• Twórcą terminu „ped społ” to Adolf Diesterweg

• Dostrzegł on zróżnicowanie społeczne, złożoność struktury społeczeństwa i dlatego jego wkład jest ważny

• W Polsce Radlińska - czym społeczeństwo jest dojrzalsze to potrzeby społeczne są coraz większe i większe nimi zainteresowanie

• Stanisław Karpowicz - jego pedagogika społeczna opiera się na epistemologicznym paradygmacie nauki tzn.

poznać co było i co jest

wywnioskować co powinno być

wynaleźć środki i uczynić coś lepszym

Czym się zajmuje pedagogika społeczna?

• człowiekiem

• człowiekiem w otoczeniu

• środkami wychowawczymi

Kompetencje do wykonywania pracy pedagoga społecznego:

• zdolności społeczne (asertywność, empatia, komunikowanie)

• wytrwałość odporność na stres

• przebojowość (umiejętność znalezienia się w strukturach)

• tolerancja (otwartość, brak stereotypów)

• etyka zawodowa (dyskrecja, powściągliwość, nie naruszanie dóbr osobistych)

Błędy mówców

• niewłaściwe tempo mówienia 8%

• brak kontaktu wzrokowego 7%

• używanie uciążliwego „yyy” 13%

• stosowanie specjalistycznego słownictwa 22%

• powtarzanie słów 43%

• brak charyzmy mówcy 68%

• lekceważenie słuchacza 53%

Nadawca i odbiorca

• kod (abyśmy mogli się porozumieć potrzebny jest wspólny język czyli kod)

• komunikat

• szumy (wszystko co nam najbardziej przeszkadza w słuchaniu)

• kanał (to forma/droga przesyłu)

• kontekst

• sprzężenie zwrotne

Cechy komunikowania

• proces złożony

• proces dynamiczny

• proces celowy i świadomy

• proces interakcyjny

• proces nieodwracalny

• proces symboliczny

• proces ciągły

• proces społeczny

• proces nieuchronny

• proces kreatywny

Komunikowanie w ujęciu procentowym Mehrabiana

• 55% komunikatów wyrażonych jest przez mowę ciała

• 35% stanowi ton głosu

• 7% przekazu dokonuje się przez słowa

Rodzaje szumów

• zewnętrzne (otoczenie jak: upał, chłód, hałas)

• wewnętrzne (nasze uczucia, niedyspozycje, stereotypy, uprzedzenia)

• semantyczne (źródłem jest niestosowne użycie słów co prowadzi do niezrozumienia)

Zasadnicze prawa komunikacji

• nie można się nie komunikować

• komunikując się pamiętaj o innych

Brak komunikacji prowadzi do

• piętrzenia się kłopotów wychowawczych

• nieumiejętnego kształtowania asertywności

• alienacji jednostki

• aspołecznej postawy

• samobójstw

• poszukiwania środków zastępczych w wyrażaniu samego siebie

Skoro jestem rozmawiaj ze mną

• rozmowa jest podstawą dobrych kontaktów w rodzinie

• rozmowa pozwala lepiej poznać świat, oczekiwania, marzenia i problemy dziecka

• staraj się zrozumieć swoje dziecko - łatwiej je ustrzeżesz przed narkotykami

Relacje międzyludzkie

• równorzędne (symetryczne)

• nierównorzędne (komplementarne)

budują jakość komunikacji

Wychowanie opiera się na

• szacunku

• taktowności

• poważnym traktowaniu dziecka

Sposób w jaki rozmawiamy ze sobą w rodzinie kształtuje nasze poczucie wartości albo kompleks niższości

Dlaczego trudno nam rozmawiać z dziećmi

• ponieważ z nami w dzieciństwie komunikowano się destrukcyjnie

• ponieważ sami jesteśmy mniej lub bardziej przyzwyczajeni do autorytarnych struktur i bez zastanowienia się im poddajemy

• ponieważ wielu z nas nie nauczyło się dostrzegać uczuć, odpowiednio ich wyrażać i zgodnie z nimi postępować

• ponieważ nie nauczyliśmy się rezygnować, przez co stawiamy sobie zbyt duże wymagania i przeciążamy się

• ponieważ sami często czujemy się gorsi, nieszczęśliwi, zestresowani, niezadowoleni i przeciążeni

• ponieważ często w ogóle nie zauważamy, jak destrukcyjnie, obraźliwie, niemalże wrogo komunikujemy się z innymi

• ponieważ nie nauczyliśmy się rozmawiać, jak rozmawiamy

Słuchanie jest największą sztuką

Komunikacja niewerbalna

Kinezjetyka (mowa ciała)

• postawa ciała

• mimika twarzy

• gestykulacja

• ruchy ciała

• kontakt wzrokowy

Gesty

• gesty w pełni świadome np. uścisk dłoni

• gesty nieświadome (wyrażają twój nastrój i są sygnałem dla otoczenia) np. pocieranie nosa, drapanie za uchem

• gesty dodające pewności siebie (przekonujemy siebie że wszystko jest w porządku) np. poprawianie włosów

• gesty zmniejszające napięcie np. obgryzanie paznokci

Analiza mowy ciała zawiera ryzyko nadinterpretacji

Jednym z najprostszych sposobów zdobywania zaufania jest przybranie takiej samej postawy jak rozmówca, zgodnie z zasadą „zachowanie rodzi zachowanie”

Proksemika - dystans interpersonalny i relacje

• 45 cm - strefa intymna

• 120 cm - strefa osobista

• 360 cm - strefa oficjalna

• Powyżej 360 cm - strefa publiczna

Proksemika w odsieczy - przestrzeń

• jeśli czujemy się „ważni”, zajmujemy więcej przestrzeni to łatwo możemy kogoś onieśmielić

• jeżeli stoimy, jesteśmy bardziej zdecydowani (dlatego zebrania, gdzie ma zapaść szybka decyzja powinny odbywać się na stojąco)

• ktoś, kto wykorzystuje przestrzeń inaczej niż ty, jest postrzegany jako osoba „zagrażająca”

• jeśli jesteś pewny siebie, możesz swobodnie stać lub siedzieć i pozwolić, aby inni na ciebie patrzyli

Wyrazem postawy ciała mogą być informacje

• jak reagujesz na stres - postawa: ucieczka lub walka

• jak czujesz się w danym miejscu

• jak przebiega proces starzenia się

Funkcje sygnałów niewerbalnych

1. Funkcja zastępowania - zastępowanie słów lub zdań przez charakterystyczne ruchy, gesty, znaki

2. Funkcja uzupełnienia - uzupełnienie przekazu werbalnego

3. Funkcja ekspozycji - ukazanie uczuć i emocji (ich wzmocnienie lub ukrycie)

4. Funkcja regulacyjna - regulacja płynności konwersacji (np. skinięcie głową, zmarszczenie brwi)

5. Funkcja moderująca - łagodzenie napięć jakie przeżywa jednostka (np. obgryzanie paznokci, drapanie się po głowie)

Postawy mówców

• smutas

• przyczajony

• pajac

• wiatrak

Klucz do doskonałego przemawiania

1. bądź entuzjastą

2. bądź dowcipny

3. zrób coś nieoczekiwanego

4. powtarzaj

5. korzystaj z rekwizytów

6. mów obrazami

7. demonstruj

8. personalizuj

9. wzywaj do działania

Dlaczego ludzie nie słuchają

• coś lub ktoś rozprasza naszą uwagę

• pochłaniają nas nasze myśli

• rozprasza nas mowa ciała dialogującego z nami

• mówca widmo, orator anemik

• brak kontaktu wzrokowego

• oczekiwanie na zabranie głosu

• abnegacja mówcy

Bariery utrudniające słuchanie

Nie słuchamy, gdy stosujemy:

1. Filtrowanie - słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje

2. Porównywanie - oceniamy czy dorównujemy sobie z rozmówcą

3. Skojarzenia - treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenie, w które się zagłębiamy

4. Przygotowywanie odpowiedzi - myślimy co za chwilę odpowiedzieć, choć staramy się wyglądać na zainteresowanych

5. Domyślanie się - usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma „naprawdę” na myśli

6. Osądzanie - w trakcie rozmowy osądzamy i reagujemy schematycznie

7. Utożsamianie się - cokolwiek mówi rozmówca, odnosimy do własnego życia i osądzamy w kontekście własnych doświadczeń

8. Udzielanie rad - słuchamy tylko początku, szukając rady dla rozmówcy

9. Sprzeciwianie się - a) gaszenie - wygłaszamy sarkastyczne uwagi, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy b) dyskontowanie - słyszymy komplement i wyliczamy wszystko, co może obniżyć jego wartość

