starszych klasach szkoły podstawowej i niższych klasach szkoły średniej - klasy VII, VIII, IX - poszczególnych przedmiotów uczą inni nauczyciele, a uczniowie przechodzą na lekcje do ich pracowni. W planach nauczania są takie przedmioty, jak: język angielski (gramatyka, eseje, literatura), matematyka, przyroda, historia, nauki społeczne, wychowanie fizyczne. (W Polsce rozwiązanie jest takie samo)

13. Podstawowe problemy edukacyjne na świecie

Węzłowe problemy edukacyjne współczesnego świata

 

Słabo rozwinięta i źle zorganizowana oświata stanowi jedną z głównych barier rozwoju współczesnych społeczeństw . Współczesna oświata na naszym globie nacechowana jest dużymi kontrastami rozwojowymi . Mają one swoje uwarunkowania historyczne , ekonomiczne , kulturowe i społeczne . W dzisiejszym świecie funkcjonuje ona na zasadzie naczyń połączonych . Jej zapóźnienia i słabości w jednych krajach odbijają się negatywnie na oświacie w innych (emigracja) .

 

Każde państwo ma swoje problemy edukacyjne . Inne są one (lub mają inną rangę) w krajach rozwijających się oraz średnio i wysoko rozwiniętych . Posiadają swój wymiar lokalny , ogólnopaństwowy , regionalny , kontynentalny i globalny , czyli ogólnoświatowy .

 

 

9. Jednym z ważnych warunków skutecznych działań edukacyjnych jest wyrównywanie istniejących dysproporcji w rozwoju oświaty . W biednych krajach  -  ale też w słabiej rozwiniętych rejonach krajów bogatych oraz w zaniedbanych dzielnicach wielkich miast  -  brakuje szkół , a także są one o niższym poziomie .

10. Innym problemem jest określenie , w jakim stopniu współczesne zarządzanie oświatą powinno być zcentralizowane , a w jakim zdecentralizowane , aby mogło sprawnie i efektywnie działać .

Jedne kraje (głównie o ustroju federalnym i demokratycznym , z rozwiniętymi samorządami) posiadają zdecentralizowane struktury zarządzania oświatą . Inne natomiast (najczęściej rządzone autorytarnie i niedawno zjednoczone) zcentralizowane . Obydwa systemy mają swoje zalety i słabości .

Scentralizowane zarządzanie sprzyja m.in. wewnętrznemu spajaniu terenów przez dłuższy czas podzielonych . Poprzez zwiększone wsparcie , w tym dotacje władz centralnych , można przyspieszać rozwój niektórych regionów kraju. Zarazem system ten sprzyja przerostom biurokratycznym i „wszechwiedzy” urzędników z centrali , rodzi też pokusy „ręcznego” sterowania oświatą i jej instrumentalnego traktowania .

Do zalet systemu zdecentralizowanego należy zaliczyć :

-          lepszą znajomość przez władze samorządowe lokalnych i regionalnych realiów oświatowych ;

-          bardziej ekonomiczne gospodarowanie posiadanymi środkami finansowymi ;

-          większą troskę o własne placówki , łącznie z ich dofinansowywaniem z innych źródeł ;

-          wydatne odbiurokratyzowanie zarządzania oświatą .

W systemie tym dyrektorzy placówek dysponują często większym zakresem uprawnień i możliwości realizowania różnych inicjatyw . Sprzyja to m.in. pluralizacji oświaty . Czasami jednak inicjatywy te mogą zagrozić efektywnej działalności szkoły , np. poprzez wdrażanie niezbyt przemyślanych rozwiązań i eksperymentów .

Zwraca uwagę fakt , że nawet w warunkach daleko idącego zdecentralizowania zarządzania oświatą zachowuje się nadal ogólnopaństwowe ministerstwo edukacji . Mimo znacznego uszczuplenia jego zadań , zwłaszcza związanych z bezpośrednim zarządzaniem placówkami w terenie , spełnia ono nadal szereg ważnych zadań .

11. Bardzo ważnym problemem jest pogodzenie rosnących aspiracji edukacyjnych społeczeństw z ograniczonymi możliwościami ich finansowego zaspokajania . „Apetyty” edukacyjne społeczeństw wzrastają w postępie geometrycznym , podczas gdy środki materialne na ich zaspokajanie  -  w arytmetycznym . Wzrasta więc rozziew między nimi . Sprawia on , że nawet najbogatsze kraje nie są w stanie zaspakajać jednakowo wszystkich potrzeb kształcących się .

12. Kolejnym problemem jest zdecydowanie , jaki model szkoły i kształcenia byłyby najbardziej właściwe dla realizacji zadań edukacyjnych początku XXI w.

Obecna szkoła posiada niemałe tradycje i doświadczenia , ale także pewne obciążenia , które mogą wpływać hamująco na jej dalszy rozwój . Szkołę alternatywną cechuje większa śmiałość założeń teoretycznych i poczynań praktycznych , w tym organizacyjnych i wychowawczo - dydaktycznych . Kryje ona w sobie jednak sporo niepewności i zagrożeń , zwłaszcza gdy chodzi o trafność i skuteczność podejmowanych działań oraz stopień realizacji przyjętych celów .

13.   Inną ważną sprawą jest pogodzenie w kształceniu wiedzy ogólnej z przygotowaniem zawodowym , preferującym treści praktyczne i bardziej szczegółowe .

Byłoby pożądane , aby szkoła mogła równocześnie i dobrze realizować obydwa te zadania . Praktycznie jest to jednak niemożliwe , zarówno ze względu na nadmierne obciążenie siatki godzin zajęć , jak i przeznaczone na ten cel środki materialne .

Przygotowanie zawodowe nie jest bynajmniej jedynym celem edukacji . Nie mniejsze znaczenie ma również odpowiednie wdrożenie uczącego się do pełnienia ról społecznych , umiejętności pracy samokształceniowej , właściwego rozumienia i konsumpcji dóbr kultury czy racjonalnego organizowania własnego życia . I tutaj również nieocenione usługi oddaje wiedza ogólna i teoretyczna .

