Postawy uczniow szkoły masowej wobec dzieci niepełnosprawnych-AU, praca licencjacka - materiały


POSTAWY UCZNIÓW SZKOŁY MASOWEJ WOBEC DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH

MGR AGNIESZKA URBAN

SPIS TREŚCI

WSTĘP...........................................................................................................................................s. 3

I.CZĘŚĆ TEORETYCZNA

1.1.Określenie terminów :”postawa i postawa społeczna”..............................................................s. 5

1.2.Rodzaje niepełnosprawności dzieci i młodzieży........................................................................s. 8

1.3.Niepełnosprawność umysłowa- przyczyny ..............................................................................s.10

1.4.Postawy otoczenia społecznego wobec osób niepełnosprawnych...........................................s.14 1.5.Postawy rodziców wobec dziecka niepełnosprawnego...........................................................s.16

II.CZĘŚĆ BADAWCZE

2.1.Cel badań................................................................................................................................. .s.20

2.2.Metoda, narzędzia i techniki badawcze.....................................................................................s.21

2.3.Charakterystyka badanego środowiska......................................................................................s.22

III.OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ

3.1.Kim dla dziecka zdrowego jest osoba niepełnosprawna ?........................................................s.23

3.2.Stosunek ucznia szkoły masowej do dziecka niepełnosprawnego (brata, siostry)...................s.25

3.3.Stosunek ankietowanych do niepełnosprawnego rówieśnika...................................................s.37

PODSUMOWANIE......................................................................................................................s.32

BIBLIOGRAGIA..........................................................................................................................s.36

ANEKS......................................................................................................................................s.38

WSTĘP

Ostatnio dużo mówi się na temat postaw dzieci, młodzieży. Nawołuje się nauczycieli do kształtowania postaw prawidłowych, przekształcania negatywnych w pozytywne, dyskutuje na temat, czy młodzież spełnia, czy też nie spełnia naszych oczekiwań, a jeżeli nie - to dlaczego? Za zwiększającą się liczbę dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie jedni obarczają winą rodziców, inni szkołę. Przyjęcie takiego stanowiska jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że to albo rodzina, albo szkoła odpowiedzialna jest za wychowanie. Jest to założenie błędne, ponieważ zarówno jedni jak i drudzy odgrywają znaczącą rolę w procesie wychowania, z tym że rodzina zaczyna już od urodzenia dziecka, a szkoła - posługując się innymi metodami - kontynuuje, oczywiście współpracując z rodziną. Dlatego też nie można obarczać szkoły pełną odpowiedzialnością za to, że dzieci nie prezentuje takich postaw, jakich oczekujemy. Wychowanie jest procesem trudnym i złożonym, i tak naprawdę wychowywać mogą osoby mające autorytet. Wielu rodzicom wydaje się, że pozycja „rodzica” jest równoznaczna z posiadaniem autorytetu. Może tak było kiedyś. Dzisiaj obraz rodziny zmienia się tak bardzo, że musi to pociągać za sobą także zmianę układów wychowawczych. Dzieci przestały być biernymi odbiorcami. Obserwują, oceniają i budują własne autorytety. Brak autorytetu rodziców kompensują wybierając inne wzory do naśladowania. Jest to bardzo niekorzystne, ponieważ w całokształcie środowiska dziecka najbardziej znaczącą powinna być rodzina, która dostarcza pierwszych doświadczeń, tak ważny w procesie kształtowania postaw. Postawa jest wyrazem ustosunkowania się nie tylko do otaczającej rzeczywistości, ale także i do siebie. Stosunek do samego siebie wynika z obrazu własnego „ja”, który zaczyna formować się w okresie wczesnego dzieciństwa. Podstawą treści wpisywanych we własny obraz są doświadczenia dziecka zdobyte w rodzinie. To rodzice dają dziecku pierwsze zadania do wykonania i oni oceniają wyniki. Jeżeli wymagania są zbyt duże, przekraczają jego możliwości, dziecko tworzy swój obraz jako jednostki nieporadnej, nie akceptowanej, a zaniżone poczucie własnej wartości doprowadza do tego, że nie podejmuje ono nawet takich zadań, którym mogłoby sprostać. I odwrotnie - stawianie dziecku wymagań zaniżonych, ustawiczne chwalenie go także doprowadza do wypaczeń, ponieważ podejmuje się ono zadań przekraczających jego możliwości, a za swe niepowodzenia obwinia otoczenie, co doprowadza do konfliktów. W pierwszym i drugim przypadku mamy do czynienia z nieprawidłowo ukształtowanym obrazem własnego „ja”, a więc tym samym wadliwą postawą w stosunku do samego siebie. Postawa do siebie rzutuje na postawy do innych. Dziecko zahamowane, bierne, mające złe doświadczenia z ludźmi wykazywać będzie postawę lękową i unikającą. Dziecko z dużym poczuciem własnej wartości, ale nieadekwatnym do możliwości, może prezentować postawę pychy w stosunku do rówieśników. Zarówno jedna jak i druga postawa może doprowadzić do zaburzeń w społecznym funkcjonowaniu jednostki. Trudno wtedy winić szkołę za taki stan rzeczy, ponieważ pierwotne przyczyny tkwią w rodzinie.