10. Przekonanie o swojej racji - podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne stanowisko; przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki i brak zgody na inny punkt widzenia

11. Zmiana toru - obracamy wypowiedź rozmówcy w żart lub zmieniamy temat

12. Zjednywanie - słuchamy na tyle, aby nie zgubić wątku, ale tak naprawdę w ogóle się nie angażujemy

Jak ulepszyć słuchanie

• utrzymuj kontakt wzrokowy

• rób notatki

• okazuj, że słuchasz

• nie kończ myśli za innych

• słuchaj i mów, a nie mów i słuchaj

• unikaj przedwczesnego oceniania

• wizualizuj

• rób pauzy

Predyspozycje do komunikowania interpersonalnego

• ucho relacyjne (najgorsze)

• ucho apelowe

• ucho ujawniania siebie

• ucho rzeczowe (najlepsze)

Uszy von Thuna - 4 płaszczyzny komunikacji

1. Płaszczyznę rzeczową (formalną) - poprzez którą przekazujemy pewne informacje w sposób oczywisty i formalny

2. Płaszczyznę autoportretu (autoprezentacji) - poprzez którą informujemy, w jakim jesteśmy nastroju gdy wypowiadamy się (nadajemy komunikat)

3. Płaszczyznę wzajemnych relacji - która informuje o stosunku do rozmówcy lub otoczenia

4. Płaszczyznę apelu - w którym jest zawarte nasze życzenie do odbiorcy

Systemy komunikacyjne

Osoby preferujące system wzrokowy	Osoby preferujące system słuchowy	Osoby preferujące system kinestetyczny	Osoby preferujące zmysł węchu i smaku
patrzeć obraz wyobraźnia scena wiedzieć obserwować wyglądać	mówić akcent dźwięk cisza przenikliwy wokalny niemy głosić	dotyk kontakt drapać pochwycić napięcie delikatny szorstki	pachnący świeży aromatyczny słodki

Komunikacja a płeć

• mężczyźni mówią o rzeczach, wokalizacja pauz „eee” „uhm”, czas teraźniejszy, stosowanie zaimka „ja”, błędy gramatyczne

• kobiety mówią o uczuciach

ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZE

Prawidłowe środowisko wychowawcze (pozytywne)

1. Kultura

• musi być wpisana w tradycję

• musi mieć charakter dostępny dla nas

• musi mieć formę, którą my zaakceptujemy

2. Normy społeczne

• muszą być akceptowane przez środowisko

• muszą się odwoływać do uznanych wartości

• muszą być usankcjonowane prawnie lub tradycją

Proces wychowawczy (środowisko wychowawcze) odwołuje się do pewnych naszych sfer.

• kształtuje nasze myślenie (poglądy, postawy, zachowania, charakter)

• kształtuje nasze działania

• kształtuje przekazywanie

Środowisko - to krąg osób, rzeczy i stosunków otaczających człowieka w jego życiu indywidualnym i zbiorowym

polega to na

• oddziaływaniu (bodźcowym)

• wytwarzaniu trwałych wartości

• przekazywaniu tych wartości dalej

Współczesne środowisko wychowawcze charakteryzuje się takimi cechami jak:

1. Nakładanie się wymiaru lokalnego i globalnego czyli tzw. globalizacja

2. Wielowymiarowość środowiska wychowawczego (środowisko wychowawcze jest zarówno źródłem, formą i celem edukacji i wychowania)

3. Akcentowanie wartości (wizja nowego człowieka: odpowiedzialny, świadomy swoich możliwości i ograniczeń, pragmatyczny, tolerancyjny, twórczy)

4. Traktowanie sił ludzkich jako podstawowe ogniwo środowiska wychowawczego

5. Uznanie polityki i prawa za istotne elementy środowiska wychowawczego

6. Wspólnotowość środowiska wychowawczego (zwłaszcza wspólne wartości)

Współczesne środowisko wychowawcze charakteryzuje się takimi cechami jak:

• personalizacja środowiska wychowawczego (oddziaływania wychowawcze skierowane ku jednostce i ku temu co niewidzialne - aspekt transcendentny: kultura i religia)

• umiejscowienie w środowisku wychowawczym przekazu pośredniego (rola mediów)

• nadanie szczególnej rangi relacjom międzyludzkim (oddziaływanie wychowawcze to dialog, współdziałanie ludzi)

• odejście od wizji formalnej (traktowania z góry)

• integracja treści i działalności opiekuńczo wychowawczej

Pojęcie integracji, na gruncie pedagogiki społecznej może być rozumiane jako

• proces różnorodnych działań opiekuńczo -wychowawczych mających na celu łączenie ich (wszystkich kierunków i form działalności) w jednolitą całość strukturalną i funkcjonalną po to, aby zapewnić optymalną realizację zadań i celów opieki i wychowania.

• rezultat tego procesu - zwarta, scalona wewnętrznie struktura organizacyjno - treściowa działalności opiekuńczej i wychowawczej danej placówki lub zespołu tych placówek, instytucji opiekuńczo - wychowawczych na terenie środowiska lokalnego i okolicznego.

Typy środowisk

• środowisko naturalne

• środowisko społeczne

• środowisko kulturowe

Wyróżniamy środowiska wychowawcze

• rodzina

• szkoła

• klasa

• grupa rówieśnicza

• środowisko lokalne

• media

• organizacja i stowarzyszenia

• zakład pracy

Środowiska wychowawcze należy uporządkować

Środowisko naturalne dla dzieci i młodzieży to

• rodzina

• środowisko lokalne

• grupy rówieśnicze

Intencjonalne (instytucje opiekuńcze) to

• instytucje opieki nad dziećmi o różnego typu upośledzeniach rozwojowych - są to zakłady specjalne dla dzieci głuchoniemych i ociemniałych

• pogotowia opiekuńcze i zakłady wychowawcze sprawujące opiekę nad dziećmi i młodzieżą wykolejoną

• instytucje opieki zdrowotnej skupiające dzieci chore lub zagrożone chorobą. Zaliczamy do nich sanatoria i prewentoria dziecięce. Są to ośrodki przede wszystkim lecznicze. Pomoc pedagoga jest w nich jednak niezbędna. W przypadkach bowiem dłuższego przebywania dziecka w zakładzie konieczne jest zorganizowanie jego życia i nauki w taki sposób, aby zapewnić mu możliwie pełny rozwój, zbliżyć warunki życia do normalnych i ułatwić powrót — po wyzdrowieniu — do normalnego życia, do szkoły.

• instytucje opieki całkowitej - domy dziecka, rodziny opiekuńcze

Placówki wspomagające rozwój dzieci (instytucje wychowania pozaszkolnego):

• świetlice i czytelnie dziecięce i młodzieżowe

• tereny zabaw i gier ruchowych - ogrody jordanowskie i boiska

• kolonie dla dzieci i młodzieży

• poradnie różnego rodzaju.

Siła oddziaływania środowisk zależy od

• podatności (nas samych)

• autorytetu (osoby kreującej)

• narzędzi i środków użytych do kształtowania

Jakie narzędzia i środki najsilniej aktualnie oddziaływują na człowieka i kształtują człowieka?

Odpowiedź: Ewolucja (na poziomie kulturowym, technicznym, ekonomicznym, geograficznym)

Rodzina

• pierwsza i fundamentalna grupa w życiu dziecka (od narodzin do starości)

• naturalne środowisko wychowawcze (obok środowiska lokalnego i grup rówieśniczych)

• opiera się na związkach krwi, małżeństwa lub adopcji

• spełnia bardzo ważne funkcje (utrzymanie ciągłości biologicznej + rozwój psychospołeczny jednostki i społeczeństwa).

Typy rodzin

Rodzina pełna

• spełnia najbardziej optymalne warunki dla pełnienia funkcji wychowawczej, jest to rodzina złożona z dwojga rodziców i dzieci, połączonych ze sobą silną więzią emocjonalną, w której się przestrzega powszechnie uznawanych zasad, norm, wartości i ideałów.

Wszelkie pozostałe typy rodzin znacznie utrudniają pełnienie w nich funkcji wychowawczej:

Rodziny rozbite

• w skutek trwałej nieobecności jednego z rodziców w wyniku rozwodu, separacji, dezercji, a niekiedy z powodu z powodu śmierci lub wyjazdu za granicę.

