1. Omów sytuację epidemiologiczną zakażeń HIV w Polsce. We wrześniu 2011 r. zarejestrowano 107 nowo wykrytych zakażeń HIV u obywateli Polski, 22 zachorowania na AIDS oraz 7 zgonów osób cho- rych na AIDS. Nie odnotowano przypadków zaka- żeń u osób innego obywatelstwa, przebywających na terenie Polski. W przypadku 74,2% zarejestro- wanych we wrześniu nowo wykrytych zakażeń HIV nie podano prawdopodobnej drogi zakażenia. Jest to sytuacja bardzo niekorzystna, która wyma- ga podjęcia działań ze strony wszystkich osób współpracujących przy monitorowaniu sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS w Polsce. Brak wie- dzy dotyczącej dróg szerzenia się HIV w Polsce pozostawia bez przekonującej odpowiedzi pytanie o przyczynę wzrostu liczby zakażeń HIV w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu i ogranicza możliwość odpowiedniego ukierunkowania działań profila- ktycznych HIV w naszym kraju. 1. |
Od wdrożenia badań w 1985 r. do 30 września 2011 r. stwierdzono zakażenie HIV u 14.910 obywateli Polski, wśród których było co najmniej 5.861 zakażonych w związku z używaniem narko- tyków, 964 poprzez kontakt heteroseksualny oraz 1.210 poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężcz yznami. Ogółem odnotowano 2.662 zachorowań na AIDS; 1.117 chorych zmarło. W pierwszych latach epidemii w Polsce główną drogę rozprzestrzeniania się zakażeń HIV stano- wiło stosowanie dożylnych środków odurzających oraz kontakty homoseksualne pomiędzy mężczy- znami. Od roku 2001 obserwuje się odwrócenie pewnych trendów epidemii. Zakażeniu ulega coraz więcej osób o orientacji heteroseksualnej, bez narkomanii dożylnej w wywiadach. Osoby te zakażają się poprzez ryzykowne kontakty seksu- alne, często połączone ze stosowaniem środków psychoaktywnych. Z informacji zebranych w punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD) 2. |
wynika również, że obecnie niepokojąco rośnie także liczba zakażeń w populacji mężczyzn homo- seksualnych. + patrz koniec ściągawki 2. Porównaj sytuację zakażeń HIV w Polsce i na świecie. -W Polsce, statystycznie każdego dnia 2 osoby dowiadują się o fakcie zakażenia HIV. Są to zazwy-czaj zakażenia, których można uniknąć, stosując odpowiednią profilaktykę. -Co czwarta zakażona HIV osoba w Polsce to ko- bieta. Na świecie natomiast kobiety stanowią już ponad połowę osób żyjących z HIV i odsetek ten rośnie. Wspólną cechą epidemii na całym świecie jest fakt, że HIV dotyka głównie osób młodych. Prawie 40% osób żyjących z HIV na świecie jest między 15. a 24. rokiem życia. W Polsce jest podobnie: 7% wszystkich zakażeń wykryto u osób poniżej 20. roku życia, zaś 46% wszystkich zakażeń HIV dotknęło osoby między 20. a 29. rokiem życia. 3. |
Dominującą grupę (84%) wśród zakażonych HIV i chorych na AIDS w Polsce stanowią osoby w wie- ku produkcyjnym (20-49 lat). Szacuje się, że w Polsce być może nawet 70% osób zakażonych HIV nie wie o swoim zakażeniu i osoby te nie są ujmowane w statystykach. -Niepokojące jest również zjawisko zakażania się przez osoby młode. Niezbędne jest zatem wzmocnienie działań skierowanych do populacji szczególnie narażonych na ryzyko zakażenia. -Przedstawione powyżej dane epidemiologiczne wskazują na relatywnie stabilną sytuację epidemiologiczną HIV/AIDS w Polsce. Jednak biorąc pod uwagę szybko wzrastającą liczbę zakażeń HIV w innych krajach Europy istnieje potencjalne ryzyko gwałtownego rozprzestrzenia nia się epidemii w regionie, co może mieć przełożenie także na sytuację w Polsce. -W Afryce Subsaharyjskiej - 67% wszystkich osób żyjących z HIV. 4. |
- Kobiety stanowią połowę wszystkich osób żyjących z HIV na świecie, a w Afryce Subsahary- jskiej jest to prawie 60% zakażeń. Przez ostatnie 10 lat, odsetek kobiet wśród osób żyjących z HIV na świecie utrzymuje się na stabilnym poziomie, ale w wielu regionach się zwiększył. -Różnorodność epidemiologiczną zakażeń HIV obserwuje się we wszystkich krajach. Zwiększoną liczbę przypadków HIV zauważono w niektórych krajach europejskich, głównie w Estonii, Łotwie, Luksemburgu, Portugalii i Wielkiej Brytanii. -Kontakty heteroseksualne były najczęstszą (53%) drogą przenoszenia się zakażeń HIV (53%), 37% zakażeń stanowiły zakażenia wśród populacji MSM (mężczyzn mających seks z mężczyznami). + patrz koniec ściągawki
3. Drogi szerzenia i profilaktyka zakażeń HIV. Wirus HIV jest wirusem specyficznym, ponieważ drogi jego rozprzestrzeniania się są bardzo 5. |
ograniczone. Może przenieść się z jednego człowie ka na drugiego jedynie drogą płciową lub przez bezpośredni kontakt krwi zakażonej z krwią zdro- wej osoby. Podczas stosunku seksualnego wirus może przedostać się do organizmu wraz z krwią, spermą lub wydzieliną pochwową przez błony ślu zowe członka, odbytu lub pochwy. Używanie pre- zerwatywy w dużym stopniu zabezpiecza przez zakażeniem. Wirus może znajdować się również w mleku matki karmiącej. Kontakt z zakażoną krwią może nastąpić: * podczas używania wspólnych igieł, strzykawek lub innych przedmiotów, na których mogą zosta- wać resztki krwi (najczęstsza droga zakażenia wśród narkomanów) * podczas transfuzji krwi lub narządów (obecnie krew i tkanki dawców są badane na obecność HIV, więc droga ta jest zminimalizowana) * podczas porodu (krew zakażonej matki miesza się wówczas z krwią płodu) 6. |
* podczas bezpośredniego kontaktu z krwią w sytuacjach pierwszej pomocy przy otwartych ranach, krwawiących otarciach itp.
Profilaktyka w służbie zdrowia: • Mycie rąk wodą i mydłem ma znaczenie podstawowe. • Rękawiczki zakłada się w związku z kontaktem z krwią, płynami ustrojowymi, tkankami lub zanieczyszczonymi powierzchniami. • Fartuch nosi się w celu zapobieżenia skażenia ubrania krwią lub płynami ustrojowymi. • Gogle lub inny rodzaj ochrony oczu zakłada się w warunkach spodziewanej aerolizacji krwi lub płynów ustrojowych. >Pełnej ochrony oczu, twarzy i rąk wymagają takie zabiegi, jak bronchoskopia, endoskopia itp., w których występuje możliwość niekontrolowa- nego kontaktu z krwią, wydzielinami i wydalinami (stosować także nieprzemakalne fartuchy). 7. |
>Odpady (zużyte opatrunki itp.) oraz igły, strzyka- wki, skalpele itp. po użyciu należy bezzwłocznie umieszczać w pojemnikach o twardych ściankach. Nie wolno stosować worków plastikowych! Dalsze postępowanie — jak z materiałem zakaźnym. • Przyrządy resuscytacyjne powinny być łatwo dostępne. • Próbki do badań laboratoryjnych należy transportować w pojemnikach wodoszczelnych, oznakowanych jako zawierające materiał zakaźny. • Izolację chorych stosuje się tylko w przypadka- ch ostrego zakażenia wymagającego izolacji także u chorych bez AIDS.
Zapobieganie ogólnie: > Ochrona przed zakażeniem polega w życiu osobistym na unikaniu ryzykownych zachowań. > Skuteczność używania prezerwatyw jest bardzo wysoka, oceniana na poziomie możliwości jednego zakażenia na 5000 stosunków. 8. |
> W przecinaniu dróg zakażenia stosuje się obowiązkowe badania krwiodawców oraz przestrzeganie zasad odkażania i wyjaławiania w zakładach służby zdrowia. > Narzędzia i skażony sprzęt odkaża się 1% podchlorynem sodu (przez 12 h) lub preparatem Aldesan (przez l h). > Pomieszczenia zanieczyszczone krwią, wydzie- linami i wydalinami zmywa się 1% roztworem podchlorynu sodu lub 3% chloraminą lub nie rozcieńczonym preparatem Aldesan, a narzędzia zanurza w 4% chloraminie lub w nie rozcieńczo- nym preparacie Aldesan na co najmniej 1h.
>W razie skażenia środowiska używa się 3% chloraminy, 2% aldehydu glutarowego, 4% formaliny lub podchlorynu sodu zawierającego 0,1—5% czynnego chloru. > używanie strzykawek jednorazowych > unikanie przypadkowych kontaktów seksual. 9. |
4. Grupy ryzyka zakażeń HIV w Polsce i na świecie. > homoseksualiści i biseksualiści (42% wszystki- ch znanych przypadków AIDS u dorosłych- 1992) >narkomani uzależnieni od preparatów pobieranych dożylnie >prostytutki i chorzy na choroby przenoszone drogą płciową, >chorzy na hemofilię, którym przetaczano czynni ki krzepnięcia VIII lub IX, zanim nie wprowadzono metod inaktywacji HIV >wielokrotni biorcy krwi, >dzieci urodzone z matek zakażonych HIV, >heteroseksualiści często zmieniający partnerów (promiskuityzm) — w Europie AIDS w wyniku zakażenia na drodze heteroseksualnej to ok. 10% przypadków.