Postawy rozwijają się pod wpływem środowiska społecznego. Wyuczona i uwewnętrzniona przez jednostkę predyspozycja do reagowania w społecznie zdefiniowany sposób jest postawą społeczną.

Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych są bardzo różnorodne i wyrażają się we wszystkich składnikach: poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych.

W literaturze najczęściej wymienia się dwie przeciwne postawy wobec osób niepełnosprawnych: pozytywne i negatywne (H. Larkowa 1980) dodaje jeszcze trzeci rodzaj - postawy ambiwalentne.

Analizując postawy wobec osób niepełnosprawnych w kontekście historycznym, należy zauważyć, że wraz z rozwojem cywilizacji następują pewne korzystne zmiany. W stosunku do minionych epok wiek XX charakteryzuje się pozytywnymi postawami i pewną akceptacją osób niepełnosprawnych pozwalając na realizację procesu rehabilitacji. Współcześnie, np. w społeczeństwie polskim negatywne postawy wobec niepełnosprawnych wynikają m.in. z wysokiej pozycji, jaką w hierarchii wartości zajmują zdrowie, sprawność fizyczna, siła, sukces, zamożność. Zmiany ustrojowe uzmysłowiły istnienie wielu negatywnych zjawisk społecznych, ale i przyczyniły się do obniżenia wydatków publicznych na rehabilitację i leczenie osób niepełnosprawnych, które tym samym stały się grupą ponoszącą największe koszty ekonomiczne i społeczne.

Postawy wobec niepełnosprawnych przenoszone są z pokolenia na pokolenie przez kulturę a ich modelowanie rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie. Dlatego też najlepszym momentem dla rozpoczęcia planowego, zorganizowanego procesu zmian postaw wobec niepełnosprawnych

i dla integracji jest najwcześniejszy okres edukacji przedszkolnej i szkolnej.

I.CZĘŚĆ TEORETYCZNA

1.1. Określenie terminów: ”postawa i „postawa społeczna”

Przyjmuje się, że termin postawa oznacza nabytą dyspozycję do reagowania w charakterystyczny sposób na określone bodźce, którymi są różne przedmioty, osoby, wydarzenia.

Postawą wobec dowolnego obiektu (przedmiotu, zdarzenia, idei, innej osoby) nazywamy względnie stałą skłonność do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowywania się człowieka do tego obiektu ( J. Strelau 2000 s.79).

Obiektem postawy w przejawianiu do niego pozytywnego lub negatywnego stosunku poznawczego lub emocjonalnego, może być człowiek, grupa społeczna, czyjeś zachowanie, instytucja, teoria lub konkretny przedmiot materialny, dajmy na to produkt, który jednostka chce nabyć.

