OBC- działanie fiz które zmienia stan sys konstr, powoduje odkształcenia, naprężenia przemieszczenia lub zarysowania. OBC ST- wart, kier i położenie pozostają niezmienne w czasie użyt bud lub w innym rozpatrywanym okresie, są to: ciężar objęt konst stropu, materiałów wykończeniowych, pokryć dach, wart charakt obc podaje się na: jednostkę pow [kN/m2] Gk=γ · h, jed dł [kN/m] Gk=γ · h · b, siłę skupioną [kN] Gk=γ · h · b · a , γf=1,1konstrukcje, γf=1,2-wykończeniie w fabryce, γf=1,3-na budowie OBC ZM-wart, kier i położenie mogą się zmieniać w czasie użyt bud, są to: obc tech, zastępcze od ścianek działowych - należy przyjmować bez potrącania otworów , jeżeli ciężar ścianek działowych stojących na stropie(kier. równoległy do rozpiętości stropu) odniesiony do ich pow < 2,5 kN/m^2 to do obliczeń przyjmujemy obc. zastępcze równomiernie rozłożone na stropie, w przypadku ustawienia ścianki działowej na żebrze stropu dopuszcza się możliwość rozkładania na 3 żebra przy czym bezpośrednio obciążone żebro - 50% pozostałe po 25%, pionowe skupione (współ. redukcyjne, wsp. dynamiczne, wsp. obc) podczas obliczania przekryc pokryć, schodów i balkonów należy uwzględniać obc pionowe skupione(schody - 1,5kN, pokrycię - 1 kN) ,rozłożone od stropów - należy przyjmować w zależności od rodz bud, sposobu użytkowania pom, obc. śniegiem [kN/m^2] - zal od strefy, Sk=Qk · C , Qk-obc charak śniegiem gruntu, I - 0,7[kN/m^2], II-0,9, III-1,1 , C - współcz. Zal od kąta nachylenia dachu, So=Sk · γf (=1,4) , obc. wiatrem [kN/m^2]- Pk=qk · Ce · C · β , qk - charak ciśnienie prędkości wiatru (zal od strefy), Ce - współ. ekspozycji (zal. od wys. bud <30m = 0,7), C współ. aerodynamiczny (zal. od kąta nachylenia dachu, β - współ. działania porywów wiatru (dla konstr. murowych = 0,3, bla bud niepodatnych = 1,8), Po = Pk · γf(1,3) Część długotrwała obc zm : obc które wyst długo nieprzerywalnie lub z przerwami w stosunku do czasu użyt konstr i czasu pojawienia się ewentualnych stałych zmian właściwości materi konstr Obc zm nieruchome, zm ruchome, wielokrotnie zm, zm tech, zm montażowe, wyjątkowe KOMB obc st gr nośności - ∑γfi · Gki + ∑ϕoi · γfi · Qki , γfi- wsp obc, Gki -obc st, ϕoi - współcz jednoczesności obciążeń (ϕo1=1 - najbardziej niekorzystne, ϕo2=0,9, ϕo3=0,8, ϕo4=0,7) , Qki -obc zm, Komb wyjątkowa st gr nośności - ∑γfi · Gki + 0,8∑ϕoi · γfi · Qki · Fa (Fa - obc wyjątkowe) , Komb podstawowa st gr użytkowalności ∑Gki + ∑Qk, kombinacja obc dł st gr użytkowalności - ∑Gki + ∑Qk · ϕdi (współ długotrwałości obc) ZASADY ustalania obc - projektując bud i konst bud należy ustalić obc wyst w stadium eksploatacji i w stadium montażu a w niezbędnych przypadkachtakże w stadium wyk. Rozróżnia się wartości obc : charak, oblicz, wartość obc zm do kombinacji obc, wartość długotrwałą do obc zm, wartość obc wyjątkowego, Wykopy - Skarpy wyk pow być o odpowiednim pochyl zapew mu samostateczność. Pochyl skarp wyk określa się tg kąta a, jaki tworzy płaszczyzna skarpy z poziomem. Jeżeli stosuje się deskowanie, to ściany wyk są przeważnie pionowe Rodzaje wyk: pod fundamenty, rowy do ułożenia przew wod, kanal, grzewczych, ga­zowych, elektr itp ze względu na swe wymiary: szerokoprzestrzenne o wymiarach dna >1,5 m, wąskoprzestrzenne,< 1,5 m i znacznej długości. Jamiste< 1,5 m. Wyznaczanie wyk w gruncie polega na trwałym oznaczeniu w tere­nie położenia wszystkich ich charak punktów, a więc położenia osi geometrycznej, gł zarysów skarp oraz punktów ich przecięcia z pow terenu. Wyk robót ziemnych wymaga uprzedniego opracowania projektu oczysz­czania terenu i wytyczenia na nim zaproj robót. Oczyszczenie terenu polega na usunię­ciu drzew, krzewów, dużych kamieni, budynków przeznaczonych do rozbiórki itp. Następnie, nawią­zując do dokładnej niwelacji terenu, przy palikach geodezyjnych wbija się paliki zwane świadkami z naniesioną wg proj rzędną roboczą. Palików tych nie wolno ruszać do czasu uzyskania w ich sąsiedztwie proj poziomu wyk. Przy dużej różnicy poziomów istniejącego i projek­towanego pozostawia się paliki w dołach zlokalizo­wanych poza bezpośrednim terenem robót. Do wy­znaczania zarysów skarp wyk służą proste przyrządy pomiarowe, jak tyczki, łaty, trójkąty skarpiarskie, szablony z desek, poziomnice, taśmy mier­nicze itp. Deskowanie wyk musi być wytrz, sztywne oraz łatwe do wyk i rozbiórki. Nie powinno ono również utrudniać wyk robót fund lub instal. W celu zapew stateczności przeważnie pionowym ścianom wyko stosuje się następujące rodzaje deskowań: pionowe, poziome, z profili stalowych, segmentowe. D.pionowe stos w gr piaszczystych nasyconych wodą , wyma­gających rozpierania ścian bezpośrednio po przejś­ciu koparki. D poziome stos w gr słabych.D segmentowe stos gł do rozpierania wyk wąskoprze-strzennych. Deskowanie to po włożeniu w wyk rozpiera się przez pokręcenie śruby rozchylającej rozporki.W gr nawodnionych bardzo często przed przystąpieniem do wyk wykopu i desko­wania jego ścian obniża się okresowo zwierciadło wody gr za pomocą zespołu studni głębin lub igłofiltrów Skarpy wykopów są narażone na nisz­czące działanie wody opadowej, wody płynącej, wiat­ru i innych czynników atmosf wymagają umocnienia bezpośrednio po wyk robót ziemnych w stanie surowym. Do najczęściej stos sposobów zabezpieczania i umacniania skarp zalicza się : obsiewanie ich trawą, dar­niowanie, brukowanie oraz stosowanie narzutów ka­miennych, płotków wiklinowych, materaców wikli­nowych, okładzin kamiennych lub betonowych. Zakres ręcznego wyk robót ziemnych jest ograniczony do objętości nie przekraczającej 500 m^3. Do ręcznego odspajania grun służą : szufle, łopaty, szpadle, oskardy, kilofy, drągi stalowe, kliny, młoty itp.Mech: koparki, zbierarki, maszyny spulchniające, zrywarki, walce , ubijaki, wibratory, Odwadnianie wyk Jeżeli dno wyk znajduje się poniżej poziomu wody gruntowej, dąży się do usunięcia wody z wykopu, aby roboty ziemne i fundament wykonywać "na sucho". Odwodnienie przeprowadza się jednym z dwóch sposobów: przez pompowanie wody bezpośrednia z wykopu albo obniże­nie zwierciadła wody na obszarze wykopu przez utworzenie tzw: depresji. Odwodnienie powierzchniowe (pompowanie wody bezpośred­nio z wykopu). Wodę napływającą do wykopu należy gromadzić w stu­dzience zbiorczej - jednej lub kilku, zależnie od wymiarów wykopu ­i z niej wypompowywać wodę. Przy niewielkim dopływie może wystar­czyć okresowe wyczerpywanie kubłami. W czasie głębienia wykopu trze­ba utrzymywać spadek dna w kierunku studzienki i pogłębiać ją stopnio­wo. Po osiągnięciu wymaganej głębokości należy wykonać rowki odpły­wowe. W celu ochrony tych rowków od zapełnienia gruntem z wodą i zadeptania wskazane jest wypełnienie ich materiałem łatwo przepuszczalnym, jak tłuczeń, żwir, twardy gruz ceglany bez resz­tek zaprawy wapiennej, i przykrycie ich z wierzchu deskami. W ścianach wykonywane są kanały dymiowe, spalinowe i wentylacyjne. Kanały dym służą do odprowa­dzania spalin z pieców grzewczych oraz trzonów kuch opalanych dre i węg, kanały spalinowe do odprowadzania spalin z pieców opalanych gazem, a kanały wentylacyjne do odprowadza­nia z pomieszczeń zużytego powietrza.Głównym warunkiem skutecznego działania kanałów, czyli tzw. ciągu, jest ich szczelność. Ruch spalin lub powietrza w kanałach odbywa się w wyniku różnicy ciężaru tych gazów i zimnego powietrza atmosferyczne­go. Prędkość przepływu powietrza lub spalin w kanale wzrasta z długością kanału oraz ze wzrostem różnicy temp w kanale i poza kanałem. Ze wzgl na dobre wykorz opału temp gazów spal uchodzących z pieca do kanału powinna być możliwie niska, ale zapewniająca jeszcze dobry ciąg przewodu. Aby temp spalin nie uległa w kanale zbyt dużemu obniżeniu, wpływającemu niekorzystnie na ciąg przewodu, kanały umieszcza się z reguły w ścianach wew. W razie umieszczenia kanałów spalino­wych w ścianie zewnętrznej przegroda między przewoda­mi a zewnętrznym licem muru ceglanego powinna wyno­sić co najmniej 25 cm. Zalecane jest ponadto stosowanie w tym wypadku izolującej szczeliny powietrznej. Od właściwego działania kanałów dymowych, spalinowych i wentylacyjnych zależy zdrowie, a niekiedy również życie ludzi, dlatego też PN-89/B-10425** określa szczegółowo zasady ich wykonania oraz badania techni­czne przy odbiorze. Kanały dymowe powinny przebiegać od otworów wycie-rowych do wylotów komina. Kanały spalino­we powinny przebiegać od otworów rewizyjnych do wylotów komina, a kanały wentylacyjne pojedyncze - od wlotu do wylotów komina W budynkach o wielu kondygnacjach stosuje się kanały wentylacyjne zbiorcze do których podłącza się pomieszczenia za pośrednictwem odrębnych kanałów o wysokości dwóch kondygnacji. Wentylacja zbiorcza wykonywana jest z prefabrykatów o wysokości kondygnacji. Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne powinny przebiegać pionowo. Dopuszcza się odchylenie przewo­dów od kierunku pionowego do 30°, a nawet do 45°, lecz na odcinku nie dłuższym niż 2 m. Na wykonanie odcinka przewodu o odchyleniu 30-^45° konieczna jest zgoda właściwego organu państwowej inspekcji budowlanej. Sposób wykonania przewodów odchylonych od pionu przedstawiono na rysunku 4-45 Minimalny przekrój przewodów dymowych, spalino­wych i wentylacyjnych powinien wynosić 14x14 cm (V2 x Y2 cegły wraz ze spoinami). Kanały o przekroju kołowym powinny mieć średnicę co najmniej 15 cm. Każdy piec kuchenny powinien mieć oddzielny kanał do odprowadzania spalin. Natomiast dwa, a nawet trzy piece grzewcze można podłączyć do jednego kanału dymowego, pod warunkiem, że odległości między paleni­skami tych pieców, mierzone w pionie, nie będą mniejsze niż 1,5 m. Piece znajdujące się na najwyższej kondygnacji powin­ny mieć osobne przewody dymowe, gdyż ich ciąg, ze względu na małą wysokość, jest słaby. Do jednego kanału spalinowego można włączyć najwy­żej dwa piecyki gazowe i to w wypadku, gdy odległość między piecykami jest równa co najmniej wysokości kondygnacji, a ponadto konieczne jest pozostawienie dwóch kondygnacji wolnego przewodu nad wyżej poło­żonym piecykiem. Do wykonywania przewodów należy stosować cegłę pełną wypalaną z gliny klasy 15 lub 10. Dopuszcza się cegłę wapienno-piaskową klasy 15 do wykonywania przewodów wentylacyjnych. Ze względów przeciwpożarowych kanały dymowe i spalinowe muszą być wykonane z materiałów niepalnych, w sposób szczelny. Przegrody między tymi kanałami powinny mieć grubość co najmniej Y2 cegły (12 cm). Podobnie przegrody między kanałami wentylacyjnymi powinny mieć grubość co najmniej 12 cm (Y2 cegły). Według aktualnie obowiązujących przepisów wymaga­ne jest, żeby wszystkie kuchnie, łazienki i ubikacje miały kanały wentylacyjne. Wloty do kanałów wentylacyjnych powinny znajdować się pod sufitem. W murach z kanałami z całą bezwzględnością muszą być przestrzegane zasady wiązania cegieł w kolejnych warstwach. Jednocześnie należy dążyć do jak najmniej­szej liczby spoin pionowych na powierzchni wewnętrznej kanałów. Spoiny te powinny występować tylko w naro­żach przewodów.. Oprócz cegieł do wykonywania kanałów w ścianach stosuje się pustaki ceramiczne i betonowe. Wykonanie murów z kanałami musi być bardzo staran­ne. Wszystkie spoiny w pobliżu kanałów muszą być wypełnione zaprawą. Wewnętrzne powierzchnie kanałów należy przetrzeć rzadką zaprawą glinianą.

Fundament jest podst bud, która dzięki właściwie zaproj wym i odpowiednim rozwiązaniom konstr przenosi w sposób bez­pieczny obc st i zm bud na gr. Dobór f. zależy od rodzaju i cięża­ru bud, od cech gr, na którym bud ma być posadowiona, Na konstr, wym, sposób wyk i gł posadowienia f. wpływają następujące czynniki: rodzaj i konstr bud, ułożenie warstw i właściwości gr, poziom wody gr, gł przemarzania gr, dopuszczalna dla danej bud wart osiadania gr pod jej ciężarem, sposób prowadzenia robót f. Ze wzgl na gł posadowienia f dzieli się na pł( płaskie, bezpośrednie) (ławy, stopy, płyty, skrzynie i ruszty fund) i gł (pośrednie)( słupy, pale, studnie lub kesony. Przy ustalaniu gł posadow f. bierze się pod uwagę: gł położenia i miąższość warstwy nośnej gr, wody gr i przew zmiany ich stanów, występowanie gr pęczniejących, zapadowych i wysadzinowych, przew poziom terenu w sąsiedztwie f. oraz poziom posadzek pomieszczeń podziem­nych, poziom rozmycia dna rzeki (w razie sąsiedztwa rzeki), gł posadowienia sąsiednich bud,Gdy f. Bud. jest posadowiony na różnych warstwach gr - w takiej sytuacji należy liczyć się z nierównomiernym osiadaniem f. i całej budowli, a w konsekwen­cji tego z możliwością awarii bud. Należy w miejscu uskoku zas dylatację która podzieli bud na dwie niezależnie osiadające częśc. Dyl powinny być stos również przy posadawianiu: obok siebie bud o różnych wys, nowej bud przy obiekcie już istniejącym, obok siebie bud o różnej konstr (np. bud o konstr szkiel obok bud o kon­str tradycyjnej ceglanej), bud na terenie występowania szkód górniczych, bud o znacznej długości. Do budowy f stos mat o odpowiedniej wytrz, małej nasiąkliwości, dużej szczelności oraz odporne na działanie mrozu, odporność na korozję chemiczną i biologiczną Rodzaj mat stos do bud f zależy od rodzaju i przeznaczenia f. Inne materiały stos się na f tymczasowych bud typu barakowego, a jeszcze inne na f wielokondygnacyjnych bud.We współczesnym bud większość f wyk się z bet i żelb, co zapewnia należytą ich wytrz, umożliwia mechanizację i przyspieszenie wyk robót f. Fundamenty płytkie (płaskie, bezpośrednie) Ława f Jest ona konstr częścią bud, znajdującą się między dolną częścią ściany a gr bud.Gr od ściany. Można wyk z kamieni, cegły, bloczków bet, pref żelb oraz z bet lub żelb układanego bezpośrednio w miejscu wyk ławy. Ławy kamienne lub ceglane stos się gł przy wznoszeniu bud inwentarskich, gospodar­czych lub małych domów mieszkalnych. Do bud ław f najbardziej nadaje się kamień łamany i warstwowy. Nie należy stos kamieni zwietrzałych lub ulegających rozpadowi pod wpływem czynników at i wody gr. Obecnie wykonuje się ławy bet (przy posadowieniu bud o małym i średnim obc) i ławy żelb (pod bud o dużym obc i przy napręż dopuszcz na gr poniżej 0,15 MPa). Stos bet i żelb można otrzymać ławy f o dowolnych kształtach i wym. Zas w bet zbroj konstr umożliwia wyk ławy o znacznie mniejszej wys niż miałaby (w tych samych warun­kach) ława bet. Ławy żelb stos się nie tylko pod ścianami nośnymi bud, ale również pod szeregiem słupów w bud o konstr szkiel. Ławy szeregowe mają najczęściej kształt odwróconej litery T.Ławy bet i żelb wyk się najczęściej jako monol w deskowaniu. Ławy żelb wyk są również z elem prefabr , dzięki czemu eliminuje się deskowanie i przyspiesza wyk. Stopy f W bud o konstr szkiel stos się ławy szeregowe lub st f. St f stos się wówczas, gdy rozstaw słupów jest dość duży i nieekonomiczne byłoby stos ław szeregowych. Obecnie st f, podobnie jak ławy, wyk się z bet lub żelb. Kamień i cegła stos są rzadko Podstawa st f jest najczęściej kwad­ratowa lub prostokątna Bryła stopy f może być prostopadłościanem albo też składać się z prostopadłościanu i ostrosłupa ściętego. St bet o wysokości większej niż 50 cm mogą mieć ściętą górną, nie pracującą część materiału. Przy dużych obc słupów bardziej ekonomicz­ne jest stos st żelb, gdyż st bet miałyby dużą wys. Orientacyjnie przyjmuje się, że minimalna wys st żelb powinna wyno­sić 0,45 szer odsadzki, a jednocześnie nie mniej niż 40 cm. St f bet i żelb muszą być wyk w deskowaniu o odpowiednim kształcie. Deskow skł się najczęściej z pionowych i pochy­łych tarcz zbitych z desek lub wykonanych ze sklejki wodoodpornej i usztywnionych nakładkami Jeżeli dwa lub trzy słupy znajdują się w małej odl od siebie, można zas pod nimi tzw. stopę grupową. Podobnie jak ławy f, również i st żelb są niekiedy wyk w zakładach prefabrykacji. St prefab musi mieć odpowiedni kształt, umożliwiający bezpieczne i trwałe połączenie z prefab słupem . Stopy przezna­czone do ustawiania na nich słupów prefabrykowanych żelbetowych, ze względu na kształt gniazda na słup,przyjęto nazywać stopami kielichowymi lub szklankowymi.Ruszty f wyk się obecnie z żelb. Ruszty żelb są obecnie powszechnie stos, ponieważ zużywa się na nie mniej stali i uzyskuje lepsze zabezpieczenie jej przed korozją. Ruszt żelb stanowi wzajemnie powiązany, przenikający się układ ław żelb. Monolityczna konstr rusztu żelb stanowi dobry f zarówno pod bud o ścianach nośnych, jak też pod bud o konstr szkiel. W wypadku konstr szkie­l wskazane jest umieszczanie słupów w węzłach rusztu (skrzyżowanie ław). Ruszty f żelbe stos się przy posadawianiu bud ciężkich i wrażliwych na równomierne osiadanie gr. Płyty f stos się najczęściej pod bud ciężkie o małym rzucie