wyklady rozród konie, wykłady i ćwiczenia


ROZRÓD WYKŁADY

- po 4h plemnik osiąga lejek jajowodu

- oocyt musi być dojrzały! - wzrost LH

- stary oocyt- zdolny do zapłodnienia: 6-8h, najlepiej 6

- musi nastąpić aktywacja genomu zarodka!- zarodek staje się aktywny metabolicznie i wydzielniczo aktywny autokrynnie i parakrynnie

Niepłodność- infertilitas

Bezpłodność- sterilitas / impotentio

Płodność- fertilitas

Zapłodnienie- fertilisatio

cykl rujowy: 21-22 dni

ruja: 6-7 dni

okres międzyrurowy: 15 dni

Sezon zaczyna się już w okolicach kwietnia

Interakcje blastocysty z endometrium

- po zapłodnieniu oocytu w jajowodzie uwalniane są aktywne czynniki biologiczne pochodzenia matczynego np. TGFβ1-3 oraz IL-1

- białka te szybko znikają by po kilku dniach doszło do aktywacji genomu zarodka, który wydziela szerokie spektrum cytokin, receptorów dla cytokin, czynników wzrostu i innych substancji

- w tym ważnym momencie zarodek nabiera zdolności do pełnego kontaktu z otaczającym go środowiskiem jajowodu i macicy

- nabłonek jajowodu wydziela TNFα, PGF2, TGFα, dodatkowo dochodzi do ekspresji receptorów na te białka. Wszystkie te zjawiska regulowane są przez estrogeny.

- zarodek do macicy jako morula lub wczesna blastocysta.

- wędrówka zarodka przez jajowód 2-7 dni

- migracja zarodka w macicy: 7-14 dni po zapłodnieniu

- tworzenie się łożyska: 42 dzień ciąży

- aktywacja genomu sekrecja czynników przeżycia:

Cytokiny: IL-1; IL-6; TNF; LIF

Czynniki wzrostu: TGFβ1; EGF; IGF1; IGF2; IF-PB3

Estrogeny- duża rola z punktu widzenia rozwoju i utrzymania ciąży

Immunologia blastocysty

- Ekspresja czynników immunoregulujących

- produkowane przez blastocystę estrogeny stymulują wydzielanie histaminy przez komórki tuczne oraz produkcję prostaglandyny w endometrium. Sugeruje to że reakcja zapalna w okresie implantacji może być regulowana przez estrogeny.

- estrogeny produkowane przez blastocystę stymulują w endometrium ekspresję EGF oraz jego ekspresję EGF oraz jego receptor CSF-1 oraz TGF-β

- estrogeny regulują także reakcję naczyniową oraz obrzęk tkanek

VEGF- czynnik wzrostu komórek śródbłonka naczyń

- obrzęk i przekrwienie endometrium macicy

- przyspiesza waskulogenezę w procesie organogenezy

- tworzenie łożyska

IGF-1; IGF-2; TGF-β1 (czynniki wzrostu)

- działanie mitogenne

- przyspiesza wzrost zarodka

- wpływa na supresję komórek NK

- czynnik antyluteolityczny

IGF-PB3- wpływa na intensywny rozwój zarodka, stymuluje syntezę IGF-1

Progesteron; PSG; PGE2: - hamuje proliferację limfocytów T

- supresja komórek NK

- zmiana profilu immunologicznego z Th1 na Th2

PAF (czynnik aktywujący płytki)

- wzmacnia żywotnośćblastocysty

- wpływa na metabolizm glukozy i mleczanów

- rozszerza i podnosi przepuszczalność naczyń

Białka ostrej fazy: SAA, Hp, Pb:

- przebudowa endometrium macicy

- zachowanie stałości środowiska wewnętrznego

Pod wpływem estrogenów komórki podścieliska macicy wykazują potencjalną możliwość wydzielania cytokin i prostaglandyn. Ponadto do endometrium migrują komórki T i makrofagi, które po aktywacji również wydzielają pewne cytokiny i czynniki wzrostu. Ta lokalna produkcja cytokin aktywuje inne komórki endometrium, co stwarza zjawisko receptywności macicy.

- Z drugiej strony cytokiny i inne białka biorą udział w procesie obróbki metabolitów kwasu arachidonowego w wyniku aktywacji COX1 i COX2, co pozwala na produkcję PGE2 sprzyja implantacji

EEM u klaczy (Elary Embryonic Mortality- Wczesna zamieralność zarodków)

- proces w którym dochodzi do obumarcia i resorpcji zarodka w drogach rodnych klaczy obejmujący okres od zapłodnienia do 40 dnia ciąży.

- do zamierania zarodków dochodzi zarówno u klaczy młodych jak starych.

Są 2 okresy zamierania:

a) od zapłodnienia do 11 dnia ciąży (brak możliwości rozpoznania)

- u młodych śmiertelność w tym okresie to ok. 9% u startych 73%

- do zamierania dochodzi najczęściej w jajowodzie

b) okres od 14 do 50 dnia ciąży (rozpoznanie USG). Śmiertelność u młodych ok. 10-20%; u stadych 70%

Jak rozpoznać: ok. 28 dzień:

- serce nie bije

- wzrost echogeniczności (zmętnienie płynu w pęcherzyku zarodkowym)

- konsystencja ciastowata?

Apoptoza w okresie rozwoju zarodka- dwie drogi:

  1. genetyczna

  2. biochemiczna

Apoptoza- przyczyny:

- chromosomalne i jądrowe nieprawidłowości (trisomia, mozaikowatość)

- niewłaściwy rozwój węzła zarodkowego i trofoektodermy

- stres

- zaburzenia równowago czynników przeżycia: IGF1; IGF2, TGFα; PAF; hormonów

Pozytywna apoptoza:

- eliminacja zarodków genetyczne wadliwych

Początek aktywacji genomu u klaczy w fazie 16 komórek

Czynniki wewnętrzne- etiologia:

schorzenia endometrium

- stany zapalne endometrium zaczynają się od krycia np. długotrwałego; macica u klaczy ma bardzo krótki okres oczyszczania

- inwazje E. coli; S. aureus, herpesvirusy, Aspergillus, Candida

niedobór progesteronu

- nieutworzenie się dodatkowych ciałek żółtych na jajniku wiąże się z niedoborem LH

- jamkowate ciałka żółte produkują mniej progesteronu

*18 dni po kryciu jeśli nie zaszła w ciążę to powinny być objawy rujowe. Sprawdzamy czy zalega płyn; nasienie- często po tym ciąża prawidłowo się rozwija.

dojrzałość i wiek klaczy

- słabej jakości oocyty, nieprawidłowe drogi rodne

laktacja

- brak receptorów dla LH

krycie w rui poźrebięcej

- czasami ruja w 5 dniu, czasami w 9. 25% klaczy daje się zaźrebić.

czas inseminacji

miejsce zagnieżdżenia się pęcherzyka zarodkowego

- zwyrodnienie gruczołów macicznych, endometrioza, nie tworzy się łożysko, nie ma odżywiania.