Z tych względów współczesna szkoła w krajach rozwiniętych (zwłaszcza średnia maturalna i wyższa akademicka) preferują w kształceniu wiedzę ogólną i raczej tylko przysposabiają zawodowo . Główne zadanie związane z przygotowaniem do wykonywania zawodu lub określonych zajęć spoczywa natomiast na zakładach pracy .

f) Na osiąganie wysokich efektów kształcenia decydujący wpływ wywiera co najmniej kilka czynników :

-          wartościowa i wymagająca kadra pedagogiczna ;

-          zdolna i pozytywnie zmotywowana do nauki młodzież ;

-          odpowiednie warunki lokalowe ;

-          wyposażenie w nowoczesne środki dydaktyczne ;

-          dobrze zorganizowana praca ;

-          zindywidualizowane nauczanie (w niewielkich grupach) ;

-          kameralna atmosfera wychowawcza .

Spełnienie wszystkich tych warunków jest niemożliwe w szkołach publicznych ze względu na politykę oszczędnościową państwa .

g) Młodzież powinni kształtować zdolni , ideowi i zaangażowani zawodowo pedagodzy . Od współczesnych nauczycieli i wychowawców wymaga się wiele , w tym ustawicznego podnoszenia i doskonalenia ich kwalifikacji . Jest to zarazem na całym świecie profesja raczej słabo wynagradzana . Sprawia to , że do zawodów pedagogicznych nie trafia liczniej młodzież najzdolniejsza . Odbywa się to z niemałą szkodą dla oświaty . Problem ów można by w jakimś stopniu rozwiązać poprzez wydatną poprawę wynagrodzeń nauczycieli .

 

h) Ważnym problemem jest umiejętne pogodzenie tendencji integracyjnych społeczeństw i państw z zachowaniem ich własnych specyficznych cech i tradycji oświatowych , stanowiących ważny składnik ich tożsamości narodowej . Coraz więcej krajów jednoczy się dla realizacji wspólnych celów , najpierw ekonomicznych , później również w innych dziedzinach . Im ściślejsze jest to zespolenie , tym więcej wymaga rezygnacji ze strony poszczególnych krajów członkowskich , z własnych wzorców i rozwiązań , na rzecz przyjętych wspólnie ustaleń .

 

i) Kolejnym pytaniem jest , kogo powinna wychowywać obecna szkoła :

-          nacjonalistę preferującego interesy swojego narodu etnicznego ?

-          patriotę pluralnego narodu obywatelskiego ?

-          patriotę jego małej ojczyzny lokalnej ?

-          obywatela Europy ?

Wydaje się , że po trosze każdego z nich , z wyjątkiem pierwszego (brak tolerancji dla innych nacji etnicznych) . Najbardziej pożądane jest kształtowanie wzorca patrioty społeczeństwa obywatelskiego , przywiązanego jednocześnie do swojej małej ojczyzny lokalnej , rozumiejącego problemy integrujących się społeczeństw i skłonnego do angażowania się w ich rozwiązywanie .

 

j) Innym problemem jest pogodzenie kształcenia elitarnego z masowym . Każdy kraj potrzebuje elit , które stanowią ludzie zdolni , ambitni , dobrze wykształceni i o wysokich kompetencjach . Ich przygotowanie wiąże się z utrzymywaniem specyficznych dróg edukacji (wydłużonych w czasie i kosztownych) . Wydaje się to sprzeczne z zasadą równych szans edukacyjnych , jest jednak niezbędne .

 

 

k) Bardzo ważnym problemem jest motywowanie studentów do wzmożonego wysiłku związanego ze zdobyciem solidnej wiedzy na kierunku , który jest przez niego oceniany jako mniej atrakcyjny na rynku pracy . W przypadku kierunków mniej „intratnych” uczący się dążą tylko do zaliczenia minimum wymagań i uzyskania dyplomu . Grozi to brakiem wysoko wykwalifikowanych kadr w określonych specjalnościach .

 

l) Jeszcze innym problemem jest rozpoznawanie możliwie szybko i w sposób pogłębiony trudności wychowawczo - dydaktycznych uczniów i skuteczne im przeciwdziałanie w warunkach masowego kształcenia i przy istniejącym niedorozwoju sieci specjalistycznych poradni oraz szkolnych służb doradczych . Jeszcze inne , nie mniej ważne pytanie , to jak i kiedy przeprowadzać selekcję uczniów , aby w porę znaleźli się na właściwych dla nich ścieżkach kształcenia .

14. Dostęp do edukacji i równość szans - analiza pojęciowa

Dostęp do edukacji zależy od czynników, na które dziecko nie ma żadnego wpływu: od zamożności rodziców, miejsca zamieszkania, narodowości i płci. W konsekwencji ci, którzy i tak są już pokrzywdzeni przez los wychowując się w biednych rodzinach i słabo rozwiniętych regionach świata, nie dostają nawet szansy na poprawę jakości swojego życia przez naukę i nabycie użytecznych umiejętności.

Bariery edukacyjne to inaczej ograniczenia utrudniające lub uniemożliwiające dostęp do wykształcenia ludności oraz wszelakie problemy stojące przed polityka oświatową.