Rodziny zrekonstruowane

• przez zawarcie po ich rozbiciu nowego lub kolejnego małżeństwa, albo też przez adoptowanie nowego dziecka.

Rodziny zdezorganizowane

• rozbite wewnętrznymi niepowodzeniami ich członkowie pozostają ze sobą w permanentnych konfliktach, przyczyna dezorganizacji mogą być: alkoholizm, wzajemna niechęć, podejrzliwość.

Rodziny zdemoralizowane

• pozostające w konflikcie z prawem lub sąsiadami, co nie wyklucza bliskich i serdecznych kontaktów między domownikami.

Rodziny zastępcze

• także zaliczane do rodzin niepełnosprawnych. Są to rodziny zajmujące się rozwojem i wychowaniem dzieci „których rodzice nie żyją, bądź nie są w stanie ich wychować". Rodziny te na ogół należycie wywiązują się ze swych zadań wychowawczych, w porównaniu zwłaszcza z domami dziecka.

Funkcje rodziny jako grupy społecznej

• prokreacyjna (biologiczna) - mająca na celu zrodzenie potomstwa, czyli zapewniająca społeczeństwu ciągłość biologiczną, a także zaspokajanie potrzeb erotyczno-seksualnych małżonków

• opiekuńcza - polegająca na udzielaniu konkretnej pomocy członkom rodziny w różnych sytuacjach i okolicznościach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaspokoić swych podstawowych potrzeb.

• gospodarcza (ekonomiczna) - dotycząca zapewnienia członkom rodziny niezbędnych warunków do utrzymania się przy życiu, czyli dostarczanie rodzinie dóbr materialno-bytowych.

• wychowawcza (socjalizacyjna) - przejawiająca się m. in. we wprowadzaniu członków rodziny w szeroko rozumiane życie społeczne łączenie z językiem ojczystym, obyczajami, wzorami zachowań i wartościami kulturowymi.

• stratyfikacyjna - gwarantująca członkom rodziny określony status życiowy, wyznaczająca ich przynależność do określonej klasy czy warstwy społecznej

Prawidłowe spełnianie funkcji wychowawczej polega w szczególności na

• zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych i psychospołecznych dzieci, w tym zwłaszcza potrzeby bezpieczeństwa, miłości i afiliacji (przynależności), uznania i samourzeczywistnienia

• dostarczaniu pożądanych społecznie wzorców zachowań, wyzwalających u dzieci procesy identyfikacji z rodzicami

• przekazywaniu i przyswajaniu wartości, norm i zasad współżycia i współpracy preferowanych w społeczeństwie, w którym żyją

• umożliwianiu dzieciom (poczynając od wczesnych lat życia) aktywnego udziału w różnego rodzaju czynnościach i obowiązkach domowych, traktując je zarazem jako równoprawnych partnerów życia rodzinnego

• rozwijaniu i rozszerzaniu kontaktów międzyludzkich, tj. pogłębianiu u dzieci więzi emocjonalnej z krewnymi, przyjaciółmi znajomymi

• zabezpieczeniu możliwie pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego

• wprowadzaniu ich w świat kultury, czyli w materialny i duchowy dorobek ludzkości, przygotowaniu do samodzielnego życia poprzez wybieranie postawy twórczej i współuczestniczącej w otaczającym świecie.

Style wychowania w rodzinie

Styl demokratyczny

• z pedagogicznego punktu widzenia najbardziej pożądany - polega na nawiązywaniu przez rodziców przyjacielskich kontaktów ze swymi dziećmi: liczeniu się z ich potrzebami, umożliwianiu im powzięcia decyzji w sprawach rodzinnych.

• ważny jest tu podział obowiązków sprawowanych na zasadzie dobrowolności i zgodnie z możliwościami dzieci (nie jest przymuszane).

• rodzice nie karzą, ale stosują metodę perswazji.

Styl autokratyczny

• z pedagogicznego punktu widzenia raczej niepożądany i na ogół mało skuteczny.

• charakteryzuje się przeważnie dużym dystansem między rodzicami a dziećmi i nie wgłębiają się w ich potrzeby, uznają własne racje i nie znoszą sprzeciwu.

• dzieci nie mogą podejmować żadnych decyzji w sprawach rodzinnych - przymusza się je do pewnych zachowań i surowo karze.

• skutkiem tego stylu wychowania jest agresywność dzieci, kierują się one własnym egoistycznym interesem.

Styl liberalny

• podobnie wychowawczo szkodliwy. polega on na całkowicie niemal pozostawieniu dzieci samym sobie, na nie wtrącaniu się w ich sprawy, tolerowaniu aspołecznych zachowań

• dziecku wszystko wolno, na wszystko się mu pozwala, z niczego nie musi się tłumaczyć.

• zajmuje w rodzinie najwyższą pozycję - rodzice bardzo łatwo ulegają jego namową i spełniają niemal wszelkie jego zachcianki.

Co utrudnia wychowanie w rodzinie?

• brak lub niedosyt miłości macierzyńskiej n i ojcowskiej

• niedostateczne uruchomienie procesów identyfikacji z osobami znaczącym

• mało pogłębiona więź emocjonalna między rodzicami

• wadliwe postawy rodzicielskie

Brak lub niedosyt miłości macierzyńskiej i ojcowskiej

• może się okazać jedną z istotnych przyczyn poważnych niedomagań w wychowaniu rodzinnym

• należy pamiętać o konieczności obdarowywania dzieci miłością ze strony matki i ojca i o tym że ta miłość jest w wyraźnym stopniu zróżnicowania.

Erich Fromm

miłość macierzyńska

• bezwarunkowa (dziecko nie musi spełniać żadnych warunków, aby być kochane matkę);

• wszechogarniająca (matka kocha bez wyjątku wszystkie cechy swego dziecka)

• wszechobecna (matka potrafi kochać bez względu na okoliczności)

• nieustająca (matka nigdy nie przestaje kochać dziecka).

miłość ojcowska

• nie jest ani bezwarunkowa (aby na nią zasłużyć trzeba spełniać pewne warunki) ani wszechogarniająca (obejmuje w zasadzie tylko te cechy, które wydają się niezbędne do życia)

• ani też wszechobecna (ponieważ ojciec kocha dziecko przeważnie tylko wtedy, gdy ono na to zasłuży)

• nie jest nieustająca (ulega bowiem osłabieniu lub zanika w okresie osiągnięcia przez dziecko dojrzałości).

W przypadku braku lub ograniczeniu miłości rodzicielskiej okazywanej dzieciom:

• dzieci są pozbawione właściwego wzorca zachowań, a także może to spowodować u nich poczucie osamotnienia i wyobcowania, a tym samym niechęć do rodziców

• dzieci są przeważnie nadpobudliwe, pozbawione zdolności koncentracji, pozbawione umiejętności nawiązywania bliskich kontaktów z innymi ludźmi

• dzieci przejawiają nierzadko zaburzenia mowy i stany leku,

• dzieci odznaczają się zazwyczaj niskim stopniem uspołecznienia maja trudności w nauce.

Niedostateczne uruchomienie procesów identyfikacji z osobami znaczącymi - to czynnik decydujący o niepowodzeniach wychowawczych rodziców

Identyfikacja w znaczeniu pozytywnym

• jest fundamentalnym mechanizmem prawidłowego rozwoju dziecka w rodzinie

• jest spontanicznym i częściowo nieuświadomionym przejmowaniem przez jednostkę stanów psychicznych przypisywanych innej osobie. Dzięki temu jednostka przyswaja sobie wiele cech i sposobów zachowania się od osoby z którą się identyfikuje.

• Osoba ta jest z reguły ceniona i uznawana przez dzieci jako ktoś im bardzo bliski (osoba dla nich znacząca). Cieszy się ich zaufaniem i przy jej boku dzieci czują się bezpieczne. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie osobą taką staje się matka (szczególnie w pierwszym okresie życia dziecka), a następnie także ojciec. Procesy identyfikacji rozciągają się także na inne osoby. Toteż nie jest rzeczą obojętną, z jakimi osobami dziecko przebywa oraz kogo najbardziej lubi i podziwia.

