Zagadnienia z socjologii, Z. Gałdzicki

1. Powstanie socjologii i jej wcześni współtwórcy z Europy i Polski.

Termin "socjologia" (od łac. socius - zbiorowość, społeczeństwo i gr. logos mądrość, wiedza) wprowadził w 1837 r. Auguste Comte. Jako samodzielna dyscyplina naukowa socjologia wyodrębniła się pod koniec XIX wieku: pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 r. na Uniwersytecie w Chicago, trzy lata później ustanowiono pierwszą europejską katedrę socjologii, na Uniwersytecie w Bordeaux. W Polsce pierwsza katedra socjologii powstała na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego w 1919 r. Rok później, z inicjatywy Floriana Znanieckiego, uruchomiono Katedrę Socjologii i Filozofii Kultury na Uniwersytecie Poznańskim, wtedy też socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek studiów.

Twórcy socjologii:

-Arystoteles- „O polityce”

-św. Tomasz z Akwinu - napisał traktat o człowieku

-św. Augustyn- „O państwie”

Inni socjologowie:

-Herbert Spencer - rozwinął teorie organizacji ludzkich społeczeństw

-Karol Marks - twórca teorii biurokracji

-August Commt

-Erik Wurkheim

-Max Webber

-George Simmel

-Karl Manheim

-Florian Znaniecki-socjologia humanistyczna-jego uczniem był Jan Szczepańska

-Jan Szczepański - kierowal instytutem filozofii i akademii nauk

-Pawel Rybnicki - profesor środowiska krakowskiego

-Jan Turowski - „struktury male i struktury wielkie”

-Maria Osowska - prof., zajmowala się problemami moralności

2. Przedmiot socjologii ogólnej w ujęciu J. Szczepańskiego oraz przedmiot socjologii organizacji i socjologii pracy.

Przedmiot badań socjologii pracy i socjologii organizacji.

Przedmiotem badań socjologii pracy są wszystkie te zjawiska, które bądź to wpływają na przebieg czynności pracy, bądź też są skutkami wykonywania pracy przez ludzi. Przykładowo są to m.in. następujące zagadnienia:

społeczne skutki rozwoju techniki, społeczne skutki organizacji pracy, społeczna regulacja zachowań jednostki w miejscu pracy, struktura władzy w zakładzie pracy i proces kierowania ludźmi, system społeczny zakładu pracy, patologie systemu społecznego przedsiębiorstwa, postawy i motywacje do pracy.

Socjologia pracy pod względem przedmiotu badań jest bardzo ściśle powiązana z socjologią przemysłu. Socjologia pracy ma bardziej uniwersalny przedmiot badań, zajmuje się pracą ludzi w każdym rodzaju miejsca pracy - na roli, w urzędzie, w szkole itp.

Socjologia przemysłu obok problematyki pracy i zawodów przemysłowych podejmuje też takie zagadnienia, którymi nie interesują się socjologowie pracy. Przykładowo są to takie zagadnienia jak:

wpływ uprzemysłowienia na strukturę zawodową i poziom życia społeczeństwa, zmiana aspiracji zawodowych młodzieży, zjawiska patologii społecznej w regionach uprzemysłowionych, urbanizacja, zjawisko proletaryzacji i potrzeba.

Socjologia organizacji jest opisem i wyjaśnieniem wpływu :

1. wzrastającej liczby organizacji na życie społeczne w cywilizacji przemysłowej,

2. całego społeczeństwa, jego struktury, kultury i ustroju na przebieg procesów wewnątrz-organizacyjnych,

3. obiektywnych czynników organizacji, a więc jej celów, struktury, hierarchii, podziału zadań, procedur na zachowanie się ludzi wewnątrz organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną zależną),

4. postaw, motywacji i wzajemnych oddziaływań między ludźmi na charakter i efektywność wymienionych wyżej obiektywnych elementów organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną niezależną).

Socjologiczna definicja organizacji

Organizacja charakteryzująca się przewagą formalnie uporządkowanych stosunków wewnętrznych, która osiąga cele i utrzymuje równowagę wewnętrzną przy pomocy takich środków społecznej regulacji w sensie socjologicznym jest to celowa i wtórna grupa społeczna o charakterze zrzeszenia, relatywnie wyodrębniona z otoczenia zewnętrznego, zachowań uczestników organizacji, jak: wzory zachowania, instytucje, role organizacyjne, kontrola społeczna i inne.  

 

Według J. Szczepańskiego socjologia zajmuje się zbiorowościami społecznymi, zjawiskami i problemami, zajmuje się procesami społecznymi w różnych formach. Socjologia jest nauką empiryczną, tzn. że odnosi się do rzeczywistości realnie występującej.

Procesy społeczne:

Socjologia zajmuje się tym co społeczne, a nie co jest jednostkowe. Zajmuje się procesami społecznymi.

Rodzaje procesów:

- scalające/wiążące/ łączące;

- rozdzielające;

- żywiołowe (spontaniczne);

- zaprogramowane

umiarkowana integracja sprzyja temu, aby istniała spójność.

W socjologii występują podziały:

I. - wieś/ miasto;

- klasy/ warstwy/ kategorie społeczne ludzi;

II instytucje / organizacje;

zbiorowość, którą łączą określone cele

III zjawiska społeczne

formy masowego naśladowania

Socjologia organizacji:

Zajmuje się zbiorowościami, które mają cechy organizacji społecznych. Socjologia organizacji jest działem socjologii traktujących o pozycjach społecznych oraz o stosunkach w różnego rodzaju organizacjach.

Elementy organizacji:

1. pozycje społeczne, uhierarchizowane,

ludzie zajmują miejsca hierarchicznie,

2. stosunki społeczne tworzą się pomiędzy ludźmi,

tworzą się z powodu zajmowanych ról i pozycji,

pozycje-sposoby realizacji zadań, które ludzie wykonują z wolnego wyboru,

3. stosunki społeczne- relacje społ. zachodzące między ludźmi,

4. prawidłowości zachowań zbiorowych i jednostkowych.

Socjologia organizacji zajmuje się wszystkim co dotyczy wszystkiego od strony społecznej. Organizacje gospodarcze, zajmują się życiem gospodarczym. Są one zrzeszeniami ludzi skupionych w tych organizacjach, które mają swoje cele. Są to też mechanizmy ekonomiczne i społeczne, które przyczyniają się do funkcjonowania organizacji.

W każdej organizacji występują określone współzależności, które te organizacje opisują.

1) współzależności pomiędzy zadaniami, rolami (zewnętrzne)

- mają charakter obiektywny, traktuje się jako zmienne zależne,

2) współzależności zewnętrzne

występują między organizacją a jej otoczeniem (zróżnicowanym),

- również między poszczególnymi organizacjami.

Zróżnicowanie organizacji ze względu na przedmiot i cechy działania według J.Szczepańskiego.

Przedmiot, cel działania:

1. najliczniejsza grupa organizacji gospodarczych (różnej wielkości)

- produkcyjne (wytwórcze: przedsiębiorstwa wydobywcze)

- nieprodukcyjne,

2. polityczne- zajmują się zdobywaniem władzy:

- państwowe,

- prywatne,

- samorządowe.

3. kulturalnego, kształceniowego (edukacyjnego) zajmują się kształceniem, reedukacją, itp.

4. organizacje religijne zaspokojenie potrzeb religijnych

5. organizacje socjalne: żłobki, służby zdrowia, organizacje pomocy społecznej MOPS, WOPS, szpitale i inne placówki służby zdrowia, związki zawodowe.

6. militarne, paramilitarne

3. Ogólne działy badań socjologicznych oraz dziedziny socjologii szczegółowych.

Po wyodrębnieniu socjologii z obszaru wiedzy potocznej, innych nauk społecznych i ideologii postawić wypada pytanie, czym jest ona sama. Sami socjologowie nie są zgodni w sprawie definicji i zakresu socjologii. Przyjmujemy zatem definicję bardzo ogólną, nie budząca większych zastrzeżeń: przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy zachodzące w różnych formach zbiorowego życia ludzi. I wskażmy dalej, co - w obrębie tak określonego przedmiotu - socjologia bada. A więc:

1. instytucje: wychowawcze, prawne, religijne, artystyczne, polityczne, sospodarcze;

2. zbiorowości: grupy społeczne, zawodowe, zbiorowości terytorialne, tłum;

3. procesy: industrializację, urbanizację, ruchliwość społeczną, migracje;

4. stosunki: działania społeczne, interakcje, więź, konflikty;

5. zjawiska kulturowe: normy, wartości, cele kulturowe, ideologie, kosmologie;

6. ruchy społeczne,

g) świadomość społeczną.

Socjologia (wg Szczepańskiego) zajmuje się społeczeństwem.

Socjologia zajmuje się różnego rodzaju zbiorowościami ludzkimi.

ZBIOROWOŚĆ - ma charakter ogólnosocjologiczny. Każde dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje się przez pewien okres czasu wieź społeczna(łączność między ludźmi). Więź społeczna wyraża trwałość tego związku (skupienia). Skupienie, które tworzy się dla jakiegoś określonego celu (np. studenci w celu kształcenia).

Więź młodzieżowa, studencka, stowarzyszeniowa, pracownicza, oddział wojskowy. Więź ta jest więzią krótkotrwałą lub bardziej trwałą.

ZBIÓR SPOŁECZNY - ogół ludzi, który wyróżnia się ze względu na posiadanie jednej wspólnej cechy np. zbiór społeczno zawodowy.

Socjologia jest nauką empiryczną tzn. że odnosi się do rzeczywistości realnie występującej. Jest nauką teoretyczną (jest opisana i udokumentowana badaniami).

SOCJOLOGIĘ MOŻNA UJMOWAĆ JAKO DZIAŁ BADAWCZY:

1. Dział badań socjologicznych - to dział badający zbiorowości społeczne (np. ziorowości wiejskie, zurbanizowane, osiedlowe)

2. Dział badający instytucje i organizacje życia społecznego

- instytucje np. o charakterze ekonomicznym, edukacyjnym, transportowym.

- organizacje np. o charakterze kulturalnym, socjalnym, militarnym, religijnym

Socjologia zajmuje się zjawiskami o charakterze masowym i opisem tych zjawisk.

ZORGANIZOWANE: NIEZORGANIZOWANE:

Strajki , wojny Tworzą się samoczynnie, spontanicznie.

socjologia zajmuje się zjawiskami, procesami społecznymi w różnych formach:

• struktury zbiorowości (skład, budowa);

• zjawiska i procesy, które zachodzą w zbiorowościach wskutek oddziaływań między ludźmi (wzajemnych) - interakcje;

• siły skupiające (jednoczące, integrujące) siły rozdzielające (rozkładające);

• zmiany i przekształcenia w zbiorowościach.

W socjologii występuje dążenie do specjalizacji:

• s. Klas i warstw społecznych;

• s. Polityki;

• s. Rodziny (małżeństw i rodziny);

• s. Miast (znajduje zastosowanie w społeczeństwie wysokozurbanizowanym);

• s. Wsi;

• s. Medycyny;

• s. Religii;

• s. Moralności (zajmuje się normami etnicznymi);

• ...

I. Socjologia pracy (praca jako zjawisko społeczne). Chodzi o wpływ warunków społecznych na motywy pracy i jej przebieg (tempo i intensywność pracy) i wynik pracy.

Badanie skutkowe pracy od strony społecznej:

• praca wpływa na struktury życia społecznego;

• praca wyk. Przez ludzi wpływa na stosunki między nimi;

• wynikiem jest pojawienie się różnych kategorii pracy (podział pracy).

2. Socjologia przemysłu (pojawiła się na gruncie socjologii pracy)

• usługi (dobra materialne są bardziej zmechanizowane).

Socjologia przemysłu w wyniku specjalizacji pracy mogą zmieniać się struktury życia przemysłowego.