5. Omów cechy epidemiologiczne zakażenia HBV. 10. |
-Genom wirusa HBV jest kolistym DNA zawierają- cym około 3200 nukleotydów. -Poszczególne białka wirusa mają cechy antyge- nów, które indukują powstawanie przeciwciał. Rdzeń wirusa posiada swoistość antygenową oznaczoną jako HBcAg (hepatitis B core antigen) oraz antygen "e" - HbeAg (enteric). - Natomiast białko powierzchniowe ma cechę antygenową oznaczoną jako HBsAg (hepatitis B surface antigen). Oznaczanie w surowicy krwi chorych poszczególnych antygenów oraz odpowiadających im przeciwciał, tj. anty-HBs, anty-HBc, anty-HBe ma duże znaczenie w diagnostyce zakażeń a także w rokowaniu co do przebiegu choroby - HBsAg - występuje we krwi i jest głównym markerem (cechą) zakażenia HBV; przeciwciała anty-HBs pojawiają się po zniknięciu antygenu i świadczą o uodpornieniu organizmu - HBV ulega zniszczeniu po 30 min w autoklawie, a |
po 30 min w temperaturze suchego powietrza 180°C. Jest wrażliwy na środki odkażające zawierające chlor (chloramina, podchloryn sodu). W temperaturze pokojowej i w stanie zamrożenia może przetrwać kilka lat. - Na podstawie badań seroepidemiologicznych w kierunku antygenu HBsAg i prziwciwciał anty-HBs stwierdzono, że HBV występuje na całym świecie. 8-10% populacji Afryki (tereny subsaharyjskie), Azji i Oceanii; 5%- Ameryka Płd., środkowa i wschodnia Europa, bliski Wschód, Indie kraje skandynawskie: <0,1% - Istnieją dwa główne modele zakażeń HBV: 1.perinatalne i w okresie noworodkowym 2. i w życiu dojrzałym. - Nosiciele są naturalnym rezerwuarem wirusa. - Zakażenie następują: okołoporodowe (zakażona matka), poprzez źle wyjałowiony sprzęt medycz- ny (zaniedbania w placówkach służby zdrowia, narkomani), poprzez stosunki seksualne 12. |
(heteroseksualne i homoseksualne). -HBsAg znajduje się praktycznie w każdej wydzielinie i wydalinie. -Polska należy do strefy średniego nasilenia nosicielstwa. Częstość występowania HBsAg wynosi 1—2%, a przeciwciał anty-HBV ok. 20%, co dowodzi immunogennego kontaktu z wirusem w przeszłości. -W 2000r. Zarejestrowano 5360 nowych przypadków (prawie 30 tys. w 1990r.) -W Polsce bardzo często dochodzi do zakażeń w placówkach służby zdrowia; dotyczy to zarówno chorych, jak i personelu (choroba zawodowa). -U osób dorosłych 60% zachorowań nastąpiło na skutek zakażenia szpitalnego; u dzieci do lat 2 odsetki te przekraczają 80%. -Hospitalizacja jest obowiązkowa. -Umieralność wynosi 0,5—0,8%. -Materiałem szczepionkowym jest HBsAg. Dostępne są dwa rodzaje szczepionek: 13. |
plazmatyczna i uzyskana na drodze rekombinacji genetycznych. -W Polsce najczęstszym źródłem zakażenia są kontakty ze służbą zdrowia - drobne zabiegi, zastrzyki, pobieranie krwi wykonane bez zachowa nia należytych zasad, np. zmiany rękawiczek przy każdym pacjencie. Istotnym zagrożeniem mogą być zabiegi stomatologiczne jeśli występują uchy bienia w zakresie sterylizacji sprzętu. Bardzo ważną grupę zakażeń stanowią zakażenia w salonach tatuaży, przy przekłuwaniu uszu i innych części ciała, i przy drobnych zabiegach kosmety- cznych (np. usuwanie znamion). Ryzyko zarażenia niesie także akupunktura. Na dalszych miejscach (w USA jest to główne źródło zarażenia) wymienia się kontakty seksualne i przeniesienie z matki na dziecko. Trzeba podkreślić że ryzyko przeniesienia infekcji HBV podczas przypadkowych kontaktów seksualnych jest dużo większe niż ryzyko przeniesienia HIV. Po Pier- 14. |
wsze ze względu na większą chorobowość w Polsce około 500 tys. przypadków HBV, około 10 tys. przypadków HIV a po drugie ze względu na dużo łatwiejsze przenoszenie HBV niż HIV, wirus HIV jest bardziej wrażliwy na czynniki środowiskowe. - Przewlekłe zapalenie wątroby typu B jest jednym z najistotniejszych problemów zdrowotnych na świecie, dotyczy on ponad 410 milionów ludzi (dane z 2003 roku wg WHO; wzrost o 60 mln w ciągu ostatnich 15 lat). Zakażenie HBV jest główną przyczyną niewydolności, marskości i raka wątroby. Mniej więcej u jednej czwartej - jednej trzeciej ludzi chorych na WZW typu B rozwinie się postępująca choroba wątroby, a około milion ludzi rocznie umrze z tego powodu. WZW typu B jest 10. najczęstszą przyczyną śmierci na świecie. 6. Omów cechy epidemiologiczne zakażenia HCV. 15. |
- HCV jest wirusem mającym jednoniciowy RNA złożony z 10000 nukleotydów. Roboczo został zaliczony do flawiwirusów. - Zakażenia szerzą się pozajelitowe przez przeto- czenia krwi i produktów krwiopochodnych, w związku z zabiegami medycznymi z naruszeniem ciągłości tkanek, w czasie hemodializ oraz wśród narkomanów uzależnionych od preparatów dożylnych. -Możliwa jest także seksualna droga zakażenia. 20-40% przypadków- brak danych („zakażenia sporadyczne”) - W Europie, Ameryce Północnej i Australii HCV jest powodem ok. 7% wszystkich przypadków wzw., a częstość nosicielstwa wśród krwiodawców wynosi 0,2—1,2%. - Liczbę nosicieli HCV na świecie szacuje się na ok. 100 milionów - W Polsce odsetek nosicielstwa HCV jest zbliżony do nosicielstwa HBsAg, lecz wykazuje o wiele 16. |
większe zróżnicowanie regionalne oraz w zale-żności od grup wiekowych (częstsze u osób sta- rszych, które w przeszłości były poddawane zabiegom medycznym). -Wg danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, uznawa- nych przez WHO, szacuje się, że w Polsce zakażo- ne jest około 1,4% populacji, wśród dawców krwi przeciwciała anty-HCV wykrywa się u 0,5% osób. W akcjach Stowarzyszenie "Prometeusze", w badaniach przesiewowych, bezpłatnych organizo- wanych od 2005 roku wykryto w sumie odsetek około 1,75% zakażeń wśród populacji polskiej (dodatnie wyniki przeciwciał antyHCV). Wśród kobiet ciężarnych w 2007 roku wykryto odsetek mniejszy od 0,5% -Źródło zakażenia stanowią ludzie chorzy na WZW i nosiciele. HCV przenosi się podczas konta ktu krwi własnej z krwią nosiciela. Potencjalnie zakaźny jest każdy materiał zawierający krew. 17. |
Wirus przenosi się w czasie zabiegów medycznych: pobierania i transfuzji krwi, zabiegów operacyjnych i innych, a także przez zabiegi niemedyczne, takie jak wykonywanie tatuażu, wstrzykiwanie narkotyku niesterylną igłą lub strzykawką itd. Prawdopodobieństwo zakażenia przez produkty krwiopochodne wynosi 3,3%. Możliwość okołoporodowej transmisji wirusa z matki na noworodka wynosi około 5-6%. Jak dotąd nie znaleziono skutecznej szczepionki przeciw HCV. W wielu przypadkach możliwe jest zahamowanie działalności wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie procesu jego namnażania, dzięki takim środkom jak interferon i rybawiryna. W trakcie badań jest szereg nowych leków, takich jak wiramidyna czy kwas lukrecjowy.
7. Omów cechy epidemiologiczne zakażenia HAV. -HAV jest wirusem RNA o średnicy 27 nm, 18. |
należącym do rodziny Picornaviridae, rodzaju enterowirusów. - HAV występuje na całym świecie. -Zakażenie szerzy się drogą pokarmową. -Wirus wydalany jest z kałem na 2—3 tygodnie przed i ok. 8 dni po wystąpieniu żółtaczki. -Źródłem zakażenia może być woda i produkty spożywcze (w tym mleko). Im wyższe są standardy higieniczne środowiska, tym mniej zakażeń i osób odpornych na zakażenie. - Można to stwierdzić poprzez oznaczenie anty-HAV IgG w surowicy. W Polsce w latach 70. stwierdzało sieje u prawie 100% osób dorosłych, natomiast w Szwecji tylko w 13%. -Ostatnio obserwuje się wzrost częstości zachorowań na wzw. A osób w wieku dojrzałym. - Najbardziej podatne na zakażenie są dzieci i młodzież. W środowiskach dziecięcych i młodzieżowych- przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka, koszary wojskowe 19. |
Występuje sezonowa podatność na zakażenie (okres jesienno-zimowy).Cykliczność zachorowań występuje w odstępach 6 - 7 lub 10-letnich. - Choroba endemicznie występuje w Ameryce Południowej i Środkowej, w Afryce, na Środkowym Wschodzie, w Azji, na wyspach zachodniego Pacyfiku. - Okres wylęgania wynosi 15—49 dni (średnio 28 dni). W okresie prodromalnym przeważają objawy niestrawności, rzadziej rzekomogrypowe lub rzekomoreumatyczne. U dzieci może pojawić się nieżyt górnych dróg oddechowych i nieznaczna limfadenopatia. Żółtaczka może nie wystąpić (co częściej zdarza się u dzieci). - Rokowanie jest dobre, wyleczenie— całkowite niezależnie od czasu trwania choroby. -Nie ma nosicielstwa HAV. -Brak jest leczenia swoistego. - Im większe będą zaniedbania w ogólnym stanie sanitarnym kraju, tym mniej szans naprzecięcie20 |
dróg zakażenia. -Dbałość o dobrą wodę i kontrola sanitarna produktów spożywczych ma również znaczenie podstawowe. - WZW A podlega obowiązkowemu zgłoszeniu do władz sanitarnych oraz hospitalizacji (dotyczy to wszystkich postaci WZW w Polsce). -występuje szczepionka - Jest ona szczególnie zalecana osobom wyjeżdżającym w rejony endemiczne oraz osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności.
8. Profilaktyka nieswoista WZW. |
do zabiegów powodujących naruszenie ciągłości tkanek jałowego sprzętu (sprzęt jednorazowy. sterylizacja), a także na ścisłym przestrzeganiu przez dokonujący tych zabiegów personel zasad antyseptyki. - Niezmiernie ważny w szerzeniu się zakażeń wirusami hepatotropowymi wydaje się problem zwiększającej się liczby ludzi, szczególnie młodych, poddających się tatuażom i piercingowi. Niezbędne jest w tym przypadku poszerzanie wiedzy społeczeństwa o możliwości zakażenia się tymi wirusami, a także wirusem HIV przy poddawaniu się ww. zabiegom. - wirus HCV tylko profilaktyka nieswoista - brak szczepionki - w przypadku HAV: Dbałość o dobrą wodę i kontrola sanitarna produktów spożywczych ma również znaczenie podstawowe. Przestrzeganie zasad higieny przy produkcji, przetwarzaniu, transporcie i dystrybucji żywności; przestrzeganie |
przepisów dotyczących postępowania z żywnością, higieny szkolnej , higieny pracy i epidemiologii (plus opis w tekście przy poszczególnych zakażeniach) 9. Profilaktyka swoista WZW. - poprzez uodpornienie czynne (szczepienia ochronne) lub bierne (swoiste immunoglobuliny). - W chwili obecnej, w związku z masowością przeprowadzania szczepień ochronnych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) w znaczący sposób zmniejszyła się częstotliwość występowania zakażenia HBV. - szczepionka HBV: Materiałem szczepionkowym jest HBsAg. Dostępne są dwa rodzaje szczepionek: plazmatyczna i uzyskana na drodze rekombinacji genetycznych. - w przypadku HCV tylko profilaktyka nieswoista ponieważ brak szczepionki - w przypadku HAV: Jest nią zabity lub atenuowany wirus A. - Jest ona szczególnie 23. |
zalecana osobom wyjeżdżającym w rejony endemiczne oraz osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności.
10. Transformacja epidemiologiczna- definicja, fazy def: nieprzerwany proces zmian sytuacji zdrowotnej ludności świata; zmiany te wynikają ze zmian w zakresie głównych zagrożeń zdrowotnych, jakie niesie za sobą rozwój społeczno-ekonomiczny fazy: I- choroby zakaźne II- wypadki i urazy III-choroby cywilizacyjne A) ch. ukł. Krążenia B)nowotwory C) cukrzyca IV- nowe zagrożenia zdrowotne. Fazy mogą występować równolegle
|
39. Mierniki zdrowia populacji: YLL, PYLL, PEYLL, CEYLL, SEYLL YYL (Years of Life Lost- Utrata lat życia) Wyliczana jako iloczyn liczby zgonów i przeciętnwgo dalszego trwania życia dla wieku, w którym nastapił zgon. W przypadku zgonu w dzieciństwie liczba lat utraconych jest korygowana(zmniejszana) ze względu na mniejszą wagę przypisywaną okresowi życia w dzieciństwie YLL=NxL (N- liczba zgonów, L- przeciętne dalsze trwanie życia dla wieku, w którym nastąpił zgon- w latach) W krajach rozwiniętych najwięcej YLL z powodu: ch. niedokrwiennej serca, ch. naczyń mózgowych, wypadków drogowych, nowotworów, samobójstw i samouszkodzeń. W krajach rozwijających się: zakażenia dróg oddechowych, biegunki, stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym, gruźlica, malaria. 25. |
PYLL(PotentialYearsofLifeLost-Potencjalne Utracone Lata Życia) to najprostszy miernik czasu utraconego na skutek przedwczesnej umieralności, wskaźnik, w którym arbitralnie zakłada się limit czasu trwania życia, a czas trwania życia utraconego na skutek zgonu to po prostu potencjalny limit życia minus wiek, w którym nastąpił zgon. - celem działań medycznych jest ocalenie życia niedopuszczenie do powikłań pochorobowych powodujących zgon (jeśli choroba już wystąpiła) lub niedopuszczenia do jej rozwinięcia na drodze prewencji lub wczesnego wykrywania - PYLL= Σ dx (L-X) L- przyjęty arbitalnie limit życia X- wiek, w którym nastąpił zgon dx- liczba zgonów w populacji w poszczególnym wieku zalety: łatwość obliczania, równe traktowanie wszystkich zgonów w określonym wieku. 26. |
Wady: zgony które wystąpią powyżej arbitalnie wyznaczonego limitu życia (70 lat dla krajów OECD) nie są włączone do obciążenia chorobami, jeśli będzie wykorzystywany do mierzenia obciążeń, a zmiany w nim do oceny korzyści i interwencji zdrowotnych to każdy program, który zmniejszy umieralność ponad określonym limitem trwania życia, będzie miał wtedy wartość zerową; -utracone potencjalne lata życia są wskaźnikiem pokazującym w jakim stopniu w danej populacji dane schorzenie wpływa na potencjalny czas przeżycia - możliwe jest dokonanie wyboru tych schorzeń, które w największym stopniu wpływają na przeciętny spodziewany okres życia i skierowanie na przeciwdziałanie tym problemom odpowiedni ej ilości i rodzaju środków - PYLL jest miarą względnego wpływu zgonów i różnych chorób na stan zdrowia społeczeństwa. 27. |
PEYLL (Period ExpectedofLifeLost-Okres Utraconych Oczekiwanych Lat Życia) to popularna alternatywa do PYLL, tutaj utracona długość życia to lokalny okres oczekiwanej długości życia w każdym wieku. L PEYLL = Σ dx ex L- ostatni wiek do którego dożywa populacja ex - okres oczekiwanej dł. Życia w każdym wieku dx - liczba zgonów w populacji w wieku x