Mało pogłębiona więź emocjonalna między rodzicami

• przejawia się w mniej lub bardziej jawnych konfliktach interpersonalnych

• sporadyczne tego rodzaju konflikty, wpisane niemal „prawie" w życie rodziny nie powodują większych ujemnych następstw dla prawidłowego przebiegu procesu wychowania w rodzinie

• częste ich pojawianie się i to szczególnie atmosferze ostrych czy dramatycznych napięć lub w obecności dzieci, może wyraźnie zdezorganizować proces wychowawczy i prowadzić do trwałej dezintegracji życia rodzinnego.

Wskaźniki takiej dezorganizacji

• awantury między rodzicami (często z błahych powodów)

• wybuchowe i nieopanowane zachowania jednego z dwojga rodziców lub obojga rodziców

• może także być alkoholizm ojca lub matki czy innego typu uzależnienia rodziców.

Prowadzi to wszystko do

• nawarstwiania się w dziecku ujemnych przeżyć i doświadczeń

• czasami staje się jawnym aktem poniżania poniewierania

• blokuje zaspokajanie podstawowych potrzeb psychospołecznych i biologicznych dziecka

• pozbawia je „ciepła uczuciowego", poczucia bezpieczeństwa i wspólnoty rodzinnej, wewnętrznego ładu i spokoju

• dziecko zaczyna szukać namiastki więzi uczuciowej poza domem, niestety często napotyka na osoby równie nieodpowiedzialne.

Wadliwe postawy rodzicielskie

Nadmierny dystans uczuciowy rodziców wobec dziecka

unikająca

• na ogół słabe przywiązanie rodziców do dziecka i stałe niemal okazywanie swojej obojętności uczuciowej. Rodzice pozbawieni głębszej więzi emocjonalnej z dzieckiem, a także nie przeżywają przyjemności z racji przebywania z nim.

odtrącająca

• traktowanie dziecka jako ogromnego ciężaru jaki spoczywa na rodzicach. Zadanie związane z opieką i wychowaniem dziecka uznawane za przykry obowiązek, wykraczający poza siły rodziców i ich możliwości.

Przesadne koncentrowanie się rodziców na dziecku

postawa nadmiernie wymagająca

• polega na stawianiu dziecku przesadnie wygórowanych żądań, którym nie jest w stanie ono sprostać mimo najlepszych swych chęci (zazwyczaj żądania nie liczące się z indywidualnymi cechami i możliwościami dziecka).

postawa zbyt chroniąca

• odznacza się zbyt czułą opieką nad dzieckiem i przesadnie dużą pobłażliwością oraz zaspokajaniem niemal każdego jego kaprysu, uniemożliwia to aktywność i samodzielność, np. w takich czynnościach jak ubieranie itp.

Tendencje XXI wieku w środowisku rodzinnym

• autonomizacja

• egalitaryzacja wewnątrz rodziny

• ustalenie nowej hierarchii dóbr

• zmiana szanowanych wartości

• zamiana ról

• patologizacja

• malenie spójności

Szkoła - uwagi podstawowe

• w odróżnieniu od rodziny funkcjonuje w warunkach zinstytucjonalizowanych

• zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych

• odpowiedzialnymi za poprawne jej funkcjonowanie są: dyrektor szkoły wraz z zastępcami i radą pedagogiczną

• na szkołę mają dodatkowo wpływ: samorządy uczniowskie, sami uczniowie oraz rodzice

Funkcje szkoły

• dydaktyczna (kształcąca) - przekazywanie wiedzy z różnych dziedzin nauki, techniki, literatury, sztuki

• wychowawcza - kształcenie postaw wobec rzeczy, ludzi, norm, wartości

• opiekuńcza - zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów.

Szkoła względem społeczeństwa spełnia określone funkcje

• Funkcje edukacyjne - przekazywanie określonej wiedzy, umiejętności i nawyków.

• Funkcje selekcyjne - szkoły decydujące o ilości i jakości przygotowanych kadr, ich doborze specjalizacji przy uwzględnieniu stopnia demokratyzacji, wyrównywania startu życiowego.

• Funkcje adaptacyjne i kulturowe, wyrażające się we wprowadzaniu do społeczności lokalnej i jej kultury.

• Funkcje ideologiczne - wskazują określone cele działania, filozofię edukacji; ideologia dotyczy postaw i opinii, przekonań i poglądów kształtowanych również przez szkoły

• Funkcje integracyjne i dezintegracyjne - szkoła nie tyko zbliża, ale i dzieli, wpływa pośrednio lub bezpośrednio na społeczność pozaszkolną

• Funkcje opiekuńcze i wychowawcze - szkoła spełnia w następujących formach: diagnozowanie sytuacji dziecka w rodzinie , w środowisku , profilaktyka ,,stymulowanie rozwoju poradnictwo , integracja i koordynacja działalności opiekuńczo-wychowawczej. Dzisiejsza szkoła wychowuje przy czym stara się to robić zgodnie z aktualnymi i przyszłymi potrzebami społeczeństwa .Szkoły współczesne łączą wychowanie ogólne z treściami wychowawczymi, niezbędnymi dla przyszłej pracy zawodowej czy kierunków działalności społecznej wychowanków".

Niedomagania szkoły

1. Preferowanie funkcji kształcącej kosztem niedomagania funkcji wychowawczej

2. Przeładowanie programu nauczania:

3. Stosowanie w nadmiarze tradycyjnych metod nauczania:

4. Przestarzała organizacja procesu nauczania:

5. Braki w należytym przygotowaniu kadry nauczycielskiej.

6. Braki w wyposażeniu materialnym szkoły.

7. Niedożywianie uczniów.

Drogi naprawy szkoły

• Racjonalne i zarazem twórcze korzystanie z przysługującej poszczególnym szkołom autonomii w obecnym systemie edukacji (chodzi przede wszystkim o stworzenie w nich pogodnej i serdecznej atmosfery, a jednocześnie pozytywnej motywacji do nauki).

• Działalność samorządów uczniowskich (zgłaszanie przez nie pozytywnych inicjatyw i podejmowanie działań celem uatrakcyjnienia życia szkolnego).

• Wzmożona współpraca nauczycieli i rodziców, a nade wszystko udział tych ostatnich w ocenie całokształtu danej szkoły i poszczególnych nauczycieli.

• Unowocześnienie metod nauczania i wychowania (upowszechnienie wśród nauczycieli najnowszych zdobyczy takich dyscyplin naukowych, jak psychologia, pedagogika, teoria organizacji i kierowania, a także udoskonalenie systemu kształcenia nauczycieli).

• Rozwijanie umiejętności psychopedagogicznych (umiejętność akceptacji, samooceny i samokontroli, nawiązywania z dzieckiem kontaktu emocjonalnego), zapoznawanie się z dynamiką grupową klasy i praktycznym wykorzystaniem jej w procesie wychowania i nauczania.

• Świadome odwoływanie się do doświadczeń niektórych szkół alternatywnych (zorganizowanych wg odmiennych projektów edukacyjnych, które stanowią alternatywę wobec koncepcji realizowanych w szkołach prowadzonych przez organy administracji państwowej lub gminnej).

Klasa

• nieodłączną częścią szkoły jest klasa szkolna. stanowi ona grupę społeczną. ta grupa społeczna jaką jest klasa posiada tzw. dynamikę grupową. jest układ pewnych działań, sił, jest to struktura klasy, czyli zajmowane przez uczniów pozycje względem siebie, wspólnie uznawane normy.

• klasa stanowi zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, zajmujących różne pozycje, mających wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie.

• klasa stanowi zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziałujących, zajmujących różne pozycje, mających wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie.

• klasa początkowo tworzy jedynie formalnie zorganizowaną grupę społeczną, z czasem nawiązywanie kontaktów znacznie pogłębia ją i staje się grupą społeczną.

• w klasie poszczególni uczniowie zajmują różne pozycje. zajmują je w zależności od pełnionych funkcji, stopnia okazywania im sympatii lub antypatii, osiąganych dobrych lub złych wyników w nauce, posiadanych uzdolnień - ich braku lub odznaczania się siłą lub słabością fizyczną.

Struktura klasy

• każda struktura, typowa dla klasy szkolnej jako grupy społecznej , ma z reguły charakter hierarchiczny - tzn. uczniowie mogą zajmować wysokie i niskie pozycje, np. najwyższą pozycję posiadają uczniowie lubiani, a najniższą nielubiani.