Był czas gdy socjologią nie było wolno się zajmować. Dominował Marksizm. Występowały dwa poglądy socjologiczne:

I pogląd zawiera:

*Funkcja poznawcza (badawcza) - najważniejsza, poszerza horyzonty. Badanie drążące jakąś kwestie;

*Funkcja instrumentalna: - środek do osiągnięcia celu, posługujemy się socjologią do pogłębiania wiedzy, także może być zabarwiona negatywnie.

*Funkcja humanistyczna - służy jako środek do humanizowania

II pogląd zawiera... (stanowisko prof. A. Podgóreckiego)

* Funkcja społecznej diagnozy (diagnostyczna) różne rodzaje diagnoz (techniczna, organizacyjna, biologiczna);

Kiedy celem i zamierzeniem jest stawienie diagnozy socjologicznej. Diagnoza ma cele opisowe. Opisanie grupy społecznej, zajęcia. Stwierdzenie istniejącego stanu rzeczy.

* Funkcja apologetyczna

• udowadnianie stwierdzeń;

• bronienie stwierdzeń, które istnieją.

*Funkcja demaskatorska:

• przy pomocy socjologii można demaskować coś

• polega na odkrywaniu, obnażaniu tego co jest mało widoczne, na bardziej widoczne,

• na podstawie badań i obserwacji potocznych.

* Funkcja teoretyczna:

• celem każdej nauki jest tworzenie teorii,

• warsztat naukowy polega na doborze rzeczy, które są potrzebne,

• tworzenie poglądów o charakterze teoretycznym,, wyciąganie wniosków.

*Funkcja prognostyczna:

• zastosowanie wiedzy do celów praktycznych,

• można przewidywać to, co może nastąpić z wykorzystaniem narzędzi badawczych, aby zrozumieć to, co będzie w przyszłości.

*Funkcja socjotechniczna:

• posługują się nią politycy, dziennikarze,

• polega na ustalaniu zasad, zaleceń o charakterze praktycznym, wskazań, dyrektyw, celowych zastosowań w określonych warunkach mogą lub przyczyniają się do zamierzonych celów.

SOCJOLOGIA BADAŃ:

Człowiek zmierza do tego by być człowiekiem wolnym. W życiu społecznym każdy ma jakąś określoną rolę. Są to większe bądź mniejsze role. Uczestnicząc w jakiejkolwiek organizacji można być wolnym. Od środowiska wiele zależy. Każdy człowiek stara się poznać życie zbiorowe, w którym uczestniczy. Oprócz potocznego poznania życia (obserwacji) istnieje poznanie naukowe przy pomocy środków badawczych ( wypracowanych).

1. Procedury badawcze w ramach określonego schematu badań ;

2. Metody badawcze, sposoby organizacji badań;

3. Techniki badań socjologicznych.

Ad.1 W postępowaniu badawczym występuje schemat badań. Schemat kolejności.

PROCES POZNAWCZY - aby dojść do rozpoznania musi być na początku problem, cel który chcemy osiągnąć, poznać. Trzeba mieć koncepcję (wyobrażenie). Trzeba postawić hipotezy badawcze, a wynik skonfrontować.

AD 2 i 3. METODY BADAWCZE - sposoby organizowania badań. Metoda badawcza jest metodą naukową, to powtarzalny sposób rozwiązywania pewnego problemu naukowego, służy poznaniu tego co chcemy rozpoznać metody inaczej nazywane są procedurami.

TECHNIKI - sposoby gromadzenia informacji, metoda oznacza sposób obserwowania faktów, zjawisk, zdarzeń lub tez pewnych właściwości zachowań ludzi i zdobywania informacji.

TECHNIKA - sposób zbierania, rejestrowania informacji.

METODA MONOGRAFICZNA - met. Badań terenowych, badań realizowanych w przestrzeni „studium przypadku”. Oznacza opisanie zjawiska w jego złożoności, poprzez obserwację, wyciąganie wniosków na podstawie jakiejś wiedzy posiadanej, nie upoważnia do wyciągania wniosków ogólnych.

METODA REPREZENTACYJNA (badania sondażowe) - polega na badaniu różnych zbiorowości, większych, liczniejszych lecz nie w całości, ale badania przez próbę reprezentacyjną. Dzięki temu może zbadać całość. Uprawniają do tego pewne zasady: statystyka, rachunek prawdop. Jeżeli próba reprezentacyjna jest trafnie dobrana to wyniki badań są pełne i trafne.

METODA HISTORYCZNA - pozwala poznawać społ. Rzeczywistość poprzez fakty historyczne, stosowana jest przez historyków. Zbieranie danych z wcześniejszych lat.

METODA DOKUMENTÓW OSOBISTYCH - wykorzystanie dla celów poznawczych dokumentów np. korespondencji (F. Znaniecki) życiorysy, autobiografie, zeznania, dokumenty urzędowe, dokumenty administracyjne, ewidencje studentów, książki telefoniczne.

Metoda socjometryczna - socjometria służy do prowadzenia badań na małych grupach ludzkich. Wyniki badań są socjogramami.

METODA EKSPERYMENTALNA - przeniesiono ją z nauk przyrodniczych i chemii

eksperyment - poznanie, próba oddziaływania na małą zbiorowość przy pomocy różnych środków jednocześnie eliminując inne sposoby, zbyt długie oddziaływanie może spowodować nawyki wymuszone.

METODA PANELOWA - sposób głoszenia, występowania wielu osób polega na wielokrotnym badaniu danej grupy i porównywaniu tych badań, wyciąganiu wniosków.

BADANIA ZASADNICZE

Metoda sytuacji krańcowych - badanie czym się różnią dwie porównywane zbiorowości.

Sposoby prowadzenia, gromadzenia informacji:

1. OBSERWACJA - planowe, świadome rejestrowanie zjawisk, zdarzeń, faktów. Może bć przeprowadzana wzrokowo, słuchowo. Jest tradycyjnie najlepszym środkiem. Odpowiada metodzie monograficznej.

1. kontrolowana - sposób rejestracji zjawisk przy pomocy narzędzi (urządzenia, arkusza kalkulacyjnego), które pomaga w rejestracji.

2. Niekontrolowana - polega na obserwowaniu bez pomocy administracynych kwestionariuszy.

Kontrolowana obserwacja jest łatwiejsza. To był pierwszy podział. Teraz drugi:

3. zewnętrzna - badacz, obserwator obserwują zbiorowość z zewnątrz (spoza tej zbiorowości)

4. wewnętrzna - (uczestnicząca) - jeśli obserwator zewnętrzny wywiera skutki negatywne; badacz wczuwa się w rolę jednostki ze zbiorowości.

2. WYWIAD - nawiązywanie bezpośredniego (osobistego) kontaktu z obserwowanym,

• zapewni uzyskanie materiału jakościowego,

• badacz posługuje się kwestionariuszem (zestawem pytań),

• metoda reprezentacyjna.

a) niestandaryzowany - badany bez arkusza, kwestionariusza (z zagadnieniami wywiadu),

b) standaryzowany - z kwestionariuszem wywiadu,

„b)” powinni stosować ci, którzy są słabo przygotowani do wywiadu

c) Jawny protokołowany (zapisywany) trzeba się przedstawić, wszystko musi być jawne bo zapisane w kwestionariuszu,

d) nieformalny,

e) ukryty - nie ujawniamy się,

7. zbiorowy - rozmawiamy ze zbiorowością,

8. jednostkowy - wywiad osobno z każdą osobą.

3. ANKIETA - sposób prowadzenia danych respondentów od których chcemy uzyskać informacje.

Najprostszy sposób uzyskania danych. TECHNIKA BADAŃ ILOŚCIOWYCH:

rodzaje ankiet:

1. rozdawana

2. pocztowa

3. internetowa

4. radiowa

5. telewizyjna.

4. Funkcje socjologii.

• Poznawcza (badawcza) - badanie w głąb (drążenie) - badanie poszerzające horyzonty

• Instrumentalna - środek do osiągnięcia jakiegoś celu, na przykład zaspokojenia ciekawości - socjologia służy jako instrument do poszerzania wiedzy

• Humanistyczna - socjologia jest środkiem do humanizowania życia ludzkiego

Adam Podgórecki - uczenie w jaki sposób socjologia może być użyteczna:

1. FUNKCJA SPOŁECZNEJ DIAGNOZY (funkcja diagnostyczna); bada, stara się poznać dziedzinę życia aby się z nią wgłębić, diagnoza ma cele opisowe, sprawdzenie istniejącego stanu rzeczy;

2. FUNKCJA APOLOGETYCZNA - funkcja obronna, osłaniająca, chroniąca - broni istniejącego porządku społecznego; (socjologia jest dziedziną wciąż weryfikującą się); kiedy broni się, uzasadnia się sens jakiegoś zjawiska ( na przykład obrona jednej strony w konflikcie);

3. FUNKCJA DEMASKATORSKA - można coś demaskować za pomocą socjologii; polega na obnażaniu tego co jest mało widoczne (IFiS PAN - zjawiska patologiczne - analiza kradzieży kieszonkowej;

4. FUNKCJA TEORETYCZNA - celem każdej nauki jest stworzenie teorii za pomocą metod badawczych:

• Tworzenie poglądów o charakterze teoretycznym;

• Systematyczne organizowanie badań naukowych;

• Tworzenie modeli teoretycznych;

• Tworzenie syntez oceniających (poprzez porównanie, analizę);

FUNKCJA PROGNOSTYCZNA - wykorzystanie wiedzy dla celów praktycznych; przewidywanie przy wykorzystaniu środków badawczych;

FUNKCJA SOCJOTECHNICZNA (na przykład dziennikarze, menadżerowie) funkcja ta polega na określeniu pewnych zasad, zaleceń o charakterze praktycznym, wskazań, dyrektyw celowego postępowania, które wykorzystane w określonych warunkach mogą przyczynić się do osiągania wyznaczonych celów. Zalecenia socjotechniczne mogą służyć dobru i złu!

5. Ogólne zasady postępowania badawczego.

Postępowanie badawcze - charakterystyka:

Etap I. Zbieranie materiałów:

• dobór próby

• metoda obserwacji migawkowych

Przeprowadzając postępowanie badawcze bierzemy pod uwagę 2 rozwiązania (właściwie dobieramy próbę, technikę przeprowadzania postępowania):

1.TECHNIKĘ ANALIZY KONKRETNYCH PRZYPADKÓW, w której bada się konkretnie, na podstawie dokumentów, danych urzędowych tylko wybrane i wyselekcjonowane sprawy. Następuje analiza czynności dokonywanych w toku sprawy. Wyciągane zostają wnioski, dokonana ocena działań, pracochłonności, a także eliminowanie niepotrzebnych czynności.

2.TECHNIKĘ DODATKOWEJ KOPII, w której gromadzi się kopie pism związanych z określoną komórką w określonym czasie. Następuje analiza pracy komórki w różnych aspektach.

Warto korzystać z technik socjologicznych: obserwacji, wywiadu, ankiety, eksperymentu, pamiętników osób zatrudnionych w organach administracji publicznej lub osób korzystających z „usług” administracji, a także metody biograficznej.

Etap II. Analiza:

Polega na ocenie zebranego materiału, sprawdzeniu jego prawdopodobieństwa, klasyfikacji, itd. Etap prowadzony jest przy zastosowaniu:

• metody statystycznej

• metody historycznej

• metody porównawczej

• metody normatywnej

Elementem oceny mogą być normy prawne, moralne bądź techniczne, a także podstawy ustrojowe państwa oraz pewne założenia ideologiczne.

Etap III. Formułowanie twierdzeń:

Jest to efekt analizy zebranego materiału. Twierdzenia mogą mieć charakter wyłącznie opisowy lub też mogą wskazywać drogi i sposoby prowadzące do usunięcia stanów niepożądanych (charakter praktyczny bądź teoretyczny).