- wady: zgony w każdym wieku przyczyniają się do szacowanego obciążenia przedwczesnymi zgonami (nie ma tu arbitalnie ustalonego limitu), jednakże PYELL może dawać przewrotne wyniki, ponieważ lokalne oczekiwania długości życia różnią się w czasie i społeczeństwach i dlatego też różnią się poziomy odniesienia - zalety: dostarcza bardziej przekonujących szacunków lat życia straconych na skutek zgonów |
W starszych grupach wiekowych - równoważne wyniki zdrowotne byłyby większ- ym obciążeniem w społeczeństwach bogatych niż w biedniejszych - metoda ta nie jest używana do oblicz. lat życia utraconego na skutek zgonów w każdym wieku CEYLL (CohortExpectedYearsofLifeLost-Kohorta Utraconych Oczekiwanych Lat Życia) -można ją obliczyć wykorzystując kohortę oczekiwanych lat życia w każdym wieku, a nie okres oczekiwanej długości życia. Kohortę oczekiwanych lat życia dla populacji żyjącej dziś trzeba szacować, ponieważ nie wiemy dziś, jaka będzie umieralność dla kohorty w przyszłości. -jest to zazwyczaj założenie błędne zwłaszcza w odniesieniu do populacji o średniej lub wysokiej umieralności - CEYLL ma takie same właściwości jak PEYLL - idealna oczekiwana dł. Życia zmienia się wraz ze spadkiem umieralności . 29. |
SEYLL (Standard ExpectedYearsofLifelost-Utracone Standardowe Oczekiwane Lata Życia) - łącząc zalety podejścia okresu utraconych ocze- kiwanych lat życia w analizowaniu zgonów w danym wieku oraz egalitarny charakter metody potencjalnych utraconych lat życia SEYLL L SEYLL = Σ dx ex* L- ostatni wiek do którego dożywa populacja ex* - oczekiwana dł. Lat życia w każdym wieku w oparciu o pewien idealny standard dx - liczba zgonów w populacji w wieku x
-miernik obciążenia przedwczesną umieralnością z racji odwołania się do idealnego standardu ocze- kiwanej dł. Życia (publikacje United Nation Population Division) charakteryzuje obciążenie zgonami z tej samej przyczyny - zmiany w rzeczywistej liczbie przeżytych lat są znacznie bliższe zmianom w SEYLL niż w PEYLL. |
40. Nowoczesne mierniki niepełnosprawności •Jakość Życia Uwarunkowana Stanem Zdrowia (HRQL- Health Related Quality of Live)- jest definiowana jako funkcjonalny efekt choroby i efekt jej leczenia w odbiorze pacjenta. Jest subiektywna co do stanu zdrowia. Pojęcie to zostało wprowadzone na początku lat 90-tych ubiegłego stulecia. Wśród pierwszych badaczy wymieniani są m.in.: Patric, Guyaff, Spilker, Schipper •określenie to jest wyrażane liczbowo i waha się od 1-pełne zdrowie do 0-najniższa jakość życia, śmierć •jeśli subiektywnie definiowany stan określamy jako gorszy niż śmierć, przypisuje się mu wartości ujemne QALY (Qality Adjusted Life Years) •miernikiem HRQL jest zwykle Liczba Lat Skorygowanych o Jakość (QALY) •termin „ lata skorygowane o jakość”- QALY 31. |
został wprowadzony do literatury w 1977r przez Weinsteina i Stasona •alternatywą do QALY jest tzw. równoważnik lat życia przeżytych w zdrowiu (Healhty Years Equvalent- HYE) •podstawą jest założenie, że dla człowieka liczba lat przeżytych w pełnym zdrowiu ma większą wartość niż taka sama liczba lat przeżyta w niepełnym zdrowiu •QALY uzyskujemy mnożąc liczbę lat życia przez współczynnik HRQL
•to jednostka, która opisuje wynik określonej interwencji terapeutycznej w sposób ilościowy i jakościowy ( miarą ilościową są zyskane lata życia, miarą jakościową- zależną od stanu zdrowia- jakość życia) |
Oddzielnie, nap odstawie preferencji pacjentów, populacji ogólnej lub lekarzy; - QALY opiera się na liczbie lat uzyskanej dzięki danej interwencji medycznej oraz jakości życia uzyskanych lat;
Disability Adjusted Life Years (DALY) jest odmianą QALY i wyraża stracone (lub odzyskane) lata w zdrowiu jako fuzję lat straconych w wyniku przedwczesnej śmierci oraz przez niesprawność wg 7 stopniowej skali oraz czasu trwania niesprawności. Miara ta jest sporządzana dla poszczególnych kategorii chorób (wg ICD) oraz z uwzględnieniem wieku i płci . - QALY oraz DALY są syntetycznymi wskaźnikami pozwalającymi na porównanie ze sobą skutków wystąpienia i leczenia schorzeń, tak powodujących jak i nie powodujących zgonów. - wskaźnik DALY pozwala dokładnie śledzić i 33. |
rejestrować skutki chorób bądź ocaleń wskutek urazów -Analizy z użyciem DALY ujawniają również informacje o niezdrowych nawykach (np. palenie tytoniu, brak ruchu itp. ) i to jakim są one obciążeniem dla danej jednostki. - DALLY= YLL+YLD (utracone lata życia+lata przeżyte z niepełnosprawnością) - YLD= l xDW x L (l- liczba przypadków choroby, DW: waga choroby w zależności od ciężkości schorzenia; L- średni czas trwania choroby) - Jeden DALY oznacza utratę jednego roku życia w zdrowiu; może być ona spowodowana przedwczesną umieralnością lub wystąpieniem inwalidztwa; - współczynnik DALY nie określa zysków zdrowotnych, jakie populacja odnosi w wyniku zastosowania danej interwencji medycznej, ale opisuje obciążenia wynikające z chorób, wypadków, inwalidztwa, złych nawyków, itp. 34. |
- wskaźnik DALY jest wykorzystywany przed WHO oraz inne instytucje zdrowia publicznego do monitorowania oraz określania wpływu stanu zdrowia obywateli na społeczeństwo i gospodarkę - DALY jest przydatny do identyfikacji głównych przyczyn obciążenia chorobami i planowego zarezerwowania środków na zwalczanie ich przyczyn - wg WHO w 1990 r. głównymi przyczynami powodującymi utratę DALY były: zakażenia ukł. oddechowego, choroby biegunkowe, przyczyny okołoporodowe, depresje, choroba wieńcowa, choroby naczyniowe OUN, gruźlica. - na 2020 r. prognozuje się wzrost znaczenia: choroby wieńcowej, depresji, wypadków drogowych, chorób naczyniowych OUN, przewlekłej nieswoistej choroby ukł. oddechow., infekcje ukł. oddechowego, gruźlica. -ograniczenia: wymaga dobrych jakościowo i kompetentnych danych o sytuacji zdrowotnej 35. |
Czasem trudnych Lub niemożliwych do uzyskania (kraje III świata); przypisanie osobom niepełno- sprawnym wagi <1 odbierane jest jako akt dyskryminacji.
52. Podział badań epidemiologicznych 1) Opisowe 2) Analityczne: a)dobór próby wg skutku ekspozycji-choroby; b)dobór próby wg ekspozycji - badania prospektywne (kohortowe) 3) Eksperymentalne (kontrolowane): a)losowe badania kontrolowane; b)badania interwencyjne nielosowane
53. badania opisowe - opis powtarzalnych schematów, , występowania stanów Lub zdarzeń zdrowotnych u grup osób - pytania co , gdzie, kto, kiedy - jedno z pierwszych działań po stwierdzeniu ogniska choroby 36. |
-stosowane gdy nie jest znany czynnik chorobotwórczy - opis za pomocą współczynników i wskaźników epid. Pod kątem występowania trzech elementów a) osoba b) miejsce- przemysłowe, endemiczne c) czas - regularność występ., powtarzalność z książki: - opis częstości występowania choroby w popul. - w zależności od: cech demograficznych popu. Cech środowiska, bez analizowania czy ewentualne powiązania pomiędzy nimi mają charakter przyczynowo-skutkowy; - wśród cech demograficznych najważniejsza: płeć i wiek; w odniesieniu do środowiska: warunki klimatyczne, zbiorowość (miasto, wieś), stopień Urbanizacji; - opis rozmieszczenia choroby w populacji może mieć bezpośrednie praktyczne zastosowanie nie tylko dla formułowania wstępnych hipotez o 37. |
Szczególnych warunkach determinujących szerzenie się choroby, ale także do rozdziału środków inwestycyjnych lub materiałowego zaopatrzenia medycznego, jak również przy programowaniu ochrony zdrowia na różnych poziomach organizacyjnych służby zdrowia.
54badanie analityczne - planowanie, prowadzenie i analiza badań nad grupami w celu oceny związku między czynnikami ryzyka a występowaniem zdarzeń zdrowotnych. - interpretacja zależności między zadziałaniem określonego czynnika a wystąpieniem stanu chorobowego - badanie przyczyn i skutków - zastosowanie przy formułowaniu hipotez wstępnych Z książki: - badania analityczne zmierzają do interpretacji obserwowanych zależności w ka- 38. |
tegoriach przyczynowo-skutkowych - mają duże znaczenie dla med. zapobiegawczej; Podział: a) badania retrospektywne: punktem wyjściowym podejmowanego badania jest określona jednostka chorobowa, dla powstania której poszukuje się w przeszłości przyczyn wyjaśniających etiologię b) badania prospektywne: punktem wyjścia jest dany zespół uwarunkowań środowiskowych i poszukiwanie w obserwacji długofalowej odpowiednich dla niego skutków zdrowotnych - ważne w programowaniu potencjalnej prewencji i interwencji; stwierdzenie, że np. jakieś nawyki żywieniowe częściej występują u osób z chorobą wieńcową, nie jest wystarczającym powodem do podejmowania działań interwencyjnych, zmierza- jących do zmiany diety, niezbędne jest poznanie efektu tych zmian na ryzyko występowania choroby wieńcowej, ale i pojawienie się nowych jednostek chorobowych. 39. |
55. badanie eksperymentalne -celowe i kontrolowane sterowanie określoną cechą -wpływ tej cechy na wybrane funkcje organizmu -np. podawanie określonego składnika pokarmowego grupie zwierząt - różnią się od badań laboratoryjnych tym, że są przeprowadzane na szerokiej, specjalnie wyselekcjonowanej grupie w naturalnym dla niej środowisku - cel badanie nowego leku, szczepionki - tworzenie gr, kontrolnych - celowy dobór osobników do gr badanej i kontrolnej - zastosowanie placebo w gr. Kontrolnej - zasada poj lub podwójnej ślepej próby - Badania doświadczalne polegają na wywołaniu jakiegoś zjawiska przyrodniczego w ściśle określonych warunkach pozwalających prześledzić dokładnie przebieg tego zjawiska, 40. |
przy czym interesujący badacza proces jest kierowany przez niego świadomie - Z powodu dużej zmienności osobniczej reakcji prawie we wszystkich eksperymentach medycznych musi być wprowadzona grupa kontrolna. Bardzo rzadko zmienność zjawisk jest tak mała, aby możliwe było zastosowanie tzw. historycznych grup kontrolnych (tzn. porównanie nowych rezultatów badań danymi uzyskanymi w przeszłości). W badaniach eksperymentalnych grupę osób, wobec której podejmuje się określone postępowanie, nazywamy grupą zabiegową, a jednostki nie objęte tym postępowaniem-grupą kontrolną. - W badaniach eksperymentalnych zwykle istnieje potrzeba porównania wyników z grupie zabiegowej z grupą kontrolną. Dlatego też czynnik doświadczalny musi występować w różnym natężeniu (w różnych dawkach), czyli musi mieć rożne poziomy. Każdy zaś poziom czynnika 41. |
nazywamy zabiegiem. -Jeśli chodzi o badanie skuteczności leku to porównywalna procedura powinna obejmować wybrany świadomie inny zabieg referencyjny (czyli porównanie z działaniem innego leku)
56. Omów badania opisowe retrospektywne. (nie mam pojęcia czy to chodzi o to co tutaj piszę, ale nie mam innych pomysłów w zasadzie) -jest to badanie kliniczno-kontrolne - jest często stosowaną metodą badawczą w epi- demiologii chorób przewlekłych i ostrych - wartość wniosków z tych badań jest bardzo duża, pod warunkiem, że będą przeprowadzone poprawnie pod względem metodycznym - polegają na wyborze odpowiedniej grupy przypadków chorobowych z populacji docelowej, aby ocenić jaka częśc spośród nich była narażona na domniemany czynnik etiologiczny w przeszło- ści i porównanie otrzymanego wyniku z obser- 42. |
Wacjami w grupie kontrolnej pobranej z tej samej populacji - stwierdzenie w grupie przypadków większego odsetka osób eksponowanych niż w grupie kontrolnej może wskazywać na istnienie związku przyczynowo-skutkowego między występowa- niem choroby a ekspozycją - aby poprawnie przeprowadzić badanie retrospektywne należy prawidłowo wybrać grupę przypadków i grupę kontrolną + patrz punkt następny
57. Metodologia oraz poprawna ocena wyników badań kliniczno-kontrolnych. - patrz punkt poprzedni - wybór grupy przypadków: należy dokładnie i trafnie zdefiniować populację źródłową - grupa przypadków powinna być możliwie najbardziej jendorodna; - należy dokładnie sprecyzować stadium klini- 43. |
Czne lub postać choroby przez dokładne zdefi- niowanie objawów chorobowych; - przypadki powinny być wybrane spośród Zacho- Rowan nowo potwierdzonych klinicznie - wybór przypadków spośród pacjentów szpitala tylko wtedy, gdy duża liczba pacjentów jest z powodu danej choroby hospitalizowana; -wybór grupy kontrolnej: wybieramy spośród tej samej populacji docelowej co grupę przypadków i w tym samym czasie; należy zapewnić jednakową szansę dostania się do próby osób eksponowa- nych zarówno w grupie kontrolnej jak i w grupie chorych; - liczba grup kontrolnych: kwestia sporna; niektórzy uważają, że powinna być jedna grupa kontrolna, ewentualnie 2 grupy kontrolne; inni uważają, że powinny być koniecznie dwie - liczebność grupy przypadków i grupy kontrolnej: jeśli wystarczająca liczba przypadków chorobo- wych i gr. Kontrolnej to liczba obu grup powinna |
Być jednakowa; jeśli liczba przypadków jest mała lub wystepują trudności w uzyskaniu informacji stosunek liczebności grupy kontrolnej do grupy przypadków powinien wynosić: 2:1, 3:1
Obciążenia badań retrospektywnych: - wystepowanie niektórych chorób w bezobjawo- wej lub przedawnionej postaci (np. nowotwory) - bagatelizowanie objawów choroby przez pacjenta i nie zgłoszenie się do lekarza - nieprawidłowe diagnozowanie choroby przez lekarza - różna dostępność i korzystanie chorych z opieki lekarskiej - jednostronna selekcja chorych przyjmowanych do szpitala - paradoks Berksona i zróżnicowanie skierowań od lekarzy rodzinnych
Zmienne zakłócające wynik: cechy które współist- nieją z daną ekspozycją i z badanym skutkiem 45. |
Zdrowotnym, ale nie mają udziału w badanym procesie patologicznym; mogą działać w kierunku ujemnym (zmniejszając wpływ narażenia) lub do- dat nim (zwiększając wpływ narażenia).
