1. Pojęcie, zakres, struktura (działy) i źródła oraz zasady prawa cywilnego; unifikacja i kodyfikacja prawa cywilnego w Polsce.

Podział norm całego systemu prawnego na jego dwa podzbiory: prawo publiczne i prawo prywatne wywodzi się z tradycji kultury zachodnioeuropejskiej. Prawo cywilne stanowi trzon prawa prywatnego. Prawo cywilne jest powszechnie uznaną i skodyfikowaną gałęzią prawa.

Art. 1. Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i prawnymi.

Prawo cywilne, jako pierwotna i najszerzej rozbudowana gałąź prawa prywatnego o nieograniczonym ani przedmiotowo ani podmiotowo zakresie zastosowania, służyłaby niejako za część ogólną innym gałęziom prawa prywatnego. Przy poszanowaniu odrębności zawartych tam regulacji prawnych, normy prawa cywilnego znajdowałoby zastosowanie w zakresie bliżej określonym- co najmniej jednak jako normy subsydiarne lub stosowane na zasadzie analogii. Ten model nie zakłada istnienia obok prawa cywilnego innych gałęzi prawa prywatnego, jednak jest na taka sytuację otwarty. Stosownie więc do tego ukształtowały się szczególne gałęzie prawa prywatnego.

1.) Prawo pracy

Podstawowym aktem normatywnym regulującym tę dziedzinę prawa jest Kodeks pracy z 1974r., który obowiązuje w zreformowanej i przystosowanej do ustroju RP postaci.

Ustawa ma charakter kompleksowy, obejmując normy prawne zarówno prywatno-, jak i publicznoprawnej natury. Głównym przedmiotem regulacji, a zarazem centralną i instytucją prawa pracy jest indywidualny stosunek pracy (art.1 KP). Jego istotną treść stanowi podjęte dobrowolnie przez pracownika zobowiązanie do osobistego i odpłatnego świadczenia pracy podporządkowanej i to w ciągu pewnego czasu.

2.) Prawo rodzinne

Normy regulujące stosunki prawno-rodzinne zawarte są w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z 1964r..

3.) Prawo handlowe

Normy regulujące stosunki handlowe są wplecione w KC. Uchwalono tylko Kodeks spółek handlowych (KSH- 2000r.)

4.) Prawo rolne

Przedmiotem tej dyscypliny są normy należące do różnych gałęzi prawa- w tym w znacznym stopniu normy prywatnoprawne, stanowiące składnik prawa cywilnego.

5.) Prawo spółdzielcze

Zostało ujęte w odrębnej ustawie. Rdzeń zawartych w niej norm ma charakter prywatnoprawny regulując powstanie, strukturę i działanie dobrowolnie tworzonej przez podmioty prawa cywilnego osoby prawnej, jaka jest spółdzielnia/

SYSTEMATYKA PRAWA CYWILNEGO

Prawo cywilne dzieli się na działy wyrażające strukturę tej gałęzi prawa. Nie jest ona jednolita we wszystkich systemach prawnych. W grupie praw kontynentalnych, opartych na recypowanym prawie rzymskim, największe uznanie znalazł tzw. system pandektowy, opracowany przez naukę niemiecką na początku Xix. Charakteryzuje się on przede wszystkim wyróżnieniem rozbudowanej części ogólnej prawa cywilnego, po której następują działy: prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo rodzinne i prawo spadkowe.

Cześć ogólna- obejmuje instytucje i zasady wspólne dla całego prawa cywilnego.

Prawo rzeczowe- ujmuje normy, które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe, a odnoszące się do rzeczy. Prawo zobowiązań- zawiera normy regulujące prawa majątkowe o charakterze względnym, skuteczne wobec indywidualnie oznaczonych podmiotów.

Prawo spadkowe- reguluje przejście majątku osoby zmarłej na inne podmioty.

Prawo rodzinne- reguluje stosunki prawne miedzy małżonkami, rodzicami i dziećmi oraz innymi krewnymi oraz powinowatymi, a także instytucje opieki i kurateli

Prawo na dobrach niematerialnych- reguluje prawa podmiotowe do oryginalnego, niematerialnego wytworu umysłu ludzkiego, mająca wartość majątkową.

KATALOG ZASAD PRAWA CYWILNEGO

1) Uznanie i ochrona osobowości każdego człowieka w równej mierze.

Składa się na to zdolność prawna, która przysługuje każdemu człowiekowi w takim samym zakresie. Wiąże się z nią, zdolność do czynności prawnych, na podstawie której człowiek może realizować stosunki cywilno prawne. Wspomniana zasada obejmuje ochronę wartości niemajątkowych, związanych z integralnością fizyczną i psychicznym życiem każdego człowieka, a realizowaną przez instytucję ochrony jego dóbr osobistych.

2) Pełna i równa ochrona mienia podmiotów prawa cywilnego, co w szczególności znajduje wyraz w jednolitym ukształtowaniu podstawowej w tym względzie instytucji prawa cywilnego, jaką jest prawo własności. Obejmuje ona także dziedziczenie majątku po zmarłej osobie oraz gwarantuje, że w razie wywłaszczenia uprawniony otrzyma słuszne odszkodowanie.

3) Zakaz nadużywania praw podmiotowych ma zapobiegać wykonywaniu ich niezgodnie z akceptowanymi powszechnie regułami, do czego w istocie sprowadza się sens klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego.

Art.5 Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

4) Autonomia woli wyrażająca kompetencje podmiotów prawa cywilnego do swobodnego kształtowania stosunków cywilno prawnych przez czynności prawne- w szczególności przez umowy.

5) Ochrona zaufania podmiotu do składanych mu oświadczeń lub innych doniosłych prawnie zachowań nie została wypowiedziana w żadnym ogólnym przepisie. Doktryna prawa rekonstruuje tę zasadę prawa na podstawie klauzur generalnych.

UNIFIKACJA I KODYFIKACJA PRAWA CYWILNEGO W POLSCE

Unifikacja prawa polega na ujednoliceniu prawa na obszarze całego państwa.

I . Okres II RP

a) stan rozbicia dzielnicowego

• Obszar woj. centralnych obejmujący ziemie utworzonego w 1815r. królestwa Polskiego z kodeksem cywilnym Napoleona.

• Obszar woj. wschodnich z prawem rosyjskim- Zwód Praw

• Obszar woj. południowych z kodeksem cywilnym austriackim- ABGB z 1811r.

• Obszar woj. zachodnich z niemieckim kodeksem cywilnym- BGB z 1895r.

b) częściowa unifikacja prawa cywilnego

na podstawie prac komisji Kodyfikacyjnej 1919r. zunifikowane zostały te działy prawa prywatnego, które miały znaczenie dla obrotu gospodarczego, ustroju i funkcjonowania przedsiębiorstw zarobkowych i prawo o spółkach akcyjnych, kodeks zobowiązań i prawo o spółkach z o.o. Ogłoszono również prawo autorskie, prawo prywatne międzydzielnicowe i prawo prywatne międzynarodowe.

II . Unifikacja prawa po II wojnie światowej

Unifikacja prawa osobowego i rodzinnego dokonana została w szybkim tempie w trybie 15 dekretów. Ponad to został wydany 16 dekret- Przepisy ogólne prawa cywilnego.

> 1945r. zreformowanie i zunifikowanie prawa o aktach stanu cywilnego

> 1950r. uchwalony został kodeks rodzinny

Kodyfikacja prawa jest zabiegiem legislacyjnym dalej idącym niż unifikacja dokonywana przy pomocy aktów prawnych odrębnych dla poszczególnych działów danej gałęzi systemu prawa. Cechą znamionującą ten etap rozwoju prawa jest wydanie aktów prawnych w postaci kodeksów.

• Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawa go wprowadzająca z 25 II 1964r.. Oba akty weszły w Zycie 1 I 1965r..

• Kodeks cywilny i ustawa zawierająca przepisy wprowadzające uchwalone zostały 23 I 1964r., a weszły w Zycie 1 I 1965r..

Nowelizacje prawa cywilnego

• Nowelizacja z 1990r. była następstwem transformacji ustrojowej państwa oraz reform gospodarczych mających na celu urzeczywistnienie zasad gospodarki rynkowej.

• Nowelizacja z 2003r. Kodeks cywilny będzie normować status prawny tzw. niepełnych(ułomnych) osób prawnych. Uchylono kodeks handlowy i w Zycie wszedł kodeks spółek handlowych.

2. Rodzaje wykładni wyróżniane ze względu na dyrektywy wykładni.

Dla ustalenia, jaka norma, a więc jakiej treści, jest właściwa do rozstrzygnięcia danej sprawy, sąd dokonuje wykładni. Wykładnię można określić jako swoisty proces myślowy polegający na ustaleniu właściwego znaczenia tekstów prawnych, stanowiących podstawę do zrekonstruowania poszukiwanej normy prawnej.

Dyrektywy językowe- każą odwoływać się do reguł znaczeniowych i składniowych powszechnego języka etnicznego, jednakże przede wszystkim należy uwzględnić reguły języka jakie wytworzyły się w środowisku prawniczym.

Dyrektywy systemowe- opierają się na założeniu, że poszczególne normy prawne stanowią składnik spójnego systemu prawnego.

Dyrektywy funkcjonalne- odwołują się do założenia, że racjonalny ustawodawca stanowi normy, aby w sposób maksymalnie sprawny realizować uznawane, a zwłaszcza preferowane przez siebie cele i wartości.

WYNIKI WYKŁADNI

Wykładnia stwierdzająca- polegająca na ustaleniu, że wykładnia językowa pozwala jednoznacznie określić treść lub moc normy, i że nie ma podstaw do zakwestionowania tak ustalonego sensu.

Wykładnia rozszerzająca- polegająca na ustaleniu, że ze względu na dyrektywy wykładni systemowej lub funkcjonalnej należy przyjąć szerszy zakres normowania lub zastosowania normy niż wynikałoby to z rezultatów osiągniętych na podstawie reguł wykładni językowej.