poziomym i znacznej wys (np. kominy, silosy, wieże, budynki wysokościowe). Gwa­rantują one równomierne osiadanie całej bud oraz rozkładają jej ciężar na dużą pow gr. Płyta f pod względem konstr stanowi odwrócony strop żelb, obciążony siłami odporu gruntu, a oparty na słupach lub ścianach. F płytowe mogą być wykonywane w postaci: płyty gładkiej, o stałej gr na całej powierzch­ni, płyty z żebrami (u dołu lub na wierzchu płyty), płyty grzybkowej (z grzybkami na wierzchu lub od spodu płyty). Najczęściej stos się płyty f z żebrami wystającymi ku dołowi, gdyż mają równą górną pow. Ponadto w wypadku gr spoistych bet żeber odbywa się w wykopie bez deskowania. Skrzynie f są rodzajem f sto­s wtedy, gdy na grunt pod bud działają duże obc jednostkowe (poniżej 0,4 MPa). Skrzynia f skł się z dwóch płyt poziomych, połączonych w sposób sztywny ścianami pionowymi krzyżującymi się wewnątrz oraz biegnącymi wokół kra­wędzi zew płyt poziomych . F skrzyniowe wykonuje się jako monolit z mo­cno zbroj żelb. Fundamenty głębokie F na palach Posadowienie bud na palach stos się wtedy, gdy: gr nośny wyst gł i nie można zas f płytkiego, warstwy gr nośnego przebiegają ukośnie i ist­nieje niebezpieczeństwo nierównomiernego osiadania lub zsuwania się bud posadowionej na f płytkim, nie ma możliwości wyk wykopów pod f płytki ze względu na sąsiednie bud lub urządzenia podziemne. W zal od warunków gr stos się pale zawieszone lub stojące (słupowe). P zawieszone stos się wtedy, gdy ostrze (podstawa) pala nie opiera się na gr nośnym, tzn. cały pal znajduje się w gr słabo nośnym. Wówczas obc od bud przeka­zywane są na gr wskutek oporu tarcia wzdłuż pow bocznej pala. Pale stojące przekazują obciąże­nie na grunt zarówno pow boczną, jak i podsta­wą, która opiera się na warstwie gr nośnego. Ze wzgl na mate rozróżnia się pale: drewniane, stalowe, betonowe, żelbetowe i z betonu sprężonego. W zal od spos wyk pale dzieli się na: gotowe wprowadzane w grunt, wykonywane w gruncie. Do pali gotowych — najdawniej stos należą pale drewniane. Ze względu na podat­ność drewna na gnicie i zagrzybienie pale drewniane powinny znajdować się stale poniżej zwierciadła wody gr, gdyż woda zmniejsza dostęp powietrza i ha­muje procesy gnilne. Do pali gotowych zalicza się również pale żelb prefab, które mogą być pełne lub ru­rowe Pale wykonywane bezpośrednio w gruncie są palami monol i w zależności od sposobu wyk dzieli się je na: pale bet w otworach wybijanych w gr (pale Compressol, Simplex i Franki}, pale bet w otworach wywierconych w gr (pale Straussa i Wolfsholza) Urządzenia służące do wbijania pali, wybijania otwo­rów w gr oraz do wbijania rur stos przy wykonywaniu pali nazywają się k a f a r a m i. Kafary mogą mieć konstr drew lub stal. Najważniejszą częścią kafara jest prowadnica (pionowa lub pochyła), po której porusza się taran (zwany niekiedy młotem lub babą).Z reguły pale umieszcza się pod narożnikami i skrzyżowaniami ław, pod filarami i frag­mentami ścian, które będą silnie obciążone. F na studniach są stos w po­dobnych warunkach gruntowych jak f na palach, jedynie głębokość zalegania warstwy gruntu nośnego nie powinna przekraczać 15 m. Najczęściej gł zapuszczania studni f nie przekracza 8 m. Studni f nie należy stos w gr z głazami, pniami i starymi f, gdyż będą one utrudniały zapuszczanie studni. Studnie f mogą być mur, bet lub żelb. Obecnie studnie wykonuje się przeważ­nie z prefab kręgów bet lub żelb łączonych między sobą stalowymi nakładkami Przy wyk studni f kolejność czynności jest następująca: ustawienie dolnego elementu studni na dnie płytkiego wykopu, wydobywanie gruntu (urobku) z wnętrza studni i ustawianie kolejnych elem płaszcza, w miarę zagłębiania się studni, wyk bet stopy studni po dotarciu noża studni do warstwy gr nośnego, wypełnienie wnętrza studni bet lub gruzob. F na kesonach stos się do wyk f pod wodą lub w gruntach bardzo silnie nawodnionych. Keson wyk się najczęściej z żelb w kształcie skrzyni bez dna, nad powierzchnią wody, i po przeholowaniu na miejsce wykonania fundamentu zostaje zatopiony. Po zatopieniu kesonu do jego wnętrza wtłaczane jest powietrze, które wypiera wodę i tworzy suchą komorę. W komorze tej, w warunkach zwiększonego ciśnienia, pracują robotnicy odspajający grunt i podający go do szybu rurowego, którym jest wywożony na zew. Na górze szybu rurowego znajdują się śluzy hermetyczne, umożliwiające dojście robotników, transport narzędzi i materiałów oraz usuwanie wydobytego gr z wnętrza kesonu. W wyni­ku usuwania gruntu keson zagłębia się. Jednocześnie z opuszczaniem kesonu wykonuje się na nim konstrukcję fundamentu, która dodatkowo obciążając keson ułatwia jego zapuszczanie. Po uzyskaniu wymaganej głębokości położenia kesonu wnętrze skrzyni kesonowej wypełnia się betonem, likwiduje się szyb rurowy i kończy budowę fundamentu na kesonie Ze względu na zagrożenie zdrowia pracowników ciś­nienie we wnętrzu kesonu nie powinno przekraczać 0,34 MPa, co oznacza, że praca w kesonie może odbywać się do głębokości 35 m poniżej zwierciadła wody. Kesony stosuje się najczęściej przy budowie filarów mostowych, nabrzeży portowych i falochronów. Wyk f przy wy poziomie wody gr jest bardzo utrudnione. Spływanie wody do wykopów powoduje nie tylko obsuwanie się skarp, lecz także komplikuje wyk f oraz wpływa na jego wytrz. Zagadnienie f przy wysokim poziomie wody gr jest szczególnie ważne przy f bezpośrednich. Przy wykonywaniu obiektów budowlanych na terenie o okresowo zmieniającym się poziomie wody gr roboty f należy planować na okresy, w któ­rych poziom wody gr jest najniższy. Postępowa­nie takie powinno być stosowane przede wszystkim na terenach położonych w pobliżu rzek. Jeżeli jednak po­ziom wody gr jest stale bardzo wysoki, to trzeba go obniżyć na czas wykonywania wykopów i robót fundamentowych. Przy małym napływie wody gr wyk się jedną studnię w środku wykopu f. Przy intensywnym zaś napływie wody gr rozmieszcza się studnie wokół wznoszonego obiektu bud, poza górnymi krawędziami wykopu. W wyniku wypompo­wywania wody ze studni powstaje depresja, której zasięg stopniowo zwiększa się, aż obejmie zwierciadło wody pod całym wykopem. Instalacja obniżająca poziom wody gruntowej składa się ze studni, przewodów i pom­py. Do odpompowywania wody stosuje się pompy prze­ponowe, odśrodkowe lub tłokowe o napędzie elektrycz­nym (niekiedy spalinowym). Zamiast zwykłych studzien coraz częściej stosuje się wtyczki filtracyjne, zwane igłofiltrami Igłofiltry są to perforowane rury ocynkowane o średnicy 50,8 mm i długości 80-f-100 cm, owinięte dwiema siatkami z miedzi lub mosiądzu. Siatka we­wnętrzna, będąca właściwym filtrem, ma oczka wielkości 0,5 x 0,5 mm, a zewnętrzna — 4x4 mm i stanowi ochronę filtru. Dolna część igłofiltru zakończona jest ostrzem, umożliwiającym wbijanie, lub świdrem, umożliwiającym zagłębianie igłofiltru przez wkręcanie. Można również zagłębiać igłofiltry w gruncie metodą wpłukiwania, za pomocą wody tłoczonej przez wewnętrzną rurę perforo­waną, pod ciśnieniem 0,5^-1,0 MPa w zależności od rodzaju gruntu. Nie należy pochopnie podejmować decy­zji o trwałym obniżeniu zwierciadła wody gruntowej, gdyż trwała zmiana warunków hydrogeologicznych wpływa na nośność gruntu i jest szczególnie niebezpiecz­na dla budowli wcześniej posadowionych, może wywołać ich osiadanie, a ponadto powoduje przesuszenie gleby do znacznej głębokości i obumieranie znajdujących się na tym terenie drzew. Przy wysokim poziomie wody gruntowej i przy jej intensywnym napływie w gruntach piaszczystych drobno­ziarnistych wykopy fundamentowe zabezpiecza się przez wbicie ścianek szczelnych przecinających warst­wę wodonośną i sięgających do gruntu nieprzepuszczalnego. Ścianki szczelne wykonuje się z brusów (pali) drewnianych, żelbetowych lub z elementów stalowych, np. ścianka Larssena . Ścianki szczelne drewniane są obecnie rzadko stosowa­ne. Elementy ścianek drewnianych można wbijać ręcznie, przy użyciu specjalnych młotów.Brusy żelbetowe i elementy stalowe wbija się kafarami mechanicznymi, podobnie jak pale fundamentowe. Ścianki szczelne stalowe łatwo się wbija nawet w wy­padku obecności w gruncie korzeni, kamieni i gruzu (mała grubość ścianek elementów Larssena). Mogą być stosowane do głębokości 40 m. Zalet tych nie mają ścianki z brusów drewnianych i żelbetowych.