Analiza wyników badań obserwacyjnych: - liczbowym wykładnikiem bezwzględnego ryzyka wystąpienia choroby w danej populacji jest wsp- ółczynnik zapadalności (określa prawdopodobie- ństwo wystapienia choroby w populacji); - w analizie ważne jest jednak czy ryzyko chorby jest wyższe w grupie osób eksponowanych na ewentualny czynnik etiologiczny czy w grupie nieeksponowanej - obliczamy dlatego ryzyko względne - iloraz współczynnika zapadalności w grupie nieeksponowanej - tak postępujemy w badaniach prospektywnych i eksperymentalnych - w badaniach retrospektywnych ryzyko względne |
Szacujemy na postawie ilorazu czasu (ryzyka względnego przybliżonego); Ryzyko względne w przypadku badań retrospektywnych: nie możemy obliczyć wsp. Zapadalności dla całej, bo nie mamy danych o populacji generalnej, a przypadki są dobierane do grup klinicznej i kontrolnej stąd RW obliczamy na podstawie tzw. ilorazu czasu: RW= (a x d) / (b x c) a - licz. chorych narażonych na działanie czynnika b - licz. Zdrowych narażonych na działanie czynn. c - liczba chorych nienarażonych d - liczba zdrowych nienarażonych
58. Omów badania opisowe prospektywne. - Badania epidemiologiczne prospektywne stanowią ważny rodzaj badań służących weryfikacji hipotez na temat etiologii chorób i skuteczności profilaktyki czy terapii. 47. |
-Grupy badanych (kohorty), które mają być objęte badaniami, wybiera się nie według kryterium choroby, jak w badaniach retrospektywnych, ale w zależności od tego czy są one eksponowane na określony czynnik. - Wybrane kohorty obserwuje się przez pewien czas w celu ustalenia zależności pomiędzy tempem pojawiania się nowych zachorowań lub ich skutków (zgonów) w powiązaniu z ekspozycją na domniemane czynniki -Klasycznym przykładem badań prospektywnych jest historyczne doświadczenie nad wpływem palenia tytoniu na zapadalność na raka płuc. Angielscy autorzy w 1951 rozesłali 40tys. Kwestionariuszy do lekarzy w Wielkiej Brytanii w celu zbadania informacji o rozpowszechnieniu nawyku palenia tytoniu. W pięć lat później obliczono współczynniki umieralności z powodu raka płuc 48. |
Metoda badań prospektywnych wyróżnia się wieloma korzyściami w stosunku do metody retrospektywnej, ponieważ w toku tych badań można : 1) Określić dokładnie mierniki bezpośredniego ryzyka rozwoju choroby w populacji (współczynnik zapadalności, współczynnik remisji choroby, umieralności) w powiązaniu z zagrożeniami środowiskowymi 2)Zmniejszyć błędy w pozyskiwaniu potrzebnych informacji w badanych czynnikach, ponieważ kryteria i procedury diagnostyczne można ściśle ustalić i wystandaryzować 3)Ustalić relacje badanych czynników, także w stosunku do innych chorób (w badaniu retrospektywnych mamy możliwość analizowania tylko jednej choroby) -Badania prospektywne stwarzają również niedogodności: 1) Wysokie koszty i trudności organizacyjne, 49. |
ponieważ potrzebne są duże grupy populacyjne do badania i wymagany jest długi okres obserwacji 2)Konieczność zapewnienia tego samego standardu diagnostycznego w toku długoletnich obserwacji prospektywnych 3)Nieprzydatność do badania chorób o niskich współczynnikach zapadalności 4)Udział badanych maleje wraz z upływem czasu i kohorta staje się w coraz większym stopniu wyselekcjonowana (wpływ tej selekcji na uzyskane wyniki może zostać oceniony przez porównanie tych badanych, u których przeprowadzono badania kliniczne, z grupą osób, u których badań nie udało się przeprowadzić
59. Metodologia i ocena badań kohortowych. Pkt 57 (wybór grupy kontrolnej, itd.) Analiza wyników badań obserwacyjnych: - liczbowym wykładnikiem bezwzględnego ryzyka |
wystąpienia choroby w danej populacji jest wsp- ółczynnik zapadalności (określa prawdopodobie- ństwo wystapienia choroby w populacji); - w analizie ważne jest jednak czy ryzyko chorby jest wyższe w grupie osób eksponowanych na ewentualny czynnik etiologiczny czy w grupie nieeksponowanej; obliczamy dlatego ryzyko względne - iloraz współczynnika zapadalności w grupie nieeksponowanej - tak postępujemy w badaniach prospektywnych i eksperymentalnych Ryzyko względne w przypadku badań prospektywnych: ocenia się przez porównanie zapadalności w grupie narażonej i nienarażonej na działanie badanego czynnika RW = [a/(a+b)]/[c/(c+d)] a - licz. chorych narażonych na działanie czynnika b - licz. Zdrowych narażonych na działanie czynn. c - liczba chorych nienarażonych d - liczba zdrowych nienarażonych 51. |
60. Metodologia badań eksperymentalnych. (nie mam pojęcia zielonego, jaka inna metodologia może tu być, użyłabym tej, która jest w tych poprzednich metodologiach, o ile to w ogóle o to chodzi, jeżeli ktoś ma jakiś inny pomysł, niech się podzieli) + patrz na końcu ściągawki
61. Badanie przesiewowe a badanie kliniczne. Przez badanie przesiewowe(przeglądowe ludności) rozumiemy zastosowanie stosunkowo prostych i niekosztownych testów diagnostycznych w badaniach dużych ludności w celu wykrycia wczesnych stadiów choroby. Strategicznym celem badania przesiewowego jest zmniejszenie chorobowości ( umieralności ) z powodu określonej choroby wśród osób poddawanych tym badaniom. Przykładem choroby w której cel ten został osiągnięty jest gruźlica. 52. |
62. Cele i metody prowadzenia badań przesiewowych. Cel: wykrycie choroby w stadium przedobjawo- wym, w stadium wczesnych objawów oraz przy- padków o łagodnym przebiegu; zmniejszenie chorobowości (umieralności) z powodu określo- nej choroby wśród osób poddanych tym badanio |
Cechy: - aby badanie spełniało swoje założenia i było wiarygodne należy przebadać wszystkich członków danej populacji, aby wykryć chorych na określoną chorobę - ponad 80% populacji w przypadku badania cechy fizjologicznej (np. pojemności płuc, stanu uzębienia) - narzędziem badania jest test diagnostyczny
63.Warunki przeprowadzania badań przesiewowych choroba musi mieć poważne konsekwencje zdro- wotne, musi stanowić ważny problem społeczny, historia naturalna choroby jest dobrze poznana, występują wczesne objawy choroby, istnieją sku- teczne metody leczenia choroby, występują wcze- sne objawy choroby, leczenie w stadium przed- klinicznym jest wyraźnie skuteczniejsze niż w Roz winiętej fazie choroby, metody diagnostyczne 54. |
wczesnych stadiów choroby są powtarzalne i trafne, istnieje możliwość weryfikacji diagnostycz nej rozpoznań, metody badań przesiewowych są pozbawione ryzyka powikłań i będą akceptowane przez badanych, ustalone są jasne zasady zalicza- nia badanych osób do grupy chorych wymagają-cych leczenia, wykrywanie wczesnych etapów choroby będzie procesem ciągłym, koszty wykry-wania i leczenia są ekonomicznie uzasadnione i możliwe do pokrycia z budżetu służby zdrowia
64. Zastosowanie badań przesiewowych w medycynie. przeprowadza się w celu wczesnego wykrycia Ce- chy (objawów) choroby lub odchylenia od ustalo- nych norm w całej populacji, należy przebadać wszystkich członków populacji, strategicznym ce lem jest ograniczenie chorobowości, wykrycie cho rób w najwcześniejszym stadium i niedopuszcze- nie do pełnego rozwoju zmian chorobowych, 55. |
pomagają scharakteryzować czynniki wpływające na przebieg i obraz choroby
65. Omów badania przesiewowe prowadzone obecnie w Polsce Rak szyjki macicy (badanie cytologiczne, wymaz) Rak sutka (badanie palpacyjne piersi, badanie mammograficzne) Rak płuc, okrężnicy, stercza, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca Gruźlica (próba tuberkulinowa, rtg płuc) Choroby przewlekłe oskrzeli (pomiar 1-sekundowy natężonej pojemności płuc FEV1) Badania okresowe noworodków (fenyloketonuria, hypotyreoza, wady wrodzone, badanie słuchu) Badania okresowe niemowląt (przy okazji szczepień ochronnych) Badania okresowe dzieci w wieku szkolnym 66. Cechy testu diagnostycznego stosowanego w badaniach przesiewowych 56. |
narzędzie badania przesiewowego, powinien być prosty w wykonaniu, tani, bezpieczny, akceptowa- lny, czuły i swoisty, im bardziej trafny tym mniej fałszywych wyników, miarą trafności jest czułość i swoistość, czułość to zdolność do rozpoznawania choroby lub stosunek ilości chorych z dodatnim wynikiem testu do wszystkich chorych w popula- cji, swoistość to zdolność do wykluczania choroby lub stosunek ilości zdrowych z ujemnym wyniki- em testu do wszystkich zdrowych w badanej popu lacji, trafność rośnie wraz ze wzrostem swoistości i czułości, może być oceniana przez zestawienie wyników z badaniem referencyjnym, występują wyniki fałszywie dodatnie i ujemne, test powinien być rzetelny - powinna występować powtarzalno- ść i odtwarzalność testu, powinien mieć zdolność identyfikacji osobników rzeczywiście chorych, ważne jest ustalenie progu diagnostycznego testu, który jest wartością graniczną. 57. |
67. Czułość, swoistość i predykcja testu diagnostycznego Czułość jest to zdolność do rozpoznawania choroby. Swoistość jest to zdolność do wykluczania choroby. Wartość predykcyjna wyników dodatnich jest zdolnością testu do identyfikacji osobników rzeczywiście chorych, wyrażana jest w odsetkach. Wartość predykcyjna wyników ujemnych jest zdolnością testu diagnostycznego do wykrywania osobników zdrowych, wyrażana jest w odsetkach.