anomalie chromosomowe

- trisomia, monosomia

ciąża bliźniacza

- nie pożądana! Podać prostaglandyny by doszło do resorpcji (szybka resorpcja, szybka ruja)

Czynniki zewnętrzne

stres

- związany z bólem: zapalenie ścięgien, ochwat, kolki, transport, podanie kortykosterydów- ból to PGE2α

żywienie

- niedobory, zaburzenia energetyczno- białkowe (nadmiar lub niedobór), owulacje opóźnione, oocyty słabej jakości

sezon i warunki klimatyczne

- przegrzanie organizmu

użytkowanie ogiera

- mało plemników, dużo wad głównych i podrzędnych nasienia

jakość i rodzaj nasienia

- odpowiednia koncentracja plemników, ruch progresywny

manipulacje na gametach (zapłodnienie in vitro)

- klacze nie reagują tak jak krowy na hormony- musi być czyste końskie FH. Skuteczność biotransferu do 50% u krów; u klaczy jeszcze mniej

techniki zapłodnienia

- Inseminacja do macicy czy do rogu- lepiej tak niż do pochwy. Przy inseminacji do trzonu macicy; gdy ogier stary trzeba głębiej, pod same rogi.

Czynniki embrionalne

anomalie chromosomalne

monosomia chromosomu X- Zespół Turnera (63 X0)

trisomia X (63 XXX)

brak aktywacji genomu zarodka

brak rozpoznania matczynego

zła jakość oocytu

Schorzenia endometrium

  1. charakter zapalny

  2. charakter niezapalny

A

B

Zaburzenia regulacji hormonalnej :

- wiek klaczy (nieszczelność sromu)

- organizacja krycia (krycie post partum; długotrwałe krycie)

- stres

- żywienie

- zbyt wysoka temperatura

Przyczyny utraty ciąży w okresie zarodkowym

Okres

Przyczyny

Objawy

Cykl

Co robić?

Ok. 1-5 okres jajowodowy

Wady zarodka, zaburzony transport w jajowodzie, zapalenie jajowodu, wiek klaczy

Brak objawów

Regularna luteoliza i cykl rujowy

Ponowne krycie

Ok. 6-15 wczesny okres maciczny

Wada zarodka, zapalenie błony śluzowej macicy, endometrioza, zaburzenia ruchliwości zarodka

Brak objawów

Regularna luteoliza i cykl rujowy

Wymaz z macicy, USG

Ok. 16-40

Zapalenie błony śluzowej macicy, endometrioza, niedobór progesteronu

Początkowo prawidłowa ciąża, po śmierci zarodka zmiany morfologiczne

Brak luteolizy

USG, wymaz z macicy, płukanie, podanie progesteronu

Prawidłowe postępowanie diagnostyczne postawienie diagnozy

    1. Badanie bakteriologiczne infekcje bakteryjne i wirusowe)

    2. Badanie cytologiczne (naciek leukocytarny)

    3. Badanie histopatologiczne (endometrioza)

    4. Badanie USG (rozwój pęcherzyka zarodkowego, płyn w macicy)

    5. Badania genetyczne

    6. Badania hormonalne (poziom LH)

Skutek nieszczelności sromu: stan zapalny endometrium; zabieg Caslicka

Płukanie macicy:

- wlewy domaciczne (NaCl, Singer+ antybiotyk) w ilości 1000-1500ml jednorazowo przez 4-5dni.

- wlewy domaciczne (NaCl, Singer+ antybiotyk) w ilości 1000-1500ml przy zaleganiu nasienia w macicy (najpóźniej do 5 dnia po inseminacji) jednorazowo.

- W trakcie leczenia PGF2α- wzrost ^ kurczliwości macicy

- po wypłukaniu macicy iniekcje oksytocyny 20-30j.m dwukrotnie (co 3-4h)

- Uwaga! Efekty leczenia najlepsze w czasie rui

TERAPIA HORMONALNA

Suplementacja progesteronowi

- PK 150-300mg/ dziennie i.m. od 14 dnia ciąży do 100 dnia

- PK 150-300mg/ dziennie i.m. od 14 dnia po owulacji do 100 dnia

- Altrenogest (ReguMate) per os 22mg/ dzień przez 100 dni

- GnRH w 9-10 dniu po owulacji (wpływ nie do końca poznany, prawdopodobnie wpływa tropowo na ciałko żółte)

Zapobieganie nieprawidłowym ciążom:

  1. Prawidłowa ocena stanu zdrowotnego klaczy w oparciu o badanie ginekologiczno- położnicze

  2. Prawidłowa organizacja krycia

  3. Ograniczenie wieku klaczy zdolnych do rozrodu

  4. Kontrola poziomu niektórych hormonów

  5. Stosowanie gonadotropin przysadkowych

  6. Badania genetyczne

  7. Prawidłowe żywienie i utrzymanie klaczy

  8. Eliminacja czynników stresowych

  9. Kontrola homeostazy ogólnoustrojowej

  10. Użycie właściwych metod biotechnologicznych (właściwa inseminacja w odpowiednim czasie)

PATOLOGIA CIĄŻY U KLACZY

Występowanie i diagnostyka różnicowa

Ostatni trymestr ciąży:

  1. Ronienia (EHV-1, EHV-4, obumarcie, zeschnięcie, choroby metaboliczne)

  2. Skręt macicy

  3. Przemieszczenie okrężnicy dużej

  4. Uwięźnięcie jelit cienkich

  5. Przerwanie mięśnia prostego brzucha

  6. Nadmierna ilość wód płodowych

  7. Endotoxemia spowodowana obumarciem płodu

  8. Przepukliny brzuszne

  9. Bakteryjne zapalenie błon płodowych

  10. Potworkowatości płodu

Skręt macicy- rzadko występuje, ale konsekwencje to: martwy płód, śmierć klaczy, przerwanie ściany macicy, amputacja lub nekroza.

Diagnostyka różnicowa

- bóle kolkowe lub zaburzenia porodu: nieprawidłowe położenia, ułożenia, postawy płodu, nierozwarcie szyjki macicy, wąskość dróg rodnych, zbyt słabe bóle porodowe

- przerwanie tętnicy macicznej środkowej

- krwiaki i krwawienia ze ściany macicy lub krezki jajnikowej

- pęknięcia macicy

- endotoksemia związana ze skrętem macicy lub zatrzymaniem łożyska

- pęknięcie jelita ślepego

- zapalenie otrzewnej- peritonitis

- przestronność dróg rodnych

- pęknięcie pęcherza moczowego

- martwica okrężnicy małej

- wypadnięcie macicy

- wypadnięcie prostnicy

Objawy kolkowe w pierwszych 2 miesiącach po porodzie:

- skręt okrężnicy

- przemieszczenie okrężnicy

- ochwat

- rzucawka poporodowa (eclampsia)

Postawienie diagnozy w oparciu o:

- historia rozpłodowa klaczy

- objawy kliniczne

- procedury badania

- ocena i różnice

Krwawienia poporodowe:

- tętnica maciczna środkowa

- krwawienia w jamie miednicy

- krwiak

Objawy kliniczne:

- gwałtowny ból (przy skręcie maicy)

- szok

- wzrost tętna

- bladość błon śluzowych

- osłabnięcie

- obrzęk otrzewnej

Diagnoza:

- badanie rektalne

- badanie USG

- punkcja otrzewnowa

- hematologia

Leczenie:

- zapewnianie spokoju

- środki przeciwbólowe

- środki przeciwzapalne

- acetylopromazyna

- transfuzja krwi/ płyny krwiozastępcze

- Naloxan (8-32mg)- antagonista opioidów?