6. Metody i techniki badań socjologicznych- na czym polegają.

a) Metoda badań terenowych:

1. Zbieranie danych w jednym, ściśle określonym środowisku np. zakładzie pracy;

2. Układ społeczny traktuje się jako pewną całość i dąży się do zanalizowania tej całości i zasad jej funkcjonowania oraz dynamiki;

3. Badacz musi wejść w określone środowisko i zdobyć zaufanie jego członków, począwszy od osób, które stoją najwyżej w hierarchii tegoż środowiska, powinien dążyć do akceptacji;

4. Powinien wnikać nawet w najbardziej zróżnicowane kręgi badanej zbiorowości;

5. Nie może jednak przesadnie spoufalać się z członkami badanej zbiorowości;

6. Konieczne jest przestrzeganie zasady wzajemności czyli dzielenie się informacjami dotyczącymi danego środowiska, jednakże trzeba mieć na uwadze pewne ograniczenia, które mogą mieć znaczenie dla powodzenia całego procesu badawczego;

7. Stosując tę metodę zaczyna się od zwiadu terenowego, opracowania programu badań, poprzez sprawdzenie metod i narzędzi badawczych, aż po realizację i opracowanie badań.

b) Metoda reprezentacyjna (badania sondażowe):

1. Należą do najpopularniejszych w dzisiejszej socjologii;

2. Metoda ta pozwala na zdobycie wiedzy o stosunkowo dużej zbiorowości na podstawie zbadania jej reprezentacji;

3. Trafność tej metody staje jednak pod znakiem zapytania jeżeli chcemy zbadać to, co przez badanych mogłoby zostać odebrane jako możliwość postawienia się w niekorzystnym świetle i z tego powodu warunkowałoby zmianę faktów;

4. Badania te są trafne gdy dotyczą faktów w stosunku do osoby badanej neutralnych.

c) Metoda eksperymentalna

1. Polega na podjęciu pewnego zabiegu, który pozwoliłby badaczowi na wykrycie pewnej zależności przyczynowej między dwoma zjawiskami (zmiennymi) czyli ustalenie powiązań przyczynowo-skutkowych, które zachodzą w określonych układach stale i bez wyjątków;

2. za pomocą eksperymentu formułuje się prawa przyczynowe, bardzo cenione przez naukę i codziennych „użytkowników”, prawa te nadają rangę naukom;

3. niestety prowadzenie eksperymentu w naukach społecznych jest praktycznie niemożliwe i bardzo rzadkie wskutek zmienności charakterystycznej dla ludzi i środowisk, które tworzą, z tego względu eksperymentowi w naukach społecznych przypisuje się dużo mniejsze znaczenie niż w przypadku nauk przyrodniczych.

   

 

d) Eksperyment ex-post-facto (pseudoeksperyment)

1. Wyodrębnienie grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej dokonuje się w oparciu o fakty historyczne;

2. jest to eksperyment w którym badacz nie ma do czynienia z tym, co się stało, co jest już po fakcie i dotyczy grup, które różnią się między sobą tym, że na jedną z nich w przeszłości zadziałał określony stymulator;

3. dobrane grupy muszą być podobne np. pod względem liczebności i posiadać jedną charakterystyczną różnicę stymulującą;

4. nie mamy możliwości kontrolowania bodźca, a jednak metoda ta bywa stosowana w socjologii.

e) Metoda oparta na materiałach historycznych

1. Metodą tą posługujemy się by poznać zjawiska, które miały miejsce dawniej;

2. bardzo często badacze zjawisk społecznych sięgają do danych historycznych np. do korzeni pewnych instytucji;

3. materiały historyczne można podzielić na: pierwotne i wtórne;

4. należy pamiętać, że każde zdobyte źródło informacji należy sprawdzić, zwłaszcza jeśli są to materiały wtórne;

5.  przy zastosowaniu tej metody wyłącza się potrzebę stosowania analizy ilościowej.

f) Metoda socjometryczna

1. Polega na mierzeniu dystansu między jednostkami tworzącymi małą grupę np. załogę statku, rodzinę, grupę koleżeńską, klasy szkolne, zespoły współpracowników itd.;

2. pozwala ustalić deklarowane stosunki między członkami danej grupy (liczebnie niewielkiej), niektóre jej cechy np. spoistość, zwartość, integrację, popularność pewnych osób, stosunki sympatii i empatii etc.;

3. wyniki badań socjometrycznych przedstawia się w postaci socjogramu;

4. szersze zastosowanie metoda ta znajduje w psychologii społecznej i pedagogice;

5. badacz rozprowadza kwestionariusz i stosuje jednocześnie obserwację kontrolowaną, aby jednak można było uznać ją za konsekwentnie przeprowadzoną badacz winien mieć codzienne relacje z członkami grupy;

6. twórcą socjometrii jest Jacob Levy Moreno (1892-1974) socjolog i psychiatra amerykański.

 

Techniki badań socjologicznych

 

Techniki o wysokim stopniu standaryzacji

• Ankieta;

• Wywiad kwestionariuszowy;

• Ankieta pocztowa;

• Obserwacja kontrolowana;

• Ankieta prasowa;

• Ankieta dołączona do produktu;

• Ankieta telefoniczna.

 

Technik o niskim stopniu standaryzacji

• Swobodny wywiad;

• Obserwacja uczestnicząca;

• Ankieta audytoryjna;

• Pamiętniki napisane na konkurs.

 

Obserwacja - jako metoda badawcza powinna charakteryzować się celowością, planowością czyli metoda powinna być stosowana zgodnie z wcześniejszymi założeniami (planem), aktywnością poprzez selekcję docierających danych, premedykacją, która wyraża się w tym, że badania są przeprowadzone w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania sformułowanego wcześniej w sposób dokładny i szczegółowy, systematycznością, która jest bardzo ważnym postulatem stawianym omawianej metodzie, obserwacja nie może być bowiem przypadkowa i jednorazowa, powinna być bowiem stosowana w różnych warunkach.

 

Wywiad - najogólniej jest on rozmową kierowaną w której biorą udział co najmniej dwie osoby - respondent i prowadzący wywiad. Jest to rozmowa celem której jest uzyskanie określonych informacji od respondenta. Technika ta pozwala na jednoczesne stosowanie innej - obserwacji.

 

 

Eksperyment - Na gruncie nauk społecznych można przeprowadzać wiele różnorodnych rodzajów eksperymentów. Oprócz eksperymentu klasycznego i ex-post-facto - wcześniej opisanych mamy do czynienia z wieloma innymi.

 

Należą do nich m.in.:

Eksperyment laboratoryjny polegający na badaniu związków przyczynowych między zmiennymi poddanymi ingerencji badacza w warunkach sztucznie przez niego stworzonych, pozwalających na wyeliminowanie nieokreślonych czynników, które mogłyby mieć negatywny wpływ w naturalnych warunkach.

 

Eksperyment naturalny, który jest prowadzony w warunkach naturalnych, nie w laboratorium jest najbardziej zbliżony do eksperymentu w naukach przyrodniczych. Badania przeprowadza się na dwóch grupach - eksperymentalnej i kontrolnej (dobranej na zasadzie podobieństwa cech społeczno-demograficznych).

 

Opracowanie zebranych materiałów

Weryfikacja - ustalamy czy i jaką wartość naukowa mają zebrane materiały, sprawdzamy zgodność sposobów zbierania danych z przyjętym planem badań, oceniamy rzetelność realizowania tego planu przez osoby uczestniczące w badaniach, sprawdzam same dane;

Selekcja - spośród zebranych danych selekcjonujemy, te które są nam rzeczywiście potrzebne ze względu na podjęty temat badań, następnie spośród wybrane przez nas dane staramy się uporządkować pod względem stopnia ich ważności;

Klasyfikacja - zgromadzone dane dzielimy według pewnych, przyjętych przez badanego cech, które uznał za konieczne. Istotny jest tu tzw. podział logiczny, czyli działanie, które opiera się na wyróżnianiu pojęć podrzędnych względem danego pojęcia nadrzędnego. Poprawny podział logiczny powinien być adekwatny i rozłączny. Na podstawie podziału logicznego uzyskujemy klasy wypowiedzi czy przedmiotów - zbiory, jakie obejmują swoim zakresem np. wszystkie wypowiedzi określonej treści;

Kategoryzacja - polega na łączeniu danych np. wypowiedzi respondentów ze względu na ich wspólne właściwości w określone klasy (kategorie). Istnieją oczywiście reguły ogólnie ważne przy kategoryzowaniu: każda kategoria czy też swoiste ujęcie jednego ze wskaźników powinna być tworzona ze względu na cel badań, kategorie powinny być na tyle ogólne, aby mogły ująć wszystkie przypadki dotyczące danej kwestii, poszczególne kategorie winny wzajemnie się wykluczać;

Skalowanie - umożliwia pewnym właściwościom interesujących nas przedmiotów przyporządkować wartości, liczby lub inne symbole w celu określonego uporządkowania badanych stanów rzeczy oraz wyrażenie tego w sposób liczbowy lub wartościowy. Skala jest pomyślana jako narzędzie pomiaru.

7. Opisać metody badawcze.

1. MONOGRAFICZNA - metoda badań terenowych, tzn. metoda badań realizowanych na pewnej przestrzeni, (studium przypadku), opisuje zjawisko jego złożoności poprzez obserwację, wyciąganie wniosków, nie upoważnia jednak do wyciągania wniosków ogólnych.

2. REPREZENTACYJNA - charakterystyka polega na badaniu różnych zbiorowości, liczniejszej zbiorowości, ale nie w całości; badanie poprzez grupę reprezentacyjną, (poznaje i opisuje całość), przeprowadzana na licznych wiadomościach.

3. HISTORYCZNA - charakteryzuje się tym, że pozwala poznawać fakty historyczne ludzi przez historyków i socjologów. Od pozostałych różni się tym, że trzeba dobierać zgromadzone materiały wcześniej.

4. DOKUMENTÓW OSOBISTYCH - polega na wykorzystywaniu metod badawczych. Są to jakby korespondencje stosowane w życiu osobistym, np. życiorysy, autobiografie, a więc o charakterze osobistym, bardzo cenne.

5. DOKUMENTY URZĘDOWE -to takie, które opierają się na dokumentach wartościowych, formalnych, służbowych.

6. SOCJOMETRYCZNA - jest metodą służącą do prowadzenia badań małymi grupami, są przedmiotem badań Morena; służy do eliminowania złych przewodników.

7. EKSPERYMENTALNA - służy do badań na małych grupach ludzkich, do zgłębiania tych badań; eksperyment, oddziaływanie pośrednie i bezpośrednie; są ograniczenia, że zbyt długie oddziaływanie może spowodować nawyki.

8. PANELOWA - sposób występowania, sposób = forma motywu badań wielokrotnych oraz porównywaniu tej wielokrotności - wyciąganie wniosków.

8.Techniki badawcze.

Żeby zbadać materiał trzeba go najpierw zgromadzić. Zbiera się dane o ludziach, ich impresje etc.