Wykładnia zwężająca- polega na ustaleniu, że względu na dyrektywy wykładni systemowej lub funkcjonalnej należy przyjąć węższy zakres normowania lub zastosowania normy, niż wynikałoby to z rezultatów osiągniętych na podstawie reguł wykładni językowej.

Wykładnia derogująca- polega na ustaleniu, że ze względna poza językowe dyrektywy wykładni przepis nie ma doniosłości normatywnej, mimo że w świetle wykładni językowej należałoby mu znaczenie przypisać.

3. Znaczenie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego dla wykładni i stosowania prawa; wyroki interpretacyjne TK; uchwały Sądu Najwyższego mające noc zasad prawnych.

Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych, podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne i rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach.

Sąd Najwyższy dzieli się na 4 izby:

• cywilną

• karną

• pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych

• wojskową

Uchwały pełnego składu Sadu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby z chwilą podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład 7 sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy prawnej. Zasady prawne wiążą składy orzekające Sądu Najwyższego, w tym sensie, że odstąpienie od zasady prawnej przez jakikolwiek skład Sądu Najwyższego wymaga ponownego rozstrzygnięcia.

Uchwała Sądu Najwyższego zawiera odpowiedź na pytanie sądu apelacyjnego wiąże sądy orzekające w danej sprawie. Wiążąca w danej sprawie jest także uchwała powiększonego skład SN, rozstrzygając zagadnienie prawne, jakie wyłoniło się przy rozpoznawaniu kasacji.

Orzecznictwo SN nie stanowi źródła prawa w znaczeniu podmiotowym, a twórcza rola tego orzecznictwa w praktyce wykładni i stosowania prawa co do istoty jest analogiczna do roli orzecznictwa innych sądów.

Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych Konstytucją, ustaw z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi za uprzednia zgodą wyrażoną w ustawie, przepisów prawa, wydanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi ustawami. Ponadto, TK bada zgodność z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych oraz rozpatruje skargi konstytucyjnej. Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzecznictwo TK wywiera bezpośredni wpływ na ustawodawstwo. Kompetencja TK do wydania przepisów powodujących utratę mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów czyni w istocie Trybunał „negatywnym ustawodawcą”. Wyroki TK ustalające niekonstytucyjność przepisu powodują utratę jego mocy obowiązującej zmieniają stan prawny. Orzeczenia TK mogą mieć wpływ nie tylko na stan ustawodawstwa, lecz także na sposób interpretacji i stosowania prawa. SA tzw. orzeczenia interpretacyjne TK, w których TK dokonuje wykładni przepisów, ustalając ich znaczenie zgodne z Konstytucją. Takie orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

4. Pojęcie zasad współżycia społecznego i ich funkcja w prawie cywilnym.

Zasady współżycia społecznego są pozaprawnymi normami społecznymi. Są to normy moralne, regulujące stosunki między ludzkie, powszechnie akceptowane w danym okresie.

Zasady współżycia społecznego stanowią treść tzw. klauzur generalnych, czyli zwrotów ustawowych odsyłających do systemu ocen lub norm pozaprawnych, którymi organ stosujący prawo powinien się kierować.

Zasady współżycia społecznego mogą być:

a) kryterium doprecyzowania treść stosunku cywilnoprawnego

b) kryterium oceny zachowania podmiotów prawa, ze skutkiem w postaci wyznaczania negatywnych następstw zachowania sprzecznego z nimi

c) kryterium wykładni oświadczeń woli

d) kryterium powstania, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego.

5. Normy bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące; normy jednostronnie bezwzględnie obowiązujące (semiimperatywne); normy kompetencyjne; klauzule generalne.

Klauzule generalne są to zwroty wskazujące na pewien, aksjologicznie uzasadniony system ocen lub norm pozaprawnych, którymi powinien kierować się organ stosujący prawo, dokonując oceny danego stanu faktycznego. Podstawowe znaczenie w polskim prawie maja klauzule dotyczące zasad współżycia społecznego i społeczno- gospodarczego przeznaczenia prawa podmiotowego.

Normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) to taki normy, których zastosowanie nie może być wyłączone lub ograniczone z woli stron kształtujących stosunek prawny.

Normy względnie obowiązujące (dyspozytywne) znajdują zastosowanie tylko wtedy gdy strony nie ukształtowały stosunku prawnego w sposób odmienny, niż przewiduje norma względnie obowiązująca, tzn. nic w danej kwestii nie postanowiły albo ukształtowały stosunek nie kompletnie.

Normy jednostronnie bezwzględnie obowiązujące (semiimperatywne) s to normy, których zastosowanie może być z woli stron wyłączone lub ograniczone, ale tylko na korzyść jednej ze stron a mianowicie tej, której interesy ustawa poddaje intensywniejszej ochronie.

6. Reguły interpretacyjne i inferencyjne.

1. reguły instrumentalnego nakazu i zakazu

a) nakaz czynienia wszystkiego, co w świetle aktualnej wiedzy o związkach przyczynowych jest warunkiem koniecznym zrealizowania tego stanu rzeczy.

b) zakaz czynienia czegokolwiek, co w świetle wiedzy aktualnej jest warunkiem wystarczającym nie zrealizowania tego stanu rzeczy

2. wnioskowanie a fortiori

a) argumentum a mairi ad minus (z większego na mniejsze)

b) argumentum a minori ad maius( z mniejszego na większe)

3. analogia z ustawy Można ją stosować wtedy, gdy dyrektywy językowe i systemowe nie wskazują jednoznacznie, iż określony przepis dotyczy wyjątkowego stanu faktycznego w nim wyznaczonego (arg. a contrario), a równocześnie argumentacja funkcjonalna pozwala przyjąć, że ustanowiona w przepisie prawnym regulacja odnosi się także do okoliczności w istotny sposób podobnych do tej, jaka została opisana.

4. analogia z prawa.

7. Analogia prawnicza-luka w prawie (konstrukcyjna, aksjologiczna- obiektywna i subiektywna); rodzaje analogi.

Analogia prawnicza jest metoda wnioskowań prawniczych mających na celu ustalenie normy prawnej dotyczącej stanu faktycznego, dla którego brak jest podstawy prawnej kwalifikacji wśród norm zrekonstruowanych w trybie wykładni funkcjonalnej i systemowej. Opiera się ona na założeniu racjonalności prawodawcy, który tworzy system prawa wewnętrznie spójny i zupełny tzn. pozbawiony luk.

• Analogia z ustawy polega na uznaniu, ze do danego prawnie nie obojętnego stanu faktycznego stosuje się normę prawną uprzednio ustaloną trybie wykładni, której hipoteza dotyczy innego stanu faktycznego, ale w sposób istotny podobny do tego, dla którego poszukujemy rozstrzygnięcia.

• Analogia z prawa założenia są identyczne jak przy analogi z ustawy z tym, że przesłanką jest stwierdzenie, że ustawodawcy można przypisać taki oceny i preferencje jakie, zważywszy na aksjologiczna, logiczną i prakseologiczną konsekwencję racjonalnego prawodawcy, uzasadniają zrekonstruowanie normy o określonej treści, która wypełni stwierdzoną lukę.

Luka w prawie polega na braku normy prawnej, której nie można ustalić w trybie wykładni przepisów, a która odnosiła by się do stanu faktycznego prawnie nieobojętnego tzn. takiego, który powinien być normowany w świetle założenia o racjonalności prawodawcy, i który nie został uznany przez prawodawcę za nie podlegający prawnemu unormowaniu

• Luka aksjologiczna oznacza „niedobór” regulacji prawnej spowodowany przyjęciem innego systemu wartości przez prawodawcę i adresata normy.

• Luka konstrukcyjna

> Luka swoista oznacza brak normy o niższej mocy prawnej, który uniemożliwia realizację norm o wyższej mocy.

> Luka techniczna oznacza niekompletna regulację proceduralną, która uniemożliwia dokonanie czynności konwencjonalnej.

8. Zdarzenia cywilnoprawne- pojęcie i klasyfikacja.

Zdarzeniem cywilnoprawnym jest fakt, z którym hipoteza normy prawnej wiąże określone w jej dyspozycji skutki prawne w postaci powstania, zmiany albo ustania stosunku cywilnoprawnego.

RODZAJE ZDARZEŃ CYWILNOPRAWNYCH

1. zdarzenia sensu stricto- są to zdarzenia niezależne od woli człowieka np. narodziny.

2. zachowania podmiotów prawa

1.) Zachowania konwencjonalne to psychofizyczne czyny ludzi, którym w świetle przepisów i norm prawnych przypisane zostaje swoiste znaczenie, odbiegające od znaczenia potocznego.

Wśród tych zdarzeń można wyróżnić dwie grupy:

I. czynności konwencjonalne ukierunkowane na wywołanie skutków prawnych

> oświadczenia woli lub czynności prawne, których jest niezbędnym elementem

> konstytutywne orzeczenia sądu, czyli takie, które powodują powstanie zmianę lub ustanie stosunku cywilnoprawnego.

II. zachowania niekoniecznie ukierunkowane na wywołanie skutków prawnych

> zachowania podobne do czynności prawnych

> oświadczenie wiedzy

> przejawy uczuć

2.) Zachowania faktyczne

> zachowania zgodne z prawem

> zachowania nie zgodne z prawem, które polegają bądź na zaniechaniu wykonania zobowiązania istniejącego już między oznaczonymi stronami bądź stanowią czyn niedozwolony.

9. Prawo podmiotowe- pojęcie i analiza poszczególnych elementów definicji; relacja pojęć: uprawnienie i prawo podmiotowe.

Prawo podmiotowe jest konstrukcją nadrzędną w stosunku do konstrukcji uprawnienia. Prawo podmiotowe obejmuje bowiem jedno lub, z reguły, więcej uprawnień funkcjonalnie ze sobą związanych. Uprawnienia tworzą treść prawa podmiotowego.