- Oxiticin

- Antybiotyki

Zapobieganie: unikać stresu, status poziomu miedzi, limitowanie jedzenia w czasie ciąży (nie przekarmiać!)

SKRĘT MACICY (torsio utheri) - nie występuje często, ale stanowi poważny problem.

- występuje najczęściej w 8 lub 9 miesiącu ciąży- bo nadmierna aktywnośćpłodu i rozluźnienie więzadeł macicy, duża rola klaczy.

- skręt rogu macicy i trzonu: 180-540*

- skręt zgodnie z ruchem wskazówek zegara lub odwrotnie (prawoskrętny/ lewoskrętny)

Rozpoznanie:

- średnie objawy kolkowe, ale trzeba zawsze brać pod uwagę skręt macicy

- depresja, oglądanie na boki, kopanie po brzuchu, tarzanie się

- temperatura ciała, tętno i oddechy- mogą być w normie lub lekko podwyższone

- oglądanie i badanie przez pochwę- mało zadowalające

- badanie rektalne- kierunek ułożenia więzadeł szerokich macicy (więzadło przebiega pionowo!)

Repozycja:

I- korekta niechirurgiczna

  1. manualna repozycja przez otwartą szyjkę- kontakt z płodem (skręt nie większy niż 270*)

- prawidłowe ułożenie, znieczulenie epidermalne, podnieść zad klaczy

- ponad 80% udaje się zdeponować

- skręt może też występować przed porodem przy złym postępowaniu lub gdy martwy płód

  1. przetaczanie klaczy

- rotacja zgodna z kierunkiem skrętu, zastosowanie deski (3-4m długości i 20-30cm szerokości) by uciskać na bok brzucha.

II- postępowanie chirurgiczne

  1. pozycja boczna

- skręt prawostronny- cięcie z prawej strony; skręt lewostronny- cięcie z lewej

- mocne uchwycenie za części płodu

- sprawdzenie czy płód żyje

- ocenić stan ściany macicy

Przedwczesne odklejenie się łożyska (ablatio placentae praecox; ang. placental abruption)

Skręt pępowiny- nadmierne ruchy płodu

Zatrzymanie błon płodowych (retentio secundarum)

Przepukliny; potworkowatość; martwica jelit cienkich;

Nadmierna ilość wód płodowych (wielowodnie- polyhydramnion)

KOMPLIKACJE OKRESU POPORODOWEGO (łac. Puerperium)

- ok. 12 miesięcy od porodu; do następnej ciąży

Zmiany występujące w okresie poporodowym:

  1. powrót do normalnej aktywności jajnikowej (8-12 dzień z wahaniem od 5-20)

  2. całkowite obkurczenie macicy (10-14dni)

  3. regeneracja endometrium (8-15 dni)

  4. eliminacja zanieczyszczeń lochii (6-7 dzień)- złuszczony naskórek, krew, pozostałości kosmówki

większość ważnych komplikacji poporodowych:

  1. uszkodzenie krocza

  2. zatrzymanie łożyska

  3. wypadnięcie macicy

  4. pęknięcia macicy i pochwy

  5. paraplegia puerperalis- samica nie może się podnieść

  6. poporodowa atonia macicy

  7. przemęczenie poporodowe

  8. bakteryjne schorzenia poporodowe

  9. toksemia poporodowa

  10. infekcje poporodowe

  11. zapalenie macicy

  12. tężec poporodowy

  13. zapalenie pochwy i sromu

uszkodzenie krocza

przyczyny:

  1. spontanicznie podczas 2 fazy porodu (wypieranie płodu)

  2. zbyt silna ekstrakcja dużego płodu

  3. predyspozycje wynikające z niedorozwoju sromu

  4. klacze po operacji Caslicka (plastyka sromu)

podział uszkodzeń:

niecałkowite uszkodzenie krocza- obejmuje błonę śluzową pochwy, skórę i tkanki głębiej położone bez przerwania ciągłości odbytu i prostnicy

całkowite pęknięcie sromu i krocza (kloaka)- j.w + przerwanie odbytu

pęknięcie boczne sromu- przy głębokich uszkodzeniach mogą pojawiać się silne krwawienia

Cele chirurgicznego opracowania uszkodzeń sromu i krocza:

- zapobieganie krwawieniom i zakażeniom

- przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych sromu

- w przypadku kloaki konieczność odtworzenia odbytu

- przywrócenie prawidłowych czynności funkcjonalnych tych odcinków, warunkujących przydatność samicy w rozrodzie.

Zaniechanie chirurgicznego opracowania blizny; kloaka (zaciekanie kału do pochwy) nieszczelność sromu septyczne, aseptyczne stany zapalne, pneumovagina jałowienie

Zasady postępowania:

- opracowanie chirurgiczne ran Świerzych- do ok. 6h

- opracowanie chirurgiczne ran „starych”- po całkowitym ustąpieniu obrzęku i zbliznowaceniu rany (2-6 tygodni)

- zabiegi w okolicy sromu i krocza wykonywać w pozycji stojącej- warunkuje prawidłowe odtworzenie topograficzne

- przygotowanie dietetyczne- w przypadku ran „starych” zabiegi wykonywane jako planowane

- przygotowanie farmakologiczne- sedacja, niskie znieczulenie nadoponowe, znieczulenie miejscowe

- opróżnienie prostnicy z zalegającego kału, założenie tamponu doprostniczo, w przypadku kloaki płukanie prostnicy łagodnym środkiem odkażającym.

- przygotowanie pola operacyjnego

- odświeżenie i wyrównanie brzegów rany

- odreparowanie błony śluzowej pochwy i prostnicy w przypadku kloaki na głębokość ok. 3-5mm

- użycie nici niewchłanialnych nr 2 lub 3

- gdy głębokie uszkodzenia zabiegi odtwarzające dzielimy na 2 lub nawet 3 etapy- po całkowitym wygojeniu poprzedniego zaczynamy następny

- postępowanie pooperacyjne: ogólne, miejscowe, dieta

- zdjęcie szwów

- szycie kloaki i pęknięćsromu metodą Götzego

Plastyka sromu:

- przeprowadzamy w celu zwężenia przedsionka pochwy w przypadku nieszczelności.