Do najważniejszych barier edukacyjnych zaliczamy:

barierę terytorialną - przeszło 1/3 populacji kraju w wieku powyżej 15 lat zamieszkuje na wsi gdzie nie może kontynuować nauki z powodu braku placówek edukacyjnych; ponad 60% społeczności wiejskiej nie ma nawet wykształcenia podstawowego,

koszty - dostęp do studiów bezpłatnych ma coraz mniej uczących się (za studia wyższe płaci ponad 60% ogółu studiujących, nie zawsze ze środowisk zamożnych i przeważnie pochodzących z terenów, gdzie nie ma uczelni),

barierę płci - problem z powrotem na studia po przerwie związanej z okresem macierzyństwa bądź całkowita decyzja o niepodejmowaniu studiów ,

barierę niżu demograficznego - wraz z wejściem w życie reformy oświaty w dniu 1 września 1999r. ponad 2 tys. szkół podstawowych zostało zamkniętych, ponieważ nie spełniały one ustawowego wymogu liczby 150 uczniów przypadających na jedna szkołę; wraz z nadejściem niżu demograficznego i wiążącym się z tym spadkiem liczby uczniów spora część kadry nauczycielskiej stała się niepotrzebna,

barierę wieku - w Polsce mało rozpowszechnione jest nauczanie dorosłych, bardzo niewielka liczba placówek temu służących, co prowadzi do starzenia się wiedzy, a co za tym dalej idzie zmniejsza się wydajność pracownika,

barierę wzrostu gospodarczego i postępu społecznego - stanowi ją brak kadr wykwalifikowanych pracowników w krajach rozwijających się,

barierę postępu technicznego - kształcenie powinno być procesem przygotowania do pełnienia określonych ról w społeczeństwie, jednak polskie szkolnictwo ma zbyt ogólny profil, a wiedza i pomoce naukowe (np. komputery) dostarczane przez uczelnie są często przestarzałe.

Równość szans edukacyjnych polega na pokonaniu tych barier i stworzenie możliwości nauki wszystkim osobom chcącym zdobywać wiedzę.

15. Edukacja podstawowa i wychowanie przedszkolne jako narzędzie wyrównywania szans. Podstawowe modele ich realizacji. Rozwój edukacji alternatywnej.

W kontekście zachodzących w społeczeństwie przeobrażeń, zagadnienie wyrównywania szans edukacyjnych jest jednym z najważniejszych problemów społecznych i edukacyjnych, odnoszących się przede wszystkim do uczniów pochodzących z zapóźnionych środowisk wiejskich i małomiasteczkowych. Problem ten dotyczy również dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych biedą i ubóstwem (bezrobocie rodziców), rodzin patologicznych, dysfunkcyjnych. To szczególnie w tych środowiskach ważne jest zapewnienie równego startu edukacyjnego, powszechnej dostępności do przedszkoli, szkół ponadgimnazjalnych oraz wyższych.

Autor poszukując odpowiedzi na pytanie: Czy reforma doprowadzi do wyrównania szans edukacyjnych? - stwierdza, że dużym minusem wprowadzonej w 1999 roku reformy jest marginalne potraktowanie roli wychowania przedszkolnego. Przypomnijmy, że wprowadzając reformę systemu oświaty podkreślano, iż miejscem wyrównywania szans edukacyjnych ma być gimnazjum. Nie uwzględniono jednak tego, że to „właśnie zadaniem przedszkoli jest stymulowanie ogólnego rozwoju dzieci, likwidowanie niektórych deficytów rozwojowych oraz zdarzających się zaniedbań w wychowaniu rodzinnym”21. A przecież jak pisze dalej autor, „właściwe budowanie postaw edukacji wymaga dostarczenia dziecku już we wczesnym okresie życia wielostronnych, bogatych podniet rozwojowych oraz warunków do wszechstronnego rozwoju”22. To właśnie pierwsze lata życia dziecka decydują o jego rozwoju i dalszych losach, gdyż znacząca część możliwości intelektualnych człowieka kształtuje się w tym okresie. Większość wrodzonych predyspozycji rozwija się intensywnie w wieku przedszkolnym, dotyczy to także zdolności uczenia się. Oznacza to, że działania edukacyjne, stymulowanie rozwoju intelektualnego i społecznego dziecka przynoszą najlepsze rezultaty właśnie w okresie przedszkolnym. Jest to także najlepszy okres na zapobieganie ewentualnym trudnościom w nauce - niwelowanie dysharmonii rozwojowych, terapię zaburzeń, wyrównywanie zaniedbań środowiskowych. Umiejętności, które dzieci wynoszą z przedszkola, procentują w szkole lepszymi wynikami w nauce, a w dorosłym życiu lepszym funkcjonowaniem społecznym i zawodowym. Przedszkole jest dla dziecka miejscem, w którym uwzględniane są właściwości rozwojowe dzieci, miejscem, w którym dokonywana jest diagnoza indywidualnego rozwoju ucznia. Pamiętając o tym, że pierwsze lata życia to czas, gdy kształtują się podstawy całej naszej przyszłej edukacji, to właśnie wówczas dziecko, jeśli ma ku temu warunki, zdobywa wiedzę i umiejętności, które stanowią solidny fundament jego dalszej nauki: uczy się języka i sposobów wyrażania swych emocji, tworzy więzi z dorosłymi i rówieśnikami, nabywa umiejętności społeczne, które umożliwiają mu odnalezienie swojego miejsca w środowisku bliższym i dalszym, zdobywa doświadczenia, dzięki którym poznaje podstawy liczenia, czytania i pisania, a także uczy się rozwiązywać problemy i podejmować decyzje - uczy się rozumieć i myśleć. Znaczenie edukacji przedszkolnej jest szczególnie ważne w środowiskach defaworyzowanych, gdyż - jak pisze J. Lubowiecka - to właśnie na tych obszarach przedszkola stają się nie tylko placówką edukacyjną, ale także opiekuńczą, socjalną, a dla wielu rodzin są ośrodkiem pedagogizującym, kulturotwórczym oraz integrującym społeczność wiejską. Zapewnienie dostępu najmłodszym dzieciom do edukacji to najskuteczniejszy sposób na wyrównywanie szans edukacyjnych, czyli cel ten nie powinien być formułowany na poziomie gimnazjum, ale na poziomie edukacji przedszkolnej. Przeniesie akcentu z gimnazjum na przedszkole nastąpiło w 2004 roku, gdy wskazano na konieczność obowiązkowego przygotowania do szkoły dzieci sześcioletnich.