Prawo podmiotowe to złożona sytuacja prawna określonego podmiotu, wyznaczona w podstawowym zakresie przez normę prawną i dookreślona zdarzeniami prawnymi, umożliwiająca podmiotowi uprawnionemu podejmowanie określonych zachowań, będąca elementem stosunku prawnego, zapewniająca ochronę i zaspokojenie interesu majątkowego lub nie majątkowego podmiotu uprawnionego, chroniona przez normę prawną z reguły przez nadanie prawu podmiotowemu cechy zaskarżalności i egzekwowalności.

Analiza definicji:

• Sytuacja prawna podmiotu uprawnionego jest pojęciem nadrzędnym względem pojęcia definiowanego ( każde prawo podmiotowe jest sytuacją prawną, nie każda jednak sytuacja prawna jest prawem podmiotowym), wobec czego pozostałe elementy członu definiowanego wyznaczają różnicę gatunkową między jakąkolwiek sytuacją a sytuacją prawną, będącą prawem podmiotowym.

• Normatywny wyznacznik prawa podmiotowego

Norma prawna będąca elementem systemu prawa zgodnie z przyjętą koncepcją źródeł prawa wyznacza sytuację prawną podmiotu, jest wyznacznikiem prawa podmiotowego.

• Usytuowanie prawa podmiotowego w stosunku cywilnoprawnym.

Prawo podmiotowe będące rodzajem sytuacji podmiotu uprawnionego z natury rzeczy nie może istnieć w społecznej próżni. Uprawnienia i skorelowane z nimi obowiązki tworzą treść stosunku prawnego. Norma prawna wyznaczająca prawo podmiotowe, wyznacza więc także stosunek prawny.

• Ochrona interesów podmiotu uprawnionego.

Prawo podmiotowe będące przeciwieństwem obowiązku prawnego jest korzystną dala podmiotu sytuacją prawną. Zapewnia bowiem ochronę i zaspokojenie określonego interesu majątkowego lub niemajątkowego podmiotu uprawnionego. Zaspokojenie i ochrona pewnych interesów uprawnionych podmiotów jest konieczna i typową cechą praw podmiotowych, ale nie jest wyłącznie ich funkcją.

• Zabezpieczenie realizacji prawa podmiotowego.

Norma prawna nie tylko wyznacza prawo podmiotowe, lecz zabezpiecza również jego wykonanie, z reguły wyposażając je w cechę zaskarżalności i egzekwowalności (pełna ochrona). Zaskarżalność i egzekwowalność są typowymi cechami praw podmiotowych. Nie są to jednak cechy konstytutywne. Ustawodawca odmawia nadania niektórym prawom takich cech lub ich pozbawia (niepełne prawa podmiotowe). Zawsze jednak zapewnia przynajmniej zachowania korzyści uzyskanych przez wykonanie prawa w sposób zgodny z ustawą (ograniczona ochrona).

10. Normatywne postaci praw podmiotowych. Prawa podmiotowe bezpośrednie.

Zakres dozwolonego zachowania podmiotu uprawnionego zostaje określony niejako w oderwaniu od powiązanych z prawem podmiotowym obowiązków innych osób. Podmiot uprawniony może więc bezpośrednio swoim działaniem, z wyłączeniem innych osób, wykonywać swoje prawo. W normatywnej postaci praw podmiotowych bezpośrednich występują prawa podmiotowe bezwzględne np. prawo własności, użytkowanie wieczyste, użytkowanie, prawa podmiotowe na dobrach niematerialnych.

Roszczenia.

Zakres dozwolonego zachowania podmiotu uprawnionego zostaje określony w nawiązaniu do odpowiadającego jego prawu obowiązków innych osób. Podmiot uprawniony może więc realizować swoje prawo, o ile druga strona stosunku prawnego zachowa się w sposób określony przez treść stosunku prawnego. Roszczenie jest postacią uprawnienia polegającą na tym, że uprawniony może żądać od oznaczonej osoby określonego zachowania wyznaczonego przez treść stosunku prawnego. Roszczenia są elementami praw podmiotowych względnych np. prawa najmu.

Prawa kształtujące.

Istotą ich jest to, że uprawniony może wyłącznie własnym działaniem, bez udziału drugiej strony stosunku prawnego, doprowadzić do zmiany lub ustania stosunku prawnego. Sposobem realizacji prawa kształtującego nie są czynności faktyczne, lecz jednostronne czynności prawne. Prawami kształtującymi są w szczególności: prawo do uchylenia się od skutków wadliwego oświadczenia woli, prawo do wypowiedzenia ciągłego stosunku obligacyjnego, prawo do odstąpienia od umowy.

11. Rodzaje i typy praw podmiotowych; prawa podmiotowe tymczasowe.

Typy praw podmiotowych wyróżniane są ze względu na ich treść. Tak więc odrębnymi typami SA takie np. prawa podmiotowe jak: własność, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone, prawo najmu, dzierżawy, odkupu, pierwokupu, poszczególne prawa na dobrach niematerialnych.

Rodzaje praw podmiotowych:

a) Prawa podmiotowe bezwzględne i względne

Prawa bezwzględne są skuteczne wobec wszystkich. Uprawniony może domagać się od wszystkich nieingerencji w sferę jego prawa podmiotowego i do każdej osoby, która nie wypełni tego obowiązku, może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń.

Zasada zamkniętej listy praw bezwzględnych- uczestnicy obrotu cywilnoprawnego mogą kreować tylko takie typy praw bezwzględnych, których istnienie przewiduje ustawa.

Prawa względne są skutecznymi wobec niektórych indywidualnie określonych podmiotów, a więc między stronami określonego stosunku.

b) Prawa majątkowe i nie majątkowe

c) Prawa przechodnie i nieprzechodnie.

Prawa nieprzechodnie to prawa zbywalne, których związek z osoba uprawnioną jest tak ścisły, że wykluczone jest ich przejście na inną osobę. Prawa nieprzechodnie to te, które zarazem są nie zbywalne, niedziedziczne i nie podlegają przejściu na inne osoby.

Prawa przechodnie to prawa zbywalne, będące z reguły także dziedziczne. Prawami przechodnimi są z reguły prawa majątkowe.

d) Prawa związane i akcesoryjne.

Prawa związane- podmiotem prawa związanego może być tylko przedmiot określonego prawa wolnego. W konsekwencji prawa związane nie mogą być przedmiotem samoistnego obrotu prawnego.

Prawa akcesoryjne- skonstruowane zostały dla umocnienia innych praw podmiotowych. Ich istnienie i treść zależą od innych praw podmiotowych, z którymi są funkcjonalnie związane.

e) Prawa tymczasowe

Są to prawe podmiotowe, których funkcja polega na przygotowaniu i zabezpieczeniu jakiegoś prawa przyszłego, prowadzącego dopiero do ostatecznego zaspokojenia określonych potrzeb podmiotu uprawnionego. Chronią one oczekiwanie (ekspektatywę) podmiotu na uzyskanie owego prawa ostatecznego.

12. Sposoby nabycia prawa podmiotowego; relacje między poszczególnymi rodzajami nabycia, przykłady.

1. Nabycie pierwotne i pochodne.

Nabycie pochodne: nabywca uzyskuje tu prawo od innej osoby, która na niego prawo to przenosi. Z tego właśnie względu skuteczność nabycia zależy od tego, czy przenoszącemu przysługiwało przenoszone prawo. Zasadę tę wyraża paremia , w myśl której nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw niż sam ma ( nemo in alium plus iris transferre potest quam ipse habet). Przykłady: sprzedaż, darowizna, zamiana rzeczy; ustanowienie na niej ograniczonego prawa rzeczowego; cesja wierzytelności; dziedziczenie ustawowe i testamentowe.

Nabycie pierwotne: przy tym nabyciu nabywca nie uzyskuje prawa podmiotowego od określonej osoby. W modelowej koncepcji nabycie to nie jest uzależnione od tego, ze uprzednio prawo to przysługiwało określonemu podmiotowi. Najwyraźniej widoczny jest pierwotny charakter nabycia w przykładach, gdy prawodawca do przesłanek uzasadniających nabycie włącza fakt, iż poprzednio prawo w ogóle nie istniało. Przykład: nabycie własności rzeczy ruchomej przez zawłaszczenie, co dopuszczalne jest jedynie w odniesieniu do rzeczy niczyjej. Często jednak prawodawca konstruuje nabycie pierwotne w ten sposób, iż zakłada jego istnienie, więc przyjmuje, ze komuś ono przysługiwało. Tak ma się w szczególności sprawa w razie zasiedzenia rzeczy, wywłaszczenia lub nacjonalizacji. Tradycyjnie przyjmuje się ,że nabycie pierwotne prowadzi do uzyskania prawa bez obciążeń, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

2. Nabycie translatywne i konstytutywne.

Nabycie translatywne zachodzi, gdy podmiotem nabycia jest prawo już istniejące, które przechodzi w dotychczasowej postaci na nabywcę. Przykłady: przejście prawa własności z majątku dotychczasowego właściciela do majątku nabywcy na podstawie umowy przenoszącej własność lub w następstwie zasiedzenia.

Nabycie konstytutywne polega na uzyskaniu przez nabywcę prawa nie istniejącego poprzednio tzn. przed zajściem zdarzenia powodującego nabycie. Prawo nabywania powstaje dopiero w chwili nabycia. Przykład: nabycie własności nieruchomej rzeczy niczyjej w następstwie jej zawłaszczenia.

3. Nabycie pod tytułem ogólnym i szczególnym

Nabycie pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna) polega na tym, że nabywca w skutek zajścia jednego stanu faktycznego wstępuje w ogół praw majątkowych poprzednika, nabywając cały jego majątek lub oznaczona jego część. Przykład: przy dziedziczeniu, nabyciu spadku lub udziału w im na podstawie umowy ze spadkobiercą.