• OBSERWACJE - świadome, planowe rejestrowanie zjawisk; obserwujemy wzrokiem, słuchem; obserwacja jako technika najbardziej odpowiada monograficznej metodzie badawczej; wyróżniamy obserwację kontrolowaną i niekontrolowaną; obserwacja kontrolowana to rejestracja za pomocą jakiegoś przyrządu (arkusz, kwestionariusz, stoper, etc.). Obserwacja niekontrolowana - obserwacja bez żadnych urządzeń technicznych (obserwacja niekwestionariuszowa); Są też obserwacje wewnętrzne i zewnętrzne. Obserwacja zewnętrzna to obserwacja jakiejś zbiorowości z zewnątrz tej grupy; Obserwacja wewnętrzna - gdy wcielamy się w rolę jednego z członków grupy (bo czasem obserwacja zewnętrzna może spowodować negatywną reakcje ze strony obserwowanej grupy) jest to tak zwana obserwacja uczestnicząca;

• WYWIAD - polega na nawiązaniu bezpośredniego, osobistego kontaktu z badanym obiektem, dostarcza on materiału jakościowego; obserwator nawiązujący kontakt z badanym obiektem posługuje się kwestionariuszem, który pozwala zgłębić badany problem; technika ta najbardziej pasuje do metody reprezentatywnej; w obserwacji nie wiemy co myśli człowiek, notatki sporządzamy na podstawie obserwacji zachowania; wywiad pozwala nam zdobyć informacje o tym co dana jednostka myśli (wchodzimy w jej świadomość) i to stanowi bazę naszych notatek; wywiad niestandaryzowany to wywiad bez żadnego kwestionariusza, stosuje się go wtedy, gdy badający jest dobrze przygotowany do badań; wywiad standaryzowany to wywiad z kwestionariuszem, gdy badający ma mniejsze przygotowanie- pytania wytyczają drogę; wywiad jawny protokołowany; wywiad jawny nieformalny i wywiad ukryty; wywiad jawny protokołowany ( przedstawić się, oprosić o zgodę)- informacje zapisywane są na kwestionariuszu; wywiad nieformalny- nie przedstawiamy się, mówimy o co chodzi i przeprowadzamy ankietę; wywiad ukryty - nie ujawniamy się; istnieje też wywiad zbiorowy i jednostkowy; jednostkowy to wywiad z jedna osobą, a zbiorowy to wywiad z grupą;

• ANKIETA - ten kto udziela odpowiedzi to respondent; technika po!!!arwa przy przeprowadzaniu badań na dużych grupach; jest to technika badań ilościowych, szybko można w ten sposób zebrać dane; ankieta rozdawana(audytoryjna); ankieta pocztowa - gdy respondenci są zaproszeni terytorialnie; ankieta internetowa; ankieta radiowa; ankieta telewizyjna - jest to badanie opinii respondentów za pomocą kwestionariuszy.

Techniki dobiera się w zależności od metody badawczej i od tematyki badań.

9. Główne teorie w socjologii i ich autorzy.

Teoria 1. zespół pewnych twierdzeń uogólniających, które stanowią próbę odwzorowania pewnych zależności w rzeczywistości

TEORIE:

1. Funkcjonalna

2. Konfliktu

3. Wymiany społecznej

Ad. 1. Teoria funkcjonalna.

Początek: Herbert Spencer, Emil Durcheim

Rozwój przez socjologów amerykańskich: Parson, Robert Marton, Edward Chills, Dawis

- wszystkie teorie funkcjonalne traktują rzeczywistość jako system wzajemnie powiązanych ze sobą części, czyli elementów tzn. można teoretyczne wyodrębnić te części i je opisać. Elementom przypisuje się określone znaczenie.

Ad. 2. Teoria konfliktu.

Jest to teoria Marksa

• podkreśla prace, znaczenie poszczególnych części na rzecz większej całości

• konflikty są mechanizmem pobudzającym do działania - są podstawą życia społecznego

• konflikt nie musi oznaczać stanu dezintegracji ani w konsekwencji rozkładu systemu społecznego

Ad. 3. Teoria wymiany społecznej.

Jej twórcami są: Georg Hamans(?), Peter Blaum

• przyjmuje się, że jednostka jest fundamentem społeczeństwa

• system składa się z jednostek i ich aktów wyboru

• zwolennicy tej teorii uważają, że:

• człowiek jest istotą racjonalną(myślącą), określa cele i zadania

• człowiek posiada zdolność do kalkulowania

• jeśli ludzie decydują o celach, to też próbują domniemywać co robią inni w ich systemie

• działają w imię własnych korzyści

• dochodzi do wymiany międzyludzkiej

1. Funkcjonalizm i jego współtwórcy.

August Conte i Herbert Spenser

Funkcjonalizm to teoria traktująca rzeczywistość społeczną jako system wzajemnie powiązanych ze sobą części. Te części jako elementy systemu są wzajemnie różnego rodzaju wiązaniem. Skuteczność tego systemu można sprawdzać dzięki ocenie funkcji. Większość teorii funkcjonalnych opiera się na teorii potrzeb. Niektóre potrzeby tworzy, generuje. Teorie funkcjonalne sprawiają różne problemy. Przyczyniają się do jego integracji dysfunkcje. Ład, który powinien panować w systemie funkcjonalnym należy traktować jako przejściowy. Funkcje mogą być jawne lub ukryte. Wyjaśnienie zjawisk społecznych w odniesieniu do całego systemu.

Depersonalizacja - nie koncentrowanie się na ludzkich jednostkach.

Stratyfikacja - zróżnicowanie

Funkcjonalizm generuje elementy:

- instytucja

- wzory zachowania

- struktura społeczna

11. Socjologiczna teoria konfliktu K. Marksa.

Marks był zwolennikiem konfliktowej perspektywy ujmowania życia społecznego.

Zbulwersowany życiem części Europy chciał zainicjować zmiany społeczne.

Główne założenia teorii konfliktu to:

1. stosunki ekonomiczne prowadzą do rewolucyjnego konfliktu klasowego, gdyż ich istota prowadzi do różnicowania klas

2. konflikt ma biegunowy charakter. Klasy wyzyskiwane tworzą rewolucyjną organizację polityczną zwalczającą klasy dominujące.

Teoria konfliktu Marksa kształtowała się pod wpływem następujących czynników:

1. specyficzny typ produkcji

2. organizacja pracy

3. kontrola własności

Wg. Marksa analiza socjologiczna powinna koncentrować się na nierównościach, napięciach między tymi którzy mają władzę, przywileje i materialny dobrobyt, a tymi którzy własności są pozbawieni.

Marks negował kapitalizm, uważał go za konfliktogenny, chciał przyczynić się do jego upadku, w jego miejsce zaś proponował wprowadzić gospodarkę kolektywną a taka przemiana może się dokonać tylko na drodze rewolucji.

Wg. Niego podstawowym źródłem napięć jest struktura produkcji, środki produkcji i przede wszystkim struktura własności( czyli rozdział dóbr rzadkich).

1. Teoria wymiany społecznej ( utylitaryzm społeczny).

TEORIA WYMIANY SPOŁECZNEJ - twórcy: George C. Homans i Peter Blau. Założeniami teorii wymiany jest jednostka jako fundament społeczeństwa. Oznacza to, że społeczeństwo składa się wyłącznie z jednostek, ich aktów wyboru i ich wytworów i niczego poza tym. Jeśli ludzie w ogóle decydują się na tworzenie i podtrzymywanie życia zbiorowego, to wyłącznie w imię korzyści, jakich mogą oczekiwać od społeczności. Jest to, zatem indywidualizm skrajny. Zachowaniem jednostki kieruje dążenie do uzyskania nagród i unikania kar. Człowiek działa w pewien sposób, nie, dlatego że chce realizować jakąś normę kulturową, lecz dlatego, że spodziewa się uzyskać nagrodę w postaci akceptacji ze strony innych. Żyjąc w zbiorowości jednostka zachowuje się tak, by być nagrodzoną, jednakże styka się z innymi ludźmi, którzy także pragną być nagradzani przez nie. W efekcie życie społeczne nie jest niczym innym, jak wymianą nagród między pojedynczymi osobnikami.

Teoria ta okazała się przydatna przy analizie małych grup społecznych ( kręgi rówieśników, małe gangi społeczne), jednak poza tym obszarem praktycznie w ogóle nie przydatna.

2. Organizacja społeczna jako pojecie socjologiczne.

Każda organizacja w socjologicznym ujęciu jest układem społecznym (wg Litterer) w ramach którego ludzie osiągają stabilizację swoich wzajemnych stosunków ułatwiających realizację ich celów i zadach.

Ta organizacja ma 2 wymiary społeczne;

*Organizacja formalna(oficjalna)- oparta na normach pisanych

*Org. nieformalna- ma swoje określone elementy.

Organizacja wg Webera jest cechą świata. Cecha świata są organizacje. Te org. Stanowią cechę dominującą. Jest to wynikiem ewolucji. Rozwinięte społeczeństwo przemysłowe to organizacje. Świat jest złożony z różnych organizacji. Istnieją różne organizacje pod względem wielkości :

- duże

- średnie

- małe

Organizacje są zróżnicowane ze względu na przedmiot i cele działania tj:

1)GRUPY ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH- najsilniejsza. Charakteryzuje je przedmiot i cele działania. Są to organizacje produkcyjne czyli wytwórcze(przedsiębiorstwa), wydobywcze(kopalnie), zajmujące się obrotem finansowym (banki), organizacje transportowe. Org. zajmujące się handlem(wymiana, transakcje), org. Usługowe o charakterze materialnym.

2)ORG. POLITYCZNE - zajmują się zdobywaniem władzy, sprawowaniem władzy. Mają charakter państwowy, prywatny lub samorządowy. Są to:

-partie

-ugrupowania polityczne

-siły bezpieczeństwa(policje, wiezienia, straż pożarna)

3)ORG. TYPU KULTURALNEGO I KSZTAŁCENIOWEGO(edukacja)- zajmują się kształceniem, reedukacją, dokształcaniem.

4)ORG. RELIGIJNE- kształcenie zaspokajanie potrzeb religijnych u ludzi(potrzeby duchowe). Kształtują postawy, osobowości ludzkie.

5)ORG. SOCJALNE- o celach i przedmiocie działalności socjalnej. są to:

• żłobki

• służby zdrowia

• organizacje przemocy społecznej(MOPS, WOPS)

• szpitale i inne placówki

• związki zawodowe( walczą o cele zawodowe)

• org. militarne (armia, odziały prewencji wojskowej) i paramilitarne - zbliżone do militarnych

14. Trzy możliwe podejścia do problemów organizacji.

15. Społeczeństwo organizacyjne- cechy i procesy społeczne w nim występujące.

16. Znane typologie organizacji w ujęciu polskich autorów.

17. Biurokratyczny model organizacji w ujęciu M. Webera i innych autorów. Biurokracja

Idealny model biurokracji (Weber)

1. Występuje bardzo wyraźny podział pracy (specjalizacja funkcji i ról).

2. Sformalizowany system komunikacji, który określa drogi służbowe od góry do dołu i w poziomie czyniąc to za pomocą określonych dokumentów.

3. Zatrudnienie na zasadzie najmu. Wynagrodzenie wg. formalnych reguł.

4. Własność oddzielona od zatrudnienia.

5. Wszystkie działania są sformalizowane.

6. Formalizacja prowadząca do depersonifikacji organizacji.

7. Podstawa do zatrudnienia są wykształcenie, kwalifikacje zawodowe i doświadczenie zawodowe.

8. Stanowiska obsadza się w drodze nominacji.

9. Forma pisemna, bezosobowa w kontaktach formalnych.

10. Pełniony urząd jest dla urzędnika jedynym źródłem zarobkowania.

Krytyka biurokracji:

1. Organizacje biurokratyczne (szczególnie wysoko sformalizowane) mają tendencje do izolacji od otoczenia.

2. Biurokracja nie jest zdolna do uczenia się na własnych błędach.

3. Występuje w jej ramach marnotrawstwo środków finansowych.

Zalety biurokracji: Wady biurokracji:

- szybkość działania. - mała elastyczność.

- ciągłość działania. - funkcjonariusz powinien być

- kompetentna kontrola. lojalny a nie zawsze tak jest.

- rozwaga.

- techniczna wydajność.

PODZIAŁ WG. GOLDNERA.

1. Biurokracja demokratyczna. (Uczestnicząca)

2. Biurokracja dyscyplinarna. (Karząca)

3. Biurokracja żartobliwa (Śmieszna, niepoważna)

PODZIAŁ WG. ETZIONIEGO:

1. Dobrowolna (Łatwe wejście i wyjście)

- Uczestnicy biurokracji nie otrzymują wynagrodzenia.

- Występują głównie w sferze politycznej, charytatywnej, gospodarczej.

2. Przymusowe (np. wojsko)

- jest w pewnym stopniu izolowana od społeczeństwa. (Np. więzienia, zakłady resocjalizacyjne, szpitale psychiatryczne)

- te organizacje są silnie zhierarchizowane.

3. Utylitarne:

- Ludzie podejmują świadome decyzje odnośnie wejścia i wyjścia do organizacji (Np. uczelnie).

- Są to organizacje najczęściej występujące we współczesnych społeczeństwach.