68. Czynniki ryzyka i czynniki etiologiczne rozwoju chorób. W analizie epidemiologicznej należy uwzględnić wszystkie czynniki, które można uznać za pośrednie lub bezpośrednie przyczyny powstania i rozwoju choroby. Czynniki endogenne organi-zmu i czynniki środowiska działają pozytywnie lub negatywnie na zdrowie człowieka i w 58. |
szerszym ujęciu na zdrowie populacji. Występowanie jednego lub dwóch czynników ryzyka nie warunkuje wystąpienia choroby. Czynniki odpowiedzialne za wystąpienie choroby: -Czynniki gospodarza Podatność gospodarza na skutki działania środowiska zależy od wielu cech osobniczych tj. czynniki genetyczne; wiek; płeć; stan odżywienia; ogólny stan zdrowia; stan odporności; przebyte choroby; narażenie na czynniki szkodliwe -Swoiste czynniki chorobotwórcze i czynniki środowiskowe Biologiczne- pasożyty; płazińce (włosień, tasiemiec uzbrojony, tasiemiec nieuzbrojony); stawonogi (kleszcze, komar, muchy tse-tse, pająki); obleńce (glista ludzka, owsiki); pierwotniaki (ameba); priony - białka infekcyjne; mikroorganizmy patogenne; wirusy (ospa, WZW, różyczka, grypa, AIDS, żółtaczka, wścieklizna, wirusowe zapalenie opon mózgowych). 59. |
Fizykochemiczne: temperatura, wilgotność, zanieczyszczenia chemiczne powietrza, wody, gleby, promieniowanie, nasłonecznienie, trucizny, pogoda etc Czynniki społeczne: relacje i oddziaływania pomiędzy jednostkami, grupami wynikające ze społecznej organizacji życia, nacisk społeczny; nieodpowiednie warunki życia; brak akceptacji; stres Genetyczne Współdziałanie czynników Addytywne: sumowanie się efektów biologicznego działania kilku czynników Synergistyczne: skutek współdziałania kilku czynników jest większy od prostego sumowania działań Antagonistyczne: działanie jednego czynnika częściowo niweluje skutki innego czynnika
60. |
69. Omów drogi szerzenia się zakażeń. Drogi szerzenia się zakażenia zależą od: umiejscowienia drobnoustroju w organizmie, sposobu wydalania drobnoustroju z organizmu, właściwości biologicznych drobnoustroju (wrażliwość na działanie czynników fizyko-chemicznych, etc) Drogi szerzenia się zakażeń można podzielić na: bezpośrednie, pośrednie, wieloogniskowe. (Patrz dalej)
70. Scharakteryzuj bezpośrednie drogi szerzenia się zakażeń. • drogę łożyskową w czasie ciąży i drogę pochwową w czasie porodu; • kontakty bezpośrednie, jak np. pocałunki, stosunki płciowe i podawanie ręki, • ukąszenia i zadrapania przez zwierzęta; • kontakty bezpośrednie z chorymi podczas badań i zabiegów lekarsko-pielęgniarskich. 61.. |
71. Scharakteryzuj pośrednie drogi szerzenia się zakażeń. •droga powietrzno-kropelkowa i powietrzno-pyłowa, -składa się z jednego ogniwa: człowiek-kropelki śluzu-człowiek, rzadziej ogniwem jest kurz. -Na tej drodze przenosi się znaczna liczba zarazków zakażających drogi oddechowe, a także wywołujących uogólnione choroby organizmu. Przykładem są pałeczki dżumy, wirusy ospy wietrznej, grypy i kataru; pneumokoki i dwoinki zapalenia opon mózgowych oraz prątki gruźlicy. •droga wodno- pokarmowa -zwykle składa się z kilku ogniw: człowiek (kał)-woda-produkty spożywcze-człowiek lub człowiek (kał)-muchy-produkty spożywcze-człowiek. -Drogą pokarmowo-wodną szerzą się: cholera, dur brzuszny i paradury, czerwonka, zatrucia pokarmowe, gruźlica i niektóre choroby odzwierzęce 62. |
•przedmioty codziennego użytku - Np. przez używanie tych samych ręczników przenosi się rzeżączkę, grzybowe i bakteryjne choroby skórne, a także choroby pasożytnicze, jak np. świerzb, książki, czasopisma, zabawki dziecięce, niezbyt dokładnie myte naczynia używane do picia lub jedzenia •droga jatrogenna - niezamierzone przenoszenie zarazków przez narzędzia używane podczas leczenia i diagnozowania chorób (igły, strzykawki, skopy, jak również krew oraz podczas zabiegów lekarskich, pielęgniarskich •gleba - może pośredniczyć w przenoszeniu znacznej liczby zarazków. Z gleby wyosabnia się laseczki beztlenowe (Clostridium), które występują naj- częściej pod postacią przetrwalników. Bezpośre- dnio z gleby człowiek zakaża się beztlenowcaml przy skaleczeniach i zranieniach 63. |
•owady - Ze względu na swoje właściwości biologiczne, mogą być nosicielami zarazków (źródłem zakażenia). Mogą chorować i ginąć z powodu zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi groźnymi dla nich i dla człowieka, ale najczęściej są one mechanicznymi przenosicielami mikroorganizmów, zarówno na powierzchni swego ciała, jak też wewnątrz różnych narządów. Do owadów odgrywających dużą rolę w szerzeniu się chorób zakaźnych zaliczamy: - wszy - w naszych warunkach klimatycznych są zarówno źródłem zakażeniu jak i przenosicielami riketsji wywołujących dur plamisty, - pchły - żyjąc na kilku ssakach, przenoszą pałeczki dżumy ze szczurów na ludzi. Są one także przenosicielami szeregu różnych, niebezpiecznych drobnoustrojów, -muchy - są przenosicielami zarazków wywołu- jących choroby przewodu pokarmowego, 64. |
np. pałeczek duru brzusznego i durów rzekomych, pałeczek czerwonki i enterowirusów. Znane są badania wskazujące, że w nabłonku jelita muchy namnażają się wirusy poliomyelitis, -komary - w klimacie umiarkowanym przenoszą znaczną liczbę tzw. arbowirusów i zarodźce zimnicy. W klimacie subtropikalnym i tropikalnym komary na między innymi przenosicielami wirusa żółtej gorączki, -kleszcze - są nosicielami i przenosicielami niektórych wirusów np. zapalenia mózgu, a także riketsji i bakterii. 72. Przedstaw choroby zakaźne według ustawy z dnia 6 września 2001. obejmuje 78 chorób (najczęstsze w Polsce: grypa, ospa wietrzna, świnka, zatrucie pokarmowe, WZW, różyczka) AIDS i zakażenie HIV, biegunki dzieci do lat 2, błonica, borelioza, bruceloza, cholera, choroba Creutzfeldta-Jakoba i inne encefalopatie 65. |
gąbczaste, choroba kociego pazura, cytomegalia, czerwonka bakteryjna, dur brzuszny i zakażenia pałeczkami durowymi, dur wysypkowy i inne riketsjozy, dury rzekome A, B, C i zakażenia pałeczkami rzekomodurowymi, dżuma, glistnica i inwazje innymi nicieniami przewodu pokarmowego, gorączka powrotna, gorączka Q, gruźlica i inne mykobakteriozy, grypa, grzybice, jaglica, jersinioza, kampylobakterioza, kiła, krwotoczne zapalenie jelit E. coli, kryptosporydioza, krztusiec, lamblioza (giardioza), legioneloza, leptospirozy, listerioza, mononukleoza, mykoplazmoza wywołana przez Mycoplasma pneumoniae, nagminne porażenie dziecięce oraz inne ostre porażenie wiotkie (w tym zespół Guillaina-Barrégo), nagminne zapalenie przyusznic (świnka), nierzeżączkowe zakażenia dolnych odcinków narządów moczowo-płciowych i inne chlamydiozy, nosacizna, odra, ornitozy, ospa wietrzna, owsica, pastereloza, 66. |
pełzakowica, płonica, pneumocystodoza, posocznica, promienica, pryszczyca, róża, różyca, różyczka, rzeżączka, rzęsistkowica, salmonellozy odzwierzęce, świerzb, tasiemczyce (w tym bąblowica), tężec, toksokaroza, toksoplazmoza, trąd, tularemia, twardziel, wąglik, włośnica, wszawica, wścieklizna i podejrzenie o zakażenie wirusem wścieklizny, zakażenia Haemophilus influenzae typ b, zakażenia meningokokowe, zakażenia wirusami hepatotropowymi (HAV, HBV, HCV, HDV i HEV), zapalenia mózgu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia płuc o etiologii zakaźnej, zatrucie jadem kiełbasianym, zatrucia pokarmowe, zespół hemolityczno-mocznicowy w przebiegu zakażenia enterokrwotocznymi i enterotoksycznymi pałeczkami E. coli, zgorzel gazowa, zimnica, żółta gorączka i inne wirusowe gorączki krwotoczne. 73. Obowiązki lekarza wynikające z ustawy o chorobach zakaźnych i zakażeniach. 67. |
Ustawa ta reguluje kwestie: rozpoznawanie i śledzenie sytuacji epidemiologicznej, podejmowa- nie działań przeciwepidemicznych i zapobiegaw- czych celem unieszkodliwienia źródła zakażenia i przecięcia dróg szerzenia, w tym również uodpornienie osób wrażliwych na zakażenie 1. Lekarz, felczer, pielęgniarka lub położna, którzy podejrzewają lub rozpoznają zakażenie lub choro- bę zakaźną, są obowiązani pouczyć zakażonego lub chorego na chorobę zakaźną lub osobę sprawu jącą prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bez radną albo opiekuna o środkach służących zapo- bieganiu przeniesieniu zakażenia na inne osoby oraz o ewentualnych bowiązkowych badaniach sanitarno-epidemiologicznych. 2. W przypadku rozpoznania zakażenia, które Mo- że przenosić się drogą kontaktów seksualnych, le karz lub felczer ma obowiązek poinformować zak ażonego o konieczności zgłoszenia się do lekarza partnera lub partnerów seksualnych zakażonego. |
3. Informację o powiadomieniu zakażonego o obowiązku, o którym mowa w ust. 2, wpisuje się do dokumentacji medycznej i potwierdza podpisem zakażonego. 1. Lekarz lub felczer, który podejrzewa lub Rozpo- znaje zakażenie, chorobę zakaźną lub zgon z po-wodu zakażenia lub choroby zakaźnej, określonej na podstawie rozporządzenia właściwego mini- stra, ma obowiązek, w ciągu 24 godzin od mome- ntu rozpoznania lub powzięcia podejrzenia zaka- żenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zaka żenia lub choroby zakaźnej, zgłoszenia tego faktu: 1) państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu dla miejsca rozpoznania zakażenia lub choroby zakaźnej lub 2) państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, lub 3) innym podmiotom właściwym ze względu na rodzaj choroby zakaźnej, zakażenia lub zgonu z powodu choroby zakaźnej. 69. |
2. W przypadku osób przyjmowanych do szpitala z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej lub poddanych hospitalizacji z innych przyczyn, u któ rych rozpoznano zakażenie lub ch.zakaźną, Obowi ązek zgłoszenia spoczywa na kierowniku szpitala. 3. Lekarz lub felczer dokonujący zgłoszenia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej prowadzą rejestr zgłoszeń podejrzeń lub rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych lub zgonów z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej. 4. Zgłoszenie zawiera następujące dane osoby, u której podejrzano lub rozpoznano zakażenie, chor obę zakaźną lub stwierdzono zgon z tego powodu 1) imię i nazwisko; 2) datę urodzenia; 3) numer PESEL, a w przypadku gdy osobie nie nadano tego numeru - serię i numer paszportu albo numer identyfikacyjny innego dokumentu, na podstawie którego jest możliwe ustalenie danych |
Osobowych 4) płeć; 5) adres miejsca zamieszkania; 6) rozpoznanie kliniczne zakażenia lub choroby zakaźnej, charakterystykę podstawowych objawów klinicznych, okoliczności wystąpienia zakażenia, zachorowania lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, ze szczególnym uwzględnieniem czynników ryzyka, charakterystyki biologicznego czynnika zakaźnego, oraz inne informacje niezbędne do sprawowania nadzoru epidemiologicznego, zgodnie z zasadami współczesnej wiedzy medycznej. 5. Rejestr zgłoszeń podejrzeń lub rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych lub zgonów z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej może być prowadzony w formie papierowej lub w systemie elektronicznym, a dane w nim zgromadzone są udostępniane podmiotom, o których mowa w art. 30 ust. 1. 6. Rejestr zawiera dane (takie same jak 71. |
wpisywane w zgłoszeniu) osób, u których podejrzano lub rozpoznano zakażenie, chorobę zakaźną lub stwierdzono zgon z tego powodu.
74. Omów zagadnienie nosicielstwa. Pod pojęciem nosicielstwa rozumie się stan specyficznej równowagi immunobiologicznej wytwarzającej się między drobnoustrojem i zakażonym organizmem. Chorobotwórczy drobnoustrój namnaża się i jest wydalany na zewnątrz, ale nie działa patogennie na organizm. Osobnika, który nie wykazuje widocznych objawów chorobowych, ale równocześnie wydala zarazki z kałem, moczem, plwociną innymi wydzielinami, wydalinami i płynami ustrojowymi lub łuszczącą się skórą — nazywamy nosicielem. Jest on potencjalnym źródłem zakażenia dla całego otoczenia Nosicieli możemy podzielić na: - Zdrowych, tj.takich, którzy nie chorowali i nie 72. |
spostrzegali u siebie zaburzeń czynności organizmu, a minio to wyosabnia się od nich zarazki. Jest to typowy obraz zakażenia bezobjawowego. Zwykle w surowicy krwi nosicieli stwierdza się podwyższony poziom przeciwciał specyficznych dla wyosobnionego drobno ustroju. -Odmianą tego nosicielstwa jest, szczególnie niebezpieczne, tzw. nosicielstwo przedchorobowe, spostrzegane np. po zakażeniu hepadnawirusem (wzw typu B) lub wirusem HIV (choroba AIDS), występujące przed wystąpieniem objawów choroby. -Ozdrowieńców, tj. takich, którzy chorowali i w okresie rekonwalescencji wydzielają chorobotwórczy drobnoustrój -Ze względu na długotrwałość wydzielania zarazków, nosicieli można równie podzielić na stałych i okresowych 73. |
75. Omów ogniwa łańcucha epidemicznego. Pod pojęciem łańcucha epidemiologicznego rozumie się kolejne etapy przenoszenia się drobnoustrojów z jednego gospodarza na drugiego, tego samego lub innego gatunku. Mamy tu na myśli źródło zakażenia, drogę lub drogi przenoszenia i wrota zakażenia albo organizm wrażliwy. Łańcuch taki może byś jednoogniowy, gdy między źródłem zakażenia i wrażliwym organizmem pośredniczy jeden element śrordowiska(woda, kropelki śluzu, kleszcze) lub wieloogniskowy, gdy pośredniczy więcej elementów. 76. Omów na przykładach pojęcia endemii, epidemii i pandemii. Epidemia - jest to nadmierna zapadalność na okre śloną chorobę w określonej czasowo i terytorialni populacji ludzkiej. Zasięgiem swoim epidemia Mo że obejmować rodzinę, wieś, miasto, cześć kraju a niekiedy nawet cały kraj. Pojęcie epidemii jest 74. |
Względne i uzależnione od biologicznych właściwości zarazka. Endemia - występowanie choroby wśród ludności na określonym terenie w liczbie na określonym te renie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie. Związane jest to z warunka- mi naturalnymi (np. bagna - malaria, puszcza-kleszcze, )lub warunkami bytowymi ludności. Cza sem enedemiczne występowanie jakiejś choroby związane jest ze szczególnie rozpowszechnionym nosicielstwem określonego zarazka, w populacji ludzkiej lub zwięrzęcej. Tereny endemiczne w świecie są miejscem, z którego wychodzą epi- demie i pandemie niektórych chorób zakaźnych. Pandemia - nazwa te obejmuje epidemie szybko rozprzestrzeniających się chorób zakaźnych, obejmujących swoim zasięgiem kilka państw, jeden z kontynentów lub cały świat. Znane są pandemie takich chorób jak: dżuma, cholera, śpiączka afrykańskiej, żólta gorączka, grypa. 75. |
77. Omów metody profilaktyki nieswoistej chorób zakaźnych. 1. Przestrzeganie reżimu sanitarnego 2. przestrzeganie prawidłowości wykonywania procedur medycznych 3. prawidłowe prowadzenie dezynfekcji i sterylizacji, używanie sprzętu jednorazowego użytku, prawidłowe postępowanie z odpadami szpitalnymi, 4. podwyższenie poziomu wiedzy zdrowotnej wśród pacjentów i personelu medycznego 5. dostępność szybkich metod diagnostycznych, i zmniejszenie ilości przypadków nierozpoznanych i powikłanych 6. ścisły nadzór i dokładne badania kandydatów na krwiodawców i innych dawców biologicznych.