W literaturze naukowej wymienia się trzy podstawowe elementy postawy:

Postawy można scharakteryzować za pomocą wielu cech, takich jak np. treść przedmiotowa, zakres, kierunek, intensywność i trwałość.

Treść postawy dotyczy jej przedmiotu bądź klasy przedmiotów. W przypadku konsumenta postawa dotyczyć może np. określonych produktów, marek, firm, sklepów, sprzedawców, bądź też działań.

Zakres postaw związany jest z liczbą rzeczy, zjawisk lub sytuacji których dotyczą.

Kierunek postawy oznacz pozytywne lub negatywne ustosunkowanie się do określonych osób, rzeczy i zjawisk. Kierunek postawy można oznaczyć znakiem „+” lub „-” na pewnym kontinuum, którego środek oznacza postawa obojętna, czyli „0”.

Siła (intensywność) postaw wyraża się w stopniu pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania się do rzeczy i zjawisk będących przedmiotem postawy. Przejawia się to w pozycji, jaką zajmują poszczególne postawy na kontinuum między stosunkiem skrajnie pozytywnym a stosunkiem skrajnie negatywnym.

Trwałość postaw oznacza, iż jest ona elementem mało zmiennym w czasie. W przypadku braku trwałości określonego stosunku do danych przedmiotów występowałaby nie postawa, lecz nastawienie (S. Gajewski 1994, s. 70 - 71).

W procesie kształtowania postaw istotne są cztery podstawowe elementy: nadawca, przekaz, kanał i odbiorca.

W literaturze przedmiotu postawom przypisuje się cztery funkcje:

Postawa jest to względnie stała, zabarwiona emocjonalnie gotowość do reagowania w pewien spójny sposób wobec pewnej osoby, grupy ludzi lub sytuacji. Postawy składają się z trzech podstawowych składników:

afektywny - tj. uczucia w stosunku do przedmiotu postawy,

poznawczy - tj. wiedza i przekonania dotyczące przedmiotu postawy,

behawioralny - tj. zachowania intencjonalne lub zachowania realne wobec przedmiotu postawy (Zimbardo P.G., Floyd L.R, 1994, s. 557-558).

W języku potocznym stosuje się często zamienne terminy związane z postawą, tj. uprzedzenie, stereotyp, dyskryminacja. I choć wszystkie wiążą się z postawą, znaczą co innego (Aronson E.1997, s.543-546).

Uprzedzenie jest to emocjonalny składnik postawy, czyli negatywna albo wroga postawa wobec osób w wyróżnionej grupie, oparta wyłącznie na tym, że są one jej członkami.

Stereotyp jest to poznawczy składnik postawy, definiowany jako generalizacja, dotycząca grupy, gdzie zasadniczo wszystkim jej członkom przypisuje się te same cechy, niezależnie od rzeczywistego ich zróżnicowania.

Dyskryminacja jest behawioralnym składnikiem postawy, jest określana jako nieuzasadnione, negatywne czy krzywdzące działanie, skierowane przeciwko członkom danej grupy, na podstawie ich grupowej przynależności.

Postawy społeczne są bardzo złożone .Mają one aspekt poznawczy, emocjonalny i motywacyjny. Składnik intelektualny postaw polega na porównywaniu jednostki z przyjętymi standardami, wzorcami i dokonywaniu wartościującej oceny (H.Larkowa,1978).

Bardzo często wymienia się dwie skrajne postawy społeczne wobec osób z odchyleniem od normy: pozytywną - akceptującą oraz negatywną - odtrącającą.