18. Cele, struktury i funkcje organizacji formalnych.

Konstrukcją nośną każdej struktury są cele, ludzie, struktura i technika. Wszystkie organizacje są systemami celowymi, to oznacza, że każda organizacja powinna lub musi mieć cele.

Cele organizacji są naczelnym, głównym atrybutem organizacji. Są ważne, bo mają znaczenie ukierunkowujące organizacje. W tym się zawiera racjonalność organizacji jako pewnego systemu. Te odróżniają organizacje od innych systemów społecznych.

Cele organizacji to jest stan przyszły, zamierzony organizacji. Zajmuje w niej centralne miejsce. Uzasadniają sens istnienia organizacji. Wpływają na strukturę organizacji.

Cele uzasadniają dobór personelu do organizacji. Określają, kogo zatrudnić itp. Stanowią pewne kryterium doboru ludzi.

Cele decydują o tym czy organizacja będzie trwała, wielka itd. Cele posiadają znaczenie w odróżnieniu jednych organizacji od drugich.

Możemy wyróżnić cele produkcyjne i cele bezprodukcyjne (socjalne, społeczne itd.). dwoistość celów jest uznawana w każdej firmie. Nazywamy to pluralizmem celów, heterogenicznością.

Cele mogą być różne: cele główne i uboczne. Mogą być cele bardzo różnie z konkretyzowane. Cele są zasadniczym kryterium pomiaru efektywności organizacji, są zawsze sformułowane wg hierarchicznej kolejności- istnieje hierarchia celów.

Głównym celem każdej organizacji jest przetrwanie i rozwój. Efektem tego są osiągnięcia, które pozwalają na przetrwanie. Są różnice w różnym stopniu i zakresie, co do istotności ich celów.

Cele formułuje się w jakimś czasie, najczęściej na początku lub w trakcie. Trzeba zaopatrzyć się na jakieś wytwory, usługi, które jest zdolna dać nabywcom, konsumentom. Cele muszą być jasne, zrozumiale sformułowane. Muszą być sformułowane tak, tak aby były jasne dla uczestników organizacji. Im cele są bardziej szczegółowe tym konkretniej muszą sformułowane. Cele nie mogą wzajemnie ze sobą kolidować, się wykluczać. Nie mogą być ze sobą sprzeczne. Cele muszą motywować, powinny do aktywności. Cele muszą być oparte na prognozach.

STRUKTURA ORGANIZACJI jest zespołem elementów tej organizacji wobec siebie współzależnych, chociaż bardzo często zrodzone z różnych przyczyn. Pojęcie STRUKTURY ORGANIZACJI jest kategorią metodologiczną. Elementami struktury organizacji są pozycje społeczne, role społeczne (miano ról organizacyjnych). Struktura organizacji jest układem pozycji społecznej oraz wynikającej z nich roli społecznej.

Obok celów w organizacji struktury są drugą w kolejności kwestią wpływającą na funkcjonowanie organizacji. Struktury są pochodną celów. Posiadają siłę wprowadzającą ład (porządek) w organizacji. Bez nich organizacje nie mogłyby funkcjonować.

Struktura zależy od celów(jest pochodną statutowych celów). Drugim czynnikiem jest efektywność. Struktura po celach jest głównym czynnikiem osiągania tej efektywności. Można wskazać jeszcze na pewne cechy struktury.

3 AKSJOMATY, KTÓRE POZWALAJĄ WYTŁUMACZYĆ CECHY STRUKTURY:

- bezosobowy charakter (depersonalizacja struktur), nie zależy bezpośrednio od osób, które te organizacje tworzą)

- racjonalność- podporządkowanie celu organizacji

- w swoim założeniu organizacja jest efektywna

Rodzaje struktur organizacyjnych (CECHY):

1.podział pracy

- Wynikający z podziału pracy podział ról

- specjalizacja pracy, czynności

- rola, która jest wynikową jest określeniem wymagań, oprócz nich są jeszcze prawa i uprawnienia.

PODZIAŁ PRACY jest tym elementem, który pozwala na przystosowanie kwalifikacji pracy do zadań. Podział pracy oznacza swego rodzaju dezintegracje.

2. Hierarchiczna budowa. Hierarcha ról, nad wykonawcą roli szeregowej są jeszcze kontrolerzy, decydenci. Wzór machiny Wezera. Hierarchia stanowisk i hierarchia władzy.

3. Koordynacja działań. Należy nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek koordynowania, łączenie.

4. System komunikowania się/ porozumienia. Przekazywanie inform/poleceń/postanowień/ sprawozdań/.

5. System bodźców.

BUDOWA: struktury smukłe i płaskie.

Rodzaje struktur organizacyjnych: liniowa, funkcjonalna, sztabowa, oparta na działalności różnych zespołów doradczych.

Struktura sztabowa: środek dowódczy ma do swojej dyspozycji sztab doradczy:

- struktura oparta na działalności zespołowej

- dywizjonalna, macierzowa, tensorowa.

FUNKCJE ORGANIZACJI:

Wprowadził Bronisław Malinowski, wg niego jest to określony skutek działania w ramach określonego schematu:

- zaspokajanie potrzeb, tych którzy są członkami tych organizacji.

- organizacje kształtują stosunek wewnętrzny organizacji. Jest wynikową działalności organizacji.

Mogą być harmonijne albo konfliktowe.

- wpływanie na zachowanie ludzi. Mogą być pochodną ról lub typów powiązań wewnętrznych.

- organizacje mogą integrować społeczność uczestników.

- zapewnianie ciągłości życia organizacyjnego.

- kształtowanie struktury zawodowej lub profesjonalnej członków organizacji.

- funkcja stratyfikacyjna, różnicująca zbiorowość.

- mobilność

19. Nieformalne organizacje (struktury)- elementy, przyczyny i funkcje.

PRZYCZYNY: Organizacje formalne nie zaspakajają wielu potrzeb swoich członków i aby zaspokoić te potrzeby, a także by przeciwstawić się totalności instytucji, tworzą oni więzi nieformalne własne wzory i normy, realizują silną kontrolę społeczną, nawet kosztem narażania się na sankcje ze strony organizacji oficjalnej. Grupy nieformalne, kliki, kręgi koleżeńskie powstają w zakładzie pracy. Ich funkcje są takie, jak funkcje grup pierwotnych, dodatkowym rysem jest to, że wyrastają obok albo przeciw organizacji formalnej. Z tego punktu widzenia należy zwrócić uwagę na charakter małych grup roboczych, takich jak brygada czy zespół mistrzowski. Ich cele i struktura są sformalizowane, jednakże bezpośredniość więzi powoduje, iż upodobniają się do grup nieformalnych i mogą stanowić ważny czynnik integrowania jednostki z organizacją. Na treść pojęcia "organizacja nieformalna" składają się wszystkie te elementy występujące w organizacji, które nie zostały zapisane w jakimkolwiek języku znaków.

ELEMENTAMI organizacji nieformalnej są takie zjawiska społeczne jak np. nieformalne systemy łączności, nieformalne normy zachowania się społecznego, postawy, wzory osobowe, stosunki i grupy nieformalne, autorytet subiektywny. W przeciwieństwie do świadomie modelowanej organizacji formalnej organizacji nieformalnej nie można analizować w oderwaniu od konkretnego przedsiębiorstwa

Do najważniejszych elementów organizacji nieformalnej należą:

1. Nieformalne grupy społeczne :

- małe zespoły zadaniowe,

- grupy koleżeńskie,

- kliki, czyli jawne grupy nieformalne o charakterze pasożytniczym, mające na celu przede wszystkim ochronę egoistycznych interesów  swych członków.

- grupy przestępcze, różne szajki złodziejskie, gangi, mafie,

2) Przywództwo nieformalne. Grupy nieformalne wyłaniają swoich  przywódców, którzy mogą mieć większy autorytet w grupie lub w całej organizacji niż kierownictwo formalne.

3) Nieformalny system łączności. Organizacja nieformalna dysponuje własnymi środkami łączności istniejącymi niezależnie od kanałów formalnych. Potocznie nazywana "poczta pantoflowa" bywa z reguły znacznie szybsza niż komunikacja formalna.

4) Nieformalne cele grupowe; mogą one być sprzeczne z celami formalnymi, zgodne z nimi lub obojętne. Grupy nieformalne stawiają sobie zwykle wiele celów np. obrona przed kierownictwem formalnym.

5) Nieformalna kontrola społeczna. Grupy ustanawiają normy zachowań, stosują sankcje wobec jednostki zarówno pozytywne w postaci pochwały, uznania, akceptacji, obrony lub negatywne - ośmieszanie, przymus fizyczny, krytyka, odrzucenie z grupy.  

FUNKCJE:

Organizacje formalne nie zaspakajają wielu potrzeb swoich członków, dlatego też aby przeciwstawić się totalności instytucji tworzą się więzi nieformalne. Wpływ tych grup na funkcjonowanie organizacji może być bardzo duży w zależności od wielkości i przebojowości grup nieformalnych. W zależności od nastawienia do organizacji może mieć bardzo korzystny lub niekorzystny wpływ. 

Pozytywne : tak jak małe zespoły zadaniowe, które mogą wzajemnie mobilizować się w wykonywaniu efektywnie pracy, bliskość i więź między uczestnikami, działanie grupy może iść również w kierunku obrony własnych interesów, koleżeńskość, powiązanie przez wspólne zamiłowania i zainteresowania.

Negatywne : kliki, grupy o charakterze pasożytniczym, mają na celu obronę egoistycznych interesów, działają wbrew organizacji często hamując jej działania. Negatywny wpływ mają również szajki złodziejskie, mafie. Nieformalne struktury dysponują tzw. pocztą pantoflową, która działa znacznie szybciej niż poczta oficjalna. 

20. Grupy nieformalne.

Grupy nieformalne
I. Zbiorowość społeczna jest to zbiór osób zajmujących w danym czasie trwale lub nie daną przestrzeń, między którymi dochodzi do interakcji i pojawiać mogą się stosunki społeczne**.
W przypadku gdy w danej zbiorowości społecznej wytwarza się struktura społeczna, a jej członkowie zaczynają wspólnie realizować jakieś istotne dla wszystkich cele, wówczas zbiorowość taka może stawać się grupą społeczną.

II. Grupa społeczna -  zaliczana do zbiorowości społecznej, zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.

Cechy grupy społecznej:
1. Składa się z minimum trzech osób. W niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społecznej wystarcza dwie osoby, jednakże dopiero przy trzech osobach występowac może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych.
2. Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu.
3. Grupa społeczna charakteryzuje się trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycje i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.
4. Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.
5. Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia.

Rodzaje grup:
1. apatyczne
2. zmienne
3. strategiczne
4. konserwatywne

III. Grupa nieformalna typ grupy społecznej charakteryzujący się płynna, elastyczną struktura, przewagą więzi osobowych, brakiem formalnie wytyczonych zadań do zrealizowania, nieformalną kontrolą społeczną. W obrębie dużych grup formalnych, grupy nieformalne pojawiają się zazwyczaj jako kliki i są najczęściej dysfunkcyjne wobec tych dużych grup, np. w zakładach pracy. Mają jednak funkcje pozytywne dla grupy, ponieważ spajają więzi*.

Grupa nieformalna:
1. zachodzą w niej interakcje
2. dobrowolność
3. więź i tradycja, stosunki

Klik (podgrupa)  oznacza małą podgrupę osób, znajdująca się na obszarze większej grupy, między którymi istnieją silne więzi oraz zazwyczaj jasno sprecyzowany cel, wartości i normy, które nie są tożsame z celami, wartościami i normami całej grupy. W socjometrii jest to podgrupa osób dokonująca wzajemnych wyborów, lecz nie dokonująca wyborów wśród członków większej grupy, do której należy

Proces identyfikacji rozumie się na dwa sposoby:
1. chcemy cos poznać, zidentyfikować
2. w psychologii i socjologii - ktoś się zidentyfikował np. w religii
- nie identyfikowanie się
- utożsamianie

Czynniki, przyczyny dla których grupy identyfikują się:
1. uświadomienie sobie celu, dla którego grupa istnieje i działa
2. wówczas rośnie identyfikacja kiedy uczestnik grupy zaspokaja większą ilość potrzeb
3. oddziaływania wzajemne są częstsze i intensywniejsze wówczas identyfikacja rośnie i na odwrót
4. harmonia, więź, współdziałanie lub konflikt, rywalizacja (tam gdzie występuje harmonia identyfikacja rośnie i na odwrót, tam gdzie występuje konflikt identyfikacja spada)
5. prestiż grupy (im większy prestiż tym identyfikacja rośnie, jeżeli grupa ściąga na siebie uwagę to ściąga ludzi)
6. efektywność  działania grupy (wzrost efektywności wzrost identyfikacji, gdzie zachodzi potrzeba identyfikacji tam rośnie efektywność)
trzeba się dostosować do określonych wyników, sytuacji

Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości.