OPRACOWANIE OGNISKA EPIDEMII I ZATRUCIA POKARMOWEGO • Pracownik ochrony zdrowia niezależnie od 76. |
specjalności może stanąć wobec konieczności działania po stwierdzeniu wystąpienia epidemii jakiejkolwiek choroby lub ogniska zatrucia pokarmowego. •Najczęściej dotyczy to rodzin lub grup ludzi żyjących w stałych miejscach zamieszkania Wobec nasilenia letniej turystyki i organizacji obozów letnich dla młodzieży oraz wczasów dla osób dorosłych, jeszcze dość często mają miejsce masowe zatrucia pokarmowe lub epidemie niektórych chorób, właśnie w tych czasowych skupiskach ludzi. •Na opiekunów medycznych nałożony jest obowiązek zapobiegania a w razie pojawienia się choroby odpowiednio szybkiej organizacji likwidacji takich zagrożeń. •Formalnie do podstawowych obowiązków zalicza się między innymi umiejętność opracowania ogniska epidemii i jego likwidacji. •Lekarze i pielęgniarki, są najważniejszym 77. |
ogniwem warunkującym powodzenie szybkiego opracowania ogniska. • Przeważnie polega to na tym, że do lekarzy rodzinnych, do lekarzy Pogotowia Ratunkowego, Izb Przyjęć Szpitali, Poradni, Ośrodków Zdrowia, zgłaszają się osoby z objawami choroby zakaźnej. • Jeżeli lekarz stwierdza nietypowo dużą ilość zgłoszeń przypadków tej samej choroby (w tym samym czasie i miejscu), to po udzieleniu pomocy chorym i ich izolacji, zawiadamia o tym swego zwierzchnika oraz najbliższą stację sanitarno-epidemiologiczną i jeśli trzeba Pogotowie Ratunkowe. • Należy pamiętać, że określenie "nietypowo duża ilość" jest pojęciem względnym. W przypadku zatruć pokarmowych będzie to " od 4 przypadków wzwyż”, w przypadku cholery (choroba kwarantannowa) nawet 1 przypadek. • Najczęstszymi przyczynami krótkotrwałych ognisk epidemii w Polsce są: 78. |
1) zatrucia pokarmowe - w najróżniejszych postaciach i w różnych sytuacjach; 2) wybuchy specyficznych epidemii w środowiskach dziecię- cych; 3) epidemie zakażeń wewnątrzszpital Ognisko epidemii - dany biotop (mikrobiotop), tj. chorych (lub jednego chorego na chorobę wysoko zakaźną, jak np. cholera), ich najbliższe otoczenie - osoby i przedmioty (ubrania, naczynia i in.), z którymi stykali się oraz środowisko ich życia, jak np. pokój, mieszkanie, miejsce pracy, sala chorych. •W razie wybuchu epidemii którejkolwiek z chorób zakaźnych, obejmującej niewielką liczbę ludzi, w której łatwo zlokalizować źródło i drogi szerzenia się, lekarza obowiązuje określona kolejność postępowania mająca na celu: a) wykrycie chorych, b) wykrycie czynnika etiologicznego, czyli weryfikacja wstępnego rozpoznania, c) likwidację ogniska Czynności są wykonywane w następującej kole 79. |
jności: 1) Udzielenie pierwszej pomocy lekarskiej chorym oraz izolacja ich od zdrowych ludzi w szpitalu zakaźnym, w wydzielonej sali, w specjalnej izolatce, w odosobnionym miejscu, w terenie. 2) Jeśli objawy choroby są ostre, niepokojące to zawiadamia się najbliższą stację pogotowia ratunkowego. Obowiązkiem jest też zawiadomienie najbliższej terenowej stacji sanitarno-epidemiologicznej i pomoc w opanowaniu sytuacji. 3) Wykrywanie dalszych chorych i osób podejrzanych o daną chorobę przez: a) zbieranie wywiadów o ukierunkowaniu epidemiologicznym od zgłaszających się lub ujawnionych chorych b) poszukiwaniu nieujawnionych (wczesnych, nietypowych) przypadków określonej choroby. 4) Zabezpieczenie i zniszczenie 80. |
prawdopodobnych nośników (po pobraniu prób do badań) zakażenia, takich jak pokarmy, mleko, mięso i przeprowadzenie dezynfekcji (jeśli zachodzi taka potrzeba). 5) Weryfikacja wstępnego rozpoznania choroby przez badania laboratoryjne, mikrobiologiczne (bakteriologiczne) i serologiczne, celem wykrycia gatunku zarazka, jego toksyn lub innego czynnika (grzyby, pestycydy, inne związki chemiczne) w wydzielinach, wydalinach lub w pożywieniu (woda, mleko, konserwy, mięso). 6) Przez ok. 14 dni prowadzi się obserwację ludzi i środowiska w miejscu zlikwidowanego ogniska 7) Wykrywanie nosicieli (ewentualnie zakażeń utajonych), np. gronkowców (Staphylococcus), pałeczek z rodzajów Salmonella i Shigella, maczugowców błonicy, przez pobieranie i posiewy odpowiednich materiałów 8) Zaostrzenie norm higieny żywności i technologii przygotowywania żywności 81. |
(poszukiwanie " punktów krytycznych "), szczególnie w jednostkach zbiorowego żywienia. Należy przeprowadzać bakteriologiczne badania wody. 9) Epidemiologiczna analizę w populacji i środowisku z okresu wybuchu epidemii. Zatrucia pokarmowe • Zatrucia o etiologii zakaźnej mogą być wywoływane przez wirusy, bakterie i ich toksyny, riketsje, pasożyty, pierwotniaki. • Szczególnymi przypadkami zatruć pokarmowych o etiologii "biologicznej" są zatrucia grzybami. • Zatrucia o etiologii chemicznej najczęściej są powodowane przez różnego rodzaju zanieczyszczenia żywności środkami chemicznymi (jak np. konserwanty, barwniki, antybiotyki, pestycydy).
82. |
89.Omów epidemiologię i profilaktykę zatrucia jadem kiełbasianym. wywołany działaniem Clostridium botulinum jadu kiełbasianego na organizm. Toksyna hamuje uwalnianie acetylocholiny w synapsach nerwowo-mięśniowych i ukł. Przywspółczulnym. Zatrucie drogą: pokarmową(spożycie pokarmu zakażonego) lub przyranną(zakażenie rany). Najczęstsze źródła: konserwy, często mięsne, ale również jarzynowe czy rybne. U dzieci <12 m.ż. może się rozwijać w przew. pok, nie wolno podawać miodu-bot. dziecięcy. Wg PZH w 97r. w Polsce zgłoszono 81przypadków, najczęściej botulizm klasyczny. Objawy: nudności, wymioty, biegunki, toksyczne: osłabienie siły mięśni, podwójne widzenie, opadanie powiek nadające twarzy senny wygląd. Profilaktyka: unikanie spożycia konserw po terminie lub gdy wieczko uniesione i syk przy otwieraniu ryzyko zakażenia jadem.Leczenie: podawanie surowicy. 83. |
93.Epidemiologia zakażeń szpitalnych: Badania wieloośrodkowe prowadzone przez WHO określają częstość tego typu zakażeń na ok. 9% wszystkich hospitalizowanych. Jednakże, w różnych krajach (a także w poszczególnych szpitalach) wartości te mogą być nawet dwukrotnie mniejsze, osiągając około 5%, a nawet mniej. Liczba zgonów z tego powodu, odpowiednio- bezpośrednich i pośrednich- ok. 4700 i 47 000 rocznie. Podział: endogenne- przez bakterie komensalne ale nabywające oporności w szpitalu od bakterii szpitalnych najczęściej(S. aureus, P. aeruginosa, Acinetobacter sp., E. coli) Drogi: bezpośrednia(pobieranie krwi), pośrednia(z chorego na bieliznę operacyjną, z chorego na innych chorych, z personelu na chorego) Czynniki ryzyka: niedobory immunologiczne, odleżyny, rany operacyjne, leki immunosupresyjne, cewnikowanie, zła sanityzacja szpitala, nadmierna |
liczba łóżek na salach, brak higieny chorych, nieprzestrzeganie procedur pielęgniarskich, Kliniczne postacie: 42,5-30,9%-ukł.moczowy, 24,2-18,1-oddechowy,posocznica-14,4-10,2, zakażenia miejscowe-10,6-19,5%.