Najbardziej typową postawą negatywna wobec osób z widocznym upośledzeniem przejawia się w chęci unikania z nimi kontaktów. Często występuje również chęć unikania uszkodzenia ciała oraz niechęci do osoby niepełnosprawnej spowodowana rzeczywistymi lub częściej - przypisywanymi jej cechami osobowości i zachowania się. Niechęć do jednostki niepełnosprawnej nasila się szczególnie wtedy, gdy jest ona oceniana negatywnie i może sprawiać kłopoty otoczeniu, a z różnych względów musi się z nią utrzymywać kontakt, gdyż jest to np: bliski członek rodziny. Zamiast unikania kontaktów z taką jednostką mamy do czynienia z odsuwaniem, odtrąceniem jej.

1.2. Rodzaje niepełnosprawności dzieci i młodzieży

Niepełnosprawność to pojęcie, które obejmuje różne ograniczenia funkcjonalne jednostek ludzkich w każdym społeczeństwie, wynikające z uszkodzenia zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób uważany za normalny, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej (W. Dykcik 1997,s.15).

Niepełnosprawność - jest pojęciem ogólnym, obejmującym wszystkie możliwe dysfunkcje, wady, zaburzenia i uszkodzenia pojawiające się niezależnie od wieku człowieka, jego płci, statusu społecznego, standardu życia, stopnia obniżenia rozwoju danej funkcji, czy określonej sprawności danego narządu.

Termin osoba niepełnosprawna funkcjonuje od niedawna. Dotychczasowe pojęcia określające niepełnosprawność to: ułomny, niedołężny, upośledzony, inwalida, kaleka czy jednostka odchylona od normy.

Według Deklaracji Praw Osób Niepełnosprawnych pojęcie osoba niepełnosprawna określa człowiek, który nie może samodzielnie, częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego lub społecznego na skutek wrodzonego bądź nabytego upośledzenia sprawności fizycznej czy psychicznej. Niepełnosprawność oznacza taki stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, który powoduje trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bądź uniemożliwienie samodzielnej egzystencji. Osoby te określane są jako upośledzone. Często zamiast słowa „upośledzenie” używane są zamiennie takie wyrażenia jak: niepełnosprawność, zahamowanie rozwoju, odchylenie od normy, ograniczenia w rozwoju, zaburzenia psychofizyczne itp.

Dziecko niepełnosprawne ma trudności w rozwoju, nauce i w społecznym przystosowaniu spowodowane obniżoną sprawnością psychofizyczną.

      Rodzaje niepełnosprawności.

Biorąc za kryterium podziału rodzaj niepełnosprawności, wyróżniamy:

1.3. Niepełnosprawność umysłowa - przyczyny

Dział pedagogiki specjalnej zajmuje się problematyką wychowania i kształcenia dzieci o obniżonej sprawności umysłowej. Przedmiotem jest jednostka upośledzona umysłowo. Zadaniem jest ustalenie takich metod i form rewalidacji, które jednostce upośledzonej zapewniałyby optymalny, wszechstronny rozwój, maksymalne przystosowanie do warunków społecznych.

Pojęcie niepełnosprawności jest pojęciem w gruncie rzeczy „pozytywnym”, dającym odczuć w swojej treści, że „niepełna sprawność” człowieka mówi o jakiejś częściowej, ograniczonej zdolności do wykonywania czegoś, co nie jest bliżej określone. Mimo, iż pojęcie „niepełnosprawność” nie ma pejoratywnego znaczenia, to mamy do czynienia z usiłowaniem traktowania człowieka jako przynajmniej częściowo użytecznego w społeczeństwie.

Przyczyny upośledzenia umysłowego

Upośledzenie umysłowe dzielimy na pierwotne, uwarunkowane czynnikami genetycznymi, lub wtórne, które z kolei jest wrodzone (czynniki uszkadzające działają w okresie płodowym lub podczas porodu) albo nabyte w dzieciństwie. Upośledzenie umysłowe dotyczy aż 3% noworodków i 1% ogólnej populacji. Przyczyny tego zaburzenia są znane jedynie w 50-70% przypadków. Są to m.in.:

  1. Czynniki genetyczne

  • Czynniki uszkadzające płód