Formy kontroli:

- formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,
- nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,
- zewnętrzne - kary i nagrody;
- wewnętrzne (autokontrola) - kary i nagrody.

Funkcje organizacji nieformalnej
1.negatywne
2.pozytywne

Struktura nieformalna musi być zaakceptowana przez formalną.
Organizacje nieformalne dotyczą działań nieformalnych

Nieformalna organizacja - skutki:
1. negatywne
2. pozytywne

Wraz ze wzrostem spójności grupy wzrasta też stopień kontroli grupy nad jednostkami oraz tendencja do odrzucania dewiacyjnie zachowujących się jednostek. W momencie, gdy poziom spójności wzrasta zbyt mocno, wówczas mogą nastąpić zjawiska społecznie negatywne, takie jak syndrom grupowego myślenia czy zatracenie własnej tożsamości.

Problem funkcji organizacji nieformalnej
Na co maja wpływ grupy nieformalne:
1. proces krążenia informacji (przekazywanie informacji), droga informacji
2. nieformalna organizacja przyczynia się do wymiany informacji między ludźmi,  a w szczególności upraszczanie relacji (stosunków) międzyludzkich  (bezpośrednich, swobodniejszych relacji) Umożliwia poznanie lepiej siebie Człowiek staje się bardziej otwarty.
3. stosunki przyczyniają się do lepszego lub gorszego samopoczucia.
4. funkcja motywacyjna - oddziaływanie na działanie
5. funkcja obronna - sposób porozumiewania się, chronią przed środkami dyscyplinarnymi ze strony kierowników
6. funkcja kontrolująca - kontroluje zachowanie członków, ma wpływ na stosunki między nimi

Co jest przedmiotem oddziaływania (przedmiot  badania grup nieformalnych):
1. wielkość
2. funkcjonalność struktury
3. powstawanie przyczyn powstawania nieformalnych kontaktów
4. dobór personelu
5. selekcje kandydatów
6. stosunki, więzi i konflikty grup nieformalnych
7. wartości i normy uznawane wewnątrz organizacji, te normy które tworzą się w oddziaływaniach między ludżmi
socjometria - metody badania (metoda eksperymentu)

dodatkowe informacje
*Więź społeczna - ogół stosunków, relacji i zależności wiążących jednostkę z grupą, zbiorowością, ośrodkami kontroli społecznej lub inną jednostką. Więź społeczna łącząca jednostki grupy opiera się na: świadomości przynależności do grupy, , przedkładaniu interesów grupy nad swoje własne, identyfikacji działań i przekonań z działaniami i przekonaniami grupy

**Stosunki społeczne to względnie stałe, zorganizowane i społecznie utrwalone schematy zachowania się, osadzone w szerszym, społecznym systemie działań, obejmujące wzajemne, dwu- lub wielostronne współzależne oddziaływania jednostek.

struktura społeczna  - układ wzajemnie powiązanych, wzorców zachowań społecznych, występujących w danej zbiorowości, a także układ współzależnych, stosunkowo trwałych i uporządkowanych elementów rzeczywistości społecznej, dotyczących m. in. Form rodziny, relacji pokrewieństwa, wzorów praktyk kulturowych, itp. Cechy:
1.spontaniczne

2. duża siła oddziaływania

21. Pozycje społeczne, role społeczne jako elementy struktury społecznej oraz związki miedzy nimi

POZYCJA SPOŁECZNA- to miejsce, jakie zajmuje konkretna osoba, w hierarchii ról społecznych w danym środowisku wynikające z zajmowanego stanowiska lub posiadanych szczególnych cech osobowościowych, osobowościowych czasem z faktu posiadania, określonych powiązań i stosunków społecznych lub dóbr materialnych.

STRUKTURA SPOŁECZNA - jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.

WYRÓŻNIA SIĘ KILKA KONCEPCJI DOTYCZĄCYCH STRUKTURY SPOŁECZNEJ:

1. TEORIA FUNKCJONALNO - strukturalna - jej zwolennicy uważali, że społeczeństwo jest całością składającą się z wzajemnie zależnych elementów, dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i rozwój całej zbiorowości

2. KONCEPCJA KONFLIKTOWA - jej pomysłodawcą teoretycznym był, Tomas Hobbes, do jej zwolenników należy Karol Marks i jego następcy. Według nich społeczeństwo składa się z wzajemnie zwalczających się grup dążących do dominacji

3. KONCEPCJA INTERAKCYJNA - jej zwolennikiem był m.in. Herbert Blumer. Koncepcja ta odrzuca samo pojęcie struktury społecznej, jako pewnego układu elementów tworzących całość. Ich zadaniem istotą życia społecznego są przede wszystkim interakcje, jakie zachodzą między ludźmi podejmującymi wspólne działania.

4. KONCEPCJA STRUKTURALISTYCZNA Clauda Leri-Straussa - zakłada, że opisywane przez badaczy społeczeństwa struktury to tylko modele przydatne w analizie mechanizmów zachodzących w społeczeństwie, natomiast mechanizmy te kształtowane są poprzez struktury głębokie istniejące w ludzkich mózgach.

5. KONCEPCJA STRUKTURALIZACJI - wprowadzona przez Anthiny'ego Giddensa zakłada że rzeczywistość ma dualną naturę. Z jednej strony struktura jest układem reguł działania, ale także umożliwia zaistnienie działań społecznych, jest elementem dynamizującym działanie społeczne.

ROLA SPOŁECZNA - jest to zespół oczekiwań wobec jednostki, związana z posiadaniem określonego statusu społecznego. Jest to zespół praw i obowiązków wynikające z zajmowania pozycji społecznej. Każda rola posiada swoje nakazy, zakazy i wyznacza margines swobody.

ELEMENTY STRUKTURY SPOŁECZNEJ:

- struktura klasowa

- struktura warstwowa

- struktura zawodowa

- struktura demograficzna (podział wg. Płci, wieku, miejsca zamieszkania)

DO CELÓW ANALITYCZNYCH WYRÓŻNIA SIĘ KILKA RODZAJÓW STRUKTURY SPOŁECZNEJ:

- struktura socjometryczna

- struktura przywództwa

- struktura komunikacji

22. Rodzaje społeczeństw spotykanych w dziejach ludzkości- określenie ich nazw i cech.

Społeczeństwo

Członkowie społeczeństwa mają wspólne cele, interesy, przestrzegają pewnych zasad zachowania się ,które wyraża kultura danego społeczeństwa. Najważniejsze podsystemy społeczeństwa to gospodarka polityka i kultura. Formą organizacyjną współczesnych społeczeństw są państwa narodowe.

Można wyróżnić 6 typów społeczeństw:

1. Społeczeństwa myśliwskie i zbierackie- są przykładem najstarszych form życia społecznego. Współcześnie takich form organizacyjnych żyje ok. 300 000 ludzi. Są to głównie plemiona żyjące w dżungli amazońskiej, na krańcach Ameryki Południowej, Afryki na pustyniach Australii. Gospodarka polega tam na wykorzystaniu zasobów środowiska naturalnego, wymiana ma charakter sporadyczny, są to zbiorowości koczownicze. Występuje w nich niezaawansowany podział pracy opraty na wieku i płci. Podstawą organizacji społecznej są więzy pokrewieństwa, niesformalizowane wzory przywództwa. Żyją w nich skupiska, które liczą od50do 100 osób.

2. Społeczeństwo prerolnicze-zwane tez ogrodniczymi, gdzie kopie się przy pomocy motyki niewielkie poletka, bądź wypala dżungle, uzyskując obszary uprawne. Często zmienia się miejsce zamieszkania, w miarę tego jak ziemia ulega wyjałowieniu. Jako jednostki osadnicze występują wielkie domostwa. Niewielkie nadwyżki żywności umożliwiają instytucjonalizację nierówności społeczeństw. Pojawia się specjalizacja ról społecznych, role związane z gospodarką, polityką, obronnością, religią, co stwarza podstawy do kształtowania się systemu stratyfikacji społecznej. Ten typ społeczeństw występował głównie w strefie lasów tropikalnych. Przykładem mogą być Indianie Yanomamo z Brazylii.

3. Społeczeństwa pasterskie- które czerpią środki egzystencji z hodowli udomowionych zwierząt, bydła, kóz, owiec, świń, wielbłądów, reniferów. Ich życie zależy od produktów stada, pojawia się handel ze społeczeństwami rolniczymi. Formą osadnicza są grupy koczownicze. Występuje zinstytucjonalizowana stratyfikacja i przywództwo. Podstawa organizacji społecznej są więzy pokrewieństwa i początki specjalizacji zawodowej. Taki typ społeczeństwa ukształtował się w rejonach trawiastych, które mogą służyć za pastwiska. Społeczeństwa pasterskie odznaczały się dużą ruchliwością, co ułatwiało im podbijanie sąsiednich społeczeństw rolniczych. Przykładem mogą być Masajowie lub Mongołowie czy Tatarzy w przeszłości.

4. Społeczeństwa rolnicze- pojawiły się wraz z wykorzystaniem siły pociągowej do uprawy ziemi i budowy systemów nawadniających . W społeczeństwach takich występuje wymiana i handel. Rozwija się osiadłe osadnictwo, miasta i wsie. Wyraźna stratyfikacja z dominującą liczebnie klasą wyzyskiwana jaką są chłopi. Występuje zaawansowany podział pracy, dobrze rozwinięta armia, instytucje polityczne i religijne. Władza z czasem koncentruje się w rekach dziedzicznych monarchów, którzy rozwijają wspaniale stolice państw- imperiów, obejmujących ogromne terytoria. Nadwyżki produkowane przez coraz wydajniejszych rolników umożliwiają bardziej zaawansowany podział pracy, pewni ludzie od dziecka przygotowani są do innych, niezwiązanych z rolnictwem zajęć. Przykładem może być starożytny Egipt, Polska za Jagiellonów, Rosja przed rewolucją.

5. Społeczeństwa przemysłowe- różnią się od wszystkich typów poprzednich. Powstały w wyniku rewolucji przemysłowej, która stwarza nowy typ gospodarki. W sferze techniki podstawę jej stanowią maszyny i różne źródła energii. Masowa produkcja i rozwinięta wymiana rynkowa umożliwia redukcje wielu nierówności społecznych. Podstawą organizacji społecznej jest rosnąca współzależność różnych instytucji społecznych, ograniczone zostają funkcje rodziny. Nasilają się procesy urbanizacji, które obejmują swym zasięgiem także wieś. Rozszerza się oświata i wykształcenie, co owocuje rozwojem instytucji naukowych. Nauka i technika przenikają do różnych dziedzin życia. Rozwijają się organizacje biurokratyczne i formalne. Rosną wielkie miasta, które liczą po wiele milionów mieszkańców. Zmienia się rola bogactwa i przywilejów w życiu społecznym. Coraz więcej pozycji społecznych zależy od indywidualnych osiągnięć jednostki, a nie od jej warunków urodzenia. Zwięsza się uczestnictwo w życiu politycznym szerokich kręgów społeczeństwa dzieki pojawieniu się instytucji demokratycznych.