Aby w pełni zrozumieć zjawisko Edukacji alternatywnej, na wstępie należałoby wyjaśnić samo jej pojecie.
Edukacja Alternatywna to swoistego rodzaju forma opozycji wobec państwowego i sformalizowanego systemu szkolnego. O edukacji alternatywnej mówimy wtedy, gdy stwarza ona wybór pomiędzy co najmniej dwiema możliwościami w sferze uczenia się człowieka.

Charakterystyczna cecha omawianej edukacji jest odrzucenie pewnych elementów tradycyjnej szkoły np.:

14. odejście od demokratyzacji państwowego systemu szkolnego na rzecz autentycznej humanizacji edukacji

15. stworzenie szkoły ujmowanej całościowo i wspierającej wielokierunkowy rozwój aktywności dzieci zamiast tradycyjnego modelu opartego na „sumie przedmiotów szkolnych”

16. jak uważa R.Wieckowski w tej edukacji chodzi o zastąpienie tradycyjnej funkcji programu, czyli funkcji realizacyjnej funkcją interpretacyjną,

17. uznanie aktywności dzieci i dzień ich pracy za podstawową organizacyjną formę edukacji.


W tej edukacji także ważną role pełnią same alternatywy, które różnicują się następująco:

• kształcenie publiczne i niepubliczne

• kształcenie tradycyjne i innowacyjne

• kształcenie adaptacyjne i emancypacyjne

• wychowanie autorytarne i antyautorytarne

• wychowanie dyrektywne i niedyrektywne

• pedagogika i antypedagogika itp.....



Edukacja alternatywna sama w sobie jest zjawiskiem ponadnarodowym, występującym prawie we wszystkich krajach o ustroju demokratycznym lub ten ustrój dopiero budujących.
Jej obecność jest możliwa dzięki pluralizmowi i tolerancji panujących w danym kraju oraz otwartość społeczeństwa na „odmiennosc”, elastyczność i spontaniczność działania. Dzięki temu edukacja ta staje się trwała, dopełniającą częścią kultury współczesnej.

Edukacja alternatywna żeby móc zaistnieć musi najpierw spełniać warunek negatywny poprzez rozpoznanie w obszarze swojej rzeczywistości tego, czego pedagodzy nie zamierzają kontynuować lub uwzględniać w swojej własnej działalności. Innymi słowy edukacja ta pojawia się wówczas, gdy dotychczasowe jej rozwiązania nie sprzyjają realizacji dobru, a wręcz odwrotnie, naruszają go lub wchodzą z nim w konflikt i faktycznie sprzyjają celom dokładnie przeciwstawnym np.;

• pod hasłem moralność - demoralizuja

• chcac uczyc jednego - ucza czegos zupelnie innego

• czasem zabijaja sama chec do uczenia sie czegokolwiek.


I tu wlasnie nasuwa nam sie kolejne pytanie dotyczace podstawowych zalozen Edukacji Alternatywnej.


Do glównych zalozen tejze edukacji naleza :

• Humanizacja edukacji 
  Humanizacja edukacji mówi nam, iz kazde dziecko ma indywidualna droge rozwoju. Wychowanie i nauczanie pomaga mu w tworzeniu siebie. Humanizacja edukacji oznacza tez pelne poznanie potrzeb i aspiracji edukacyjnych dzieci, stymulowanie ich rozwoju i ich zaspakajanie.
  - Zastepowanie tradycyjnych pojec nauczania, metod nauczania, metodami wspierania aktywnosci edukacyjnej dzieci ( formy percepcyjno - innowacyjne)
  - W pracy pedagogicznej eksponowana pozycje zajmuje tzw „przymus wewnetrzny” jako podstawowe zródlo aktywnosci edukacyjnej.
  Wylaczne lub prawie wylaczne stosowaniem w edukacji przymusu zewnetrznego moze przybrac postac tzw „ pedagogicznej tresury”, która jest czesto spotykana w panstwowym systemie oswiaty.
  W edukacji alternatywnej nastepuje zamiana funkcji programu, z funkcji realizacyjnej na funkcje interpretacyjna programu, która wykorzystuje tresci programowe, bierze pod uwage potrzeby edukacyjne dzieci oraz wspiera ich aktywnosc.
  Wazna cecha edukacji alternatywnej jest diagnozowanie osiagniec rozwojowych dzieci przy wykorzystaniu metod obserwacyjnych. Jej wyznacznikiem jest tzw ocena opisowa.
  W wielu koncepcjach alternatywnej edukacji podejmuje sie próby odejscia od lekcyjnych form organizacyjnych szkoly na rzecz zalozenia, ze podstawowa forma organizacyjna edukacji jest dzien pracy i aktywnosc dzieci. Zalozenie to ma bardzo powazne konsekwencje. Np. w planowaniu pracy zwraca sie uwage nie na tzw „przydzialy godzinowo-przedmiotowe”, ale na calosciowa koncepcje organizacyjna, umozliwiajaca stymulacje wielokierunkowej aktywnosci dzieci w ciagu dnia, tygodnia itp. Jest to, wbrew pozorom, istotna zmiana organizacyjnego funkcjonowania instytucji edukacyjnych.
  
  Zalozenia ogólne szkolnictwa alternatywnego.
  Szkolnictwo alternatywne w stosunku do szkolnictwa tradycyjnego charakteryzuje sie nieco odmiennymi propozycjami w ogólnych zalozeniach.
  A mianowicie; cecha konstruktywna tejze szkoly jest przede wszystkim otwarcie na otaczajaca rzeczywistosc, nastawienie na rzeczy postepowe i twórcze, czyli takie, które pobudzaja uczniów do samodzielnej, wrecz samorzutnej dzialalnosci poznawczej.
  