Ścianami są to pionowe (niekiedy w małym stopniu odchylone od pionu) przegrody bud , mające zdolności bezpiecznego przenosze­nia wszystkich dział na nie obc oraz stano­wiące osłonę użytkowników i przed przed szkod­liwymi wpływami czyn zew (opady atmo­sferyczne, wiatr, temperatura itp.). W zal od funkcji, jakie spełniają ściany, dzieli się je na: konstrukcyjno-osłonowe (zewnętrzne), konstrukcyjne (wewnętrzne), osłonowe (zewnętrzne), działowe (wewnętrzne). Do bu ścian stos różne materia­ły. Dobór mater zależy od funkcji, jakie ma pełnić ściana oraz od rodzaju bud. Obecnie ściany wyk się z drewna i materiałów drewnopoch, wyrob ceram, kamieni natur, wyrobów z zapraw i bet, bet monol, gipsu, blachy, tw sztucznych oraz jako wielowarstwowe, z kilku odpowiednio dobranych warstw różnych mater. W zal od wew budowy ściany można podzielić na: masywne, szkieletowe, warstwowe i szczeli­nowe Ściany masywne wykonuje się z jednolitego mate­riału (ceramika, bloczki gazobetonowe, beton); spełniają one wielorakie funkcje całym przekrojem poprzecznym.Ściany szkieletowe wyk się z dwóch ro­dzajów mat, z mat konstr słupy i rygle oraz z mat izolacyjnego wypełnienie między słupami. Każdy z tych materiałów spełnia inne zadanie. Materiał konstr przenosi obc, a materiał izolacyjny zabezpiecza pomieszczenie przed szkodliwymi wpływami zewnętrznymi. Ściany warstwowe składają się z pionowo ułożo­nych warstw różnych materiałów. Każda warstwa spełnia inną funkcję. Warstwa nośna, wykonywana z materiałów o dużej wytrzymałości (beton, żelbet, mur ceglany), przenosi obciążenia, warstwa z materiału o dobrych właściwościach izolacyjnych zapewnia izolację termiczną i akustyczną ściany, warstwy okładzinowe zaś zabezpie­czają ścianę przed wpływami zewnętrznymi oraz nadają jej estetyczny wygląd. Przy wykonywaniu ścian warstwowych należy prze­strzegać następujących zasad: materiał izolacyjny ocieplający mur powinien być umieszczony po stronie występowania niższej temperatu­ry (w wypadku budynków mieszkalnych, biurowych i inwentarskich — po stronie zewnętrznej, a w pomiesz­czeniach chłodni — po stronie wewnętrznej), jeżeli w budynku mieszkalnym, biurowym lub inwentarskim niemożliwe jest wykonanie ocieplenia od strony zewnętrznej i zachodzi konieczność umieszczenia izolacji muru po stronie wewnętrznej, to trzeba zastoso­ wać warstwę paroszczelną (papa, lepik, folia), zabezpie­czającą ocieplenie przed zawilgoceniem w wyniku przeni­kania pary wodnej z wnętrza budynku na Ściany szczelinowe charakteryzują się występo­waniem w ich wnętrzu szczelin powietrznych o układzie pionowym. Pustki powietrzne podnoszą izolacyjność ściany, gdyż warstwa powietrza o grubości 3^-4 cm stanowi dobrą izolację cieplną i dźwiękową. Ściany szczelinowe wykonuje się z cegieł, bloczków i pustaków. Również w konstrukcji ściany warstwowej może wystę­pować pustka powietrzna, pełniąca funkcję izolacyjną lub też służąca do wentylacji ściany. Ściany drewniane mimo podstawowej ich wady — pal­ności, mają wiele zalet, do najważniejszych zaliczamy: - dużą izolacyjność cieplną, lekkość konstrukcji, małą grubość ścian, łatwość i szybkość wykonania, możliwość wznoszenia w okresie zimowym, możliwość użytkowania budynku bezpośrednio po zakończeniu robót. Poza wymienioną palnością do wad drewna jako materiału budowlanego zaliczamy: podatność na gnicie i zagrzybienie oraz znaczny skurcz przy wysychaniu. Ze względu na konstrukcję ściany drewniane dzieli się na: wieńcowe, szkieletowe i płytowe. Ściany wieńcowe mają prostą konstrukcję, składają się z elementów drewnianych ułożonych poziomo i połączo­nych w narożach (węgłach). Do budowy ścian wieńcowych stosuje się okrąglaki, okrąglaki wyżłobione , belki prostokątne i belki z wpustami Ściany wieńcowe wznosi się na fundamentach murowa­nych (kamiennych, ceglanych itp.) lub betonowych. Ściany szkieletowe w porównaniu ze ścianami wieńcowy­mi są bardziej ekonomiczne. Konstrukcję nośną stanowi tu szkielet drewniany, a wypełnienie szkieletu materia­ły o dobrej izolacyjności. Rozróżnia się trzy rodzaje konstrukcji ścian szkieletowych: sumikowo-łątkowe, ryg­lowe (wykonywane z krawędziaków i bali) oraz deskowe. Ściany szkieletowe w budynkach ogrzewanych wyma­gają dodatkowego ocieplenia, przez wytworzenie pustki powietrznej lub umieszczenie materiału izolacyjnego po­między obustronnym deskowaniem. Ściany drewniane płytowe wyk się / trzech rodzajów elem prefabr : z płyt pełnych, okiennych i drzwiowych. Z takich elem płytowych wyk się bud tymczasowe na placu bud (szatnie, magazyny, biura). Bud te przystosowane są do wielokrotnego montażu i demonta­żu, dlatego też mają również prefabrykowane dachy, stropy i podłogi. Ściany drewniane płytowe stosuje się również do wznoszenia budynków stałych, jak np. domki jednoro­dzinne i przedszkola Płyty ścienne łączone są między sobą i z pozostałymi elementami budynku za pomocą śrub. Dla uzyskania większej sztywności budynku wskazane jest wykonanie podwaliny i oczepu z krawędziaków o większej długości. Ściany murowane z drobnych elem. Ściany z kamieni naturalnych Do wznoszenia murów stosuje się kamień naturalny nie obrobiony, kamień łamany, kształtki kamienne i bloki kamienne.Kamień naturalny nie obrobiony jest to najczęściej kamień polny. Kamień łamany ma kształt nieforemnej bryły. Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się trzy rodzaje kamienia łamanego: do budowy murów i fundamentów, do wznoszenia budowli inżynierskich i do budowy dróg, do przerobu na kruszywo. Kamień łamany może być sortowany lub nie sortowa­ny. Kształtki kamienne otrzymuje się przez klinowanie lub piłowanie surowych bloków kamiennych. Kamień stosuje się najczęściej do budowy fundamen­tów i murów budynków nie ogrzewanych, ze względu na wysoki współczynnik przewodności cieplnej. Ściany z cegły, pustaków i bloczków Wyroby ścienne ceramiczne. Materiałem najczęściej stoso­wanym do wznoszenia konstrukcji murowych jest cegła. Ściany nośne, ściany osłonowe i wypełniające buduje się również z cegieł drążonych (dziurawek i kratówek) oraz z różnego rodzaju pustaków ceramicznych Aktualnie do budowy ścian stosowane są trzy rodzaje pustaków ceramicznych: pustaki pionowo drążone, pus­taki UNI i pustaki do prefabrykatów ściennych typu Cerbet. Pustaki ceramiczne pionowo drążone dostosowane są wymiarami do podstawowego modułu budowlanego wynoszącego 10 cm. W zależności od wytrzymałości mają zastosowanie do budowy ścian nośnych budynków o wysokości do dwóch kondygnacji, do dwóch najwyższych kondyg­nacji budynków wysokich i do ścian wypełniających ,do budowy ścian samonośnych i ścian nośnych budynków wyższych od dwóch kondygnacji . Pustaki UNI. Stosuje się je do budowy ścian budynków mieszkalnych o wysokości do trzech kondygnacji, do budowy budynków inwentars­kich oraz do produkcji prefabrykatów ściennych cera-miczno-betonowych. Pustaki typu Cerbet stosuje się wyłącznie do produkcji prefabrykatów ściennych cermiczno-betono-wych. Oprócz cegieł i pustaków ceramicznych do wznoszenia ścian stosuje się cegły i bloki wapienno-piaskowe, bloczki gazobetonowe, pustaki betonowe oraz pustaki i płyty gipsowe. Cegły pełne Z mieszaniny piasku kwarcowego i wapna gaszonego produkuje się cegły i bloki silikatowe. Produkcja tych polega na prasowaniu pod dużym ciśnieniem i napa­rzaniu w temp 140-180°C w autoklawach. Wyroby wapienno-piasko­we produkowane są jako cegły pełne lub bloki drążone. Cegły pełne mają wym 25x12x6,5 cm, Ze względu na to, że cegły i bloki wapienno-piaskowe znajdują szerokie zastosowanie nie tylko jako elementy nośne, ale i elewacyjne, wymagania w stosunku do ich wyglądu zewnętrznego są większe niż dla materiałów stosowanych tylko do budowy murów. Wyroby wapien­no-piaskowe mogą być barwione na kolor błękitny, zielony, różowy lub żółty. Najczęściej spotyka się wyroby w kolorze jasnoszarym. Łączenie i układanie elementów w murze. Elementy w murach łączy się za pomocą zaprawy cem, cem-wap i wap. Są również pus­taki, które można układać na sucho — bez zaprawy. Zadaniem zaprawy jest połączenie poszczególnych ele­mentów muru w całość oraz umożliwienie równomier­nego przenoszenia obciążeń przez konstrukcję murową. Cegły, bloczki i pustaki układa się w murze n a płask, tzn. największą powierzchnią prostopadle do kierunku działania sił ściskających. Niekiedy, ze wzglę­dów konstrukcyjnych lub dekoracyjnych, układa się cegły na rąb lub na stojąco Przestrzenie pomiędzy cegłami, bloczkami i pustakami wypełnione zaprawą noszą nazwę spoin. Rozróżnia się trzy rodzaje spoin: wsporne, podłużne i poprzeczne Rozmieszczenie spoin w murze, wynikające z przyjęte­go układu elementów, wpływa na wytrzymałość muru. Układ elementów i spoin nazywamy wiązaniem muru Do wiązań tradycyjnych zalicza się wiązanie pospolite (ko­wadełkowe), krzyżykowe i polskie Obok wiązań tradycyjnych sto­sowane jest niekiedy wiązanie wielowarstwo­we, zwane również wielorzędowym. W wiązaniach tradycyjnych obowiązuje ogólna zasada, że żadna ze spoin pionowych (poprzecznych lub podłuż­nych) nie może pokrywać się ze spoiną w warstwie sąsiedniej. W wiązaniu pospolitym, podobnie jak w wiązaniu krzyżykowym, istnieją dwie odmiennie ułożone, następujące po sobie warstwy cegieł: wozówkowa W i główkowa G. Wiązanie krzyżykowe różni się jednak od pospolitego tym, że w co drugiej warstwie wozówkowej rzędy wozówek są przesu­nięte o Y2 cegły. Przy wykonywaniu narożników, murów krzyżujących się oraz tworzących w rzucie literę T prawidłowe wiązanie, zarówno po­spolite, jak i krzyżykowe, uzyskuje się przy przestrzeganiu następujących zasad: na tym samym poziomie jeden mur musi mieć warstwę główkową, a drugi wozówkowa, warstwy wozówkowe przechodzą przez miejsce przenikania się murów, a warstwy główkowe dochodzą tylko do nich, w warstwach wozówkowych spoiny pionowe po­przeczne powinny znajdować się w odległości równej 1/4 lub 3/4 długości cegły od krawędzi przenikania murów.