Pozycja ta zależy od wielu uwarunkowań

• możliwości wywierania lub nie wpływu na innych

• stopnia w jakim uczeń jest lubiany lub nielubiany

• umiejętności nawiązywania kontaktów (lub jej braku)

• podporządkowania lub niepodporządkowania się normom nieformalnym obowiązującym w klasie

• wysokie lub zaniżone uzdolnienia intelektualne

• przyjemny lub nieprzyjemny wygląd fizyczny

Struktura władzy (utworzona m. in. ze względu na pełnione funkcje w klasie)

• struktura socjometryczna (ze względu na odczuwane sympatie, uznanie, popularność lub niechęć i wrogość)

• struktura komunikowania się (przekazywanie informacji).

Inny podział:

• struktura formalna (obowiązujące w klasie przepisy i rozporządzenia władz szkolnych, tj. np. regulaminy i zwyczaje szkoły),

• struktura nieformalna (powstaje żywiołowo, jest rezultatem spontanicznych oddziaływań uczniów).

Normy klasy szkolnej

• Normy grupowe - są to normy "wypracowane" przez samych uczniów, które stanowią dla nich ważny układ odniesienia, regulujący ich zachowanie w różnych sytuacjach.

• Są one raczej rzadko zwerbalizowane i wyraźnie uświadomione, a tym bardziej nigdy na ogól nie spisane. Stanowią wspólnie podzielany pogląd uczniów danej klasy na temat pożądanego sposobu ich postępowania, zwłaszcza w trakcie lekcji.

Na ogół normy wyłaniające się w grupie (też w klasie), to normy

• dotyczące zadania, regulujące metody i sposoby postępowania niezbędne do realizacji celu grupowego

• regulujące interakcje w grupie - powodujące przewidywalność zachowań poszczególnych osób i zapobiegające pojawianiu się konfliktów

• dotyczące postaw i przekonań, określające, jakie postawy są w grupie pożądane, jakie zaś są godne potępienia

• dotyczące zewnętrznych zachowań, np. regulujące sposób ubierania się, uczesania czy postępowania (normy te służą ułatwieniu identyfikacji jednostki z grupą)

Przywództwo formalne i nieformalne w klasie

• związane z nieformalnym nurtem życia klasy. pełnione tam role przywódcze nie zawsze idą w parze z wykonywaniem przez uczniów różnego rodzaju zadań lub sprawowania określonych funkcji na rzecz klasy. przywódcami nieformalnymi w klasie są zazwyczaj uczniowie lubiani i cieszący się wysokim uznaniem swych kolegów klasowych.

• nieformalne przywództwo jest rezultatem wzajemnego oddziaływania z jednej strony osobowości, wyglądu zewnętrznego czy siły fizycznej uczniów, z drugiej sytuacji, w jakiej aktualnie znajduje się klasa. Przywódcami przeważnie stają się uczniowie, którzy w zaistniałej sytuacji mogą dopomóc klasie w zaspokajaniu potrzeb i realizowaniu upragnionych dążeń.

• często przywódcy nieformalni, jak i pozostali uczniowie nie uświadamiają sobie, że mają do czynienie z przywództwem nieformalnym, nie zdają sobie sprawy z ról pełnionych w klasie. Brak formalnych oznak władzy.

• przywódcy nieformalni wywierają na uczniów swojej klasy znacznie większy wpływ, niż osoby sprawujące nad nimi formalną władzę. wpływają na nich jednak zgodnie z ich życzeniami i pragnieniami.

• tracą oni swoją władzę, gdy wyraźnie sprzeniewierza się oczekiwaniom klasy lub, gdy następuje w klasie sytuacja, do której on nie dorasta. duże liczebnie klasy sprzyjają wyłanianiu się co najmniej kilku przywódców, pozostających nierzadko wobec siebie w stosunkach hierarchicznych czy wręcz antagonistycznych. prowadzi to do rozbicia klasy. przywódca formalny może czasami zaskarbić sobie cechy przywództwa nieformalnego

Spoistość klasy szkolnej

• inaczej zwana: spójnością, zwartością, integracją czy więzią wewnątrzgrupową

• dla jednych oznacza ono silne poczucie przynależności do grupy, dla innych to wzajemna życzliwość i serdeczność wszystkich jej uczestników.

• może też oznaczać wspólne dążenie ich do osiągnięcia tego samego celu i ponoszenie współodpowiedzialności za to, co dzieje się w grupie.

Przez spoistość rozumie się

• atrakcyjność grupy dla jej członków

• gotowość dążeń członków grupy do osiągnięcia wspólnych celów

• koordynację podjętego wspólnie przez członków grupy problemu.

Uwaga

Rozumienie spoistości wiąże się zawsze z emocjonalnym przywiązaniem do swojej grupy

Czynniki zwiększające i pomniejszające spoistość klasy

• pozytywnie wpływają: zaspokojenie przez uczniów swojej potrzeby uznania i prestiżu, współdziałanie i współpraca a nie współzawodnictwie, częste kontakty towarzyskie, podobny sposób myślenia itp.

• Zmniejszenie spoistości klasy powodują: niedosyt lub brak zaspokajania podstawowych potrzeb uczniów, przeżywane rozczarowania w klasie, różne poglądy na interesujące ich sprawy, przeświadczenie uczniów o zbytniej dominacji niektórych z nich itp.

W zespole podstawowym jakim jest klasa szkolna, można wyodrębnić

• stosunki rzeczowe, oparte na wspólnym działaniu i poczuciu odpowiedzialności za wyniki pracy zespołowej

• stosunki osobowe, w szczególności koleżeńskie i przyjacielskie.

GRUPA RÓWIEŚNICZA jako środowisko wychowawcze - istotna grupa wychowawcza

Grupa rówieśnicza

• Grupa rówieśnicza to grupa ludzi wyodrębniona nie na zasadzie elementu demograficznego-wieku, ale z racji więzi.

Grupa rówieśnicza pierwotna

• członkowstwo jest spontaniczne

• więzi osobowe i powszechna identyfikacja

• umowny system kontroli

• zmienność i okazjonalność celów

• labilność struktury

• przywództwo wynika z cech osobowych i zgody grupy

• poczucie przynależności i odrębności

Grupa rówieśnicza celowa

• członkowstwo formalne

• dominują więzi rzeczowe i stosunki organizacyjne

• możliwe wielkie grupy

• posiada strukturę i hierarchię

• formalne wzory zachowań

• centralizacja decyzji

• formalne wzory zachowań

• wyspecjalizowane kierownictwo

• uniformizm organizacji

PEDAGOGIKA CZASU WOLNEGO

Definicja czasu wolnego - czas wolny jest to czas bez obowiązków, przeznaczony na zajęcia dowolne

Czas wolny można ująć w 3 aspektach

1. socjologicznym (czas wolny służy do socjalizacji społecznej)

2. psychologicznym (zajmuje się sferą psychiki)

3. pedagogicznym (zajmuje się edukacją, wychowaniem, kształtowaniem)

Podstawowe czynniki warunkujące ilość czasu wolnego i sposób jego spędzania

• istniejąca moda

• rodzaj szkoły

• prawidłowa organizacja zajęć ucznia

• wiek i status młodzieży

• ilość czasu wolnego posiadanego przez ucznia i możliwość jego właściwego twórczego spożytkowania

• warunki materialne rodziców

• posiadanie przez dom rodzinny środków masowego przekazu

• wykształcenie i kultura życia codziennego rodziców

• stosowne formy i sposoby spędzania czasu wolnego przez krewnych i inne osoby dorosłe

• wytworzone u dzieci i dorosłych tradycyjne nawyki w zakresie kulturalnego, aktywnego wypoczynku

• środowisko lokalne, ośrodki rekreacyjne znajdujące się w tym środowisku

• inne

6 kategorii sposobów spędzania wolnego czasu

1. związana z przyjętymi na siebie obowiązkami (dokształcanie, pomoc rodzinie, religijne, działalność organizacyjno-społeczna)

2. związana z aktywnością w dziedzinie artystycznej, turystycznej, sportowej, technicznej

3. związana z uczestnictwem w kulturze (w formie odbioru środków masowego przekazu)

4. związana z uczestnictwem w życiu społecznym (przebywanie z sympatią, spacery z kolegami, dyskoteki i inne)

5. związana z realizacją indywidualnych zamiłowań (hobby i bierny odpoczynek)

6. o charakterze patologii społecznej (nałogowe picie alkoholu, narkomania, nadużycia seksualne, przestępczość)

Współczesne formy spędzania czasu wolnego

• środki masowego przekazu

• turystyka

• sport

• teatr, kino, muzea, wystawy, filharmonia

• amatorstwo artystyczne

• zabawy i kontakty towarzyskie

• aktywność społeczna

Według pedagogiki społecznej każdy człowiek ma wybierać taką formę spędzania wolnego czasu, jaka jest mu potrzebna, ale należy różnicować te formy (nie może to być ciągle tylko jedna i ta sama)