92.Metody zapobiegania zakażeniom szpit: - dezynfekcja i sterylizacja sprzętu -sanityzacja i normy łóżek w salach chorych -mycie rak ubranie ochronne, rękawiczki -izolacja i leczenie chorych z zakażeniem -wentylacja pomieszczeń
Podział zakażeń szpitalnych a) endemiczne - stale występujące na oddziale, z różną częstością, np. wywoływane przez gronkowce metycylinooporne albo przez pałeczkę ropy błękitnej, a czasem przez wirusy zapaleń wątroby; 85. |
b) epidemiczne - nagłe zwiększenie zapadalności wśród chorych, w stosunku do zakażeń stwierdzanych normalnie lub też zakażenia (choroba) spowodowane przez drobnoustrój nie występujący w szpitalu, np. Salmonella (odzwierzęca), wirus ospy wietrznej lub wirus grypy. Podział zakażeń szpitalnych egzogenne (zewnątrzpochodne) endogenne (wewnątrzpochodne, z organizmu), wśród tych ostatnich wyosabnia się zakażenia wywoływane przez bakterie symbiotyczne i komensalne ale nabywające już w szpitalu oporność na antybiotyki od bakterii szpitalnych (saprofitów). Zakażenia endogenne spowodowane są własną florą bakteryjną przez bakterie, które w zdrowym organizmie trafiały na odpowiednio mocne bariery odpornościowe albo przez własne bakterie, które nabyły cech oporności na 86. |
antybiotyki (lub innych, niekorzystnych cech) na drodze pobierania wydzielonych elementów genetycznych (plazmidy R) od bakterii ze środowiska szpitalnego. Drobnoustroje wywołujące zakażenia szpitalne przyczyną zakażeń szpitalnych w około 90% są bakterie, 1% to mikoplazmy a około 9% przypada na zakażenia wirusowe, grzybicze i pierwotniacze. Cztery gatunki bakterii będących najczęściej przyczyną zgonów na skutek zakażeń szpitalnych: Staphylococcus aureus (28,0%) Pseudomonas aeruginosa (23,4%) Acinetobacter sp. (13,1%) Escherichia coli (9,3) Drogi szerzenia się zakażeń w szpitalu 1. Bezpośrednia (lub pośrednia bardzo bliska); podczas badań, jak np. pobieranie krwi, bronchoskopia, badania ginekologiczne, badania |
kolposkopowe i in., lub operacji - z chorego na personel i ewentualnie później z rąk personelu na innych chorych. 2. Pośrednia; z chorego na aparaty i narzędzia operacyjne; z chorego na bieliznę operacyjną, gaziki i na najbliższe środowisko (sala operacyjna, sala reanimacyjna, sala chorych, korytarz). 3. Pośrednia; z jednego chorego do innych chorych, zwykle drogą kropelkową lub przez przedmioty codziennego użytku, np. z bielizny pościelowej, taboretów, stołków, ustępów, wanien, a nawet przyborów do jedzenia. 4. Pośrednia; z personelu na chorego, np. niedokładnie myte ręce. Czynniki ryzyka zakażenia szpitalnego Czynniki ryzyka są związane z biologicznym stanem chorego oraz stosowanymi metodami terapeutycznymi i diagnostycznymi. niedobory immunologiczne, np. związane z wiekiem, a więc występujące u noworodków i 88. |
osób starych, a także| z chorobami podstawowymi, jak np.: ciężkie zespoły limfoproliferacyjne, urazy wielonarządowe, i liczne zespoły wrodzone. odleżyny, przewlekłą niewydolność nerek, marskość wątroby, alkoholizm, neutropenie, przeszczepy narządów, rany operacyjne leczenie środkami o działaniu cytotoksycznym (farmakologicznymi, energia promienista) i immunosupresyjnym cewnikowanie naczyń i cewnikowanie pęcherza moczowego, intubacja, hemodializa, leczenie na oddziale intensywnej opieki Nieplanowany lub źle zaplanowany transport i ruch chorych, dowolny ruch personelu Niewłaściwa sanityzacja szpitala i niewłaściwe metody odkażania łóżek, bielizny i sal chorych; Nadmierna liczba łóżek w salach chorych i „przystawki” na korytarzach 89. |
Nieprzestrzeganie higieny ogólnej i osobistej przez chorych „Ułatwianie i przyspieszanie” procedur pielęgniarskich i lekarskich, np. rzadkie mycie rąk przed i po badaniu chorego lub po wykonaniu drobnych zabiegów Kolejność wykonywanych operacji (trzecia i następne wykazują wyraźny wzrost zakażeń ran) Mała liczba personelu w porównaniu do rzeczywistych potrzeb, przemęczenie i przeciążanie obowiązkami, np. pielęgniarek na nocnych dyżurach Zaniedbania w sterylizacji, np. używanie niesprawnego, niekontrolowanego sprzętu
90. |
100.Omów metody profilaktyki chorób nowotworowych. 1. Pierwszorzędowa = zapobieganie. -Eliminacja czynników ryzyka (np. papierosy, nadmierna ilość alkoholu) -Propagowanie zdrowego stylu życia -Walka z otyłością, poprzez: właściwą dietę, Jedz co najmniej -5 x warzywa i owoce dziennie, Błonnik i inne włókna, pełne ziarna zbóż, Dostosowanie ilości spożywanych kalorii i aktywności fizycznej do wymogów zachowania właściwej masy ciała.Duża ilość owoców i świeżych warzyw. Mało przetworzone ziarna zbóż jako źródło włókien. Ograniczenie łatwo przyswajalnych węglowodanów. Mało tłuszczu i czerwonego mięsa. Mało soli i pokarmów konserwowanych. - aktywny tryb życia: 3 razy w tygodniu x 30 minut - unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych |
- Ochrona przed nadmiarem promieniowania ultrafioletowgo. - Unikanie promieniowania jonizującego. -Unikanie zatrudniania w warunkach szkodliwych przy znanych czynnikach ryzyka (palaczy do pracy z azbestem lub barwnikami anilinowymi). - Szczepienia ochronne przeciw zakażeniom wirusami wzw A, B, a także HPV. 2. Drugorzędowa = badania przesiewowe i wczesne wykrywanie. Badania przesiewowe istnieją dla: - raka piersi: *Samobadanie piersi *Badanie *Mammografia,* USG piersi - raka szyjki macicy: *Wymazy cytologiczne z ujścia zewnętrznego kanału szyjki macicy, *Masowe badania kobiet w wieku 30-60 l. co 3-5l. - raka jelita grubego : *badanie na obecność krwi utajonej w kale co 1 - 2 lat (gdy wynik „+” - kolonoskopia, * badanie per rectum co roku od 40 r. ż. 92. |
- raka gruczołu krokowego: * oznaczania PSA, * badanie per rectum , * usg przezrektalne - raka żołądka : * gastroskopia- w Polsce - brak na szeroką skalę - raka płuca: * zdj. rtg klp. - co roku u palaczy > 45 3. Trzeciorzędowa = chemoprewencja oraz przeciwdziałanie inwalidztwu spowodowanemu chorobą nowotworową. -działania te obejmują postępowanie medyczne jak i poradnictwo i opiekę psychospołeczną. W onkologii szczególne istotne są: prawidłowe protezowanie, zabiegi odtwórcze i rekonstrukcyjne, przeciwdziałanie obrzękom u pacjentów po radioterapii, limfadektomiach i rozległych zabiegach operacyjnych, opieka psychologiczna. (plus pytanie 109) 101. Omów główne choroby nowotworowe kobiet i metody profilaktyki. + 110 pytanie
2008 r. (dane na podstawie Centrum Onkologii) |
szyjka macicy, jajnik -Zgony : płuco(Zgony w Polsce: ogółem - 21 206/rok),, pierś, okrężnica, jajnik, nieokreślone umiejscowienie, szyjka macicy PROFILAKTYKA: patrz 100!!!
102. Omów główne choroby nowotworowe mężczyzn i metody profilaktyki. + 111 pytanie 2008 r. (na podstawie danych z Centrum Onkologii) -Zachorowania: płuco, gruczoł krokowy, pęcherz moczowy, okrężnica, skóra, żołądek -zgony; płuco, gruczoł krokowy(Zgony w Polsce - 3 578/rok), okrężnica, żoładek, nieokreślone miejsce, pęcherz moczowy PROFILAKTYKA: patrz 100!!!
103. Epidemiologia cukrzycy i otyłość w Polsce. -Cukrzyca według definicji WHO jest chorobą 94. |
metaboliczną o różnorodnej etiologii, która char akteryzuje się przewlekłą hiperglikemią z towarz yszącymi zaburzeniami metabolizmu węglowoda nów, tłuszczy i białka. - Szacuje się, że w Polsce około 2.6 mln osób mieści się w kategoriach rozpoznawania cukrzycy według ustaleń WHO. - Tylko 1,4 mln cukrzyków w Polsce ma zdiagnozo waną chorobę i podjęło leczenie, które może uchronić albo spowolnić rozwój powikłań. Reszta w ogóle nie wie, że jest chora.- 50 proc. pacjentów z cukrzycą typu II w momencie rozpoznania choroby ma już poważne powikłania. - W Polsce żyje według różnych szacunków między sto a dwieście tysięcy osób z cukrzycą typu I, a insuliną leczy się około 300 000 ludzi. - Średni wskaźnik zapadalności na cukrzycę I typu dla wieku 0-29 lat wynosił 4,8 na 100 tysięcy i był większy dla płci męskiej — 5,8 na 100 tysięcy w porównaniu z płcią żeńską, dla której wynosił 4,1 na 100 tysięcy 95. |
- U dziewczynek szczyt zachorowań występuje w okresie 5-9 lat, a u chłopców w okresie 10-14 lat. - Wskaźnik chorobowości u osób w wieku 0-29 lat wynosił dla cukrzycy typu 1 dla mieszkańców miast 0,42%, wsi 0,35% - W odniesieniu do cukrzycy typu 2, która jak wiadomo stanowi od 85-90% wszystkich przypadków cukrzycy, wskaźnik częstości standaryzowany do całej populacji Polski wynosi 5,37% i wykazuje stałą tendencję wzrostową. - Wskaźnik chorobowości w odniesieniu do cukrzycy typu 2 wynosi w naszym kraju dla populacji wielkomiejskiej 4-7% oraz 2-4% dla pozostałej ludności. - W Polsce wskaźnik umieralności z powodu cukrzycy kształtuje się prawdopodobnie na poziomie 13,0-14,0 na 100 tysięcy, jednak nie są to dane obiektywne, ponieważ należy się liczyć z faktem nierzetelnego wypełniania kart zgonu w naszym kraju. 96. |
Otyłość to choroba przewlekła, charakteryzująca się zwiększeniem tłuszczowej masy ciała u mężczyzn >25% masy ciała , u kobiet >30% masy ciała lub BMI > 30. Czynniki, na które mamy bezpośredni wpływ: *siedzący tryb życia i związana z tym mała aktywność fizyczna, *wpływ rodziny, społeczeństwa, uwarunkowań kulturowych na sposób odżywiania, * stereotypy związane z jedzeniem - W Polsce nadwaga występuje u 45,2% mężczyzn i 35,1% kobiet, a otyłość u 22,4% mężczyzn i 29% kobiet. -Otyłość brzuszną ocenianą na podstawie WHR stwierdzono u 65% mężczyzn z podwyższonym BMI oraz u 46% kobiet. - Obserwuje się wzrost częstości występowania otyłości wśród mężczyzn i kobiet, natomiast w przypadku nadwagi stwierdzono mniejsze jej występowanie u obu płci |
- W Polsce w ostatnim 20-leciu wzrost występowania otyłości u dzieci ocenia się na 2,5 do 12%, a w całej populacji (od 18. roku życia) otyłych jest 19%. -Otyłość stwierdzono częściej u dzieci ze środowiska miejskiego niż zamieszkałych na wsi - częściej otyłość wśród dziewcząt z obu środowisk niż u chłopców. -Miejsce zamieszkania nie miało istotnego wpływu na różnice w częstości występowania otyłości. - Stwierdzono wysoką zależność pomiędzy BMI ojca, matki oraz obojga rodziców a wystąpieniem otyłości u dzieci zarówno w środowisku wiejskim, jak i miejskim. - Stwierdzono wysoce znamienny związek między masą urodzeniową ciała przekraczającą 3800 g a wystąpieniem późniejszych otyłości u dziewcząt z obu środowisk. -Mała liczebność rodziny sprzyjała otyłości. |
- Brak zawodowej pracy matki poza domem w środowisku wiejskim, a niskie wykształcenie ojca w środowisku miejskim zwiększały ryzyko powstawania otyłości. - Zła sytuacja materialna rodzin wpływała istotnie statystycznie na wystąpienie otyłości -W obu ś rodowiskach otyłość występuje istotnie częściej u dzieci z rodzin niepełnych.