Stropy przegrody poziome dzielące bud na kondygnacje. Spełniają następujące zadania: przenoszą obc własne i użytkowe na ściaiu lub słupy nośne bud, usztywniają bud w kierunku poprzecznym (przeciw siłom parcia wiatru), izolują pomieszczenia, czyli pełnią funkcję przegro­dy wizualnej, termicznej i akustycznej, utrudniają rozprzestrzenianie się ognia w bud w czasie pożaru. ze względu an położenie bud: nadpiwniczne, międzypiętrowe, stropy poddasza lub stropodachy - jeżeli budynek nie ma poddasza. ze względuna rodzaj mater konstr: drewniane, na belkach stalowych, stalowo-ceramiczne, żelbetowe i ceramiczno-żelbetowe od rodzaju i przeznaczenia budynku, wartości obciążeń użytkowych, układu konstrukcyjnego i odległości ścian nośnych oraz materiału użytego do ich wykonania (drewno, cegła, pustaki, beton monolitycz­ny, prefabrykaty betonowe) dobiera się najwłaściwszy rodzaj stropu. Konstrukcja nośna decyduje o wytrzymałości całego stropu. Na niej układa się podłogę, a od spodu wykonu­je sufit. Podłoga i sufit stanowią wykończenie wnętrza oraz zabezpieczają pomieszczenia przed przenikaniem dźwięków powietrznych i materiałowych. W budynkach reprezentacyjnych sufity i podłogi są bardzo istotnymi elementami wystroju architektonicznego pomieszczeń, dlatego też muszą być odpowiednio zaproje­ktowane. W pomieszczeniach podrzędnych podłogę stano­wi najczęściej betonowa posadzka, a sufit - warstwa tynku lub nawet sama konstrukcja nośna stropu. na rodzaj konstr nośnej : płytowe, belkowo-płytowe, belkowo-pustakowe, belkowo-łupinowe, płytowo-żebrowe, gęstożebrowe. W zal od urzytego materiału : palne, niepalne. . muszą być odporne na działanie ognia przez okres co najmniej 2 godzin. Takie stropy należy stosować przede wszystkim: nad znajdującymi się w budynku mieszkalnym kot­łowniami lub pomieszczeniami z transformatorami, nad piwnicami, z wyjątkiem domów jednorodzin­nych, nad ostatnią kondygnacją w budynkach o co naj­mniej czterech kondygnacjach i drewnianej konstrukcji dachowej. Stropy drewnianie wady: łatwopalność, podatność na gnicie i zagrzybienie, małą sztywność, małą trwałość. Zalety: łatwość wykonania, możliwość wykonywania w warunkach zimowych, dużą izolacyjność cieplną, odporność na działanie gazów agresywnych, szybkość i stosunkowo niski koszt wykonania.W związku ze znaczną odpornością drewna na działa­nie gazów wykazujących agresję chemiczną, stropy dre­wniane stosuje się w obiektach przemysłu chemicznego zamiast stropów żelbetowych, które w tych warunkach szybko ulegają zniszczeniu. Z uwagi na podatność drewna na gnicie i zagrzybie­nie do budowy stropów drewnianych należy stosować materiał o wilgotności nie większej niż 18% zaimpregnowany preparatami grzybobójczymi. Należy również unikać układania stropów drewnianych nad piwnicami oraz w pomieszczeniach narażonych na działanie wody (pralnie, łazienki, ubikacje). Elementy stropu belki które przenoszą obc na ściany lub , deskowanie górne, ślepy pułap, ślepa podłoga, podsófitka legary, polepa itp. Układ belek stropu drewnianego nazywa się belkowaniem . Max rozpiętość do 6m Wysokość belek waha się w granicach od 18 do 30 cm, a szerokość odpowiednio od 8 do 20 cm. Każdy strop pomiędzy kondygnacjami mieszkalnymi składa się z trzech podstawowych warstw poziomych: sufitu, konstrukcji nośnej, podłogi.Strop nad ostatnią kondygnacją mieszkalną najczęś­ciej nie ma podłogi, a strop nad piwnicą - sufitu. Rodzaje stropów drewnianych. W zależności od przeznaczenia i złożoności konstrukcji rozróżnia się na­stępujące stropy drewniane: strop nagi, strop z podsufitką, strop ze ślepym pułapem, strop ze ślepym pułapem i podłogą opartą na legarach, strop deskowy. Stropy na belkach stalowych Strop Kleina. Strop tego typu składa się z belek dwuteowych oraz płaskich płyt międzybel-kowych - wykonanych z cegieł i uzbrojonych płasko­wnikami (bednarka) lub prętami stalowymi - opartych na dolnych stopkach belek. W płycie stropu Klcina występują naprężenia ściskające w strefie górnej oraz ro/ciągające w strefie dolnej, dlatego też dół płyty musi być dodatkowo wzmocniony zbrojeniem ułożonym w spoinach pionowych prostopadłych do belek. W zależności od obciążenia stropu i odległości mie­dzy belkami wykonuje się płyty typu lekkiego grubości ^]/4 cegły, typu półciężkiego grubości '/4 ^cegfy ^z żebrami z ce­ gieł ustawionych na rąb, typu ciężkiego grubości ' A cegły. Płytę stropu Kleina wykonuje się na deskowaniu pod­wieszonym Końce belek należy kotwić w ścianie, przy czym co trzecia belka powinna być zakotwiona za pomocą płaskownika przykręconego do jej średnika. Przedstawione sposoby opiera­nia i kotwienia belek stalowych stropu Kleina odnoszą się również do innych rodzajów stropów na belkach stalowych. Końce belek znajdujące się w murze należy zabezpieczyć przed korozją przez powleczenie mlekiem cementowym lub obetonowanie. Sklepienia odcinkowe z cegły. Sklepienia odcinko­we z cegły na belkach stalowych stosuje się jeszcze niekiedy nad piwnicami, w magazynach i budynkach inwentarskich . W okresie międzywojennym sklepienia odcinkowe z cegły były dość często stosowa­ne. Aby sklepienia nie wpływały na zwiększenie wysokości budynku, rozstaw belek należy ograniczać do maksimum 1,5 m. Przy tej rozpiętości grubość sklepienia powinna wynosić ^l/2 cegły. Sklepie­nia odcinkowe muruje się na deskowaniach pełnych lub przesuwnych krążynach. Wezgłowie skle­pienia, opierające się na belce stalowej, wykonuje się z odpowiednio przyciosanych cegieł lub z betonu . Płyty żelbetowe monolityczne lub prefabryko­wane. Stosowanie płyt żelbetowych prefabr przynosi następujące korzyści: całkowite wyeliminowanie drewna na deskowanie stropu skrócenie czasu wykonania stropu. możliwość układania płyt przez robotników niewy­kwalifikowanych, zmniejszenie masy l m^2 stropu. Najczęściej stosowane są płyty typu WPS, PS-170 i PSW-170 o szerokości 40 cm i długości zróżnicowanej (o skoku co 10 cm), dostosowanej do rozstawu belek od 1,00 m do 1,50 m (tab. 2-1). Płyty - ze względu na stosunkowo niewielką masę - układa się ręcznie na dolnych stopkach belek. Po ułożeniu wszystkich płyt spoiny między nimi oraz szczeliny między płytami a środnikami belek zapełnia się zaprawą cementową. Powierzchnię belek wystającą ponad płytami należy powlec zaczynem cementowym lub lepikiem asfal­towym w celu zabezpieczenia przed korozją. Dolne stopki belek owija się siatką drucianą przed ułożeniem na nich płyt. Płyty można obciążać po stwardnieniu zaprawy w spoinach Stropy stalowo-ceramiczne W stropach stalowo-ceramicznych przy przenoszeniu obciążeń współpracują ze sobą trzy rodzaje materiału: stal, ceramika i beton (zaprawa cementowa). Stropy te składają się z pustaków ceramicznych i żeber żelbeto­wych oraz, w niektórych rozwiązaniach konstruk­cyjnych, z płyty betonowej umieszczonej nad elemen­tami ceramicznymi. Typowymi przedstawicielami stro­pów stalowo-ceramicznych są: strop Stolica, strop DS, strop Fen, strop F. Strop Fert. rozstaw żeber 45cm, wys belek stropowych 20cm, gr płyty bet 3cm, rozpiętość teoretyczna stropu (rozstaw ścian nośnych-gr ściany), rozpiętość rzeczywista stropu lrz=l-0,03m, rozpiętość obliczeniowa lo=lś+a, a=0,5(lrz-ls), moment przęsłowy - M=ql·lo^2/8 , Dane:strop składa się z pasa dolnego złożonego z kształtek ceramicznycho dł 25cm, szer 12cm, wys 4cm, zbrojenia w formie kratowniczki z dwóch prętów dolnych i jednego górnego połączonych strzemionami, betonu wypełniającego kształtki ceramiczne, belki układa się na stropie po ustawieniu podpór, belki stropowe opiera się na murach za pośrednictwem wieńców żelbetowych zbrojonych prętami o śr 10mm i strzemionami o średnicy 4,5mm, pustaki układa się za pomocą pomostu roboczego , układa się je bez zaprawy na styk, Ten rodzaj stropu jest stosowany głów­nie w budownictwie jednorodzinnym. Stropy żelbetowe zalety: mają dużą sztywność, są trwalsze, mają dużą odporność ogniową , są odporne na chwilowe przeciążenia i dobrze zno­szą obciążenia dynamiczne, charakteryzują się dobrą współpracą poszczegó­lnych elementów występujących w konstrukcji stropu, dobrze usztywniają ściany budynku, wzmacniają' budynek na działanie sił wywołanych nierównomiernym osiadaniem gruntu, silnymi wiat­rami, wstrząsami itp. wadami: mała izolacyjność termiczna i akustyczna, wrażliwość na działanie związków chemicznych, a zwłaszcza kwasów, cukrów i substancji zawierających siarkę, znaczne zużycie drewna w wypadku wykony­ wania stropów monolitycznych, betonowanych w des­kowaniu. Stropy żelbetowe mogą być wykonywane jako monolityczne albo montowane z elementów pre­fabrykowanych. Stropy prefabrykowane. Zalety:krótszy czas wykonania, lepsze wykorzystanie kwalifikacji pracowników,lepsze wykorzystanie materiałów budowlanych, maszyn i urządzeń budowlanych, umożliwiają wykonawstwo stropów w okresie zi­mowym bez stosowania specjalnych zabezpieczeń przed działaniem mrozu, umożliwiają wzrost jakości i wydajności pracy po­przez specjalizację robotników, ułatwiają równomierne zatrudnienie pracowników, umożliwiają obciążenie konstrukcji bezpośrednio po zmontowaniu stropu. Wady:konieczność stosowania dodatkowego zbrojenia ze względu na transport i montaż prefabrykatów,wysokie wymagania w zakresie dokładności wyko­nania elementów zgodnie z projektem,konieczność konstruowania niekiedy dosyć skomplikowanych połączeń prefabrykatów, konieczność stosowania ciężkiego sprzętu mon­tażowego (przy dużych wymiarach elementów),możliwość występowania pęknięć tynku na styku płyt stropowych (w wyniku tzw. klawiszowania, czyli niezależnego uginania się poszczególnych elementów).Stropy żelbetowe można podzielić na trzy grupy: stropy monolityczne betonowane w deskowaniu, stropy prefabrykowane z elementów drobno- i śre­dniowymiarowych, stropy prefabrykowane z elementów wielkowymia­rowych. Stropy monolityczne Stropy żelbetowe monolityczne dzieli się na: płytowe (bezbelkowe), płytowo-żebrowe, gęstożebrowe, grzybkowe. Stropy monolityczne gęstożebrowe. Składają się one z płyty żelbetowej i żeber o rozstawie osiowym do 90 cm. Przestrzeń między dolną powierzchnią płyty a żebrami może być wypełniona lub pozostawiona bez wypełnienia. Oparcie stropów gęstożebrowych na ścianach noś­nych wykonane jest w postaci wieńca żelbetowego wyle­wanego razem ze stropem. Rozróżnia się trzy rodzaje stropów monolitycznych gęstożebrowych: stropy bez wypełnienia, stropy z wypełnieniem nietrwałym, stropy z wypełnieniem trwałym. Do stropów tych zaliczamy m. in.:strop Akermana, strop TK, strop MK-1. Strop Akermana Wykonuje się go z pustaków ceramicz­nych wysokości 15, 18, 20 lub 22 cm, szerokości 30 cm i długości 19,5 lub 29,5 cm Konstrukcję nośną stropu stanowią żebra żelbetowe o rozstawie osiowym 31 cm. Współpracują one z płytą betonowa wylaną na pustakach. Żebra opierają się na ścianach nośnych za pośrednictwem wieńca. Wysokość pustaków dobiera się w zależności od rozpiętości i obciążenia stropu - im większe obciążenie i rozpiętość stropu, tym wyższe pustaki. Strop Akermana jest stosunkowo lekki i stanowi dobre podłoże pod tynk na suficie. Żebra zbrojone są jednym prętem stalowym o średnicy wyni­kającej z obliczeń statycznych. Właściwe położenie prę­tów nośnych zapewniają strzemiona otwarte, opierającesię na pustakach. Strzemiona wykonuje się ze stali zbrojeniowej o średnicy 4,5-^-6,0 mm i rozmieszcza się je co 33 cm. Przy rozpiętości stropu do 4,5 m i przy niewielkich obciążeniach użytkowych strzemiona moż­na dawać tylko w części przypodporowej na odcinku o długości równej ^l/5 odległości między podporami. Zbrojenie nośne w co drugim żebrze powinno być od­gięte przy podporze pod kątem 45^J i zakotwione w stre­fie górnej. W stropach o rozpiętości do 5,0 m można nie dawać płyty betonowej. Wówczas trzeba tylko zabez­pieczyć górne powierzchnie pustaków 2-centymetrową warstwą zaprawy lub betonu. Po rozstawieniu pusta­ków i ułożeniu zbrojenia w żebrach oraz w wieńcach przystępuje się do betonowania stropu. Beton powinien być co najmniej klasy B15 o konsystencji plastycznej. Średnice ziarn żwiru użytego do mieszanki betonowej nie powinny przekraczać 20 mm. Betonuje się jedno­cześnie wieńce i żebra stropu, a na wierzchu pustaków układa się warstwę betonu o grubości 3 h-4 cm. Wieńce stropu Akermana zbrojone są najczęściej 4 prętami o średnicy 10-^12 mm, połączonymi strze­mionami o średnicy 3^-4,5 mm rozstawionymi co 33 cm. Pustaki umieszczone przy wieńcu muszą mieć denka (podobnie jak pustaki w stropie Fert), zapobiega­jące dostawaniu się mieszanki betonowej do ich środka w czasie betonowania wieńca. Beton układany w żeb­rach i wieńcach zagęszcza się ręcznie. Płytę betonową nad pustakami można zagęszczać mechanicznie przy użyciu wibratorów powierzchniowych. Stropy prefabrykowane Stropy prefabrykowane ze względu na wielkość elementów dzieli się na dwie grupy: stropy prefabrykowane z elementów średniowy­miarowych, stropy prefabrykowane z elementów wielkowymia­rowych. Z uwagi na rodzaj konstrukcji prefabrykowa­ne stropy dzieli się na cztery rodzaje: belkowo-pustakowe, belkowo-płytowe, belkowe, wielkopłytowe. Trzy pierwsze rodzaje zalicza się do stropów średnio­wymiarowych, a ostatni - do wielkowymiarowych. Strop DZ Stropy DZ składają się z prefabrykowa­nych belek o rozstawie osiowym 60 cm, pustaków betonowych, gipsowych lub ceramicznych oraz górnej płyty betonowej, współpracującej z belkami przy przenoszeniu obciążeń działających na strop. W zależności od rodzaju belek rozróżnia się stropy: DZ-3 DZ-4 DZ-5 Belki DZ-3 i DZ-4 powinny opierać się na ścianach nośnych na odcinku o długości co najmniej 8 cm, a belki DZ-5 - 10 cm za pośrednictwem wieńca. W tym celu stosuje się tzw. wieniec opuszczony Belki można również oprzeć bezpośrednio na ścianie Zbrojenie wieńców składa się z czterech prętów podłużnych o średnicy nie mniejszej niż 10 mm oraz strzemion o średnicy 4,5 mm. rozmieszczonych co 30 cm. Belki zamocowane w ścianie muszą mieć przy podporze również zbrojenie górne, którego koniec kotwiony jest w wieńcu. W tym celu po ułożeniu belek i pustaków przewleka się przez wystające strzemiona jeden pręt zbrojeniowy W czasie wykonywania stropu DZ belki należy doda­tkowo podeprzeć rygami (deskami na rąb) opartymi na stemplach. Górny poziom ryg przyściennych powinien być o 5 mm niższy od ryg środkowych. W stropach o roz­piętości 540 cm i większej stosuje się co najmniej jedno żebro rozdzielcze przebiegające prostopadle do belek stropowych, a gdy zachodzi potrzeba dobrego usztywnienia ścian budynku stropami, to jedno żebro rozdzielcze stosuje się przy rozpiętości stropu do 480 cm, dwa - od 480 do 540 cm oraz trzy - przy rozpiętości powyżej 540 cm. Wykonanie żebra ułatwiają prefabrykowane kształtki żebrowe. Można również w tym celu stosować zasklepione pustaki (pustaki z den­kami) rozsunięte na odległość 7-=-10 cm. Stropy wielkopłytowe. W budynkach o ścianach z prefabrykatów wielkoblokowych i wielkopłytowych oraz w budynkach o konstrukcji szkieletowej stropy są 'najczęściej wykonywane z prefabrykatów wielkopły­towych. Z uwagi na konstrukcję prefabrykowane stropy wiel­kopłytowe dzieli się na: gęstożebrowe (z wypełnieniem lub bez wypeł­nienia), żebrowe, fałdowe, rusztowe, płytowe pełne. Elementy stropów wielkopłytowych mają szerokość od 1,20 do 2,40 m oraz długość 2,40; 3,00; 3,60; 4,80 lub 6,00 m. Spotyka się również prefabrykaty stropowe o szerokości większej, dostosowanej do szerokości po­mieszczeń. Najbardziej rozpowszechnione są płyty stropowe wielokanałowe (żerańskie) oraz płyty pełne Grubość płyt pełnych nie przekracza 16 cm, a kanałowych - 24 cm. Płyty te wykonuje się z betonu zwykłego klasy B20 jako jedno­kierunkowo zbrojone, czyli przystosowane do dwu­stronnego podparcia. Produkuje się również płyty pełne krzyżowo zbrojone przystosowane do oparcia wzdłuż obwodu.