Budżet czasowy - to zestawienie odcinków czasu przewidzianych na realizację różnych czynności życiowych

Składniki główne budżetu czasu

• praca zawodowa

• dodatkowa praca zarobkowa

• dojazd do pracy

• zaspokojenie potrzeb organizmu

• obowiązki domowe

• obowiązki uczelniane

• zajęcia poza domem

• czas półwolny

• czas wolny

Systemy komunikacyjne

Osoby preferujące system wzrokowy	Osoby preferujące system słuchowy	Osoby preferujące system kinestetyczny	Osoby preferujące zmysł węchu i smaku
wzrok	mowa	dotyk	zapach smak

Płynność w stosowaniu kryteriów czasu wolnego

• zasada dobrowolności

• bezinteresowność

Rozwinięta definicja czasu wolnego

Czas wolny to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową, ani przez systematyczne kształcenie się uczelniane, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych, ani przez stałe obowiązki domowe i może być spożytkowana bądź na swobodne wczasowanie, bądź na życie rodzinne, obowiązki społeczne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści

Piramida Maslowa

OD GÓRY (szczytu) DO DOŁU

• potrzeby transcendencji

• potrzeby samorealizacji

• potrzeby szacunku i uznania

• potrzeby miłości i przynależności

• potrzeby bezpieczeństwa

• potrzeby fizjologiczne

Potrzeby

1. transcendencji - to potrzeby duchowe

2. samorealizacji - wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości; potrzeby estetyczne i poznawcze

3. szacunku i uznania - potrzeby uznania i prestiżu we własnych oczach i w oczach innych ludzi:

4. przynależności - występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich, intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy

5. bezpieczeństwa - pobudzają do działania zapewniając nienaruszalność, ujawniają się gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne

6. fizjologiczne - gdy nie są zaspokojone dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka

Spędzanie wolnego czasu GUS 2004

Osoby niepełnosprawne i sprawne spędzają czas wolny na:

• Czytaniu

• oglądaniu telewizji

• Słuchaniu radia

• Innych czynnościach nie wymagających ruchu i wysiłku fizycznego

Osoby niepełnosprawne i sprawne spędzają czas wolny aktywnie na:

• Spacery

• Gimnastyka

• Jazda na rowerze

• Jazda na deskorolce

• Inny, niezbyt intensywny ruch

Najczęstsze zajęcia wykonywane w czasie wolnym

• Oglądanie telewizji

• Gra w gry komputerowe

• Czytanie książek i odrabianie lekcji

• Spotkania z rówieśnikami

Znaczenie wolnego czasu

• zdrowie

• pozytywny wpływ na pracę zawodową

• socjalizacja

• czynne i poznawcze samokształcenie

• zaspokajanie prestiżu

• relaks

Spędzanie wolnego czasu jest też patologią

Wpływ na patologiczne formy mają

• otoczenie/środowisko

• finanse

• moda/trend

• przyjemność

• osobowość (odporność psychiczna)

Czy formy spędzania wolnego czasu są pozytywne czy patologiczne zależy to od potrzeb (relaks, odpoczynek) i umiejętności doboru form spędzania wolnego czasu

Przejawy niewłaściwego zagospodarowania czasu wolnego

• Przemoc

• Sekty

• Patologie

• Dewiacje

Psychomanipulacja

Szeroko rozumiana psychomanipulacja tj. manipulacja sferą poznawczo-emocjonalną człowieka jest aktualnie powszechna. Pewne jej formy spotykane np. w reklamie, handlu czy polityce są (do pewnego stopnia) akceptowane społecznie. Inne z kolei takie jak: oszustwa, szantaż, wyłudzenie pieniędzy, maltretowanie psychiczne - nie tylko spotykają się ze społecznym potępieniem, ale również podlegają odpowiednim kategoriom prawnym

Sekta

Sekta to droga, która się podąża, sposób postępowania wg. Inny cer wersji sekta to grupa czy wspólnota, która oddzieliła się od większej, centralnej wspólnoty

Definicja sekty wg raportu MSWiA

Za sektę można uznać każdą grupę, która posiadając silnie rozwinięta strukturę władzy, jednocześnie charakteryzuje się znaczną rozbieżnością celów deklarowanych i realizowanych oraz ukrywaniem norm, w sposób istotny regulujących życie członków; która narusza podstawowe prawa człowieka i zasady współżycia społecznego, a jej wpływ na członków, sympatyków, rodziny i społeczeństwo ma charakter destrukcyjny

Dlaczego ludzie wstępują do sekt?

• Wyalienowanie środowiskowe i ideologiczne

• Słaba konstrukcja psychiczna

• Wpływ sił nadprzyrodzonych

• Potrzeba silnych doznań

• Zaburzona socjalizacja w rodzinie

Jakie grupy wyznaniowe ludzie zaliczają do sekt?

• Sataniści

• Krysznowcy

• Świadkowie Jehowy

• Zielonoświątkowcy

• Mariawici

• Buddyści

• Luteranie

• Wyznawcy judaizmu (Żydzi)

• Muzułmanie

• Prawosławni

• Inne

• Żadne

SPĘDZANIE CZASU WOLNEGO A MEDIA

• Internet i komputer

• Telewizja

• Prasa

• Książka

• Telefon komórkowy

Funkcje środków masowego przekazu w ujęciu funkcjonalnym

Ujęcie funkcjonalne uznaje media za autonomiczne instytucje z następującymi funkcjami:

• Informacja

• Korelacja

• Kontynuacja

• Rozrywka

• Mobilizacja

• + aktualnie dodana funkcja ekonomiczna

Info

• Przeciętnie dzieci spędzają 20 godzin tygodniowo przez ekranem, niektóre 40 godzin i więcej

• Według amerykańskich badań 90% dzieci w wieku 2 lat regularnie ogląda telewizję

• Badania wykazały że przeciętny przedszkolak spędza przed telewizorem 2 godziny 45 minut dziennie, pomimo tego, że nie jest w stanie w skupieniu oglądać programów dłużej niż 15-30 minut

Destruktywne skutki nieprawidłowych relacji dziecko - mass media (nieprawidłowy zakres i charakter korzystania przez dziecko z mediów)

• Rozleniwienie, bierna postawa, wulgaryzm, zjawisko relatywizmu poznawczego i etycznego, świadomość medialna

• Długotrwałe stany niepokoju, leku, strachu, nadmierna pobudliwość, koszmary senne, nieuzasadniona obawa przed agresja ze strony innych osób

• Odwrażliwienie - utrata wrażliwości na krzywdę innego człowieka

• Stany chorobowe - choroby oczu, układu kostnego, nerwowego i alergie

• Osamotnienie dziecka przed telewizorem

• Agresywne zachowania

• Dezorganizacja czynności dnia

Ułomności telewizji

• Dzieci bardzo rzadko oglądają telewizję z rodzicami

• Przedszkolaki chętnie naśladują bohaterów bajek telewizyjnych, zarówno w działaniu jak i mówieniu

• Ułomna strona bajek telewizyjnych jest duże natężenie głosu mówiących, język piskliwy a nawet wrzask

Pozytywne oddziaływanie telewizji

• Kształtowanie zainteresowań

• Dostarczanie i poszerzanie wiedzy i umiejętności

• Kształtowanie postaw społecznych

• Organizowanie rozrywki

• Inicjacja kulturalna

• Masowe dokształcanie

• Możliwości katartyczne

Negatywne oddziaływanie telewizji

• Zakłócenie organizacji dnia

• Chaos informacyjny

• Obciążenie systemu nerwowego

• Zagrożenie dla zdrowia fizycznego

• Zagrożenie dla zdrowia psychicznego

• Uczenie się aspołecznych form zachowania

• Zaburzenie życia rodzinnego

Czas wolny a Internet - objawy uzależnienia się

• Potrzeba korzystania coraz więcej

• Zespół abstynencki - złe samopoczucie, drażliwość, pobudzenie psychoruchowe, lęk, depresja przy zerwaniu kontaktu z Internetem

• Obsesyjne myślenie o Internecie i częste wykonywanie czynności z nim związanych np. czytanie czasopism na jego temat

• Korzystanie większe niż zamierzone

• Nieudane próby zaprzestania, okłamywanie rodziców, którym dziecko nie mówi o rzeczywistym czasie poświęconym na Internet