Nabycie pod tytułem szczególnym (sukcesja singularna) polega na nabyciu indywidualnie oznaczonego prawa lub indywidualnie oznaczonych praw. Przykład: nabycie własności oznaczonej rzeczy.

RELACJE MIĘDZI POSZCZEGÓLNYMI RODZAJAMI NABYCIA

Nabycie pochodne może być zarówno translatywne ( np. przejście prawa własności na podstawie umowy), jak i konstytutywne ( np. ustanowienie użytkowania wieczystego), tak jak nabycie pierwotne- translatywnym ( np. nabycie własności przez zasiedzenie), - konstytutywnym ( np. zawłaszczenie nieruchomej rzeczy niczyjej).

13. Nadużycie prawa podmiotowego wg. kodeksu cywilnego; pojęcie; teorie: zewnętrzna i wewnętrzna nadużycia prawa podmiotowego; zasady stosowania art. 5 K.C

Art.5 Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Prawa podmiotowe można wykonywać realizując stany rzeczy lub zachowując się w sposób wyznaczony ich treścią. Zachowania nie zgodne z treścią norm prawnych wyznaczających określone typy lub postacie praw podmiotowych nie SA wykonywaniem tych praw i w skutek tego oczywiście nie korzystają z ochrony przewidzianej przez system prawny.

1. Teoria zewnętrzna

Oddzielała ona problematykę treści prawa podmiotowego od jego wykonywania, przyjmując, że każde działanie, które jest uważane za nadużycie prawa podmiotowego, jest zarazem wykonywaniem tego prawa. Jednakże zobowiązuje ono działającego do odszkodowania tylko dlatego, że jego zachowanie jest w danych okolicznościach czynem niedozwolonym. Koncepcja ta rozwinęła się a doktrynie i judykaturze europejskiej pod koniec XIX w. pod wpływem dążeń do złagodzenia następstw społecznych skrajnie indywidualistycznie pojmowanych praw podmiotowych. Szczególnie była ona wymierzona przeciwko wykorzystywaniu praw podmiotowych dla szykany, tzn. wyłącznie dla szkodzenia innym osobom.

Jednakże zewnętrzna teoria nadużycia prawa prowadzi do sprzeczności. Tego samego działania nie można bowiem kwalifikować jako wykonywanie prawa, a więc jako działanie zgodne z normami prawnymi, i zarazem uznawać, że jest ono działaniem niedozwolonym, tzn. działaniem nie zgodnym z normami prawnymi. Sprzeczność te dałoby się uchylić tylko wtedy, gdyby przyjęło się że w obu sytuacja chodzi o kwalifikację dokonywana na podstawie dwóch różnych systemów normatywnych: prawnych oraz moralnych. Jednakże i taką koncepcję należy odrzucić, albowiem podważa ona aksjologiczną spójność systemu prawnego.

2. Teoria wewnętrzna

Krytyka koncepcji zewnętrznej doprowadziła do pojawienia się tzw. wewnętrznej teorii nadużycia prawa podmiotowego. Głosi ona, że zakazy postępowania w sposób sprzeczny z normami moralnymi lub z podobnego rodzaju regułami postępowania wskazanymi w klauzurach generalnych także wyznaczają treść prawa podmiotowego. W świetle tej koncepcji ten, kto działa wbrew tym regułom, ściśle rzecz biorąc „nie nadużywa” prawa podmiotowego, ponieważ w ogóle go nie wykonuje; jego działanie po prostu nie mieści się w granicach prawa podmiotowego.

Art.. 5 KC służy wyłącznie ochronie podmiotu zobowiązanego. Natomiast nie może byś samodzielna podstawa nabycia praw podmiotowych, co prowadziłoby do tworzenia konkurencyjnego, względem norm stanowionych, systemu prawnego.

STOSOWANIE INSTYTUCJI NADUŻYCIA PRAWA PODMIOTOWEGO

Klauzula generalna art. 5 KC została ustanowiona dla zapewnienia aksjologicznej i funkcjonalnej zgodności systemu prawnego ze stosunkami prawnymi. Zgodność tę w zasadzie gwarantują przepisy wyznaczające treść odpowiednich typów lub postaci praw podmiotowych. Jeżeli instytucje te nie SA dostatecznie przystosowane do panujących stosunków społecznych oraz związanego z nimi systemu wartości, wtedy przypadki, w których pojawi się wspomniana niezgodność funkcjonalna i aksjologiczna, są stosunkowo częste.

Sfera zastosowania art. 5 KC jest ogromna. Dotyczy on bowiem zasady wszelkich praw podmiotowych, przysługujących zarówno osobom fizycznym , jak i prawnym, a także roszczeń nie będących emanacją praw podmiotowych

Przepis ten odwołuje się zarazem do nie dających się ściśle określić kryteriów ocennych. Łączą się z tym zagrożenia zasady praworządności pewności prawa, stanowiącej także cenna wartość społeczna.

Z powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie można ani podważać, ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych.

Za niedopuszczalne należy uznać także ocenianie na podstawie art.5 KC zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych oraz sposobu i form dokonywania czynności prawnych.

14. Kolizja praw podmiotowych i podstawowe zasady jej rozstrzygania.

Niekiedy powstaje sytuacja, że wykonanie jednego prawa podmiotowego wyłącza faktyczna możliwość wykonania innego prawa podmiotowego. W takich przypadkach mówimy o kolizji praw podmiotowych.

Zasady ich rozwiązywania:

a. System preferencyjny prowadzi do zaspokojenia interesu podmiotu korzystającego z pierwszeństwa i w konsekwencji bo nieuwzględnienia interesu podmiotu, którego prawo zostaje w dalszej kolejności. Przykład: system preferencyjny został przewidziany w odniesieniu do ograniczonych praw rzeczowych, gdzie przyjęto jako kryterium określające pierwszeństwo czas powstania prawa lub chwilę jego ujawnienia w księdze wieczystej.

b. System redukcji pozwala uwzględnić w pewnej mierze interesy wszystkich uprawnionych.

Prawo polskie przewiduje oba systemy rozstrzygania kolizji praw podmiotowych- wskazując zarazem sytuacje, w jakich każdy z nich znajduje zastosowanie i określa reguły redukcji lub kryteria preferencyjne.

15. Zarzuty w prawie cywilnym materialnym i procesowym.

Przez zarzut w prawie cywilnym rozumie się swoiste uprawnienie polegające na odmowie spełnienia roszczenia. Służy więc ono ochronie interesów tej osoby, przeciwko której roszczenie się kieruje.

W prawie cywilnym procesowym zarzut ma inne znaczenie; używa się go na oznaczenie twierdzeń pozwanego zmierzających do wygrania sprawy. Dla wywołania skutków prawnych zarzut musi być podniesiony przez uprawnionego. Jeżeli uprawniony nie powoła się na zarzut sąd nie uwzględni go z urzędu.

Zarzuty trwałe (peremptoryjne) niweczą egzekwowalność i zaskarżalność.

Zarzuty przejściowe (dylatoryjne) zawieszają egzekwowalność i zaskarż

16. Domniemania- pojecie i rodzaje.

Domniemania są sposobami wnioskowań o zaistnieniu faktów spornych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Umacniają przyjęcie faktu spornego za ustalony w sposób pośredni. Przedmiotem dowodu jest nie jest bezpośrednio fakt sporny, lecz inny fakt, którego ustalenie czyni prawdopodobnym fakt sporny.

RODZAJE DOMNIEMAŃ

1. Domniemania faktyczne polegają na wnioskowaniu zaistnienia faktu spornego oparciu o wiedzę logiczną i zasady doświadczenia życiowego.

2. Domniemania prawne są to domniemania ustanowione przez prawo i wiążą sąd. Mogą być jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie zabrania i na tej podstawie domniemania prawne dzielą się na:

• Usuwalne- gdy może być obalone dowodem przeciwnym, który polega na wykazaniu, iż mimo podstawy domniemania wniosek na niej oparty był fałszywy

• Nieusuwalne- jeżeli ustawodawca wyklucza prosty dowód przeciwieństwa nakazanego przez ustawę wniosku. Takie domniemanie przestaje wiązać gdy zostaje obalona podstawa domniemania.

Ustawowe domniemanie dobrej wiary. Jest to domniemanie prawne mające ogólne znaczenie w prawie cywilnym, które w szeregu wypadków uzależnia powstanie skutku prawnego w szczególności nabycia prawa podmiotowego od dobrej wiary nabywcy. Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

17. Zasady prawa międzyczasowego ( intertemporalne)

1. Zasada nieretroakcji (lex retro non agit). Zasada z ta zasadą skutki zdarzeń cywilnoprawnych, treść stosunków prawnych, które z tych zdarzeń powstały, ich zmianę spowodowana takimi zdarzeniami, które miały miejsce pod rządem dawnych przepisów, należy oceniać na podstawie tych starych przepisów.

Obowiązywanie nieretroakcji nie przesądza jakie prawo winno buc stosowane od chwili wejścia w życie przepisów nowych do oceny treści stosunków prawnych, które powstały pod rządem dawnych przepisów, lecz trwają nadal po wejściu w życie przepisów nowych.

2. Zasada bezpośredniego działania ustawy nowej. W myśl tej zasady do oceny stosunków prawnych powstałych przed wejście m w życie przepisów nowych oraz oceny zdarzeń cywilnoprawnych wpływających na zmianę lub powodujących ustanie stosunku prawnego należy stosować przepisy nowe.

3. Zasada dalszego działania ustawy starej. W myśl tej zasady do oceny treści i bytu stosunków prawnych oraz zdarzeń mających wpływ na ich zmianę lub ustanie należy stosować dawne przepisy mimo wejścia w życie nowych przepisów.

4. Zasada stosowania nowej ustawy w razie wątpliwości interpretacyjnych, jakie prawo powinno być zastosowane.

18. Początek zdolności prawnej; status podmiotowy dziecka poczętego

Normatywnym wyrazem podmiotowości prawnej jest zdolność prawna tzn. zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków.