Społeczeństwo postindustrialne wyłania się jako kolejne stadium rozwoju społeczeństw przemysłowych. Charakteryzuje je wzrost zatrudnienia w sektorze usług i automatyzacji oraz komputeryzacji wielu prac. Towarzyszy temu powszechne wiedzy i informacji. Skutkiem tych zmian są nowe kategorie zawodowe i nowe formy organizacji pracy.

23. Rodzina jako naturalna i podstawowa struktura życia społecznego.

Grupa i instytucja społeczna.

Tezy potwierdzające, że rodzina jest podstawową mikrostrukturą:
- historycznie najstarsza forma życia społecznego
- najpowszechniejsza grupa społeczna, której członkiem był i jest z reguły każdy człowiek
- jest podstawą istnienia społeczeństwa

Rodzina jako grupa społ. - jest to opis jej struktury, która powstała z różnych osobistych więzi i styczności (bezpośredniej). Charakter stosunków jest nieformalny.
Rodzina jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Pokrewieństwo może być rzeczywiste lub zastępcze, zachodzi w linii wstępnej i zstępnej, a występuje w linii prostej i bocznej. Członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe obejmujące dwa pokolenia (r. mała) albo trzy pokolenia lub kilka rodzin połączonych pokrewieństwem w linii bocznej (r. duża).

Aspekty struktury rodziny:
- psychologiczny (więzi emocjonalne)
- społeczny (pozycja, władza wewnętrzna)
- kulturowy (wzory zachowań w rodzinie)

TYPY RODZIN W HISTORII:

1. rodzina patryjarchalna:

- uprzywilejowana sytuacja mężczyzny,

- wyłączna jego odpowiedzialność za byt i standard życia rodziny,

- wyłączne prawo do podejmowania strategicznych decyzji

- podział zadań oparty o kryterium płci.

2. Rodzina matryjalchalna:

- uprzywilejowana pozycja kobiet,

- szczególny kult dla tzw. Kobiecych czynności np. macierzyństwa.

3. Rodzina partnerska:

- równouprawnienie mężczyzny i kobiety wynikające z pracy zawodowej kobiet, elastyczność ról społecznych, wspólne podejmowanie decyzji i poczucie odpowiedzialności.

Inne podziały:

- rodziny wielopokoleniowe - wspólne zamieszkiwanie, wspólnota interesów, wspólny budżet gospodarstwa,

- rodziny nuklearne - jednopokoleniowe - zanikające

Rodzina jako instytucja społeczna - system praw, obowiązków i norm, które regulują role członków rodziny oraz funkcje rodziny na rzecz społeczeństwa jako całości.

Rodzina jest postrzegana jako:
- uznany społecznie typ trwałego obcowania płciowego
- jest instytucjonalną formą małżeństwa
- zawiera pewien system nomenklatury określającej stosunki pokrewieństwa
- jest swoistą jednostką gospodarczą zapewniającą przede wszystkim dzieciom utrzymanie i wychowanie
- jest grupą społeczną zamieszkującą na ogół wspólnie

Funkcje społeczne rodziny

Wg Tyszki:
1. Materialno-ekonomiczna (aspekt produkcyjny, zarobkowy, usługowo-konsumpcyjny, gospodarczy)
2.Opiekuńczo-zabezpieczająca (opieka czasowa lub stała, wspomaganie osób niepełnosprawnych)
3.Prokreacyjna (zaspokajanie reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa)
4.Seksualno-rodzinna (społecznie akceptowana forma współżycia płciowego)
5.Legalizacyjno-kontrolna (rodzina kontroluje zachowania swoich członków i stosuje kary wobec tych, którzy naruszają normy społecznie akceptowane - w imieniu całego społeczeństwa)
6.Socjalizacyjna (uspołeczniająca, przygotowanie dzieci do pełnienia podstawowych ról społ. i wzajemne dostosowanie osobowości małżonków w formie spontanicznej, żywiołowej - wychowanie poprzez życie, intencjonalne i wewnątrzrodzinne)
7.Klasowa (rodzina przekazuje swoim dzieciom status społ., pozycję klasową swych rodziców, wpaja wzory właściwe dla danej klasy społ., habitus - Bovrdieux)
8. Kulturowa (zazębia się z socjalizacyjną, wpajanie wzorów estetycznych)
9. Rekreacyjno-towarzyska (rodz. jest środowiskiem, w którym człowiek znajduje oddźwięk społeczeństwa, minimum kontaktów towarzyskich, atmosferę, życzliwość, która umożliwia rozładowywanie napięć psych. powstałych poza rodziną; człow. ma potrzebę przynależności i uznania)

10.Emocjonalno-ekspresyjna (człow. zaspokaja swe potrzeby emocjonalne, wyrażania siebie)
Postać życia społecznego w ujęciu:
- filogenetycznym (jak zmienia się rodzina w poszczególnych epokach)
- ontogenetycznym (wewnętrzna historia rodziny)

24. RODZINA JAKO INSTYTUCJA SPOŁECZNĄ I JEJ FUNKCJE.

Oprócz tego, że rodzina jest grupą jest również instytucja życia społecznego, czyli reguluje szereg procesów społecznych np. zawiązywanie małżeństw.

Według Adamskiego w każdych warunkach społecznych rodzina pełni przynajmniej trzy funkcje:

• Funkcja prokreacyjna- niezbędna do pełnego rozwoju dzieci,

• Funkcja socjalizacyjna,

• Funkcja miłości- stworzenie w rodzinie szczególnej atmosfery bezinteresowności, miłości, życzliwości i oddania; niezbędnych dla prawidłowego psychicznego, uczuciowego, normalnego rozwoju człowieka dokonującego się na wszystkich etapach jego życia.

Oprócz tego funkcje dzielą się na:

1. biologiczna, prokreacyjna;

2. ekonomiczna- polega na dostarczeniu dóbr ekonomicznych;

3. opiekuńcza- polega na zabezpieczeniu członków rodziny przed różnego typu sytuacjami życiowymi, w jakich nie mogą sobie poradzić np. dzieci, osoby starsze, niepełnosprawni, chorzy;

4. socjalizacyjna- polega na wprowadzeniu członków w życie społeczne;

5. stratyfikacyjna- polega na tym, że społeczeństwo dzieli się na różne warstwy, klasy społeczne np. zapewnienie dziecku bytu przynajmniej w tej samej warstwie co rodzice;

6. integracyjna- kontrolowanie zachowania członków rodziny.

Funkcje osobowe:

• małżeńska;

• rodzicielska (wobec dzieci);

• braterska (między rodzeństwem).

25. FORMY RODZINY I MAŁŻEŃSTWA.

Podstawę rodziny pełnej stanowi zawsze małżeństwo, którego wzory zawierania i rozwiązywania są zróżnicowane, zależnie od kultury, epoki historycznej, religii, środowiska społecznego itp.

KLASYFIKACJA MAŁŻEŃSTW I RODZINY:

1. liczba partnerów w małżeństwie:

- małżeństwo monogamiczne - dwoje partnerów

- małżeństwo poligamiczne - więcej niż dwoje partnerów, występuje w dwóch wersjach:

* poligynia - związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami

* poliandria - związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami

2. zakres wyboru małżonka:

- endogamia - wybór współmałżonka w ramach własnej zbiorowości etnicznej, religijnej, klasowej, terytorialnej

- egzogamia - wybór małżonka poza własną zbiorowością

3. typ władzy wewnątrzrodzinnej:

- rodzina matriarchalna - władza należy głównie do matki i żony

- rodzina patriarchalna - władza i prestiż należą głównie do ojca i męża

- rodzina partnerska - model, który ukształtował się współcześnie, wówczas, gdy kobieta i mężczyzna dzielą prawa i obowiązki wynikające z uczestnictwa w życiu rodzinnym

4. wzory dziedziczenia nazwiska, prestiżu i majątku:

- małżeństwo matrylinearne - dziedziczenie w linii matki

- małżeństwo patrylinearne - dziedziczenie w linii ojca

5. miejsce zamieszkania po ślubie:

- małżeństwo matrylokalne - młodzi zamieszkują w domu rodzinnym żony

- małżeństwo patrylokalne - młodzi zamieszkują w domu rodzinnym męża

- małżeństwo neolokalne - występuje najczęściej w nowoczesnych społeczeństwach gdy młodzi zamieszkują osobno we własnym domu

socjologiczna typologia rodziny konstruowana jest z uwzględnieniem liczby członków i formy organizacyjnej rodziny - podział na rodzinę małą i dużą

rodzina mała - (T.Parsons - rodzina nuklearna): składa się z rodziców (jednego lub dwojga) i ich potomstwa i jest najczęściej występującą formą rodziny w społeczeństwach nowoczesnych

rodzina duża - obejmuje swym składem innych krewnych- rodziców męża lub żony albo rodzeństwo któregoś ze współmałżonków - lub też ma charakter poligamiczny

jednym z typów rodziny poligamicznej jest rodzina składajaca się z kilku związków małżeńskich - jeden mężczyzna ma kilka żon, które mieszkają wspólnie, stanowiąc jedno gospodarstwo domowe, np. rodziny w krajach islamu

rodzina duża, wielopokoleniowa - składa się z dwóch lub wiecej rodzin nuklearnych, mieszkających w jednym domu, podporządkowanych władzy „ojca rodziny”. Taki typ rodziny występował w wielu społeczeństwach historycznych, m.in. u Słowian.

Współczesna rodzina rozszerzona - jest związkiem rodzin nuklearnych, pozostających pozostających jakichś zależnościach od siebie. Ich członkowie wymieniają usługi między sobą, np. wspólnie opiekują się dziećmi lub starymi rodzicami, ale są niezależni ekonomicznie, prowadzą odrębne gospodarstwa domowe, czasem mieszkają w pewnej odległości od siebie.

Istotnymi cechami jest:

- miejsce zamieszkania

- główne źródło utrzymania rodziny

pozwalają one na wyodrębnienie typu rodziny: wiejskiej, małomiasteczkowej, wielkomiejskiej, rodzine chłopską, robotniczą, inteligencką, rzemieślniczą itp.

Miejsce zamieszkania: Rodzina wiejska i małomiasteczkowa funkcjonują w obrębie niewielkich społeczności lokalnych i silny wpływ na ich funkcjonowanie wywierają ożywione w takich społecznościach stosunki sąsiedzkie oraz stosunki w obrębie szerszej grupy krewnych i sąsiadów

Źródło utrzymania: to kryterium prowadzi do podziału na: rodzine wytwórców wytwórców konsumentów. Rodzina chłopska czy rzemieślnicza jest zarazem grupą wytwórczą, pracującą wspólnie w rodzinnym warsztacie pracy, wytwarzającą dobra i usługi nie tylko dla zaspokojenia własnych potrzeb, ale także na rynek. Więź rzeczowa, materialna, jaka tworzy się w procesie wspólnej pracy, czyni rodzinę bardziej zwartą i trwałą. Rodzinne przedsiębiorstwo i jego interesy narzucają niekiedy konieczność rezygnacji z osobistych dążeń członków rodziny, co jest źródłem dodatkowych napięć i konfliktów. Pozycja właściciela przeds która z reguły przypada ojcu rodziny umacnia jego pozycję w rodzinie osłabiając znacznie pozycję kobiety i zmniejszając szansę na emancypację poszczególnych członków.

W rodzinach konsumentów gdzie miejsce pracy pokrywa się z miejscem zamieszkania, inny jest układ pozycji męża i żony, zwłaszcza gdy oboje dostarczają środków na utrzymanie rodziny. Należy jedynie zaznaczyć iż także w rodzinach wytwórców organizuje się wspólną konsumpcję a życie rodzinne nie ogranicza się do sery produkcyjnej.

26. PRZEMIANY RODZINY UWARUNKOWANE WPŁYWEM OGÓLNYCH ZMIAN SPOŁECZNYCH.

na cechy i sposób funkcjonowania rodziny wpływ wywierają m.in. zmiany zachodzące w jej otoczeniu społecznym, w makrostrukturze. Mamy tu na myśli przemianę rodziny dokonująca się pod wpływem dwóch procesów - uprzemysłowienia i urbanizacji. Oba procesy są źródłem wielu zmian w środowisku pracy i zamieszkania. Prowadzi to do rozluźnienia więzi pokrewieństwa między pokoleniami i rozproszonymi członkami rodziny szerszej.