• Czerpanie poczucia wartości z udziału w grach i kontaktach internetowych

• Ograniczenie innych zajęć, ucieczka od problemów życia realnego, większość czasu spędzana w cyberprzestrzeni oraz pochłonięcie przez nią myśli i wyobraźni

Zalety korzystania z komputera i Internetu

• różnorodność

• szybkość

• bogactwo zasobów

• komunikacja

• interaktywność

• ekonomiczność

• multimedialność

Zadania edukacji medialnej

• Kształtowanie przekonania, że cierpienie, krzywda człowieka niezależnie od źródła rzeczywistego czy upozorowanego jest realna

• Rozwijanie umiejętności rozumienia i interpretacji treści przekazu

• Kształtowanie świadomości niebezpieczeństw jakie niosą media

• Rozwijanie umiejętności właściwego odczytywania scen przemocy i nadawania im znaczeń

• Tworzenie alternatywnych kanałów komunikacji międzyludzkiej

• Uczenie dzieci radzenia sobie z lękami

• Rozwijanie zdolności do stawiania pytań

• Wychowanie `do ciszy” w obcowaniu z mediami elektronicznymi

• Kształtowanie postawy selektywnego wyboru, aktywnego i krytycznego odbioru

Skutki natury społecznej - wynikają z braku proporcji między komunikacja twarzą w twarz a medialną.

CHARAKTERYSTYKA PROBLEMU SPOŁECZNEGO BEZDOMNOŚĆ

Stanowiska wobec bezdomności

• litość

• okrucieństwo

Reakcje na bezdomność

• w krajach wysoko rozwiniętych siła i różnorodność społecznej reakcji na bezdomność jest większa niż w Krajach Trzeciego Świata

Reguła 3B

• bezrobocie

• bezdomność

• bieda

Bezdomność obrosła w stereotypy

Bezdomność to stan, w którym:

• brak schronienia i bezpieczeństwa 65,1%

• brak mieszkania 53,5 %

• strata wszystkiego, co ważne w życiu 48,8 %

• cierpienie z powodu głodu 41,9%

• samotność 39,5 %

• kara za popełnione błędy, cierpienie z powodu zimna 34,9 %

• wyczerpanie psychiczne i fizyczne 30,2 %

• strata rodziny 30,2 %

• brak pomysłu na życie 18,9 %

• poczucie wolności, swobodnego wyboru 11,6 %

• brak dbałości o swoją przyszłość 9,3 %

Bezdomność - 2 definicje zjawiska

• w ujęciu socjologicznym jest to problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania - brakiem domu.

• w ujęciu psychologicznym jest to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną.

Pojęcie bezdomności wg Przymeńskiego

„Bezdomność jest to sytuacja osób, które w danym czasie nie posiadają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogliby uważać za swoje i które spełniałoby minimalne warunki, pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne."

Podział bezdomnych na 2 kategorie wg Jerzego Marszałkowicza

• bezdomni aktualni - są to ludzie nie mający dachu nad głową, którzy od rana do wieczora myślą, gdzie można by znaleźć schronienie na noc

• bezdomni potencjalni - są to ludzie nie posiadający własnego mieszkania, chwilowo gdzieś wegetujący, ale w każdej chwili mogący utracić dach nad głową (np. bezdomni przebywający w zakładach karnych, szpitalach, sanatoriach, odwykówkach, schroniskach i noclegowniach, w miejscach wykonywania prac sezonowych, w chwilowych kwaterach, stancjach i melinach)

Historia

• Stosunkowo niedawno, w latach międzywojennych, bezdomność została uznana za problem społeczny.

• Po raz pierwszy wspomina o tym Ustawa o opiece społecznej z 16 sierpnia 1923 roku

• Po II wojnie światowej głoszono, że w Polsce nie ma problemu bezdomności

• W latach 50-tych zlikwidowano wszelkie formy pomocy dla osób bezdomnych.

• Po 1989 roku, w wyniku przemian ustrojowych, zjawisko bezdomności zaczęło się nasilać, poprzez wykwaterowania i utratę miejsc w hotelach robotniczych (np. z powodu utraty zatrudnienia).

Przyczyny bezdomności

• rozpad rodziny

• eksmisja

• powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania

• brak stałych dochodów

• przemoc w rodzinie

• brak tolerancji społecznej

• uzależnienia

• likwidacja hoteli pracowniczych

• opuszczenie domu dziecka

• powrót ze szpitala psychiatrycznego

Rodzaje bezdomności

• bezdomność z konieczności

• bezdomność z wyboru

Instytucje pomocy osobom bezdomnym

• schroniska

• noclegownie

• mieszkania kontraktowe

• mieszkania socjalne

• fundacje

• stowarzyszenia

• Caritas Polska

• Polski Czerwony Krzyż

• Monar

• Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta

• Polski Komitet Pomocy Społecznej

• mniejsze instytucje: Pomocna Dłoń, Ludzie Ludziom

Statystyki

• Do 1981 r. udawano, że problemu bezdomności w Polsce nie ma.

• Rozbieżności w statystykach wynikają między innymi z faktu, że cześć osób bezdomnych korzysta z pomocy kilku źródeł, co zwiększa ogólną liczbę objętych pomocą

• Ewidencja bezdomnych jest trudna również z tego względu, że nie wszyscy korzystają z oferowanych oficjalnie form pomocy

• Poza tym znacznie częściej niż inne grupy przemieszczają się po kraju.

Koncentracja bezdomności

• Najwięcej bezdomnych koncentruje się w dużych miastach takich jak Kraków, Gdańsk, Poznań, Wrocław, Warszawa, czy Łódź

• Według statystyk bezdomność dotyka najczęściej samotnych mężczyzn w średnim wieku

• Przeciętnie polski bezdomny pozostaje bez dachu nad głową przez około 6 lat.

Działania na rzecz bezdomnych

• Działania na rzecz bezdomnych są realizowane przede wszystkim za pośrednictwem organizacji pozarządowych

• W 2001 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przekazało im na różne formy pomocy środki finansowe w wysokości 5 mln 926 tys. złotych

• Organizacje pozarządowe opierają się również na środkach pozyskiwanych od prywatnych sponsorów i darczyńców

• Prowadzą one różnorodna działalność na rzecz bezdomnych, w tym placówki typu stacjonarnego jak: schroniska, domy dla samotnych matek, noclegownie

• Także inne placówki pomocy doraźnej, jadłodajnie, punkty pomocy medycznej, sanitarnej i rzeczowej, domy dziennego pobytu, świetlice

• Podejmują się także różnorodnych świadczeń na rzecz bezdomnych jak: udzielanie pomocy prawnej i psychologicznej, pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, w poszukiwaniu miejsc pracy i stałych miejsc zamieszkania a także umożliwiania udziału w imprezach o charakterze kulturalnym i wyprowadzania z izolacji i alienacji społecznej

Działania aktywizujące

• To przede wszystkim indywidualny program wychodzenia z bezdomności, którym może zostać objęta osoba bezdomna

• Program taki jest opracowywany wspólnie przez bezdomnego i pracownika socjalnego, a jego realizacja wymaga aktywnego współdziałania ze strony bezdomnego

• Ze strony pracownika socjalnego bezdomny może oczekiwać takiej pomocy m.in.: w leczeni9u uzależnień, uzyskaniu zatrudnienia, uzyskaniu konsultacji prawnej i psychologicznej, rozwiązaniu problemów rodzinnych i mieszkaniowych

• Osoba bezdomna objęta programem wychodzenia z bezdomności zostaje także objęta ubezpieczeniem zdrowotnym

• Realizacja tego programu może być przerwana, jeśli zostanie stwierdzone uporczywe naruszanie przez osobę bezdomną postanowień programu, uniemożliwiając jego dalsza realizację lub gdy opuści ona miejsce, w którym program jest realizowany, bez zgłoszenia tego pracownikowi socjalnemu

PROBLEMY SPOŁECZNE

Definiowanie problemów społecznych

• orientacje teoretyczne

• orientacje praktyczne

• nauka o problemach społecznych

• społeczeństwo samo o sobie

• klasyfikacje problemów społecznych: m.in. problemy „stare" i „nowe", „jawne" i „ukryte", „realne" i „fałszywe".