  Szkola z zalozenia powinna ksztaltowac i rozwijac zainteresowania uczniów, powinna zaspakajac róznorodne potrzeby intelektualne i emocjonalne wychowanków, oprócz tego powinna stanowic filar stymulujacy grupowe formy pracy, który dazy do zaszczepienia w dzieciach chec samoksztalcenia.
  
  Szkola taka z góry powinna sprzyjac wielostronnemu rozwojowi dzieci , mlodziezy i doroslych, którzy to takze w coraz to wiekszym stopniu i szerszym zakresie musza sie uczyc w sposób zinstytucjonalizowany. Autorzy tego typu rozwazan edukacyjnych nie sa przekonani ,ze szkola jest „nieunikniona”, lecz wskazuja, iz musi to byc szkola wolna od niedostatków czy bledów, charakteryzujacych szkole obecna.
  Zaznaczaja jednoczesnie, ze usuniecie tych bledów w szkolnictwie nie jest mozliwe poprzez samo „otworzenie szkoly” lecz poprzez wdrazanie zasadniczych zmian dotychczasowego modelu pracy dydaktyczno-wychowawczej.
  
  

Wedlug zalozen szkolnictwa alternatywnego :

1. uczen bedzie jednoczesnie podmiotem i przedmiotem nauczania - uczenia sie
2. nauczyciel nie bedzie postacia tak silnie eksponowana, jak w szkole konwencjonalnej, niemniej jego rola ma nadal spore znaczenie.

3. w szkole otwartej (tak nazywamy szkole alternatywna) uczniowie maja szeroki, czesty i bezposredni kontakt z rzeczywistoscia spoleczna, przyrodnicza i kulturowa. Ucza sie zarówno w szkole, jak i poza nia, oprócz tego lacza nauke z praca, w tym równiez z praca zarobkowa

4. uczniowie korzystaja z pomocy profesjonalnych i nieprofesjonalnych nauczycieli.

5. ich praca odbywa sie w grupach kilkuosobowych, a ponad to maja pewien wplyw na dobór tresci, metod i srodków nauczania -uczenia sie.

W wyniku polaczenia powyzszych zalozen i zmiany modelu dydaktyczno- wychowawczego mozliwe jest stworzenie szkoly alternatywnej, która w pelni nastawiona jest na dobro wychowanka i nauczyciela, a tym samych utworzenie lepszego systemu edukacyjnego, dajacego coraz to pomyslniejsze wyniki nauczania- uczenia sie.

Charakterystyka wybranych koncepcji alternatywnych

We wspólczesnej pedagogice pojawilo sie wiele koncepcji edukacyjnych.

Mówi sie i pisze o edukacji alternatywnej, edukacji elastycznej, pedagogice humanistycznej, antypedagogice itp. Wiekszosc propagowanych koncepcji edukacyjnych opartych jest na tzw pedagogicznej orientacji na dziecko.

Na tej zasadzie swoja koncepcje oparl min Celestyn Freinet.

Celestyn Freinet - francuski nauczyciel praktyk stworzyl swoja wlasna koncepcje alternatywna, której sednem bylo „Pozwól dziecku sie wypowiedziec-pozwól mu sie wyrazic”

Motyw przewodni koncepcji opiera sie na rozwoju dziecka, jego naturalnym sposobie bycia, poznaniu dziecka na tle jego naturalnych warunków.

W oparciu o powyzsze zalozenia, koncepcja ta przyjela nastepujace techniki, wypierajac jednoczesnie tradycyjne nauczanie podrecznikowe.

I tak :

· preferowanie swobodnych tekstów polaczonych z gazetka szkolna

· doswiadczenia poszukujace jako podstawa do samodzielnej pracy

· wspólne planowanie pracy indywidualnej i zbiorowej

· nowe formy oceny poprzez samoocene i samokontrole

· róznorodne formy ekspresji twórczej

· referaty i sprawnosci jako srodek rozwijania zainteresowan uczniów

· korespondencje i wymiana miedzyszkolna jako srodek kontaktów spolecznych

· spóldzielnia klasowa jako naturalna forma samorzadnosci

Srodki dydaktyczne w klasie:

· biblioteczka klasowa

· kaciki specjalistyczne

· kartoteka fiszek autokorektywnych

· plytoteka

· szafka z narzedziami

· plany pracy uczniów

· wystawki prac

· ksiazka zycia klasy

· gazetka wychowawcza

Nalezy zaznaczyc, iz koncepcja ta jest otwarta, czyli jest w niej miejsce na nowe pomysly i srodki dydaktyczne.

Nieco inny program „nowej szkoly” przedstawila Maria Cackowska, która w swej pracy oprócz glównych zalozen, zaproponowala obnizenie progu dojrzalosci szkolnej o rok, zaklada nauczanie integralne w klasach 0-1, gdzie tresci zebrane sa wokól 3 grup tematycznych: rzeczywistosci przyrodniczej, spolecznej i problemów wysuwanych przez dzieci.

Praca dydaktyczna wedlug calodziennego scenariusza ma charakter gier dydaktycznych lub zajec badawczych i twórczych.

Glówne zalozenia koncepcji:

· nauczanie nastawione na pobudzanie dzialalnosci poznawczej dziecka oraz rozwijanie jego postaw twórczych przez sklanianie do podejmowania róznorodnej dzialalnosci

· ksztalcenie nastawione na uczenie sposobów rozwiazywania róznorodnych problemów zwiazanych z najblizszym otoczeniem przy wykorzystaniu nabytych doswiadczen.

· W procesie dydaktyczno- wychowawczym laczyc aktywnosc emocjonalna, intelektualna i praktyczna

· Zapewnic mozliwosc rozwoju kazdemu dziecku

· Uwzglednic podmiotowosc ucznia w stosunkach nauczyciel-uczen, w systemie diagnozowania i oceniania jego osiagniec szkolnych

· System wartosci powinien byc jasny, oparty na aktywnosci jednostki i warunkach moralnych grupy.