Początek zdolności prawnej dziecka urodzonego ma miejsce w chwili narodzin, otwarta kwestia to czy dziecko poczęte (nasciturus) może nabywać prawa i obowiązki powstałe przed jego przyjściem na świat. Zdolność prawna ma również dziecko poczęte jednakże w zakresie praw i obowiązków majątkowych ma charakter warunkowy. Prawa i obowiązki majątkowe dziecko poczęte nabywa z chwilą narodzin o ile urodzi się żywe. Nasciturus nie ma zdolności prawnej jako takiej, czyli nie staje się podmiotem prawa cywilnego z chwilą poczęcia. Jednak jest mu zapewniona ochrona prawna.

19. koniec zdolności prawnej; akt zgonu; przesłanki sądowego stwierdzenia zgonu; przesłanki uznania za zmarłego.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych zawsze ustają w chwili śmierci. Z tą chwilą osoba zmarła przestaje być podmiotem praw i obowiązków.

Wyłącznym dowodem śmierci człowieka jest sporządzony akt stanu cywilnego, którym jest akt zgonu. Akt taki sporządza urząd stanu cywilnego na podstawie karty zgonu wystawionej przez lekarza stwierdzającego zgon osoby fizycznej. Nie zawsze istnieje karta zgonu. Prawo cywilne dopuszcza możliwość sporządzenia aktu zgonu na podstawie orzeczenia sądowego, a mianowicie stwierdzenia zgonu lub uznania za zmarłego.

PRZESŁANKI SĄDOWEGO STWIERDZENIA ZGONU

1. Śmierć danej osoby jest niewątpliwa. Niewątpliwość śmierci oznacza, że pomimo braku zwłok fakt śmierci nie może być poddawany wątpliwości.

2. Nie został sporządzony akt zgonu osoby fizycznej, albowiem nie została wystawiona przez lekarza karta zgonu.

PRZESŁANKI UZNANIA ZA ZMARŁEGO

1. Fakt zaginięcia osoby fizycznej. Zaginionym w prawie polskim jest osoba o której nie wiadomo, czy zmarła czy żyje.

2. Upływ czasu; zaginiony może być uznany za zmarłego jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym wg istniejących wiadomości dana osoba żyła. Termin skraca się do 5 lat gdy w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończyłby 70 lat.

20. Zakresy zdolności do czynności prawnych; zasady dokonywania czynności prawnych przez osoby mające ograniczoną zdolność prawną.

Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do tego, by za pomocą czynności prawnych nabywać praw i zaciągać zobowiązania.

ZAKRESY ZDOLNOŚCI PRAWNEJ

1. Osoba fizyczna nie może mieć zdolność do czynności prawnych

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby fizyczne, które nie ukończyły lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna dokonana przez tę osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych jest nieważna.

2. Osoba fizyczna może mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby fizyczne, które ukończyły lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

3. Osoba fizyczna może mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie, z momentem uzyskania pełnoletniości nabywa się pełną zdolność do czynności prawnych. Pełnoletnim jest osoba, która ukończyła 18 lat, przy czym w razie zawarcia małżeństwa małoletni uzyskuje pełna zdolność.

ZASADY DOKONYWANIA CZYNNOŚCI PRAWNYCH PRZEZ OSOBY MAJĄCE OGRANICZONĄ ZDOLNOŚC DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

1. W odniesieniu do pewnych czynności prawnych status osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych jest taki sam, jak osoby mającej pełną zdolność do czynności prawnych, może ich dokonywać sama, na tych samych zasadach, jak osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

2. W odniesieniu do pewnych czynności prawnych dokonywanych przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnych wymagana jest, do ważności takich czynności, zgoda przedstawiciela ustawowego tej osoby.

3. W zakresie pewnych czynności prawnych osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych traktowana jest tak samo jak osoba niezdolna do czynności prawnych.

21. Ubezwłasnowolnienie- rodzaje, przesłanki i skutki

Osoba fizyczna może być ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo.

• Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę.

• Na skutek ubezwłasnowolnienia całkowitego osoba traci zdolność do czynności prawnych.

• Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

• Ubezwłasnowolniony częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Przesłanki:

• Podstawową przesłanką jest choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, albo innego rodzaju zaburzenie psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania, o ile osoba nimi dotknięta nie jest w stanie kierować swym postępowaniem lub potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw.

22. Stan cywilny; miejsce zamieszkania.

Termin stan cywilny jest używany w dwojakim znaczeniu:

1. Jako zespół cech określających pozycje danej osoby fizycznej w rodzinie

2. Jako pozostawanie lub nie pozostawanie w związku małżeńskim

Stan cywilny osoby fizycznej jest udokumentowany w księdze stanu cywilnego. Księgi te SA prowadzone przez urzędy stanu cywilnego i rejestruje się w nich fakt narodzin, zawarcia małżeństwa, zgonu wraz z podaniem daty i miejsca zajścia.

Osoba fizyczna może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Łącznie muszą być spełnione 2 przesłanki: faktyczne przebywanie w danej miejscowości i zamiar stałego pobytu.

Miejsce zamieszkania pewnych osób wg miejsca zamieszkania innych osób:

1. Miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania obojga rodziców albo tego z nich, któremu przyznana jest wyłączna władza rodzicielska lub faktyczne jej wykonywanie.

2. Miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna.

23. Dobra osobiste człowieka- pojęcie i rodzaje; przesłanki i sposoby ( środki) ochrony

Dobra osobiste są to uznane przez prawo pewne wartości powiązane ściśle z osobą fizyczna tzn. że z tą osobą powstają i wygasają.

Do dóbr osobistych należą także prawa osobiste, które przysługują tylko i wyłącznie określonemu podmiotowi.

Przykładowe wyliczenie dóbr osobistych zawiera art. 23 KC są to: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko itd.

Przesłanki roszczenia czyli ochrony dóbr osobistych:

1. Zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego

2. Bezprawność działania

Sposoby (środki) ochrony:

• Uprawnionemu przysługuje roszczenie o zaniechanie określonego działania, chyba, że jest ono bezprawne

• Uprawniony może żądać również zadość uczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny

24. Osoba prawna- pojęcie; systemy powstania; chwila nabycia osobowości prawnej; uczestniczenie w obrocie; niepełne osoby prawne.

Osoba prawna jest pewnym tworem organizacyjnym, jednostką organizacyjna, która przez normę prawną została wyposażona w dwie istotne cechy, mianowicie w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

Osobowość prawna jest więc pewna cechą normatywną jednostki organizacyjnej.

System powstania osób prawnych:

1. Elekcyjny, w którym osoba prawna powstaje na mocy wydanego przez właściwy organ państwowy

2. Koncesyjny, w którym osoba prawna powstaje z inicjatywy jej założycieli po uzyskaniu zgody właściwego organu państwowego

3. Normatywny, w którym do powstania osoby prawnej konieczne jest wyłącznie spełnienie warunków określonych w ustawie.

Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Działalnością gospodarczą jest działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Art.33 paragraf 1
”Do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.”

Ułomna osoba prawna (lub niezupełna osoba prawna) - podmiot stosunku cywilnoprawnego, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, lecz posiadająca na mocy ustawy zdolność prawną. Ułomnymi osobami prawnymi w prawie polskim są:

• spółka jawna

• spółka partnerska

• spółka komandytowa

• spółka komandytowo-akcyjna

• wspólnota mieszkaniowa

• spółka akcyjna w organizacji

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji

Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z chwilą jej niewypłacalności.

25. Konsument, przedsiębiorca, firma.

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna lub prawna i jednostka organizacyjna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Za przedsiębiorcę uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Konsument (łac. consumens) - osoba fizyczna nabywająca od przedsiębiorcy towar lub usługę w celu bezpośrednio niezwiązanym z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsument nabywa towar lub usługę dla zaspokojenia swoich bieżących potrzeb życiowych.

Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, natomiast firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Przepisy ogólne dotyczące firmy zawierają się w art. 43¹—43¹⁰ Kodeksu cywilnego.

Firma przynależy przedsiębiorcy i wymaga - co do zasady - ujawnienia we właściwym rejestrze, którym dla osób fizycznych jest Ewidencja Działalności Gospodarczej, zaś dla osób prawnych i ułomnych osób prawnych Krajowy Rejestr Sądowy.

Firma składa się z:

• rdzenia będącego imieniem i nazwiskiem osoby fizycznej lub nazwą osoby prawnej

• dodatków (obligatoryjnych i fakultatywnych).

Firma powinna się dostatecznie odróżniać od firm innych przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność na tym samym rynku oraz nie może wprowadzać w błąd ( w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu i miejsca jego działalności czy źródeł zaopatrzenia ).

Firma podlega ochronie za pomocą następujących środków ochrony:

• roszczenia o zaniechanie naruszeń (art. 43¹⁰ KC)

• ochrony dóbr osobistych osoby fizycznej (art. 23 i 24 KC)

• ochrony dóbr osobistych osoby prawnej (art. 23 i 24 w zw. z art. 43 KC)

• ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

• przepisy prawa karnego.

26. Skarb Państwa: pojęcie, występowanie w obrocie; inne państwowe osoby prawne; relacje między skarbem państwa i innymi państwowymi osobami prawnymi.

Jedyna osoba prawna która uzyskała osobowość prawną z mocy przepisów KC jest Skarb Państwa. Instytucją Skarbu Państwa jest po prostu samo Państwo przyobleczone w przymiot osobowości prawnej. Taka konstrukcja stanowi funkcję prawną. W obrocie cywilnoprawnym Skarb Państwa występuje przez swoje jednostki organizacyjne( stacjony fis).W stosunkach cywilnoprawnych Skarb Państwa jest podmiotem praw obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych państwowych osób prawnych, jak tez i one nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.

PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE

• organy państwowe (tzw. organy założycielskie) sprawują kontrolę nad działalnością państwowych osób prawnych

• Państwowe osoby prawne występują w obrocie cywilnoprawnym jako samodzielny podmiot prawa cywilnego, posiadający własny, odrębny od Skarbu Państwa majątek.

• Do kategorii państwowych osób prawnych należy zaliczyć przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, szkoły wyższe, oraz instytuty naukowo- badawcze, NBP, Polską Akademię Nauk, itp. Państwowymi osobami prawnymi SA ponad to np. spółki prawa handlowego, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50%.

27. Spersonifikowane i niepersonifikowane jednostki organizacyjne.

Jednostki organizacyjne to zorganizowane formy ludzkiej działalności podejmowanej w określonym celu.

Nie każda jednostka organizacyjna mająca nawet złożoną strukturę i dysponująca znacznym majątkiem staje się osobą prawną. Osoby prawne to jednostki organizacyjne będące spersonifikowanymi przez przepisy szczególne podmiotami stosunków cywilnoprawnych.

Niepersonifikowane podmioty stosunków cywilnoprawnych są to jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne nie przyznały osobowości prawnej, lecz wyposażyły je w zdolność nabywania praw, zaciągania zobowiązań lub także w zdolność występowania w charakterze strony albo uczestnika cywilnego postępowania sądowego.

28. Pojęcie podmiotu stosunku cywilnoprawnego; ważniejsze rodzaje obiektów będących elementami przedmiotu stosunku prawnego.

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest dozwolone (nakazane lub zakazane) zachowanie człowieka. Przedmiot stosunku cywilnoprawnego określa jednocześnie treść praw i obowiązków w tym stosunku.

Za przedmiot stosunku cywilnoprawnego należy uznać wszystko to do czego odnosi się treść tego stosunku, czyli każdy obiekt, na który skierowane są prawa i obowiązki stanowiące treść danego stosunku cywilnoprawnego.

RODZAJE PODMIOTÓW STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH

1. Rzeczy (ruchomości i nieruchomości)

2. Przedmioty materialne nie będące rzeczami (np. ciecze, gazy)

3. Przedmioty nie materialne (energia, dobra osobiste)

4. Pieniądze

5. Papiery wartościowe

6. Zorganizowany kompleks majątkowy

29. Majątek- znaczenie węższe i szerokie; pojęcie majątku odrębnego i jego surogacji; relacja pojęć „ mienie” i „majątek”

Mieniem jest własność i inne przedmioty majątkowe. Pojęcie mienia tyczy się wszystkich praw majątkowych rozumianych jako aktywa i może być traktowane jako ich nazwa zbiorcza, przy czym bez znaczenia jest ich przynależność danych aktywów do określonego podmiotu.

Majątek jest to ogół praw majątkowych przysługujących danemu podmiotowi prawa cywilnego.

1. Znaczenie szersze- majątek to ogół praw majątkowych (aktywów) przysługujących danemu podmiotowi oraz ogół ciążących na nim obowiązków majątkowych (pasywów)

2. Znaczenie węższe- majątek to ogół samych tylko praw majątkowych (aktywów) przysługujących podmiotowi praw cywilnego.

Podmiot praw cywilnego może mieć tylko jeden majątek. Jednak z majątku danej osoby można wyodrębnić majątek odrębny np. osoba pozostająca w związku małżeńskim może mieć majątek osobisty.

Surogacja majątku

Wg zasady surogacji- prawo nabyte w zamian za jakieś inne prawo pochodzące z majątku odrębnego, wchodzi w miejsce tego ostatniego. Jeżeli sprawy tej nie regulują przepisy, a w konsekwencji owo prawo nowo nabyte podlega reżimowi prawnemu ustanowionemu dla majątku odrębnego.

30. Pojęcie czynności prawnej; zgoda osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej.

Czynność prawna to stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki prawne nie tylko wyrażone w oświadczeniu woli, lecz także oświadczeniem tym objęte, a wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów.

Zgoda osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej.

Mając na względzie ochronę interesów samych uczestników czynności prawnych albo innych osób, ustawa wymaga niekiedy zgody osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej. Przez osobę trzecią należy rozumieć podmiot prawa cywilnego, który nie jest uczestnikiem czynności prawnej. Zgoda osoby trzeciej ma charakter oświadczenia woli i wymagane jest złożenie go zainteresowanemu adresatowi. W odróżnieniu od umów oraz uchwał pełni ona funkcję wtórną, chociaż niezbędną dla skuteczności czynności prawnej, której dotyczy. Potrzebna do dokonania czynności prawnej zgoda osoby trzeciej może być wyrażona nie tylko przed i podczas składania oświadczenia woli przez uczestników czynności prawnej, ale także w okresie późniejszym. W wspomnianym wypadku zgodę taką ustawa nazywa potwierdzeniem.

31. Oświadczenie woli- pojęcie, warunki uznania zachowania człowieka za oświadczenie woli: oświadczenie woli w postaci elektronicznej; prawne znaczenie milczenia adresata oświadczenia woli; czynności grzecznościowe tzw. gentelmen's agreement.

Przez oświadczenie woli jako niezbędny element każdej czynności prawnej rozumie się taki przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutków prawnych w postaci ustanowienia, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego

Konieczne jest ujawnienie tego aktu na zewnątrz bezpośrednio lub przez inne zachowanie się które jednak pozwala w sposób dostatecznie wyraźnie przyjęcia istnienia aktu woli.

Zachowanie się osoby fizycznej jedynie wtedy może być uznane za oświadczenie woli, gdy jest:

1. Na tyle zrozumiałe, żeby chociaż w drodze wykładni możliwe było ustalenie jego sensu.

2. Swobodne

3. Złożone na serio

Milczenie podmiotu prawa cywilnego w zasadzie nie może być uznane za oświadczenie woli. Wyjątek: przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którym pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych ofertę zawarcia umowy- brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się jako nową ofertę.

Oświadczenie woli w postaci elektronicznej jest złożone osobie z chwilą gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba mogła zapoznać się z jego treścią.

32. Wykładnia oświadczeń woli: ogólne i szczegółowe dyrektywy oświadczeń woli.

Ogólne dyrektywy oświadczeń woli

1. każe mieć na względzie ukształtowane już reguły znaczeniowe, które określonymi zachowaniami wiążą określone treści myślowe. Jeżeli podmiotem interpretacji są znaki językowe to ich sens należy rozpoznać, stosując słownikowe lub składniowe reguły językowe.

2. dyrektywa każe rozpatrywać wszelkie przekazy komunikacyjne z uwzględnieniem ich kontekstu sytuacyjnego. Przy niejęzykowych postaciach wyrażania woli kontekst sytuacyjny jest zawsze konieczną przesłanką zrozumienia w ogóle jego sensu. Do kontekstu należy zaliczyć zachowania się stron poprzedzające złożenie oświadczenia woli8, bezpośrednią interreakcję komunikacyjną, kontekst przestrzenny, zachowania stron po złożeniu oświadczeń woli.

3. Dyrektywa oparta jest na założeniu, że ludzi działają rozsądnie i uczciwie. W konsekwencji każe mieć na względzie cel oraz zasady współżycia społecznego.

33.Orzeczenie sądowe zastępujące oświadczenie woli.

Orzeczenie sądowe zastępujące złożenie powinnego, oświadczenia woli należy odróżnić od orzeczeń, które bezpośrednio zasądzają na świadczenie tego, co jest finalnym rezultatem danego stosunku prawnego.

Orzeczenie sądowe zastępuje formy szczególne przewidziane przez ustawę lub decyzje samych stron dla oświadczenia woli. Wywiera ono pełne skutki prawne także w takich przypadkach, gdy zastąpione oświadczenie wymagało szczególnej formy.

Jeżeli osoba, na której ciąży obowiązek złożenia oświadczenia woli, uchyla się od jego spełnienia, to obowiązek ten może zostać ustalony w orzeczeniu sądowym. Sąd opiera w takim przypadku rozstrzygnięcie na prawie materialnym stwierdzając w szczególności, czy z mocy prawa lub czynności prawnej pozwany jest obowiązany złożyć oświadczenie woli określonej treści. Wg prawa egzekucyjnego, orzeczenie takie wymagałoby przymuszenia dłużnika do złożenia oświadczeniach może być uciążliwe. Wtedy prawomocne orzeczenie sądowe zastępuje to orzeczenie. Orzeczenia mają odnosić się zarówno do jednostronnych czynności prawnych, jaki i do umów.

34. Elementy treści czynności prawnej.

1. elementy przedmiotowo istotne (essentialia negotii) indywidualizują daną czynność pod względem prawnym i bez których oznaczonego typu czynność prawna nie mogłaby dojść do skutku.

2. elementy podmiotowo istotne (accidentalia negotii), które ze swej istoty nie wpływają na skuteczność danego rodzaju czynności prawnej, jednakże na mocy woli stron uzyskały rangę elementów istotnych.

3. elementy nie istotne ( naturalia negotii), których nie objęcie oświadczeniem woli nie ma wpływu na skuteczność czynności prawnej.

35. Warunek i termin.

Warunek to zdarzenie przyszłe niepewne, od którego spełnienia strona dokonująca czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie stosunku prawnego.

Wyróżnia się:

1. warunek zawieszający oraz warunek rozwiązujący- w zależności czy ziszczenie warunku powoduje powstanie czy ustanie stosunku cywilnoprawnego.

2. warunek dodatni- jako zdarzenie, które ma nastąpić; warunek ujemny- jako zdarzenie które nie może nastąpić

3. warunek zależny od woli stron i warunek nie zależny od woli stron.

Warunek niemożliwy, niezależny, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego powoduje nieważność czynności prawnej, jeże3li to warunek zawieszający, a nie uważa się go za nie zastrzeżony, jeżeli jest warunkiem rozwiązującym.