- nieszczelność może powstać na skutek:

- starczego zwiotczenia tkanek

- nie leczonych uszkodzeń przedsionka pochwy lub sromu

- właściwości genetycznych

- gdy nie wykonamy to: pneumovagina, urovagina niepłodność

- plastykę można też wykonać przy permanentnym wypadnięciu pochwy

Wykonanie: pozycja stojąca; dieta; sedacja; opróżnienie prostnicy, tampon; pole operacyjne; postępowanie pooperacyjne; zdjęcie szwów

Plastyka sromu metodą Casslicka:

- wycięcie fragmentu skóry i błon śluzowych warg sromowych (górne sklepienie)

- brzegi rany zespolone pojedynczymi szwami (węzełki)

Plastyka sromu metodą Casslicka w modyfikacji Tillmanna:

- założenie kleszczy lub lejców na wargi sromowe i sklepienie warg; nacięcie śluzówki na granicy skóry.

- odreparowanie śluzówki w kierunku dogłowowym tak aby powstały 3 trójkątne powierzchnie o wspólnym szczycie leżącym ok. 6-10cm od ………..

- wycięcie fragmentu błony śluzowej w kształcie trójkąta

- zakładanie szwów

Zatrzymanie błon płodowych (retentio secundarum)

- najczęściej w rogu nie ciężarnym

- fizjologicznie odejście w ciągu 30min- 3h (są opinie że może się wydłużać do 6-12h)

- przyczyny:

- występuje u 2-10% klaczy (częściej fryzy- 35%)

- ciąże przenoszone lub o patologicznym przebiegu

- po zabiegach fetotomii lub cesarskiego cięcia (zmęczona mięśniówka)

- zła kondycja klaczy

- osłabiona poporodowa kurczliwość macicy

- stany zapalne łożyska i macicy

- leczenie:

- manualne usunięcie- wprowadzenie ręki między ścianę macicy a kosmówkę i delikatne

odklejanie (czas manipulacji nie więcej niż 10min)

- następna próba odklejenia po 4-12h

- b ważne! Należy dobrze wypłukać macicę (ciepły płyn fizjologiczny)- w kryptach

endometrium są resztki kosmówki- pożywka dla bakterii

- postępowanie farmakologiczne- oksytocyna i.m lub i.v

- dawki zalecane to 25j.m do 100j.m; najczęściej stosuje się 60j.m rozpuszczonej w 0,5l

roztworu NaCl

- przy braku skuteczności wlew można powtórzyć po 2h

- popularną metodą jest podawanie kolagenozy (rozpuszcza włóknik) do naczyń

pępowinowych

- 200 000j.m kolagenozy rozpuszczonej w 1l NaCl. Odejście błon po 6h

- postępowanie uzupełniające- antybiotykoterapia (tetracykliny 1-2g lub amoksycylina 0,4-

0,8g)

- ponadto- preparaty wapniowe, glikokortykosterydy, metamizol, fluniksyna

*im mniej rąk w macicy tym lepiej

Schorzenia infekcyjne

  1. zapalenie macicy

  2. mastitis- gdy martwe źrebię

  3. peritonitis- przy uszkodzeniach ściany macicy lub pochwy- tam gdzie odcinek pozaotrzewnowy

  4. ochwat

  5. zapalenie stawów

Diagnostyka:

  1. zły stan ogólny (ale nie zawsze) CTO

  2. zaburzenia w poruszaniu

  3. wypływ z dróg rodnych (macica klaczy bardzo resorpcyjna- może być niewidoczny)

  4. obrzęk gruczołu mlekowego

Leczenie:

  1. Wypłukać macicę

- antybiotyki domaciczne

- NLPZ- jeśli ochwat to tylko do 12h od zobaczenia objawów, gdy później tylko p.bólowe

- DMSO: silny p.zapalny we wlewie dożylnym przy silnym ochwacie. Gdy proces przetrwały to tylko p.bólowe słodki zapach w wydychanym powietrzu; drogi preparat

- preparaty wapniowe

- preparaty likwidujące zatory w naczyniach kopyta- heparyna

- acepromazyna

- okłady chłodzące na kopyta

- furosemid

- butapirazol- leczenie stanu zapalnego macicy: płukanie NaCl 0,9% z dodatkiem antybiotyku (amoksycylina/ tetracykliny)

Wypadnięcie macicy:

- rzadko, ale może dochodzić do tego przy zwiotczeniu więzadeł

- uspokoić zwierze, podać środki p.bólowe: domosedan, butomidor

- opłukać macicę z zanieczyszczeń

- odprowadzić macicę (klacz ma stać!)

- szew kapciuchowy na srom!

Wypadnięcie macicy zerwanie więzadeł krwotok wewnętrzny!

- dlatego sprawdzić tętno i błony śluzowe żeby to wykluczyć

Pęknięcia macicy i pochwy

- gdy perforacja do j. otrzewnowej to nie za bardzo można to zszyć… chyba że na czas transportu do rzeźni :/

- gdy pęknie górne sklepienie to możemy w ogóle nie szyć

- gdy dolne to wszystko się wyleje do jamy otrzewnowej

Paraplegia puerperalis?

- Klacz nie może leżeć, powinna wstać!

Np. porażenie n. zasłonowego obustronne unerwia m. przywodziciele uda i m. smukły

- właściwie nie do leczenia…

Poporodowa atonia macicy - b. często.

- przenoszona ciąża; sprzyja to stanom zapalnym macicy, infekcjom bakteryjnym, toksemii

SCHORZENIA MACICY- diagnostyka i leczenie

- schorzenia macicy dotyczące jedynie endometrium= endometritis, endometrosis

- płodne klacze radzą sobie z zakażeniem- klacze odporne

- klacze o obniżonej płodności nie potrafią efektywnie odpowiedzieć- klacze wrażliwe

Podział:

Infekcyjne endometritis

Patogeneza:

- zaburzenia barier anatomicznych wstępująca infekcja

- krycie choroby przenoszone drogą płciową

postanówkowe endometritis

Etiologia:

- β-hemolityczne streptokoki 13,1%

- E. coli 1,4%

- drożdżaki (Yeasts?!) 1,4%

- Pseudomonas aeruginosa 0,5%

- Klebsiella pneumoniae 0,2%

- Taylorella equigenitalis 0,1% (dawna nazwa- Streptococcus zooepidemicus)

- β-hemolityczne streptokoki to saprofity zewnętrznych narządów płciowych

- spadek odporności w zakresie błon anatomicznych narządu płciowego wczesna śmierć zarodkowa i ronienia

E. coli (5-20%)- choroba występuje gdy mechanizmy odpornościowe w macicy ulegają osłabieniu

Pseudomonas (1-4%)- przenoszone drogą płciową

- mleczno-białe wypływy; częściej u klaczy starszych, po długotrwałej antybiotykoterapii

Klebsiella (1%)- przenoszone drogą płciową; przez zakażony sprzęt

- żółto-białe wycieki zawierające strzępki

Taylorella (<1%)- przenoszone drogą płciową

- powoduje długotrwałe endometritis (CEM)

- choroba podlegająca zgłaszaniu

- wymazy z dołu łechtaczki

Grzybicze i na tle drożdży (rzadko spotykane)

- Candida albicans; aspergillus spp; Mucom spp

- po długotrwałej domacicznej terapii antybiotykami

- śluzowe wysięki o szarym zabarwieniu

- brak odpowiedzi na terapię antybiotykową

Pyometria

Patogeneza:

- zrosty szyjki/ zaburzenia funkcji

- obniżona odporność endometrium

- uszkodzenia endometrium/ zrosty endometrium

Objawy:

- płyn wypełnia macicę powiększona

- brak objawów ogólnych

- niepomyślne rokowanie co do płodności

Wielokrotne krycie indukuje endometritis:

- przejściowe postanówkowe endometritis jest fizjologiczne (<12h po kryciu)

- mechanizmy obronne macicy są upośledzone, mechaniczne oczyszczanie macicy musi ulec poprawie

- podczas krycia do macicy dostaje się nasienie i bakterie.