Schody są konstrukcją budowlaną, służącą do komuni­kacji pieszej w kierunku pionowym w budynku lub poza nim Głównym elementem schodów jest stopień. Płaszczyzna pozioma stopnia zwie się podnóżkiem (stopnicą), a pionowa - p r z e d n ó ż -kiem (podstopnicą). Szereg stopni tworzy bieg schodowy. Schody składające się /. kilku biegów mają spoczniki. Ze względu na położenie w stosunku do stropów spoczniki dzieli się na: piętrowe (na poziomie stropów) ora/ międzypiętrowe (w połowie odległości między są­siednimi stropami). W języku potocznym spoczniki pię­trowe nazywa się podestami, a spoczniki międzypięt­rowe - spocznikami. Bardzo ważnym elementem scho­dów, ze względu na bezpieczeństwo użytkowników, jest balustrada. Zabezpiecza ona przed spadnięciem ze schodów oraz ułatwia, zwłaszcza osobom, stun^yrt i małym dzieciom, poruszanie się po schodach. Przestrzeń wolną, występującą między dwoma biega­mi schodowymi, nazywa się duszą. W budynkach wielokondygnacyjnych schody umieszczone są w wydzielonym pomieszczeniu, zwanym klatką schodową. Schody można klasyfikować w zależności od: przeznaczenia i usytuowania, kształtu i położenia biegów, materiału użytego do ich wykonania, odporności na działanie ognia. Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się schody: główne, gospodarcze, strychowe, piwniczne, to­warowe, pożarowe - zwane też ewakuacyjnymi. Ze względu na usytuowanie rozróżnia się scho­dy wewnętrzne i schody zewnętrzne. Schody wewnętrz­ne służą do komunikacji wewnątrz budynku, zewnętrz ne prowadzą do budynku lub służą do pokonywania różnic wysokości terenu. W zależności od kształtu i położenia bie­gów rozróżnia się schody : jednobiegowe proste, dwubiegowe proste, dwubiegowe powrotne (zwykłe), dwubiegowe łamane, dwubiegowe powrotne z podwójnym dolnym lub górnym biegiem, trójbiegowe łamane powrotne, kręte (kręcone), wachlarzowe, zabiegowe powrotne, zabiegowe. Ze względu na rodzaj materiału użytego do wykonania rozróżnia się schody: żelbetowe, ceglane (ceramiczne), kamienne, stalowe i drewniane. Obecnie najczęściej wykonuje się schody żelbetowe. W zależności od odporności na działanie ognia schody dzieli się na: ogniotrwałe (niepalne) - żelbetowe, betonowe, kamienne, ceramiczne, stalowe, nieogniotrwałe (palne) - drewniane. Wymagania obowiązujące przy projektowaniu schodów Szerokość i wysokość stopni scho­dów powinny być dostosowane do przeciętnej długości kroku ludzkiego, która wynosi 60^-65 cm. Wysokość stopni, zgodnie z przepisami budowlany­mi, nie powinna przekraczać: 20 cm - w schodach do piwnic oraz na poddasza nieużytkowe lub służące do przechowywania siana i sło­ my w budynkach inwentarskich, 19 cm - w budynkach jednorodzinnych i zagrodo­ wych oraz w mieszkaniach dwupoziomowych, w gara­ żach wbudowanych i wolno stojących (wielostanowis­kowych). 17,5 cm - w budynkach wielorodzinnych, budyn­kach zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicz­nej, a także w budynkach produkcyjnych i magazyno-wo-składowych, 15 cm w przedszkolach i żłobkach oraz w budyn­kach zakładów opieki zdrowotnej. Liczba stopni. W jednym biegu schodów stałych, łączących kondygnacje nadziemne nie powinno być wię­cej niż: 14 stopni - w budynkach zakładów opieki zdrowo­tnej, 17 stopni - w pozostałych budynkach. Liczba stopni w jednym biegu schodów zewnętrznych nie powinna przekraczać 10. Nachylenie biegów. Stosunek wysokości do szero­kości stopnia określa nachylenie biegu schodowego w stosunku do poziomu Nachy­lenie biegów może wynosić 18 — 32° (32 — 63%), a w schodach strychowych, piwnicznych i przemysło­wych nawet 45° (100%). Najbardziej strome są scho­dy drabiniaste - 60-65° (170-200%) i drabiny - do 75° (370%). Szerokość biegów i spoczników. Oświetlenie schodów. Schody umieszczone w klatce schodowej mogą być oświetlone za pomocą okien umie­szczonych w ścianie zewnętrznej na każdej kondygnacji, o powierzchni nie mniejszej niż ^]/i2 rzutu klatki schodo­wej, albo też za pomocą świetlika dachowego (lub okien w górnej części klatki schodowej wyprowadzonej ponad dach), o powierzchni nie mniejszej niż ^3/4 rzutu klatki schodowej. Przy tym ostatnim sposobie oświetlenia schody powinny mieć duszę o powierzchni 0,25 m^2 na każdy metr wysokości klatki schodowej. Balustrady i poręcze. Schody zewnętrzne i wewnęt­rzne o wysokości przekraczającej 0,5 m powinny być zaopatrzone w balustrady lub inne zabezpieczenia od strony otwartej. Schody zewnętrzne i wewnętrzne w bu­dynku użyteczności publicznej powinny mieć balustrady lub poręcze przyścienne, umożliwiające lewo- i prawo­stronne ich użytkowanie. Przy szerokości biegu scho­dów większej niż 4 m należy zastosować dodatkową balustradę. Rodzaje konstrukcji schodów Podstawowymi elementami nośnymi w konstrukcji schodów są belki lub płyty, które mogą opierać się na ścianach albo na słupach. W zależności od rodzaju elementów nośnych rozróż­nia się schody: belkowe , schody płytowe , schody belkowo-płytowe . Schody belkowe. Schody te ze względu na sposób zamocowania stopni dzieli się na: wspornikowe, w których każdy stopień jest niezależną belką utwierdzoną w ścianie nośnej, dwuwspornikowe, w których stopnie każde­ go biegu opierają się na belce umieszczonej pod nimi w środku rozpiętości, zwanej belką policzkową, jednoprzęsłowe (wolno podparte lub za­mocowane) oparte na ścianach, na ścianie i belce poli­czkowej lub na dwóch belkach policzkowych. Spoczniki schodów belkowych mają konstrukcję pły­tową lub płytowo-żebrową (płytowo-belkową). Nazwa „schody belkowe" wynika wyłącznie z konstrukcji bie­gów. Schody belkowe mogą być wykonywane z drewna, metalu, kamienia i żelbetu. Schody płytowe. Schody te składają się z płyty biegowej i płyty spocznikowej, przy czym bieg może być: płytą wspornikową osadzoną w ścianie nośnej , płytą wolno podpartą na płytach spocznikowych, połączony w jednolity element z płytami spoczni­kowymi - tworzą razem płytę jednoprzęsłową załamaną (wolno podpartą lub zamocowaną w poprze­cznych ścianach klatki schodowej). Schody płytowe wykonuje się z żelbetu; mogą być monolityczne lub prefabrykowane. Schody belkowo-płytowe. Schody te składają się z płyt i belek (żeber) najczęściej połączonych ze sobą w jeden monolit. Rozróżnia się schody z belkami spocznikowymi (rys. 3-7#) oraz z belkami spocznikowymi i policzkowymi (rys. 3-76). W pierwszym wypadku belki służą do oparcia spocz-ników i biegów, w drugim - biegi opierają się na belkach policzkowych, które z kolei opierają się na belkach spocznikowych Schody żelbetowe monolityczne z biegami wspornikowymi, z belkami policzkowymi, z belkami spocznikowymi, płytowe. Schody prefabrykowane , Schody z prefabrykatów drobnowymiarowych. Schody drewniane Zgodnie z przepisami przeciwpożarowymi prawo budo­wlane zezwala na wykonywanie schodów drewnianych w budynkach mieszkalnych do dwóch kondygnacji, przy rekonstrukcji obiektów zabytkowych oraz w bu­dynkach gospodarczych. Stosowanie schodów drewnia­nych w budynkach wielorodzinnych, mających więcej niż dwie kondygnacje, jest zabronione.Schody drewniane wykonuje się najczęściej z drewna iglastego (sosna, świerk), a rzadziej z liściastego twar­dego (dąb, buk). Drewno dębowe lub bukowe stosuje się najczęściej na podnóżki w budynkach o dużym natężeniu ruchu, ze względu na jego znaczną wytrzyma­łość i małą ścieralność. Również schody murowane, stalowe lub żelbetowe mogą mieć podnóżki wykonane z drewna. Stosowane są trzy rodzaje schodów drewnianych: drabiniaste, policzkowe ze stopniami wpuszczonymi lub wsuwanymi, siodłowe ze stopniami nakładanymi. Podstawowymi elementami nośnymi schodów dre­wnianych są policzki wykonywane z bali grubości 5^-8 cm i szerokości 20-^37 cm. Schody kamienne i ceglane są obecnie rzadko stosowa­ne i to przeważnie jako schody zewnętrzne. Niekiedy występuje potrzeba ich wykonania w rekonstruowanych budynkach zabytkowych. Schody kamienne były dawniej wykonywane w budynkach' reprezentacyjnych. Obecnie, gdy zachodzi taka potrzeba, wykonuje się imitację schodów kamien­nych, pokrywając schody żelbetowe płytami kamienny­mi. Do budowy schodów stosowano skały twarde (gra­nity, sjenity, piaskowce) i skały o mniejszej twardości (marmury, dolomity, twarde wapienie). Schody kamien­ne wykonywano jako wspornikowe lub obu­stronnie oparte na murach, albo belkach policzkowych stalowych. Przy stopniach mocowanych wspornikowe w murze szerokość biegu nie powinna przekraczać 1,30 m - gdy wykonane są one ze skał twardych oraz 1,00 m - gdy wykonane są ze skał o mniejszej twardości. Jeżeli stopnie kamienne oparte są na obu końcach, to szerokość biegu może wynosić 2,20 m - przy zastosowa­niu skał twardych oraz 1,70 m - przy zastosowaniu skał o mniejszej twardości. Schody metalowe są rzadko stosowane, mimo że są znacznie lżejsze od schodów żelbetowych. Podstawową ich wadą jest spadek wytrzymałości po ogrzaniu do temperatury ponad 500°C, co może nastąpić w wypad­ku pożaru. Dlatego też schody metalowe, przeważnie stalowe, stosuje się jako schody pomocnicze w halach przemysłowych, prowadzące do maszyn, na antresole itp. W budynkach mieszkalnych stosowane są niekiedy w kotłowniach. W budynkach tymczasowych skła­danych z kontenerów metalowych schody stalowe sto­sowane są jako schody zewnętrzne.