Zmienia się także podstawę więzi małżeńskiej - coraz większego znaczenia nabierają cechy osobowe partnerów i uczucia oraz relacje rodzice- dzieci.

W miejsce wielkiej rodziny tradycyjnej, wielopokoleniowej, z odpowiednim układem pozycji i ról poszczególnych członków pracujących we wspólnym gospodarstwie domowym, pojawia się mała rodzina epoki industrialnej. Miejsce pracy jej członków zostało oddzielone od miejsca zamieszkania, zaś pozycje i role straciły dawny układ zależności z uprzywilejowaną pozycją ojca.

Mechanizmy oddziaływania industrializacji na tradycyjne struktury rodzinne:

1. industrializacja wzmaga ruchliwość przestrzenną, osłabiając częstotliwość i intymność kontaktów pomiędzy członkami rodziny.

2. industrializacja wzmaga ruchliwość społeczną - rodzi to zróżnicowanie klasowe członków tej samej rodziny. Członkowie jednej rodziny realizują różne style życia, np. ojciec chłop, syn profesor uniwersytetu, co może prowadzić do osłabiania więzi rodzinnej.

3. system sformalizowanych i zindustrializowanych działań charakterystyczny dla nowoczesnego społeczeństwa podważa podstawy wielkiej rodziny, nastawionej głównie na samopomoc i zaspokojenie wszelkich potrzeb swych członków bez względu na ich wiek, stan zdrowia czy przydatność produkcyjną.

4. w społeczeństwie uprzemysłowionym i zurbanizowanym wykształca się określony system wartości, w którym akcentuje się przede wszystkim powodzenie osobiste i indywidualny sukces człowieka, przedkładane nad dobro rodziny jako całości. Rodzina ma mniejsze możliwości sprawowania kontroli nad zachowaniem swych członków, którzy „chadzają własnymi drogami”

5.przygotowanie zawodowe, które dzieci mogą otrzymać w domu ojca czy matki, staje się mało przydatne, gdy ciągle powstają nowe zawody, jakich rodzice nie mogą nauczyć swych dzieci. Zanika w ten sposób tradycja przekazywania zawodu z ojca na syna, w ramach której przekazywano także określone systemu wartości i style życia, sprzyjające ciągłości i spójności rodziny.

Konsekwencja tych przemian jest kurczenie się życia rodzinnego oraz kryzys rodziny w społeczeństwach nowoczesnych. Znamionami sytuacji kryzysowej są rozwody, niechęć młodych ludzi do wstępowania w związki małżeńskie i posiadania potomstwa, obserwowana głównie w zamożnych społeczeństwach zachodu , oraz popularność różnych związków nieformalnych, kohabitacji, związków homoseksualnych homoseksualnych „małżeństw na próbę”.

27. TEORIA RÓWNOWAGI ORGANIZACYJNEJ. UCZESTNICTWO W ORGANIZACJI I WYZNACZNIKI ZACHOWAŃ ORGANIZACYJNYCH.

Teoria rownowagi organizacyjnej - podstawowymi elementami SA :

1. równowaga ma wymiar materialny i społeczny, wewnętrzny i zewnętrzny.

2. Kryteria równowagi powstają w procesie negocjacji i przetargu w ramach organizacji oraz miedzy jej otoczeniem

3. Równowaga organizacyjna polega na wzajemnym dostosowaniu relacji wewnątrz-organizacyjnych oraz miedzy organizacja a otoczeniem w sposób który spełnia kryteria równowagi.

4. Minimalny poziom równowagi organizacyjnej jest warunkiem koniecznym możliwości skutecznego oddziaływania ośrodka kierowniczego na elementy organizacji. Cząstkowe stany równowagi SA warunkiem osiągania równowagi w dotychczas niezrównoważonych obszarach równowagi globalnej.

5. Zakłócenia równowagi społecznej wyrażają się przede wszystkim w zmniejszeniu skłonności uczestników do działań na rzecz org. oraz legitymizacji org. i jej działań w otoczeniu.

6. Zakłócenia równowagi materialnej wyrażają się w zmniejszeniu ekonomicznej efektywności działania i co za tym idzie zmniejszeniu materialnych zasileń org. przez jej otoczenie.

7. Zakłócenia równowagi stanowią bodziec zwiększający intensywność zarządzania oraz dostarczają informacji ekipom kierowniczym o sytuacji w org. i ( lub) otoczeniu, która jest wykorzystywana w podejmowaniu decyzji i działań na rzecz przywrócenia równowagi lub zredefiniowania jej kryteriów.

8. Zarządzanie polega na definiowaniu i redefiniowaniu kryteriów równowagi oraz warunkową jej osiągania w wymiarze materialnym i w społecznym, zewnętrznym wewnętrznym, oraz na takim oddziaływaniu na podsystemy i otoczenie, które prowadzi do przywracania i utrzymywania równowagi.

9. Zdolność org. do funkcjonowania przez długi okres w stanie nierównowagi zależy od wielkości wolnych zasobową którymi dysponuje, możliwości zastosowania jakiegoś innego rodzaju przymusu i manipulacji wobec uczestników i ( lub) otoczenia oraz realnych szans na odizolowanie org. od wpływu otoczenia

Zdolność org. do przetrwania i rozwoju zależy od umiejętności ekip kierowniczych trafnego ustalania kryteriów równowagi ( biorąc pod uwagę zarówno oczekiwania otoczenia jak i uczestników) oraz skutecznego dążenia do ich spełnienia

28. PROBLEMY WŁADZY I KIEROWANIA ZESPOŁAMI LUDZKIMI W ORGANIZACJACH. ZASADY WYDOBYWANIA Z LUDZI TEGO CO W NICH NAJLEPSZE.

1. Kierowanie zespołem ludzkim

Kierowanie- określone zachowanie osoby, które zmierza w sposób świadomy, przemyślany do wywołania zachowania innych zgodnego z celem kierującego

Kierowanie to jedna z ról społecznych:

- działanie w stosunku do podwładnych

- ma charakter służbowy

- ma funkcję

Funkcje kierowania

1. określenie celów i planowanie realizacji

2. organizowanie

• określenie zadań szczegółowych członkom

• dobór członków

3. motywowanie

• dobór określonych środków motywujących, wyróżnianie i sankcje

kontrolowanie

polityka personalna

wychowawcza

WŁADZA

Mieć władze? : - Mieć zdolność, możność skłaniania innych do przyznanie mu władzy przy pomocy różnych środków(przymusu, zachęty, intrygi, manipulacji)

Skuteczność władzy: Gdy człowiek lub zespół kierowniczy akceptuje władze kierującego.

Prof. Jan Zieleniewski

Kiedy akceptowany bywa zwierzchnik:

• kiedy go słuchamy, inni go słuchają

• obrona przed konsekwencjami, skutkami

• gdy jest zaufanie(autorytet nieformalny)

• nawyk

Inny podział:

• przymus fizyczny

• z tytułu własności

• prawo własności rzeczy materialnych(dobra materialne lub finansowe)

• hierarchia organizacyjna

• kwalifikacje

STYL KIEROWANIA : powtarzany , utrwalony dobór środków zdolnych do skłonienia podwładnych do zachowania wg woli kierującego

STYL AUTOKRATYCZNY(autorytarny, dyrektywny)

Cechy stylu:

• decyzje podejmuje sam zwierzchnik( nie dopuszcza do współudziału w decyzjach innych)

• ustala szczegółowo zadania i sposoby ich wykonywania przez podwładnych

• stawia wymagania i oczekuje posłuszeństwa

• częsta kontrola brak zaufania (sprawdzanie)

• częstsze stosowanie kar niż nagród

STYL DEMOKRATYCZNY(integracyjny)

Cechy stylu:

• podejmowanie decyzji przy udziale pracowników(komunikacja)

• wykorzystywać inicjatywę i pomysły pracowników

• pozostawiać podwładnym swobodę w sposobie wykonywanie pracy

• kontrola końcowa, głównych rezultatów

• częstsze nagradzania niż karanie

STYL BIERNY(okazjonalny, pasywny);

Cechy stylu:

• brak kontroli

• brak zainteresowania praca

• decyzje podejmowane są sporadycznie

29. KULTURA JAKO KATEGORIA SPOŁECZNA I JEJ RODZAJE.

Kultura społeczna: wierzenia, normy moralne, ideologia, uczestnictwo w życiu kulturalnym;

Kultura jako pojęcie oceniające służące do oceny, badania ludzi w kategoriach ich kultury

- samoocena, ocena innych ludzi, grup

- możemy poznać ich obyczaje, język

Człowiek kulturalny przestrzega ogólnych zasad nazywanych grzecznością.

Życie kulturalne ma różne formy i treści, które można poznać, zbadać i opisać.

Ze względu na bogactwo treści słowa kultura trudno to pojęcie zdefiniować.

Pojecie wg K……:

- kultury się uczymy,

- wywodzi się z historycznych, biologicznych psychicznych elementów ludzkiej egzystencji,

- jest zorganizowana,

- wieloaspektowa,

- dynamiczna,

Co stanowi podstawę kultury:

- Podstawą kultury są procesy przyswajania przez pewien sposób zachowań, wzorów czy zasad zachowania przez osoby, grupy,

- kultura jest definiowana przez odniesienie jej do norm, reguł, wartości

- trzecie stanowisko - poszukiwanie postawy w sensie aryfaktów ( efektów, rezultatów kultury)

Wg prof. Antoniny Kłoskowskiej kultura polega na swoistym porządku sposobu życia, ukształtowanym w drodze historycznych doświadczeń ludzkich grup.

Jest to, więc ład ludzkich działań zbiorowych lecz różnych w społecznościach o odmiennym doświadczeniu historycznym.

Prof. Florian Z…. włączył w zakres ładu kultury następujące elementy:

- religię - język - literaturę - sztukę - obyczaje - zwyczaje

- prawa i obowiązki - organizację społeczną - produkcję techniczną

- wymianę ekonomiczną - filozofię i naukę

- działania ludzkie, wytwory, rezultaty

Te elementy stanowią, tworzą świat zewnętrzny, zobiektywizowany

30. KULTURA SYMBOLICZNA I JEJ TYPY.

31. WPŁYW KULTURY NA KSZTAŁT ŻYCIA SPOŁECZNEGO.

Wpływ kultury na życie społeczne jest określone 4 mechanizmami wpływu:

1. Socjalizacja i kształtowanie osobowości jednostki - “Człowiek staje się ludzkim poprzez wychowanie i kulturę - człowiek nie rodzi się ludzkim”

SOCJALIZACJA rozumiana jest jako:

• proces przyswajania przez jednostkę pewnej wiedzy, dyspozycji, umiejętności, czyniących ja zdolną do życia społecznego lub

• oddziaływanie ze strony środowiska, zmierzające do przekazania jednostce swoich wzorów zachowań, norm, wartości oraz zdolności do samodzielnego utrzymania się i pełnienia ról społecznych (ucznia, rodzica, pracownika, sąsiada, dziecka itd.)

• socjalizacja pierwotna - nabyta w dzieciństwie,

• socjalizacja wtórna - nabyta w ciągu całego życia.

kształtowanie osobowości jednostki odbywa się poprzez WYCHOWANIE, czyli świadomie organizowane działania społeczne, mające na celu określone zmiany w osobowości jednostki.

2. Ustanawianie systemów wartości i kryteriów je określających.

3. Ustalanie wzorców zachowania i postępowania

4. Konstruowanie modeli (ideałów) zachowań, instytucji i systemów

Ideał jest tutaj rozumiany jako wzorzec wysoko usytuowany, że z góry zakładamy, że go nie osiągniemy - samo dążenie jest już wartością

WNIOSEK: Oddziaływanie tych mechanizmów na jednostkę i społeczeństwo jest selektywne i zróżnicowane. Dlatego pewne jednostki reprezentują niską a inne wysoką kulturę osobistą. <Lol>

30

---