- klacz zdrowa: neutrofile+ skurcze macicy wywołane przez PGF2α i oksytocynę+ drenaż chłonki oczyszczanie

- klacz wrażliwa: neutrofile+ zaburzenia barier anatomicznych (nadmierne wprowadzanie płynu do macicy) osłabienie funkcji ochronnych przewlekłe endometritis

- wymaga leczenia: oczyszczanie macicy

Endometrosis:

Schorzenie degeneracyjne endometrium, któremu nie towarzyszy infekcja i ostre zapalenie:

- zwłóknienie, zrosty, cysty endometrialne

- często u klaczy starych

- brak objawów ogólnych

Powoduje:

- niepłodność, wczesna śmierć zarodków, ronienia, nawracające endometritis

- diagnoza: biopsja

- leczenie: trudne

Diagnostyka:

- wywiad

- wypływ z pochwy/ zlepione włosy ogona

- wczesna śmiertelność zarodków wcześniej

- powtarzające się nieudane krycia

- nietypowe cykle astralne

- badania:

- badanie rektalne / USG (nagromadzenie płynu w macicy; grubośćściany macicy)

- vaginoskopia (nastrzykanie naczyń)

- wymazy z macicy do badań bakteriologicznych

- cytologia endometrium; biopsja (oszacowanie potencjału rozrodczego klaczy)

Wymazy- z użyciem specjalnych wymazówek; najlepiej podczas rui; analizując wyniki należy podpierać się wynikami innych badań

Cytologia- szczotki do cytologii; pobieranie próbek z endometrium (1-2 neutrofile w polu widzenia to wynik ujemny, ale więcej to dodatni)

Kategoria

Stopień zmian w endometrium

Cechy histologiczne

Rokowanie

I

Brak

Aktywne gruczoły, brak objawów zapalenia i zwłóknienia

ponad 80%

IIA

Słabe

Zwłóknienia, infiltracja komórek zapalnych

50-80%

IIB

Umiarkowane

Znaczna infiltracja komórek zapalnych, zwłókniałe gniazda w obrębie gruczołów

10-50%

III

znaczne

Znacznego stopnia infiltracja komórek zapalnych, rozległe zwłóknienie gruczołów, zwyrodnienie cystowate gruczołów wraz z atrofią gruczołów

Mniej niż 10%

Korelacje: wymazy bakteriologiczne, biopsja i cytologia:

bakteriologia

biopsja

cytologia

Interpretacja

+

+

+

Stan zapalny, wskazana antybiotykoterapia oparta na wrażliwości

+

-

-

Wymazówka prawdopodobnie zanieczyszczona

-

+

+

Ostry stan zapalny

-

+

-

Przewlekłe zapalenie

-

-

-

Zdrowa

Terapia:

- eliminacja czynników predysponujących (zabieg Caslicka)

- wywołanie rui

- terapia antybiotykowa

- wspomaganie mechanizmów obronnych macicy:

Zabieg Caslicka:

- wskazany u klaczy „zasysających powietrze”

- nieprawidłowe ukształtowanie sromu

- pneumo- i urovagina

- uwarunkowania przy kryciu i porodzie

Wywołanie rui (najlepsza terapia podczas rui)

- otwarta szyjka umożliwia wypływ płynu z macicy

- infiltracja leukocytów wspomaga leczenie

Antybiotykoterapia:

- najlepiej zgodnie z antybiotykogramem. Ogólnie czy miejscowo?

Ogólnie

Domacicznie

- wyższe dawki lub częściej podawać

- niska koncentracja w endometrium

- podawać w rui

- mogą drażnić endometrium

Płukanie macicy: (częsta metoda terapii)

- NaCl 0,9% usuwanie zanieczyszczeń, stymulacja kurczliwości macicy, rekrutacja neutrofili

- wymagana higiena

- płukanie 1-2l płynu i lewarowanie powtarzać aż płyn będzie klarowny

Terapia:

- środki kurczące: wspomagają oczyszczanie macicy, stymulacja miometrium

oxytocyna s.c.

PGF2α 250mg i.m. dłuższy okres skurczów niż po oksytocynie (2-4h)

Podsumowanie:

- zabieg Caslicka u wszystkich z nieprawidłowym sromem

- rutynowe pobieranie wymazów z macicy przed rozpoczętym sezonem

- przestrzegać higieny podczas krycia / porodu / leczenia macicy

- kontrola klaczy po kryciu i leczenie klaczy podatnych na endometritis

DYSFUNKCJE JAJNIKÓW- czyli zaburzenia cyklu rujowego

  1. abberacje chromosomalne

  2. dystrofia jajników

- przetrwałe przedowulacyjne pęcherzyki podczas okresu przejściowego, niewystarczająca sekrecja LH

- laktacyjne anoestrus jest rzadko notowane u klaczy (redukcja sekrecji LH jako konsekwencja strat energii)

- (>16 roku): występuje najdłuższy okres międzyrurowy z powodu obniżenia sekrecji LH

* w roku w którym klacz rodziła lepiej nie wprowadzać jej w ciążę bo wysoki poziom prolaktyny

* co najmniej 1000 luxów by „przyspieszyć nadejście wiosny” np. od 16 do 20 codziennie

* do 120 dnia ciąży są kubki endometrialne, później są likwidowane przez układ immunologiczny matki

Diagnostyka dystrofii jajników:

- powtarzane badanie USG: brak aktywności jajników, brak ciałka żółtego

- powtarzane badanie poziomu progesteronu: brak wzrostu (1ng?/ml)

- diagnostyka różnicowa: pierwszy dzień po owulacji powtórzyć badanie USG (wzrost poziomu progesteronu może być stwierdzony)

Terapia: (zależnie od patogenezy)

- progesteron przez 10 dni (PRiD, CiDR, altrenogest)

wysoka

- opóźniać ruję źrebięcą (alterogest od 1 dnia po porodzie)

- wywołanie rui w 20 dniu po porodzie

  1. nieowulujące oraz przechodzące luteinizację pęcherzyki

Objawy kliniczne

- wydłużona ruja (ponad tydzień)