Termin to zdarzenie przyszłe pewne, od którego nastąpienia strona dokonująca czynności prawnej ogranicza jej skutki. Wyróżnia się termin początkowy i końcowy. Przy terminie początkowym skutek prawny powstaje z chwilą nadejścia terminu, zaś przy terminie końcowym skutek ustaje z nadejściem terminu.

36. Rodzaje i typy czynności prawnych.

Rodzaje:

1. czynności prawne jednostronne i dwustronne

2. czynności prawne odpłatne i nieodpłatne

3. czynności prawne zobowiązujące i rozporządzające

4. czynności prawne konsensualne i realne

5. czynności prawne inter vivos i mortis causa

6. czynności przysparzające, przyczynowe, kauzalne i abstrakcyjne.

37. Czynności prawne zobowiązujące, rozporządzające i wywołujące podwójny skutek.

Czynnościami prawnymi zobowiązującymi są czynności, których skutkiem jest powstanie zobowiązania do spełnienia określonego świadczenia.

Czynnościami prawnymi rozporządzającymi są zaś te , których celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, ograniczenie i obciążenie lub zniesienie prawa przysługującego podmiotowi dokonującemu czynności prawnej

Polski kodeks przyjął romański system umowy zobowiązującej ze skutkiem rozporządzającym ( „ umowy o podwójnym skutku zobowiązująco- rozporządzającym”).

38. Czynności prawne przysparzające, kauzalne i abstrakcyjne.

Czynności prawne przysparzające są to czynności, które prowadzą do przysporzenia w postaci zwiększenia aktywów określonej osoby, bądź tez zmniejszenia się jej pasywów.

Czynności prawne kauzalne są to czynności prawne, które są uzależnione od istnienia jakiejś przyczyny.

Wyróżnia się czynności kauzalne:

1. causa obligandi- gdy celem dokonania przysporzenia jest uzyskanie przez przysparzającego pewnej korzyści dla siebie

2. causa solvendi- gdy celem dokonania przysporzenia jest zwolnienie się przez dokonującego z długu

3. causa donandi- gdy przysporzenie dyktowane jest szczodrobliwością dokonującego przysporzenia, który nie liczy na żaden ekwiwalent

4. causa cavendi- gdy celem przysporzenia jest ustanowienie zabezpieczenia wierzytelności.

39. Rodzaje szczególnych form oświadczenia woli ze względu na postać, w której następuje przejaw oświadczenia woli; forma elektroniczna.

1. Zwykła forma pisemna wymaga złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie zawierającym osnowę oświadczenia woli. Osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej w ten sposób, że złoży na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok inna osoba zapisze jej imię i nazwisko, umieszczając swój podpis, bądź, że zamiast składającego oświadczenie woli podpisze się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza.

2. Forma pisemna z podpisem urzędowo poświęconym polega na zachowaniu formy pisemnej zwykłej i poświadczeniu podpisu przez notariusza.

3. Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty.

4. Forma notarialna czynności prawnej.

Forma elektroniczna

Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli w formie pisemnej.

Podpis elektroniczny to dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny.

Uznaje się za bezpieczny podpis elektroniczny, który spełnia łącznie 3 przesłanki:

1. jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis

2. jest sporządzony za pomocą podlegających kontroli osoby składającej podpis- bezpiecznych urządzeń

3. jest powiązany z danymi, do których został dołączony w taki sposób, że jakkolwiek zmiana tych danych jest rozpoznawalna. Za certyfikat uznaje się elektroniczne zaświadczenie, za pomocą którego dane służące do weryfikacji podpisu elektronicznego są przyporządkowane do danej osoby.

40. Rodzaje form oświadczenia woli ze względu na skutek nie zachowania określonej formy szczególnej zastrzeżonej przez ystawę.

1. Forma czynności prawnych ad solemnitatem ( pod rygorem nieważności) oznacza taką formę szczególną z uwagi na jej szatę zewnętrzną, której niezachowanie powoduje nieważność czynności prawnej.

2. Forma szczególna zastrzeżona ad probationem (dla celów dowodowych) to forma pisemna, której niezachowanie nie powoduje nieważności czynności prawnej, ale ogranicza możliwość skorzystania w ewentualnym procesie z niektórych środków dowodowych.

3. Forma szczególna ad eventum ( dla wywołania określonych skutków prawnych) polega na tym, że przepis ustawy uzależnia wywołanie przez czynność prawną niektórych skutków od zachowania tejże szczególnej formy, czyli mimo nie zachowania tej formy czynność prawna będzie ważna, lecz nie wywoła wszystkich skutków.

42. Tryby zawierania umów.

1. Oferta

2. Negocjacje

3. Aukcja i przetarg

43. Oferta.

Przez ofertę rozumiemy oświadczenie woli jednej ze stron skierowane do drugiej strony, które obejmuje propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.

Oferent jest swoja oferta związany, co oznacza, że adresat oferty może na mocy jednostronnego oświadczenia woli doprowadzić do zawarcia umowy i w konsekwencji do powstania lub zmiany stosunku cywilnoprawnego. Umowa zostaje zawarta, gdy adresat ofertę przyjął, czyli złożył oświadczenie woli o akceptacji oferty w całości.

Jak długo oferent jest związany ofertą:

1. gdy oferent sam wyznaczył w ofercie czas oczekiwania- czyli do upływu tego terminu

2. gdy w ofercie termin nie jest oznaczony i oferta była złożona w obecności drugiej osoby lub za pomocą telefonu- oferta musi zostać przyjęta niezwłocznie.

Oferta w postaci elektronicznej wiąże składającego jeżeli druga strona potwierdziła, że otrzymała ofertę.

44. Negocjacje.

Negocjacje dotyczą umów złożonych, obszernych z punktu widzenia treści oraz skomplikowanych.

W wypadku prowadzenia negocjacji umowa zostaje zawarta dopiero wtedy, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji.

Zasada swobodnego negocjowania nie może naruszać ogólnego obowiązku uczciwego postępowania . naruszenie tej zasady uzasadnia przyznanie roszczenia o wyrównanie szkody powstałej przez to, że zamierzona umowa nie doszła do skutku.

45. Aukcja i przetarg.

Aukcja polega na tym, że osoby zamierzające zawrzeć umowę obecni w miejscu aukcji albo komunikujący się za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się, składają oferty słownie lub równorzędnymi znakami. Prowadzący aukcje oczekuje zarazem coraz korzystniejszych ofert. Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwila udzielenia przybicia, tzn. zamknięcia aukcji.

Umowa nie dochodzi do skutku, jeżeli jej ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań ustawą przewidzianych. W takim przypadku zarówno organizator aukcji jak i licytant mogą dochodzić przed sądem zawarcia umowy. Aukcja stosowana jest zwykle w przypadku prostych umów, gdzie w zasadzie tylko jeden z jej elementów, a mianowicie cena podlega konkurencyjnej rywalizacji.

Przetarg tym różni się od aukcji, że oferty osób zamierzających zawrzeć umowę nie są składane w toku ich równoczesnego i bezpośredniego komunikowania. W poste postępowaniu przetargowym organizator oczekuje składania ofert w okresie i miejscu przez niego wskazanym. Oferty te następnie są przez niego rozpatrywane bez udziału oferentów. Organizator przetargu wybiera najkorzystniejszą z ofert. W razie wybrania jednej z ofert pozostałe przestają wiązać oferentów i dochodzi do zawarcia umowy z oferentem którego oferta została wybrana. Przetarg nie kończy się w obecności oferentów, więc organizator ma obowiązek powiadomienia innych uczestników o zamknięciu przetargu. Umowa zostaje zawarta w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia organizatora przetargu o jej wybraniu.

Wadium ma charakter dodatkowego zastrzeżenia zamieszczonego w warunkach aukcji albo przetargu. Zastrzeżenie to wyraża obowiązek wpłacenia przez uczestników aukcji albo przetargu określonej sumy pieniężnej. Jej wysokość wskazują warunki aukcji albo przetargu.

46. Wady oświadczeń woli: brak świadomości lub swobody.

Oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakiejkolwiek przyczyny znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jest bezwzględnie nieważne. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby przemijającego zaburzenia czynności psychicznych.

47. Wady oświadczeń woli: błąd

Przez „błąd” należy rozumieć fałszywe wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, a zatem mylne wyobrażenie lub brak w ogóle wyobrażenia (błąd sensu stricto), jak również mylne wyobrażenie o treści składanego oświadczenia woli ( pomyłka). Za prawnie doniosły uznaje się tylko błąd co do treści czynności prawnej, jeżeli jest on istotny.

Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie stanowi podstawę do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

48. Wady oświadczeń woli: pozorność.

Pozorność polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli umawia się z adresatem tego oświadczenia, iż:

1. oświadczenie woli ma nie wywołać żadnych skutków prawnych

2. mogą powstać inne skutki prawne, aniżeli te, które zostały oznaczone w treści oświadczenia.

Oświadczenie pozorne jest bezwzględnie nieważne, lecz ma ono doniosłość prawną dla osób trzecich, które odpłatnie nabyły prawo lub zwolnione zostały z zobowiązania, działając w zaufaniu, że oświadczenie woli nie zostało złożone dla pozoru.

49. Wady oświadczeń woli: groźba bezprawna.

Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem groźby bezprawnej drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może się uchylić od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

50. Sankcje wadliwych czynności prawnych; nieważność bezwzględna.

Czynność prawna bezwzględnie nieważna nie wywołuje żadnych skutków prawnych wynikających z oświadczenia woli, przy czym nieważność następuje z mocy samego prawa.

Nieważna czynność prawna podlega konwersji tzn. jeżeli przy dokonywaniu nieważnej czynności prawnej zostały spełnione przesłanki innej ważnej czynności prawnej, przyjmuje się, że czynność ta została dokonana, chyba ze strony wyraziły inna wolę.