Problemy społeczne dzielimy na

Bezrobocie

• ukryte

• zdefiniowane

Prostytucja

• wśród dzieci i młodzieży

• wśród dorosłych

Choroby społeczne

• narkotyki

• alkoholizm

• bezpłodność

• przemoc

• dewiacje seksualne

• AIDS

• nikotynizm

• cukrzyca

Obecnie choroby dzielimy na:

• społeczne

• zakaźne

• cywilizacyjne

Cechy chorób społecznych

• duże rozpowszechnienie w społeczeństwie

• przebieg zwykle długotrwały i przewlekły

• upośledzenie sprawności życiowej i zawodowej osób, które przebyły daną chorobę; czasami konieczność dodatkowej opieki nad chorym

• pojawienie się najczęściej w gorszych warunkach ekonomiczno-społecznych

• powodowanie wyniszczenia i upośledzenie zdrowia narodu w skutek rozpowszechnienia się danej choroby

• konieczność podejmowania zbiorowego wysiłku społecznego w celu zwalczania choroby

Przyczyny bezrobocia

• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa

• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

• ograniczanie produkcji

• brak informacji o miejscach pracy

• brak mobilności

• przeniesienie zakładu do innego rejonu

• niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników

• zmiany w technologii

• wysokie obciążenia fiskalne

Rodzaje bezrobocia

• Bezrobocie koniunkturalne - powodem jest kryzys gospodarczy i spadek popytu i podaży na rynku, co prowadzi do zamykania firm i zwalniania pracowników.

• Bezrobocie strukturalne - związane ze strukturą gospodarki, która nie stwarza możliwości zatrudnienia wszystkich osób zdolnych do pracy i jej poszukujących.

• Bezrobocie lokalne - wyróżniające się szczególnym nasileniem braku wolnych miejsc pracy w pewnych miejscowościach lub regionach.

• Bezrobocie przejściowe (frykcyjne) - związane ze zmianą miejsca pracy, ze zmianą kwalifikacji zawodowych, powodującą przerwę w zatrudnieniu itp., dotyczące również pracowników sezonowych.

• Bezrobocie sezonowe - powodowane okresową zmiennością warunków klimatycznych i cyklów produkcyjnych w niektórych rodzajach działalności gospodarczej, a zwłaszcza w rolnictwie.

• bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia.

• bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia.

• bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie.

• bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost administracji).

• bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

Skutki bezrobocia

• niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki

• znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą

• spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa

• degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy (poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności)

• zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, przestępczość itd.

• utrata kwalifikacji

Metody walki z bezrobociem, które stanowi ogromny problem zarówno gospodarczy, co społeczny, są różne w zależności od stopnia rozwinięcia kraju. Wyróżnia się między innymi:

1. Pośrednictwo administracji w znalezieniu pracy oraz doradztwo zawodowe.

2. Organizacja robót publicznych i zatrudnianie przy nich bezrobotnych.

3. Organizacja szkoleń i kursów, mających ułatwić bezrobotnym znalezienie pracy.

4. Popieranie emigracji zarobkowej.

5. Obniżanie podatków (w celu ożywienia gospodarki i spowodowania naturalnego przyrostu miejsc pracy).

6. Skracanie czasu pracy.

7. Przyznawanie bezrobotnym kredytów i ulg inwestycyjnych.

Fazy bezrobocia

1. Antycypacja bezrobocia - pobudzenie, zmiany nastroju,

2. Szok po utracie pracy - poczucie klęski, krzywdy, upokorzenie, lęk przed przyszłością, przygnębienie

3. Wchodzenie w sytuację bezrobocia i optymizm - efekt urlopu, traktowanie sytuacji jako przejściowej, aktywność, wiara w sukces

4. Pesymizm i rezygnacja - negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne i finansowe

5. Fatalizm i apatia, dopasowanie do sytuacji - poczucie beznadziejności, dążenie do izolacji społecznej, redukcja oczekiwań życiowych, zainteresowań

Społeczne skutki bezrobocia

Prostytucja - charakter problemu

• Najczęściej na prostytucję decydują się kobiety, które mają trudną sytuację materialną.

• Mity na temat ich wysokich zarobków są przereklamowane.

• Co druga prostytutka jest mężatką, a 6 na 10 z nich ma dzieci.

• Prawie 50 % ich klientów to studenci

Ujęcie historyczne

• Prostytucją od najdawniejszych znanych czasów zajmowały się, bądź z powodów religijnych, bądź rodzinnych czy materialnych, zarówno kobiety jak i mężczyźni.

• W wiekach średnich prostytucja była nie tylko tolerowana przez władze i Kościół w Europie, ale nawet niekiedy wspierana - traktowano ją jako tzw. "mniejsze zło".

• Począwszy od XVII wieku nasiliły się tendencje zmierzające do ograniczania zjawiska prostytucji, lecz nigdy się to nie udało.

Prostytucja gościnna

• polegała na wzajemnej wymianie uprzejmości z kimś obcym, nieznanym, komu nie można było odmówić prawa gościnności - gościowi należało oddać do dyspozycji wszystko, czym gospodarz dysponował, nie wyłączając jego żony czy córki (Chaldeja i inne kraje)

Prostytucja sakralna (inaczej: obrzędowa, religijna, świątynna, kultowa)

• Chaldeja: każda kobieta raz w życiu musiała spełnić obowiązek oddania swego ciała za pieniądze przypadkowemu mężczyźnie.

• Odbywało się to w świątyni, a pobrana opłata przeznaczana była dla bogini.

Przyczyny prostytucji

• brak pracy

• brak celu w życiu

• przymus zewnętrzny

Bernsdorf - podział - przyczyny prostytucji - teorie

• Prostytucja uwarunkowana jest splotem czynników społecznych, ekonomicznych, kulturowych i fizjologicznych.

• Według Bernsdorf klasyczne teorie przyczyn prostytucji podzielić można na dwie grupy: teorie biologiczne i teorie społeczne.

Urszula Świętochowska -przyczyny prostytucji

• wadliwa struktura rodziny

• zła atmosfera wychowawcza w domu rodzinnym

• niski poziom wykształcenia i brak przygotowania zawodowego

• alkoholizm lub nadużywanie alkoholu w rodzinach prostytutek

• zmienność środowisk wychowawczych

• niski status materialny rodziny

• niski poziom wykształcenia rodziców

• wczesne rozpoczynanie życia seksualnego z przygodnymi partnerami.

Prostytucja dziecięca

• Ważnym źródłem prostytucji dziecięcej jest stręczycielstwo i handel dziewczętami.

Dominują następujące formy prostytucji

• heteroseksualna;

• homoseksualna;

• biseksualna i tranwestytyczna.

Można także wyróżnić określone typy prostytucji

• usługi towarzyskie;

• prostytucja w restauracjach i hotelach;

• prostytucja w agencjach towarzyskich, salonach masażu, klubach typu peep-show;

• seks na telefon (callgirls);

• prostytucja w oknach- Holandia

Skutki prostytucji

• rozbicie rodzin

• choroby

• demoralizacja

• alkoholizm

• dewiacje

• samobójstwa

Prostytucja po polsku - uwaga

• Prostytutki w Polsce, jak wynika z danych Komendy Głównej Policji, rekrutują się z rodzin robotniczych (70-80%), 15-20% z rodzin chłopskich, 7% z rodzin inteligenckich.

• Większość prostytutek ma wykształcenie podstawowe (71,2%), średnie 28%,

• niepełne wyższe lub wyższe tylko 0,7%.

• Prostytucji oddają się zarówno dziewczęta, jak i chłopcy, dzieci z domów dysfunkcyjnych i z tzw. porządnych domów.

• Metody, jakimi posługują się w celu zawarcia kontraktu na usługi seksualne są to Internet i telefon komórkowy.

• Chociaż zjawisko prostytucji młodzieżowej obecne jest w wielu miejscach naszego kraju, to nadal pozostaje tematem tabu.

• Lepiej o tym nie mówić, gdyż trzeba będzie naruszyć interesy dorosłych klientów i narazić się środowisku, które często wie, ale udaje, że nie dostrzega problemu.

• Na Dolnym Śląsku zdarzyły się okoliczności, które przełamują tę zmowę milczenia.

• Od kilku lat działa tam Misja Dworcowa, której celem jest przeciwdziałanie prostytucji nieletnich.

• Pułapki rozerotyzowanej świadomości - prostytucja nieletnich Jacek Kurzępa

Co najmniej co dziesiąta nastolatka przyłapana na prostytucji pochodzi z tzw. dobrej rodziny.

`

14

---