Kolejne dwie koncepcje odnosza sie bezposrednio do wychowania dziecka, ucznia, a które wedlug ponizszych uczonych wiaze sie scisle ze szkola.

Wloska lekarka i pedagog Maria Montessori okresla wychowanie jako „pomoc osobie ludzkiej w osiagnieciu przez nia niezaleznosci” Uwaza ona , iz najwazniejsze w wychowaniu i nauczaniu dziecka sa jego zainteresowania, a oferty plynace ze srodowiska stanowia pozywke dla jego rozwoju.

W wyniku tych przekonan stworzyla nastepujacy schemat:

Warunki rozwoju dziecka sa prawidlowe, gdy:

- w procesie wychowania uwzgledniane sa wlasciwosci psychiczne wychowanka

- wychowanek jest umieszczony w odpowiednio zorganizowanym srodowisku.

- Otoczenie szkoly jest czyste i estetyczne, estetyka wymaga, azeby wszystko bylo doskonalej jakosci i atrakcyjne rozmieszczone.

- Pomieszczenia sa tak zorganizowane by prowokowaly do swobodnego dzialania

- Material ma charakter progresywny i rozwojowy. Dzieli sie na 4 kategorie:

1. material do cwiczen zycia praktycznego, zwiazany z troska o samego siebie i srodowisko, dotyczacy zwyczajów i form grzecznosciowych , cwiczen zwiazanych z pracami domowymi

2. material sensoryczny- ksztaltujacy zmysly i pobudzajacy aktywnosc umyslowa

3. material akademicki

4. material artystyczny

Organizacja procesu edukacyjnego.

Poziomy a nie klasy:

· I poziom - 3-6 lat

· II poziom - 6-9 lat

· III poziom - 9-12 lat

Wedlug Montessori taki poziom sprzyja:

indywidualizacji nauczania,

motywacji do uczenia sie,

efektywnosci uczenia sie

uspolecznieniu dzieci.

Oprócz tego kazda grupe prowadzi jeden nauczyciel !

I istnieje plynnosc pomiedzy poziomami, która nie jest ograniczona czasem.

Do zadan nauczyciela nalezy:
· Przygotowanie srodowiska
· Stymulowanie aktywnosci, podtrzymywanie wewnetrznej motywacji do samodzielnego uczenia sie
· Ukazywanie sposobów wykorzystania materialu
· Umiejetne koordynowanie indywidualnej aktywnosci poznawczej uczniów
· Prowadzenie systematycznej obserwacji i zapisywanie spostrzezen
· Wystawianie oceny opisowej
· Mierzenie postepów w nauce za pomoca testów wewnatrzszkolnych

Poza tym tygodniowy wymiar godzin dla nauczycieli powinien wynosic 25, a calodniowa praca dzieci powinna zawierac dwie przerwy. Podobny schemat koncepcji szkoly przedstawil inny znakomity uczony - Rudolf Steiner.
Ten niemiecki mysliciel okresla, iz wychowanie powinno sprzyjac temu, aby indywidualne „ja” moglo sie w pelni rozwinac. Musi jednak uwzglednic zmienne dla kazdego okresu zycia mozliwosci rozwojowe.

Wedlug Steinera nauczyciel jako wychowawca powinien pelnic role:

„ogrodnika pielegnujacego dziecko jak roslinke”

kaplana posiadajacego antropozoficzna wiedze o czlowieku, duchowego przewodnika

lekarza, który naprawia zepsucia cywilizacyjne

artysty trafiajacego do dzieciecego serca i umyslu..



Dla Steinera wielkie znaczenie w tej koncepcji posiada sztuka przezywania oraz wlasna aktywnosc twórcza dziecka.
Specjalna role odgrywa, stworzona przez autora, erytmia, czyli sztuka ruchu, który wyraza zycie wewnetrzne czlowieka oraz jego stosunek do swiata i wszechswiata.
W wychowaniu religijno-moralnym Steiner dazy do uksztaltowania w wychowanku ogólnej poboznosci , czci wobec madrosci, piekna i dobra w swiecie i w ludziach.
( I faza religijnosc naturalna, II faza religijnosc estetyczna, III faza religijnosc duchowa).
Program szkolny zostal ujety w podobny schemat, jak u Montessori, jednakze odnosi sie w wiekszym stopniu do samej organizacji i sposobu zajec.

I tak:

Steiner glosi, ze szkola jest wolnym zrzeszeniem opartym na wspólpracy rodziców, nauczycieli i uczniów. Jest instytucja samorzadna bez struktury hierarchicznej.
Szkola srednia powinna trwac 12 lat.
Przedmioty : 7 glównych, 5 artystycznych, praktyczne-9 i wiecej, (w zaleznosci od wieku i wyboru dziecka) ,uzupelniajace ok. 4.

Organizacja :

8-10 przedmioty glówne nauczane „epokowo”

10-12 nauczanie cwiczeniowe

12-14 i 15-17 zajecia z przedmiotów praktycznych.

2-3 tygodniowe wycieczki.

Oprócz tego klasy powinny liczyc 40 uczniów z podzialem na 2-3 grupy.

Konferencja nauczycieli powinna odbywac sie w kazdym tygodniu.


Nie powinien istniec selektywny system oceniania, z korzyscia dla ucznia, nie pozostawia sie go na drugi rok w tej samej klasie oraz dzieci z róznych warstw spolecznych i o róznym poziomie uzdolnien sa wychowywane razem.

BRAK OPRACOWANIA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO

16. Polityka edukacyjna w Polsce i na świecie. Trendy w obszarze reform edukacyjnych w perspektywie krótko i daleko okresowych strategii rozwoju

Strategie doskonalenia i przemian systemu edukacji w Polsce.