104. Gruźlica- epidemiologia i profilaktyka w Polsce. - W Polsce 8 mln ludzi i aż 80% powyżej 40 r. ż. zakażonych jest gruźlicą. Z tego 5-10% zachoruje na tę chorobę w ciągu swojego życia. - Wskaźnik zapadalności w 2008 r. - 21.2/100 tys. =Od okresu po II wojnie światowej liczba zachorowań zmniejsza się, jednak każdego roku stwierdza się ok. 10 tys. przypadków gruźlicy ( w tym większość nowych zachorowań, a tylko 12% to wznowy). |
- W latach 1991 -1993 nastąpił przejściowy wzrost zapadalności na gruźlicę. - Od tego czasu stale malejący trend zapadalności, także wśród dzieci i młodzieży. - Zapadalność w poszczególnych województwach: najniższa < 20/100 tys.: wielkopolskie, małopolskie, lubuskie; najwyższa > 30/100 tys.: lubelskie (40/100 tys.), świętokrzyskie, łódzkie, mazowieckie - Przypadki potwierdzone bakteriologicznie stanowią tylko 63.3% wszystkich przypadków -- -Zapadalność największa > 65 r. ż. - Wysoki odsetek chorych na gruźlicę wśród ludzi w wieku produkcyjnym 20-64 lata (70%). - M:K 2:1. - Nieznacznie większa zapadalność na wsi niż w mieście. - Wśród noworozpoznanych przypadków 91% stanowi gruźlica płucna. - Śmiertelność z powodu gruźlicy od lat |
powojennych wykazuje tendencję spadkową, wsp. umieralności - 2.0. - Najważniejsze metody zapobiegania gruźlicy : •identyfikacja i leczenie wszystkich osób chorych na gruźlicę; •odnajdywanie i ocena stanu osób, które miały kontakt z pacjentami chorymi na gruźlicę dla określenia, czy przypadkiem nie ulegli infekcji; • prowadzenie badań wśród grup wysokiego ryzyka, aby zidentyfikować kandydatów do leczenia zakażenia latentnego i zapewnić ukończenie leczenia; • przestrzeganie higieny pomieszczeń (wietrzenie, a w placówkach opieki zdrowotnej dodatkowo używanie lamp nadfioletowych). Ważną metodą zapobiegania gruźlicy
u ludzi jest prowadzenie akcji szczepień szczepionką BCG (Bacillus Calmette-Guérin) |
Papierosy pali ponad miliard ludzi na świecie. Palenie zabija co roku 4 miliony ludzi. Co drugi nowotwór u mężczyzn wieku 35-65 lat jest ściśle związany z paleniem tytoniu. Osłabienie układu odpornościowego jest wynikiem upośledzenia syntezy przeciwciał, bowiem nikotyna wpływa uszkadzająco na błony lizosomalne hamujące działanie układów enzymatycznych i syntezę białka. Palenie tytoniu powoduję nagły wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi, hipercholesterolemię, hiperglikemię, a także zwiększa ryzyko powstania zaćmy. Dym tytoniowy zawiera tak toksyczne związki jak arsen, kadm, fenol, anilina, siarkowodór, cyjanowodór. Palenie papierosów przez ciężarne kobiety wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia poronienia samoistnego, porodu przedwczesnego, a także z możliwością wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Osoby uzależnione od nikotyny są ponad czterokrotnie |
bardziej narażone na samobójstwo niż osoby niepalące. Polska plasuje się wysoko w statystyce konsumpcji wyrobów tytoniowych, bowiem Polacy rocznie wypalają ok. 90 mld papierosów i wydają na papierosy ok. 4 mld dolarów. Ok. 44% mężczyzn i 24% kobiet w Polsce to palacze tytoniu. 9-10 mln Polaków pali regularnie 15-20 papierosów dziennie. Ok. 5 mln Polaków pali dłużej niż 20 lat. 106. Czynniki ryzyka rozwoju chorób ukł. krążenia: 1. Zaburzenia lipidowe (↑stęż. Cholesterolu całkowitego w tym LDL, ↑ poziomu trój glicerydów, ↓ HDL) 2.Nadciśnienie tętnicze 3.Palenie tytoniu 4. wysoki poziom glukozy, oporność na insulinę, cukrzyca 5.otyłość brzuszna 6.Płeć męska 97. |
7. Podeszły wiek, siedzący tryb życia, menopauza 8.Wysokie stęż. Białek C-reaktywnych i niskie stęż adiponektyny 9.Czynniki zapalno-zakrzepowe (markery zapalne, zwiększony poziom homocysteiny, cz. Prozakrzepowe- fibrynogen) 10.Markery aktywności ukł. autonomicznego: zmienność rytmu serca 11.zespół metaboliczny 12.obniżony poziom leptyny
107. Profilaktyka chorób ukł. krążenia. •Prawidłowa dieta •Niepalenie tytoniu •Prawidłowy ciężar ciała BMI<25 •Umiarkowane spożycie alkoholu •Badania przesiewowe - ciśnienie, zaburzenia lipidowe i cukrzyca •Zapewnienie skutecznego leczenia osobom z nadciśnieniem t., dyslipidemią i cukrzycą 98. |
•Upowszechnienie metod oceny czynników ryzyka chorób ukł. krążenia oraz wieloczynnikowej interwencji na poziomie podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej
108. Epidemiologia chorób nowotworowych w Polsce Nowotwory są w 24% przyczyną zgonów w Polsce Dynamika wzrostu l. zachorowań i zgonów jedna z najwyższych w Europie Niska średnia wyleczeń, która wynosi 30% Tylko 21,9% mężczyzn i 35,3% kobiet dożywało 5 lat od rozpoznania choroby Druga co do częstości przyczyna zgonów (po chorobach ukł. krążenia) Zapadalność 156 000/rok Liczba zgonów 93 060/rok Najwyższe standaryzowane współczynniki zapadalności i umieralności wyst. W woj. 99. |
Zachodnich i północnych najniższe w południowych i wschodnich Wysoka zachorowalność na raka płuca u kobiet Stały wzrost zach. Na raka jelita grubego i zbyt wysoka zach. Na raka żołądka Do 64 lat spadek umieralności na nowotwory (ale dalej jeden z wyższych w Europie) > 65 lat stały wzrost umieralności 50% nowotworów to 4P: Płuco, Pokarmowy, Pierś, Prostata 10% zgony przez nowotwór u dzieci (najczęściej: białaczki, guzy ośrodkowego UN, chłonniaki, nerwiak zarodkowy, guzy tk. Miękkich)
109. Omów metody profilaktyki chorób nowotworowych. Przeciwdziałanie: działania profilaktyczne; wczesne wykrywanie; prawidłowe leczenie; upowszechnienie wiedzy o nowotworach w 100. |
społeczeństwie; nauczanie onkologii studentów i lekarzy. I rzędowa= zapobieganie (eliminacja cz. Ryzyka; propagowanie zdrowego stylu życia) II rzędowa = badania przesiewowe i wczesne wykrywanie III rzedowa = chemoprewencja oraz przeciwdziałanie inwalidztwu spowodowanemu ch. Nowotworową Wg Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem: Nie pal; wystrzegaj się otyłości; bądź codziennie aktywny; spożywaj więcej warzyw i owoców; ogranicz spożycie alkoholu; unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce; unikaj sub. Rakotwórczych; zaszczep się przeciwko wirusowemu zap. Wątroby WZW typ B, dziewczęta HPV; kobiety po 25 r.ż. badania na raka szyjki macicy po 50 r.ż. na raka piersi; kobiety i mężczyźni w kierunku raka jelita grubego. (plus patrz pytanie nr 100) 101. |
110. Omów główne choroby nowotworowe wśród kobiet i metody profilaktyki. Najczęstsze nowotwory wśród kobiet: Pierś - 22.2% Płuco - 8.1% Trzon macicy - 7.3% Okrężnica - 6% Jajnik - 5% Profilaktyka nowotworów: Piersi - regularne ćwiczenia fizyczne zmniejszają ryzyko, ograniczenie spożycia etanolu do 10g(piwo, lampka wina, 1 kieliszek mocnego alkoholu), - badania przesiewowe: samobadanie piersi(co miesiąc od 20 r.ż.), badanie lekarskie(20-40 r.ż. co 36mies, > 40 r.ż. co 12 mies), mammografia(40-49 r.ż. w zależności od potrzeby, >49 r.ż. co 1-2 lata), USG - w każdym wieku Płuca - zaprzestanie palenia i unikanie biernego palenia, spożywanie 5x dziennie warzyw |
i owoców, unikanie wdychania rakotwórczych substancji chemicznych, - badania przesiewowe: RTG klatki piersiowej(palacze- >45 r.ż. co rok, niepalący-60-74 r.ż.), coroczna spiralna tomografia komputerowa, badanie poziomu markerów raka płuca we krwi(faza eksperymentalna) Trzonu macicy - 5x dziennie warzywa i owoce, badanie histeroskopowe(polega ono na wziernikowaniu jamy macicy urządzeniem optycznym), USG, wyłyżeczkowanie kanału szyjki i jamy macicy( zabieg ma na celu pobranie materiału tkankowego do oceny histopatologicznej) Okrężnicy - 5x dziennie warzywa i owoce, aktywność fizyczna - badania przesiewowe: kał(na obsecność krwi 50-74 r.ż.), kolonoskopia, per rectum(or 40 r.ż) Jajnika - zaprzestanie palenia, dieta niskotłuszczowa, ograniczenie spożywania 103 |
kofeiny, ciąże zmniejszają ryzyko, - badania przesiewowe: badanie ginekologiczne, USG, badanie sondą dopochwową oraz ocena stężenia antygenu Ca 125
111. . Omów główne choroby nowotworowe wśród mężczyzn i metody profilaktyki. Najczęstsze nowotwory u mężczyzn: Płuco - 21.6% Prostata - 12.6% Pęcherz moczowy - 6.9% Okrężnica - 6.6% Żołądek - 5% Profilaktyka nowotworów: Płuca - jak wyżej Prostaty - dieta bogata w owoce i warzywa z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych. Wskazane jest spożywanie żywności bogatej w antyoksydanty (witaminę C,E i beta-karoten), - badania przesiewowe: badanie 104 |
palpacyjne stercza przez odbytnicę, oznaczenie PSA (swoistego antygenu sterczowego) w surowicy krwi - oba 50-70 r.ż., ultrasonografia sondą doodbytniczą Pęcherza moczowego - niepalenie tytoniu, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, zdrowa dieta, zaprzestanie pracy w przemyśle gumowym, farbiarskim, tekstylnym, w przetwórstwie ropy naftowej, w kontakcie z barwnikami i przy narażeniu na arsen. Badania mają znikome znaczenie. Okrężnicy - jak w pyt.110 Żołądka -zdrowa dieta, zaprzestanie palenia papierosów, niespożywanie przeterminowanej żywności, ograniczenie spożywania alkoholu, nieregularne odżywianie się, stresujący tryb życia, brak czasu na relaks i odpoczynek,szczepienia przeciwko WZWB, gastroskopia
105. |
Metodologia badań eksperymentalnych. Badanie eksperymentalne ma na celu zbadanie i okreslenie warunków zachodzenia danego zjawiska. Metodologia: 1. Okreslenie grupy kontrolnej i grupy doświadczalnej 2. sformułowanie hipotez badawczych: to czego szukamy ( co się stanie gdy na „X” zadziałamy czynnikiem „Z” 3. Określenie rodzaju czynnika działającego, jego mocy, dawek (stosowanie różnych dawek wśród badanych) 4. Zbadanie grupy przed doświadczeniem i po 5. selekcja osób nadających się do doświadczenia na podstawie badan dotyczacych zdrowia obecnego, przebytych chorób, wieku itp.
106. |
|
|
1.HIV w Polsce > W Polsce pierwsze zakażenie HIV stwierdzono w 1985 roku, a pierwsze zachorowanie na AIDS w 1986 roku. > dane od wdrożenia badań (1985 r.) do końca czerwca 2010 roku - 12.985 zakażonych ogółem - co najmniej 5.641 (43.76%) zakażonych w związku z używaniem narkotyków -w ponad 88.2% nie podano prawdopodobnej drogi zakażenia - 2.372 zachorowań na AIDS - 1.028 chorych zmarło - 25 - 35 000 szacunkowa liczba osób żyjących z HIV i AIDS (prawie 30% to kobiety) - Ponad 700 nowych zakażeń HIV rocznie - 3 382 leczonych pacjentów - 689 zakażeń HIV wykrytych w 2009 r. - w ponad 88% nowo wykrytych zakażeń HIV nie podano prawdopodobnej drogi zakażenia - 107 |
niepokojąca sytuacja epidemiologiczna! - zmniejsza się liczba zakazen powodowanych dozylnym stosowaniem narkotykow, rosnie natomiast z pow. ryzykownych kontaktow heteroseks. oraz innych drog - najwięcej w wieku 20-29 lat; najw. w dolnośląskim •Kontakty seksualne to obecnie główna droga zakażeń w Polsce -„demokratyzacja ryzyka”; •Powszechny brak odniesienia ryzyka zakażenia HIV do własnej osoby; •Feminizacja epidemii; •Niewystarczające włączanie się w działania profilaktyczne innych,poza Ministerstwem Zdrowia, resortów • Zjawisko lekooporności; konieczność stałego zwiększania nakładów na leczenie ARV (lekami antyretrowirusowymi); • Bardzo ograniczone środki finansowe na profilaktykę HIV/AIDS, co skutkuje m.in. zbyt 108 |
małą liczbą punktów testowania (PKD- Punkt Konsultacyjno - Diagnostyczny) oraz ograniczeniami w dotowaniu programów dla organizacji pozarządowych. 2. HIV swiat<>polska Modele epidemiologiczne zakażenia wirusem HIV 1. Model wsch.-europejski i azjatycki, gdzie główną grupą wysokiego zagrożenia są narkomani, a droga przenoszenia to niewyjałowione strzykawki używane wspólnie przez osoby używające środków odurzających drogą dożylną. Mniejszą rolę spełniają tu homoseksualiści i prostytutki, choć są to grupy "cichego rozsiewania" wirusa oraz stosunki heteroseksualne z partnerami o zachowaniach ryzykownych. 2. Model mieszany, gdzie główną, choć niewielką rolę odgrywają zakażenia zawodowe podczas kontaktów z krwią, |
wydalinami i wydzielinami nosicieli. Duże niebezpieczeństwo zakażenia stwarza rozluźnienie obyczajów i łatwość intymnych kontaktów we wszystkich grupach społecznych i zawodowych. 3. Model płn.-amerykański, gdzie główną grupą wysokiego ryzyka byli i są homoseksualiści w wielkich aglomeracjach miejskich, np. w Los Angeles, a najczęstszą drogą przenoszenia są stosunki homoseksualne. Narkomani i prostytutki stanowią drugą, znacznie mniejszą grupę zagrożenia. 4. Model afrykański, gdzie istnieją ogniska naturalne wirusa HIV i w niewielkim odsetku członkowie różnych grup społecznych, zarówno na wsiach jak i w miastach, są nosicielami. Przenoszenie wirusa ma miejsce podczas stosunków heteroseksualnych. Prostytucja odgrywa tu znaczną rolę a narkomania odgrywa małą rolę, w przenoszeniu |
wirusów. W roku 2007 liczba nowych zakażeń HIV przewyższała 2,5-krotnie wzrost liczby osób otrzymujących terapię antyretrowirusową. • Przeprowadzone w roku 2007 badania wskazują, iż jedynie 40% młodych mężczyzn (15-24 lata) i 36% młodych kobiet ma właściwą wiedzę na temat HIV. • Procent kobiet ciężarnych zakażonych HIV, otrzymujących profilaktykę zakażeń wertykalnych wahał się między 14% w roku 2005 a 34% w roku 2007. • Wciąż osoby przyjmujące środki psychoaktywne oraz mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami nie mają zapewnionego odpowiedniego dostępu do świadczeń w zakresie profilaktyki zakażeń HIV. Pomimo że większość krajów posiada strategie zapewniające równy dostęp do leczenia ARV, profilaktyki, opieki i wsparcia dla kobiet 111 |
i mężczyzn, jedynie 53% krajów przeznacza środki na programy skierowane do kobiet. • Liczba osób otrzymujących terapię antyretrowirusową wzrosła o 42% w roku 2007, jednak stanowi to jedynie około 30% zapotrzebowania. • Według najnowszych badań, około 15% sierot pochodzącychz krajów najbardziej dotkniętych epidemią, otrzymuje jakiekolwiek formy wsparcia, w porównaniu z 10% w 2005 r. • Wciąż jedna trzecia państw nie posiada prawnych zabezpieczeń chroniących osoby żyjące z HIV przed dyskryminacją.
112. |