- brak owulacji

- przetrwałe pęcherzyki

- USG- luteinizacja (wzrost echogeniczności pęcherzyka)

Patogeneza:

- niewystarczająca sekrecja LH (pora roku, laktacja, wiek)

- częstotliwość: dotyczy ok. 10% cykli płciowych

- brak wpływu na kolejne ruje i owulacje

Terapia:

- nie musi być stosowana, należy czekać na następną ruję lub ją wywołać

  1. krwiaki pęcherzyków jajnikowych

- w obrębie pęcherzyka

- w obrębie kory jajnika

Objawy:

- nagły wzrost wielkości jednego z jajników

- miękka konsystencja, fluktuacja

- bolesność (podczas palpacji, mogą być także przyczyną objawów kolkowych)

Diagnostyka:

- USG: wzrost echogeniczności

- nieowulacyjne pęcherzyki mogą przekształcić się w krwiaki

- brak owulacji (brak zapłodnienia)

- stopniowa organizacja i luteinizacja krwiaka

- brak wpływu na aktywność drugiego jajnika!- należy czekać na kolejną ruję

- nadmierne krwawienie może prowadzić do pęknięć!

  1. przetrwałe ciałko żółte

- brak objawów rujowych

- może być obecne przez 120 dni!

- nie występuje wtedy u klaczy ciąża rzekoma!!! (a u psów tak!!)

- brak innych problemów

Patogeneza 1

- owulacja w fazie diestrus

- takie ciałko żółte nie ulega luteolizie 14 dnia cyklu płciowego

Patogeneza 2

- klacz była kryta i zaszła w ciążę

- doszło do matczynego rozpoznania ciąży (zahamowanie luteolizy)

- po tym okresie doszło do śmierci zarodka

- przetrwałe ciałko żółte

Terapia:

- iniekcje PGE2α lub analogów ruja

- czas jaki upływa od iniekcji do owulacji zależy od wielkości pęcherzyka znajdującego się na jajniku

  1. przedwczesna luteoliza

  2. ropnie jajnika

  3. guzy jajnika

EMBRIOTRANSFER U KONI

Możliwości i cel embriotransferu:

  1. możliwość uzyskania większej liczby potomstwa od wartościowych klaczy

  2. możliwość jednoczesnego wykorzystania klaczy do rozrodu i sportu

  3. uzyskanie potomstwa od klaczy z obniżoną płodnością

  4. skrócenie okresu pomiędzy pokoleniami

  5. tworzenie banku genów (gromadzenie zarodków) od rzadkich ras

Uwarunkowania embriotransferu u koni:

- czy źrebię uzyskane po embriotransferze będzie zarejestrowane przez związek hodowców koni?

- wyselekcjonowanie wartościowych klaczy na dawczynie zarodków

- dostępność wystarczającej liczby potencjalnych biorczyń zarodków

- synchronizacja owulacji u dawczyń i biorczyń zarodków

- dostępność do wybitnego ogiera, który cechuje się bardzo wysoką płodnością

- koszty!!!!!

Wybór dawczyń:

- tylko wybitne klacze powinny być użyte jako dawcy co da gwarancję płodności

- od klaczy z obniżoną płodnością uzyskuje się 50-70% mniej zarodków niż od klaczy z normalną płodnością

- dawczynie mogą być w tym czasie trenowane, lub nawet brać udział w zawodach ale musi być możliwość ich badania w celu kontroli rui.

Wybór biorczyń:

- wiek 3-10 lat

- klacze o dobrej płodności, dobre matki

- wielkość biorczyń zbliżona do wielkości dawczyń

- dla uzyskania dobrych efektów 2-3 biorczynie powinny być dostępne (synchronizacja rui- na kogo wypadnie na tego bęc)

- klacze po ovariorectomii- możliwe lecz ryzykowne

Wpływ biorczyń na rozwój płodu (wg Allen)

  1. kuców waga przy urodzeniu: 24kg

  2. pełnej krwi waga przy urodzeniu 37 kg

  1. kuców waga: 32 kg

  2. pełnej krwi waga: 55 kg

Wybór ogiera:

- wybitny ogier o wysokiej płodności

- możliwość pozyskania wystarczającej ilości nasienia

- odpowiednio schłodzone: musi być zapewniona dostawa na czas

- mrożone: należy zaopatrzyć się w większą ilość dawek- mniejsza płodność

Przygotowanie dawczyni i biorczymi:

- badanie ginekologiczne, wliczając w to cytologię, bakteriologię i histologię (biopsja) macicy

- codzienne badanie w celu detekcji owulacji i kontroli macicy (kliniczne objawy endometritis?)

- dawczyni: dodatkowe badanie po owulacji (kontrola stanu macicy i ciałka żółtego)

Synchronizacja rui:

- wyselekcjonowane biorczyni

- użycie prostaglandyny F2α

- użycie progestagenów +PGF2α (np. Regumate 8-12 dni i ostatniego dnia PGF2α)

- kombinacja progestagenów, estrogenów i PGF2α najlepsze

Superowulacja (dawczyń)

- brak skutecznych metod

Synchronizacja owulacji (nie czekamy na spontaniczną!)

- selekcja zsynchronizowanych biorczyń

- zastosowanie hCG lub analogów GnRH

Użycie prostaglandyny

- 2 dawki prostaglandyny w odstępach 13 dniowych i kontrolowany wzrost pęcherzyków

Pozyskiwanie zarodków (płukanie)

- najlepszy czas to 7 lub 8 dzień po owulacji

- pozyskiwanie zarodków poprzez płukanie macicy (met niechirurgiczne)

- specjalny kateter (z możliwością zamknięcia światła macicy- nadmuchiwany balonik) jest wprowadzany do macicy przez szyjkę

- macica jest płukana PGS-em lub płynem Singera (1000 do 1500ml 37*C, 2-3x)

- płyn z macicy jest zbierany do cylindra lub przepuszczany przez filtr (70-75μm)

Wpływ dnia pozyskiwania zarodków na efektywność pozyskiwania:

Dzień po owulacji

Ilość płukań

Liczba pozyskanych zarodków

skuteczność

6

137

86

62

7

96

73

76

8

293

218

74

9

53

42

81

- 9 dnia jest już stara blastocysta (źle się implantuje)

Wielkość zarodków końskich:

Dni po owulacji

Średnica mm

6

0,201

7

0,488

8

1,368

Skuteczność pozyskiwania zarodków w zależności od użytego nasienia:

Przenoszenie zarodków do biorczyń:

- w ciągu 30-60min po pozyskaniu

- zarodek należy przetrzymywać w warunkach sterylnych w temp 25-30*

- przenieść zarodek do biorczymi która owulowała 1-2 dni po owulacji dawczyni

Metoda:

Skuteczność embriotransferu (odsetek uzyskanych ciąż)

metoda bezkrwawa: 30-50%

metoda chirurgiczna (dawczyni o normalnej płodności): 60-80%

metoda chirurgiczna (dawczyni o obniżonej płodności): 30-60%

Wpływ leków p.zapalnych podawanych biorczyniom na skuteczność transferu:

(leki podawano na dzień przed i do 3 dni po transferze metodą bezkrwawą)

  1. mechofenanic acid (grupa M; 1g/zwierze; raz dzienie, n=9)

  2. Flunixin meglumine (grupa F; 1,1mg/kg; 2x dziennie i.v.; n=9)

  3. Placebo (grupa C; 10ml 0,9% NaCl raz dziennie i.v.; n=9)

- występowanie luteolizy (progesteron <1mg/μl) u biorczyń po transferze (n=9 ml na grupę)

Dni po transferze:

1

2

3

4

M

0

0

0

0

F

0

0

0

0

C

0

2

1

0

Wyniki transferu u koni startujących w zawodach:

- liczba dawczyń : 8

- liczba płukań : 30

- liczba uzyskanych zarodków : 24 (80%)

- liczba przeniesionych zarodków : 20 (67%)

- ilość ciąż : 6 (29%)

- ilość urodzonych źrebiąt : 3 (14%)

Mrożenie zarodków końskich:

- odsetek ciąż (<10%) po transferze mrożonych zarodków nie może być akceptowany

- transfer wczesnych blastocyst skutkuje wyższym odsetkiem ciąż niż transfer zarodków w dalszych fazach rozwoju.

- późne blastocysty, kapsuła zarodka wpływa na działanie krioprotektorów (ogranicza)

SZTUCZNA INSEMINACJA

- wzrost znaczenia tej metody w ciągu ostatnich 10 lat

- w stacjach unasienniania dostępność nasienia świeżego

- możliwość konserwowania nasienia w niskich temperaturach (nasienie mrożone)

- łatwość obrotu nasieniem świeżym i mrożonym w kraju

- możliwość łatwiejszego dostępu do nasienia zza granicy

Zalety:

- jakość nasienia taka sama dla każdej klaczy

- profilaktyka transmisji chorób zakaźnych przenoszonych podczas krycia

- możliwość zakażenia dróg rodnych klaczy ograniczona do minimum

- możliwość użycia jednoczesnego w zawodach i do rozrodu

Postępowanie lekarsko- weterynaryjne:

- badanie kontrolne przed sezonem rozrodczym: klacze jałowe, po leczeniu, nieużywane do rozrodu w poprzednim sezonie

- postęp w sezonie rozrodczym: kontrola cyklu rujowego i rozwoju pęcherzyka jajnikowego, rozpoznanie ciąży

- kontrola stada po zakończeniu sezonu rozrodczego

- bieżąca kontrola szczepień

Dopuszczenie do krycia lub inseminacji (badanie kontrolne)

- do krycia lub unasiennienia mogą być dopuszczone tylko klacze nadające się w pełni do rozrodu

- klacze młodsze, jeśli nie używane do rozrodu (3-4 letnie) oraz klacze ze źrebiętami uważa się za zdrowe

- badanie kontrolne przed sezonem powinno być wykonywane u klaczy:

Kontrola cyklu rujowego obejmuje regularne sprawdzanie cyklu na podstawie zachowania płciowego klaczy

- badanie USG obejmuje:

- badanie jajników:

Sezonowość rozrodu: na płodność klaczy obok cech osobniczych duży wpływ wywierają czynniki zewnętrzne oraz rytmy biologiczne. Organizm klaczy podlega cyklicznym wahaniom hormonalnym w zależności od pory roku.

cykl rujowy: 21-22 dni

ruja: 6-7 dni

okres międzyrurowy: 15 dni

Optymalne terminy krycia lub unasienniania klaczy:

- czas pomiędzy unasiennianiem a inseminacją jak najkrótszy

- dążyć do jednokrotnego krycia lub unasienniania podczas rui (zwiększa płodność, ogranicza eksploatacje ogiera)

- klacze inseminujemy kiedy średnica pęcherzyka wynosi > 35mm

Dokładne przewidywanie owulacji jest sprawą podstawową, gdyż optymalne terminy krycia wynoszą:

- 1,5 dnia przed owulacją do 6 godzin po owulacji (inseminacja nasieniem Świerzym lub krycie naturalne)

- 12 h przed owulacją do 6 h po owulacji (w przypadku krycia nasieniem mrożonym)

Inseminacja w rui poźrebięcej:

- wystąpienie rui poźrebięcej najczęściej w 7-9 dniu po porodzie

- u większości klaczy owulacja pojawia się w 10 dniu po porodzie

- w styczniu i lutym może wystąpić opóźnienie wystąpienia rui do 14-17 dnia (albo w ogóle)

- w maju i czerwcu początek rui może pojawić się 5- 7 dnia

- prawidłowy poród i okres poporodowy

- mała skuteczność nasienia mrożonego

- dobra jakość nasienia!

Pobieranie i przygotowanie nasienia ogiera

- na sztuczną pochwę

- analiza nasienia: ocena koncentracji i ruchu plemników

Calculation of insemination dose:

500 x 106 / concentration x ruchliwość? = insemination dose (500x 106= 500mln tyle powinno być)

50ml x 75 x (200 x 106) = 7500 x 106 total sperm

Nasienia ruchliwość tyle plemników

7500 x 106 / 500 x 106 = 15 inseminacji

1) Inseminacja nasieniem Świerzym

- zaraz po pobraniu jest użyte (<1h)

- pobieranie nasienia oraz inseminacja w tym samym miejscu

- nie jest konieczne schładzanie, wirowanie i rozrzedzanie nasienia

- inseminacja może być wykonana zaraz po stwierdzeniu optymalnego terminu

- metoda skuteczna u klaczy z obniżoną płodnością

- największa płodność(70-85% większa niż przy kryciu!)

Rozcieńczanie: z mlekiem UHT 0,5% 1:1, do cieplarki 37* i wytrzyma 12h

2) Nasienie schłodzone:

- konserwacja nasienia zaraz po pobraniu (użycie rozrzedzalnika INRA96)

- schładzanie i transport w temperaturze 4-5*

- transport w specjalnych opakowaniach

- jak najszybsze dostarczenie w ciągu 24h

- transport nasienia nie wpływa na jego płodność

- max dawka inseminacyjna- 20ml

- płyn w macicy? Wypłukać Singerem lub oksytocyną 30 jednostek

Wady stosowania nasienia schłodzonego:

- nasienie niektórych ogierów nie nadaje się do schłodzenia / transportu; metody konserwacji muszą być odpowiednio dobrane

- organizacja transportu może być trudna

- nasienie musi być zamówione 24h przed inseminacją

- klacz musi być pod ścisłą kontrolą (badanie USG, rektalne…)

3) Nasienie mrożone:

- wstępnie poddane wirowaniu, schładzaniu i mrożeniu zaraz po pobraniu

- przechowywanie i transport w -196* C

- trwałość nasienia praktycznie nieograniczona (>500lat)

- ogier może uczestniczyć w zawodach a nasienie jest dostępne

- nasienie można uzyskać zanim klacz będzie w rui

Wady:

- obniżona płodność- szok termiczny i uszkodzenie błon plemnika

- nasienie nie wszystkich ogierów nadaje się do mrożenia

- mała liczba dawek uzyskana z jednego ejakulatu

Minimalne wymagania dla nasienia użytego w inseminacji:

Sztuczna inseminacja nasieniem mrożonym: w ciągu 6-8h po owulacji

  1. kontrola pęcherzyków w 6godz odstępach; inseminacja zaraz po stwierdzeniu owulacji

  2. Iniekcja hCG, kontrola pęcherzyka co 6h; inseminacja zaraz po stwierdzeniu owulacji

  3. Iniekcja hCG, sztuczna inseminacja 30h i 42h po podaniu hCG

Inseminacja nasieniem ogierów z obniżoną płodnością:

- 24h po podaniu hCG (nasienie świeże)

- 30h po podaniu hCG (nasienie mrożone)

- głęboka inseminacja do rogu macicy

USG- ciąża widoczna już 10 dnia, ale zarodek wędruje 12 dni; nawet 16

POSTĘPOWANIE ZE ŹREBIĘCIEM PO PORODZIE

- w przypadku gdy pęcherz płodowy nie uległ rozerwaniu podczas porodu rozerwać błony płodowe i wydobyć noworodka

- jeżeli nie doszło do samoistnego rozerwania pępowiny (po wstaniu klaczy) należy przerwać ją ręcznie w miejscu jej największego przewężenia

- jeżeli nie ma krwawienia z pępowiny to nie należy jej przewiązywać

- pępowinę zdezynfekować przez zanurzenie w roztworze chlorheksydyny, płynu Jugola (powtarzać przez kilka kolejnych dni)

- zapewnić optymalne pobieranie przeciwciał zawartych w siarze (w pierwszych 6h życia- największe stężenie przeciwciał w siarze i największa wchłanialność ich w jelitach- bariera jelitowa zaczyna się po 24h

- siara dobrej jakości- zawiera dużo immunoglobulin, kleista, gęsta, żółta, ciężar właściwy (kolostrometr) większy niż 1,065- gdy niższy powinno otrzymać siarę z tzw. banku siary

- wykonanie lewatywy: by przyspieszyć wydalenie smółki

Zbadanie łożyska:

- czy odeszło w całości- przypomina rajstopy damskie

- czy nie ma fragmentów oderwanych

- czy są objawy zapalenia łożyska

- czy występuje atrofia kosmków

(gdy coś nie tak źrebię należy do grupy podwyższonego ryzyka)

Oznaczyć u źrebiąt 18-24h poziom immunoglobulin w surowicy krwi:

Gdy źrebię pochodzi od klaczy która w ostatnich 6tyg ciąży nie była szczepiona przeciwko tężcowi- podać surowicę p. tężcowi

Ocena poporodowa stanu zdrowia źrebięcia:

- zdrowe źrebię po 3min od porodu podnosi głowę i przyjmuje pozycje leżącą na mostku

- odruch ssania pojawia się po 20min

- pierwsze próby wstawania występują po ok. 30min od urodzenia, a po 60 (15-160min) źrebię pewnie stoi

- czas od wstania źrebięcia do znalezienia matki wynosi ok. 8min (4-15)

- od porodu do pierwszego ssania wymienia mija zwykle 87min (30-120)

- brak zdolności źrebięcia do wstania i ssania matki do 2h po porodzie świadczy o występowaniu u niego zaburzeń zdrowia.

- zdrowe źrebię oddaje w ciągu 24h (zwykle do 6h) smółkę oraz do 6h (samce) i 5h (samice) mocz.

Oddychanie (oceniamy typ, rytmiczność, częstość)- zaraz po urodzeniu 60-80/min; następnie 20-40/min

praca serca: liczba uderzeń 70 (40-80)/min; szmery, arytmia

błony śluzowe: wilgotność, barwa, czas wypełnienia naczyń włosowatych

ciepłota wewnętrzna: w pierwszych dniach życia 37,2- 38,9*C

brzuch (rozszerzenie): akumulacja gazów lub płynu w przewodzie pokarmowym, nagromadzenie moczu, krwi, nadmiar płynu otrzewnowego w jamie brzusznej. Wady rozwojowe: brak odbytu, atrezja jelita ślepego

powrózek pępowinowy: oznaki infekcji, zawilgocenie, przetrwały moczownik, krwawienia

układ kostny! Obrzęk stawów, bolesność (kulawki, infekcja jamy stawowej, urazy)

- obserwacja źrebiąt w ruchu- czy przykurcze ścięgien zginaczy palcowych- szczudłowatość, czy

kulawizny, bolesność, czy bolesny chód z podkasaniem brzucha- bolesność jamy brzusznej

jama ustna: zęby, przodozgryz, tyłozgryz, podniebienie: rozszczep podniebienia; odruch ssania, połykania

brzuch: omacywanie, osłuchiwanie- słychać szmery perystaltyczne (brak- atonia), pluskania (wczesny objaw biegunki), odgłos bębenkowy (wzdęcie jelit- obstrukcja przewodu pokarmowego)

układ moczowo- płciowy: wady rozwojowe, wnętrostwo, przepukliny, gromadzenie się moczu pod skórą czy w mosznie

oczy: entropiom, ektropium, owrzodzenia rogówki, wrodzona zaćma, skórzak rogówki, zapalenie błony naczyniowej

Do wczesnej diagnostyki infekcji oprócz badania klinicznego należy wykorzystać badania laboratoryjne:

Oznaki wcześniactwa:

- krótka, jedwabista; lub brak sierści na zadzie

- rozluźnione ścięgna- nadmierna giętkość kończyn

- chodzenie na piętkach

- obrzęki, bolesność stawów (infekcja, urazy)

gdy poród przed 320 dniem ciąży:

- mała masa urodzeniowa, słabość, problem z wstawaniem, zmniejszony odruch ssania, obwisłość uszu,

miękkość nozdrzy, wytrzeszcz gałek ocznych, bladość błon śluzowych, trudności w oddychaniu.

- wymaga opieki: odpowiednie odżywianie, żywienie pozajelitowe, ciepło

gdy poród przed 300 dniem ciąży- nie mają szans na przeżycie

Każde źrebię które jest małe, niezdolne do utrzymania homeostazy uznaje się za niedojrzałe nawet jeżeli urodziło się w terminie.

- przyczyny: zaburzenia ciąży, ciężkie porody, choroby matki

Punktowa ocena stanu noworodka w 1 minutę po porodzie:

0

1

2

Tętno

Niewyczuwalne

< 60min

> 60min

Oddechy

Niewyczuwalne

Nieregularne

Regularne

Napięcie mięśni

Bezwład

Ruchy kończyn

Pozycja mostkowa

Drażnienie nosa

Brak reakcji

Lekka rekcja

Kichanie, kaszel

7-8 pełne zdrowie

4-6 lekka depresja

0-3 głęboka depresja


Wyszukiwarka