W systemie edukacji niezbędne są ciągłości i zmiana poszukiwania odpowiedzi na nowe pytania i problemy które niesie rzeczywistość społeczna i przyrodnicza, rozwój nauki, techniki, zmiany w organizacji pracy i świecie ludzkich wartości.

W sprawach strategii oraz metod doskonalenia edukacji w Polsce nasuwają się następujące refleksje i wnioski:

· wprowadzenie w życie strategii oświatowych zależy w znacznej mierze od doboru innowacji, ich stymulacji i eksperymentowania, sposób administrowania i zarządzania oświatą, poszukiwanie środków na finansowanie oświaty.

· programowanie polityki edukacyjnej niezbędna jest odwaga jaką siła wspierająca i mobilizująca, ale również realizm decyzji, świadomie przewidywanych skutków ped. Powinna być to również realizacja jedności wychowania dla życia i przez życie.

· strategia edukacyjna powinna obejmować cały syst. edukacji być zintegrowana z innymi celami społeczeństwa i państwa.

· sposób różnych koncepcji i przebudowy szkoły i systemu edukacji przyjmuje się obecnie strategie ewaluacyjnego doskonalenia oraz kompleksowego długofalowego przekształcania systemu edukacji narodowej

· rozwój systemów eduk. powinien wykazać tendencje do wyprzedzania rozwoju ekonomicznego i społecznego, ponieważ przyszłość będzie podzielona względami: inna i nowa, dziś jest otwarta i nieznana.

· tylko zmodernizowana, kompleksowa doskonalona edukacja może stać się składnikiem wielkiej zmiany w Polsce, ale jej przeprowadzenie napotka na duże przeszkody a one są:

o kult. pedag. doświadczenia

o nieokreśloność i wieloznaczność celów szkoły

o nauki ped. w hierarchii dyscyplin naukowych nie zajmują najważniejszego miejsca


stawiane są pytania o

o sposoby stanowienia celów edukacji i ich źródła

o role szkoły, celów indywidualnych i społecznych w okresie transformacji ustrojowej i wyzwań cywilizacyjnych

o prace nauczyciela - powinien integrować w sobie służbę człowiekowi i służbę społeczną wymaga to od niego przygotowania i motywacji do prowadzenia dialogu z młodzieżą, rodzicami i instytucjami, organizacjami samorządu lokalnego na temat cech docelowych polskiej szkoły przyszłości i nowych orientacji ped. sprzyjających wspieraniu rozwoju i edukacji młodzieży i dorosłych

· każda szkoła powinna przygotować się do działań długofalowych i specyficznych dla niej i środowiska.

Raport Komitetu Ekspertów zalecał przestrzeganie następujących zasad w kształtowaniu idei społeczeństwa wychowującego:

o wyzwalanie oddanych inicjatyw innowacyjnych

o autonomii i zaufania

o różnorodność rozwiązań

o ewaluacja

o rozwijanie piśmiennictwa innowacyjnego.

· podejmowaniu reformy w jej przebieg powinna towarzyszyć świadomość podziału ról pomiędzy nauczycielem kadrą kierowniczą, decydentami oświatowymi, ludźmi nauki, nauczycielskimi zw. zawodowymi. młodzieżą, rodzicami i innymi podmiotami polityki edukacyjnej.

· skumulowanie się wielu kryzysów i wyzwań gospodarczych, społecznych, politycznych, naukowych oraz życia duchowego prowadzi do zjawiska chaosu i dezorientacji nauczycieli w sprawach filozofii, etyki, psychologii, pedagogiki.

· Dla pomyślnej realizacji i przebudowy szkoły i systemu edukacji, powinno być spełnione wiele warunków, do najważniejszych należą:

o uczynienie programy zmian w syst. edukacji składnikiem całej transformacji ustrojowej.

o zapewnienie odpowiedniego udziały procentowego w dochodzie narodowym i w budżecie państwa

o opracowanie i przyjęcie długofalowego programu doskonalenia i reformułowania syst. edukacji na lata 2007, 2012, 2015.

o zainteresowanie szerokich kręgów społ. i władz metodami i naukami realizacyjnymi i praktyki eduk.

o zmiany w systemie kierowania i zarządzania w systemie edukacji zmierzającej do procesu uspołecznienia procesów edukacji

o opracowanie i negocjowanie, rzetelnej realizacji długofalowych oraz rocznych programów

o zapewnienie odpowiedniego prestiżu społecznego i statusu materialnego nauczycieli wszystkich szczebli edukacji

o określenie priorytetów w badaniach pedagogicznych i właściwego wykorzystania wyników badań

o zwiększenie roli młodzieży i rodziców w kształtowaniu pracy dydakktyczno-wychowawczych szkoły

o doskonalenie relacji i współdziałania systemu szkolnego z Instytucjami i organizacjami edukacji nieszkolnej (równoległej) Jesteśmy w XXI w. społ. i państwem w drodze, przebudowie. Kształt tej budowy jaj koszty i efekty zalezą w podobnym stopniu od tego jak będziemy doskonalić i reformować edukację, jak będzie ona reagować na potrzeby społeczne i jednostkowe o ile wolną od różnych nacisków i partykularnych interesów

Polityka oświatowa- działalność utylitarna; ogólny dział państwa dotyczący oświaty i wychowania; formułuje cele kształcenia, treści, metody pracy pedagogicznej. Zajmuje się systemem zarządzania i finansowania oświaty.

Determinanty polityki oświatowej:

a) ustrojowo- polityczne- wiodące, ustrój państwa warunkuje kierunki rozwoju polityki oświatowej,

b) geograficzne- istotny element, gdyż mowa jest tu o ukształtowaniu terenu, zatrudnieniu, klimacie, zwraca się uwagę na to, gdyż do tego dostosowuje się trwanie roku szkolnego,

- gęstość zaludnienia powoduje tworzenie szkół w miejscach wymaganych ze względu na zapotrzebowanie,

c) demograficzne- wyż i niż demograficzny. Polityka oświatowa na bierząco śledzi przyrost lub obniżenie populacji; dostosowanie tych zapotrzebowań do placówek.

d) społeczne- łączą się z uwarunkowaniem ustrojowo- politycznym i historyczno- narodowym,

e) historyczno- narodowe,

f) ekonomiczne- warunkują funkcjonowanie systemów, w Polsce wskaźnik finansowania wzrasta, system edukacyjny rozwija się.