Bezwzględna nieważność czynności prawnej powstaje m.in. w razie:

1. dokonania czynności prawnej przez osobę nie mająca zdolności do czynności prawnej

2. braku świadomości lub swobody

3. nie zachowania formy ad solemnitatem

4. dokonania czynności niezgodnej z ustawą.

51. Sankcje wadliwych czynności prawnych; nieważność względna.

Czynność nieważna względnie wywołuje wszystkie skutki prawne tak jak gdyby była czynnością niewadliwą. Czynność taką można konwalidować.

Istnieją dwa sposoby unieważnienia takiej czynności:

1. ten kto złożył innej osobie oświadczenie woli pod wpływem błędu lub groźby, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, przez stosowne oświadczenie w formie pisemnej złożone drugiej stronie; uprawnienie to wygasa w razie błędu po roku od jego wykrycia, w razie groźby tez po roku od ustania stanu obawy.

2. w niektórych wypadkach do unieważnienia czynności prawnej nieważnej względnie potrzebne jest orzeczenie sądowe.

52. Sankcje wadliwych czynności prawnych; bezskuteczność zawieszona.

O bezskuteczności zawieszonej mówimy wtedy, gdy do ważnej czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej, a zgody tej nie udzielono. Skuteczność takiej czynności jest zawieszona, aż do chwili złożenia potrzebnego oświadczenia. ( nie wiadomo czy wywoła skutki, zależy od potwierdzenia).

53. Sankcje wadliwych czynności prawnych; bezskuteczność względna.

Skutkiem wadliwych czynności prawnych niekiedy jest to, że czynność taka staje się bezskuteczna, lecz względem tylko niektórych osób.

Bezskuteczność względna powstaje albo z mocy samego prawa albo z mocy orzeczenia sądowego.

54. Przedstawicielstwo- istota; źródło umocowania i postaci; stosunek pełnomocnictwa a stosunek podstawowy.

Przedstawicielstwo polega na tym, że jedna osoba, zwana przedstawicielem, dokonuje w imieniu drugiej osoby, zwanej reprezentowanym, czynności prawnej, która wywołuje skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Postaci:

1. przedstawicielstwo czynne- przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego

2. przedstawicielstwo bierne- przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego oświadczenie woli złożone przez osobę trzecią.

Ze względu na źródło umocowania dzielimy na:

1. przedstawicielstwo ustawowe, gdy źródłem umocowania jest ustawa.

2. pełnomocnictwo, gdy umocowanie opiera się na jednostronnym oświadczeniu woli reprezentowanego (mocodawcy).

Stosunek podstawowy pełnomocnictwa

Stosunek prawny będący podstawa pełnomocnictwa jest nazywany stosunkiem podstawowym pełnomocnictwa, bądź tez stosunkiem wewnętrznym, gdyż łączy mocodawcę z pełnomocnikiem w odróżnieniu do stosunku zewnętrznego, który powstaje pomiędzy pełnomocnikiem a osobą trzecią, z którą dokonuje on czynności prawnej.

Stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa jest stosunkiem odrębnym od pełnomocnictwa i nie wiąże osoby trzeciej, z którą pełnomocnik dokonuje czynności prawnej.

55. Przedstawicielstwo a instytucje pokrewne.

Przedstawicielstwo należy odróżnić od innych instytucji:

1. posłańca- który przenosi cudze oświadczenie woli, sam zaś żadnego oświadczenia nie składa

2. zastępcy pośredniego- działającego we własnym imieniu, lecz na cudzy rachunek

3. powiernika- który na zewnątrz występuje jako samodzielny podmiot prawa, jednak na podstawie umowy z inna osoba nie w pełnym zakresie ze swego prawa korzystać.

56. Przesłanki skuteczności działania pełnomocnika.

Aby czynność prawna dokonywana przez pełnomocnika wywoływała skutki prawne dla reprezentowanego musza być spełnione przesłanki:

1. musi istnieć umocowanie i pełnomocnik musi działać w granicach tego umocowania

2. pełnomocnik musi mieć zdolność do reprezentowania, może mieć ograniczona zdolność do czynności prawnych

3. powinien działać w imieniu reprezentowanego

4. czynność prawna, której ma dokonać, nie może mieć charakteru ściśle osobistego.

57. Forma pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie z wyjątkiem dwóch następujących sytuacji:

1. jeżeli pełnomocnictwo zawiera umocowanie do dokonania czynności prawnej, dla której pod sankcją nieważności przewidziana została forma szczególna

2. jeżeli dla określonych rodzajów pełnomocnictw przepis wymaga określonej formy.

59. Działanie rzekomego pełnomocnika.

Gdy osoba występuje w cudzym imieniu jako pełnomocnik, mimo że nim nie jest lub będąc pełnomocnikiem przekracza granice umocowania mówimy o pełnomocniku rzekomym.

Jeżeli rzekomy pełnomocnik zawrze umowę w cudzym imieniu, to jest ona czynnością prawną kulejącą, zachodzi stan bezskuteczności zawieszonej. Ważność umowy zależy od potwierdzenia przez osobę w której imieniu została zawarta. Czynności prawne zawarte przez rzekomego pełnomocnika są nieważne.

60. Rodzaje pełnomocnictwa; wygaśnięcie pełnomocnictwa; prokura.

Rodzaje:

1. pełnomocnictwo ogólne- obejmuje czynności zwykłego zarządu

2. pełnomocnictwo rodzajowe- określa rodzaj czynności prawnej oraz ej przedmiot.

3. pełnomocnictwo szczegółowe- dotyczy konkretnie określonej czynności prawnej

4. pełnomocnictwo główne- udzielone przez mocodawcę

5. pełnomocnictwo substytucyjne- udzielone przez pełnomocnika

6. pełnomocnictwo samodzielne

7. pełnomocnictwo łączne

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa. Prokurent dokonuje czynności prawnych w imieniu reprezentowanego i z bezpośrednim skutkiem dla niego. Prokura charakteryzuje się tym, że może jej udzielić jedynie przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, osobie fizycznej mającej pełną zdolność do czynności prawnych. Oświadczenie woli przedsiębiorcy powinno być pod rygorem nieważności udzielane na piśmie. Zakres umocowania prokurenta jest szeroki i obejmuje czynności sądowe oraz pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokura nie może być przeniesiona. Prokura może być w każdym czasie odwołana.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa następuje:

1. z powodu spełnienia się okoliczności wskazanych w treści umocowania

2. na skutek śmierci pełnomocnika lub mocodawcy

3. z powodu odwołania pełnomocnictwa

4. utraty zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika

61. Przedawnienie- pojęcie, przedmiot i skutki.

62. Zarzut przedawnienia i zrzeczenie się zarzutu przedawnienia.

Przedawnienie jest instytucją ograniczająca w czasie dochodzenie roszczeń majątkowych wynikających ze stosunków cywilno prawnych.

Przedmiotem przedawnienia są roszczenia majątkowe. Roszczenie jest uprawnieniem polegającym na tym, że osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego, który może żądać , aby zachowała się w określony sposób. Przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe. ( wyjątek roszczenie o zniesienie współwłasności)

Skutek przedawnienia polega na tym, że po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko któremu przysługuje roszczenie (dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia podnosząc zarzut przedawnienia . roszczenie majątkowe istnieje nadal, staje się tzw. roszczeniem niezupełnym ( pozbawionej przymusowej realizacji). Dłużnik może jednak po upływie terminu przedawnienia zrzec się z korzystania zarzutu przedawnienia. Sąd uwzględnia upływ terminu przedawnienia jedynie na zarzut dłużnika.

63. Początek biegu przedawnienia; termin przedawnienia.

Początek biegu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeśli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności prawnej przez uprawnionego, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność najwcześniej możliwym terminie. Początek biegu przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym dłużnik nie zastosował się do treści roszczenia.

Ogólne terminy przedawnienia wynoszą:

1. dla roszczeń o świadczenia okresowe- 3 lata

2. dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej- 3 lata

3. dla innych roszczeń- 10 lat

4. roszczenie stwierdzone wyrokiem sądu, a także ugodą i orzeczeniem sądu polubownego przedawnia się po upływie lat 10

64. Zawieszenie biegu przedawnienia.

Bieg przedawnienia ulega zawieszeniu:

1. co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom- przez czas trwania władzy rodzicielskiej

2. co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę przez cały czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli

3. co do roszczeń, które przysługują małżonkowi przeciwko drugiemu małżonkowi przez cały czas trwania małżeństwa

4. co do wszelkich roszczeń, z powodu siły wyższej.

Po ustaniu zawieszenia czas przedawnienia biegnie w dalszym ciągu.

65. Przerw biegu przedawnienia.

Przerwanie biegu przedawnienia powodują:

1. każda czynność dokonana przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw albo egzekwowania roszczeń danego rodzaju, a także przed sądem polubownym, jeżeli przedsięwzięta została bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia

2. uznanie roszczenia

3. wszczęcie mediacji.

66. Prekluzja; istota i skutki.

Prekluzja ogranicza w czasie dochodzenie przed powołanym do tego organem lub inną realizację praw podmiotowych, a bezskuteczny upływ terminu prekluzyjnego (zawitego) powoduje wygaśnięcie prawa.

Prekluzji podlegają wszystkie normatywne postaci praw podmiotowych.

Istnieją zatem:

1. terminy do wykonania praw kształtujących

2. terminy dotyczące praw bezpośrednich

3. terminy prekluzyjne od dochodzenia roszczeń.

Skutkiem prekluzji jest wygaśnięcie prawa podmiotowego, co sąd lub inny organ uwzględnia z urzędu.

Terminy zawite:

1. terminy do dochodzenia praw przed sądem lub innym organem tzw. prekluzja sądowa

2. terminy do dokonywania czynności pozasądowych tzw. prekluzja pozasądowa

3. terminy wygaśnięcia praw podmiotowych

6

---