ETAPY WDRAŻANIA REFORMY OŚWIATOWEJ WEDŁUG HUSYNA:

I- reforma akademicka (doszkalanie na poziomie akademickim),

II- środki materialne,

III- nowe podręczniki i treści programowe,

IV- wdrażanie reformy.

Ideologie szkoły:

a) humanistyczna- wypracowana na modelu ateńskim,

b) totalitarna- wychowanie spartańskie,

c) integrystyczna- wychowanie rzymskie.

W tej chwili są to doktryny pedagogiczne, na ich bazie pojawia i rozwija polityka oświatowa. Polityka oświatowa ukształtowała się w XVIII wieku.

Koncepcje reformy polityki oświatowej:

- descholaryzacja społeczeństwa- społeczeństwa mogą istnieć bez szkoły, tutaj nauczanie indywidualne, otwarte,

- alternatywna- pojawia się w latach 70 odmienna edukacja jako podział na edukację publiczną i niepubliczną,

- szkoły ustawicznie doskonalone (ulepszana) najbardziej popularna gdyż można tu zmieniać niektóre elementy systemu oświatowego,

OKRESY PRZEMIANY SYSTEMÓW OŚWIATOWYCH:

1. Okres powojenny (okres rekonstrukcji, odbudowanie szkoły, jej rekonstrukcja)

2. Eksplozja szkolna ( po odbudowie systemów szkolnych, upowszechnienie szkolnictwa)

Wyznaczniki reform w latach 60 i 70- tych:

- hasło równości szans edukacyjnych,

- zwiększenie udziału populacji dla wszystkich (hasło edukacji dla wszystkich),

- modernizacja treści, metod i środków nauczania,

- oświata to szansa na lepsze warunki życia,

- równość końcowych wyników edukacji.

Reformy są czynnikiem politycznym są często narzucane z zewnątrz, narzucane są przez administrację, inicjowane odgórnie przez polityków oświatowych. Najczęściej determinuje je czynniki społeczny i polityczny. Czynnik ekonomiczny powoduje iż reformy przeprowadzone są przez rząd.

Typy polityki oświatowej:

( w zależności od stopnia ingerencji państwa w edukację):

1. Polityka oświatowa liberalna:

-niewielki stopień angażowania się państwa w funkcje systemu oświaty, system edukacyjny bez ingerencji państwa i rządu; akceptacja zasady wolnego rynku oświatowego; zarządza i finansuje oświatę samorząd bądź jednostka,

- reformy oświatowe to określenie celu,

- tylko w Anglii prowadzona jest polityka oświatowa liberalna.

2. Polityka oświatowa demokratyczna (dominująca)

- udział państwa w edukacji dotyczy zapisów konstytucyjnych,

- poza zapisami prawa dopuszcza się zróżnicowane formy realizacji obowiązku szkolnego,

- państwo ustala finansowanie oświaty,

- selekcja- dobór uczniów do szkoły, drugoroczność, czynnik negatywny,

- wiele państw realizuje ten model.

3. Polityka oświatowa restrykcyjna

- polski system lat 45-89,

państwo egzekwuje przymus szkolny (wynika z tego, iż w Polsce należy zlikwidować analfabetyzm, w Polsce po wojnie było to bardzo ważne, gdyż było 3 miliony analfabetów,]

- niemożność funkcjonowania bez szkoły,

- szkoła instytucją państwową,

- rozbudowany aparat kontroli placówek oświatowych,

- kontrola na każdym etapie zarządzania,

- plany i programy nauczania ujednolicone,

- finansowanie oświaty jest odgórne.

Polityka oświatowa demokratyczna i jej priorytety w krajach UE:

- priorytety w dziedzinie edukacji -

1. Równość szans edukacyjnych

- demokratyzacja oświaty,

- równość szans jeśli chodzi o wybór typu szkoły,

- podniesienie wskaźnika scholaryzacji społeczeństwa,

- szkolnictwo mniejszościowe (edukacja dla mniejszości narodowych, osób niepełnosprawnych itd.),

2. Poprawa jakości kształcenia

- doskonalenie procesu edukacyjnego,

- modernizowanie istniejących systemów, programów oświaty,

- wdrażanie innowacji ( w Polsce w latach 70-tych, innovatio= odnowienie); dziś innowacje to normalność,

- innowacje są długotrwałe dotyczą nauczania początkowego i przedszkolnego trwają 3 lata,

- wykorzystanie osiągnięć techniki- masmedia,

- działalność wewnętrzna- likwidowanie drugoroczności (organizacja kompensacji lub zajęć indywidualnych),

- redukowanie odsiewu szkolnego poprzez niestawienie ocen negatywnych,

- wprowadzenie 2 równoległych ciągów nauczania w tej samej klasie,

- rozwijana edukacja dorosłych,

- podnoszenie jakości poprzez likwidowanie treści nadprogramowych.

3. Nowy model nauczyciela

- osoba z wykształceniem akademickim,

- nauczyciel innowacyjny,

- nauczyciel realizujący jednocześnie funkcje dydaktyczną + opiekuńczą + wychowawczą,

- nauczyciel nieustannie doskonalący się w zawodzie.

4. Stworzenie europejskiego ideału wychowania

- wychowanie dla pokoju,

- demokracja,

- wychowanie w praktyce- nieustanne zmiany i reformy,

- wymiana informacji, międzynarodowa wymiana uczniów i nauczycieli.

---