Dachy Podstawowym zadaniem dachu jest zabezpieczenie bu­dynku przed wpływami atmosferycznymi, tj. deszczem, śniegiem, wiatrem, oraz przed działaniem zbyt niskiej lub zbyt wysokiej temperatury powietrza. Dach decydu­je również o wyglądzie całego budynku. Elementy dachu. Każdy dach składa się z konstruk­cji nośnej, pokrycia, podkładu usztywniającego i pod­trzymującego pokrycie oraz urządzeń do odprowadza­nia wody (rynny, rury spustowe, obróbki blacharskie koszy itp.) Konstrukcja nośna dachu wykonywana jest najczęś­ciej z żelbetu lub drewna, a w halach przemysłowych o dużych rozpiętościach - ze stali. Powierzchnia dachu składa się z płaskich połaci lub stanowi odpowiednio ukształtowaną krzywiznę.Połacie dachowe ograniczone są krawędziami. Krawędzie poziome najniżej położone tworzą okap. a najwyżej położone kalenice. Krawedzie dachowe przebiegające ukośnie do poziomu to naro­ża i kosze, przy czym mówimy o narożu, gdy połacie tworzą kąt wypukły, a o koszu - gdy kąt wklęsły. Pochylenie połaci dachowych. Pochylenie (spadek) połaci dachowych określa się stosunkiem wysokości h do rzutu poziomego szerokości połaci s. Pochylenie połaci równa się zatem tangensowi kąta zawartego między płaszczyzną połaci dachowej i płasz­czyzną poziomą. Spadek połaci może być również po­dawany w procentach lub określany wartością kąta nachylenia połaci dachowej do poziomu. Pochylenie połaci dachowych zależy od warunków klimatycznych, rodzaju pokrycia, rodzaju konstrukcji dachowej, prze­znaczenia poddasza oraz wymagań architektonicznych związanych z obowiązującym w danym regionie stylem architektonicznym. Typy dachów. W zależności od szerokości budynku i jego rozplanowania w rzucie poziomym, a także ze względów architektonicznych i funkcjonalnych, stosuje się następujące typy dachów o płaskich poła­ciach: jednopołaciowe, zwane też pulpitowymi, dwupołaciowe, czteropołaciowe, mansardowe, półszczytowe, naczółkowe, namiotowe, pilaste. Budynki o bardzo dużym rzucie poziomym, np. hale przemysłowe, hale sportowe, kryte baseny, sale teatral­ne mają najczęściej dachy o powierzchniach krzywoli­niowych . Do najczęściej stosowanych dachów o powierzchniach krzywoliniowych zalicza dachy: walcowe, konoidalne, beczkowe, paraboliczno hiperboliczne, fałdowe, kopulaste, paraboliczne. Przy rekonstrukcji obiektów zabytkowych wyko­nywane są dachy stożkowe wieżowe i hełmowe Dachy o konstrukcji drewnianej Drewniane konstrukcje dachowe ze względu na wymia­ry i sposób łączenia elementów dzieli się na ciesielskie i inżynierskie - wykonywane najczęściej w postaci dźwi-garów deskowych. Konstrukcje dachowe ciesielskie. Do tego typu konstrukcji zalicza się dachy: krokwiowe i krokwiowo-zastrzałowe, jętkowe, płatwiowo-kleszczowe, wieszarowe. Wykonywano je bez żadnych obliczeń statycznych, to­też nośność poszczególnych elementów nie była w pełni wykorzystana. Elementy łączono między sobą za pomo­cą odpowiednich zaciosów. Spotyka się jeszcze zabyt­kowe budynki, w których więźby dachowe wykonane są bez użycia gwoździ, jako łączniki stosowano wówczas kołki z drewna dębowego. Łączenie poszczególnych elementów w konstrukcji dachowej ciesielskiej nazywa­no wiązaniem dachu i stąd wywodzi się stosowa­ne do dziś określenie - więźba dachowa. Konstrukcje dachowe inżynierskie. Bardziej ekono­miczne od konstrukcji ciesielskich są konstrukcje drew­niane inżynierskie, w których nośność drewna wykorzy­stywana jest prawie w pełni ze względu na stosowanie łączników (gwoździe, śruby, sworznie i pierścienie) w małym stopniu osłabiających przekroje łączonych elementów. Najbardziej ekonomiczne są konstrukcje in­żynierskie klejone, w których nośność drewna wyko­rzystywana jest w 100%, gdyż nie mają one żadnych łączników wymagających wykonania otworów lub gniazd do ich osadzenia w łączonych elementach. Dachy krokwiowe stanowią naj­prostszy typ konstrukcji dachowej ciesielskiej . Składają się one z wiązarów trójkątnych powstałych przez odpowiednie połączenie pary krokwi z belką stropu drewnianego nad najwyższą kondygna­cją. Rozstaw wiązarów zależy od obciążenia poszczegól­nych krokwi i wynosi od 0,8 do 1,0 m. Dachy krok­wiowe można stosować przy szerokości budynku do 6,0 m. Przy tej rozpiętości długości krokwi nie powinny przekraczać 4,5 m. Przekroje belek stropowych - zwanych w tym wypad­ku belkami wiązarowymi, gdyż razem z krok­wiami tworzą wiązar dachowy - zależnie od rozpiętości i obciążenia stropu mają wymiary 14x20-^20x26 cm. Wymiary przekroju poprzecznego krokwi również zależą od ich obciążenia, rozstawu oraz długości i wynoszą 5 x 16^8 x 16 cm. Dachy krokwiowe mają połacie nachylone do po­ziomu pod kątem 30-^-60°. Przy mniejszym po­chyleniu krokwie są wystarczająco usztywnione w kie­runku podłużnym budynku przez deskowanie stanowią­ce podkład pod pokrycie dachowe. W dachach o po­chyleniu powyżej 45° należy dodatkowo stosować wiatrownice o przekroju 3,8 x l O -=- 5 x 14 cm przy­bite ukośnie od dołu do każdej krokwi dwoma gwoź­dziami. Obciążenia dachu krokwiowego na ściany budynku przenoszą się za pośrednictwem belek wiązarowych lub belek wiązarowych i murłatów (namurnic), gdy ściana jest murowana z drobnych elementów. Dachy jętkowe Przy szerokości budynku ponad 6,0 m konstrukcja krokwiowa staje się nieekonomiczna. Stosuje się wówczas wiązary jętkowe, które róż­nią się tym od krokwiowych, że mają dodatkowy ele­ment poziomy, tzw. jętkę. Jętka dzieli krokiew-na dwa odcinki w stosunku 3:2, przy czym odcinek dolny jest zawsze dłuższy. Dolny odcinek krokwi ma z reguły długość do 4,5 m, a górny - do 2,5 m. Długość jętki nie przekracza na ogół 3,5 m. Dachy jętkowe mają połacie o nachyleniu 35-^67°. W budynkach mających pokoje na poddaszu jętki wykorzystywane są jednocześnie jako belki lekkiego stropu nad poddaszem. Charakterystyka konstrukcji. Dachy jętkowe mogą mieć jętki nie podparte lub podparte jednym albo dwo­ma rzędami słupów za pośrednictwem płatwi. Słupy te nazywane są przez cieśli stolcami, dlatego też dachy jętkowe mogą być bezstolcowe, jednostolcowe i dwu-stolcowe. Wiązary z jętkami nie podpartymi stosuje się przy rozpiętości dachu do 7,5 m . Przy roz-piętościach większych (do 9 m) stosuje się wiązary z jętkami podpartymi w połowie ich długości , a przy rozpiętości dachu od 9 do 12 m jętki podpiera się dwoma rzędami słupów. W celu zmniejszenia rozpiętości płatwi i usztywnienia konstrukcji dachu jętkowego w kierunku podłużnym stosuje się miecze połączone dołem ze słupem, a górą z płatwią. Pochylenie mieczy wynosi zwykle 45 , a ich długość 1,0— 1,20 m. Tradycyjne połączenie jętki z krokwią wykonywano na wrąb w półjaskółczy ogon (rys. 4-19). Połączenie takie nie jest już stosowane ze względu na dużą praco­chłonność oraz z uwagi na osłabienie krokwi wycięcia­mi. Obecnie połączenie jętki z krokwią wykonuje się na gwoździe . Dachy płatwiowo-kleszczowe więźba dachowa składa się z wiązarów pełnych rozmieszczonych co 3-5 m i wiązarów pustych. Wiązar pełny składa się z pary kro­kwi, pary kleszczy i dwóch słupów oraz belki wiązaro-wej (gdy strop jest drewniany). Jeżeli strop poddasza jest żelbetowy lub stalowo-ceramiczny, słupy opiera się na podwalinach (krawędziakach drewnianych) położo­nych na stropie w kierunku prostopadłym do płaszczyz­ny wiązara Wiązary puste, zwane też pośrednimi, skła­dają się tylko z dwóch krokwi połączonych w kalenicy i opartych dołem na płatwi stopowej Kleszcze obejmują z obu stron krokwie i słupy oraz usztywniają dach w kierunku poprzecznym. Ze słupami są one połączone na wrąb wzajemny pełny i śrubę o średnicy 18 mm, a z krokwiami na półjaskół-czy ogon i śrubę lub kołek dębowy o średnicy 12 mm Wystarczające usztywnienie dachu w kierunku podłu­żnym zapewniają miecze połączone z płatwiami i słu­pkami; jedynie w stromych dachach budynków wolno stojących stosuje się dodatkowo wiatrownice przy­bijane ukośnie do spodu krokwi. Z uwagi na deficyt drewna dachy płatwiowo-klesz-czowe wykonuje się obecnie z bali i desek Jeśli spadki połaci dachowych są nieduże, to stosuje się wiązary płatwiowo-kleszczowe podparte jednym , dwoma lub trzema rzędami słupów. Roz­wiązanie z jednym rzędem słupów podpierających dach za pomocą płatwi kalenicowych stosuje się przy roz­piętości dachu do 8 m w budynkach dwutraktowych. Dachy jednopołaciowe stosuje się w budynkach o nie­wielkiej szerokości, w budynkach przylegających do granicy działki sąsiada oraz przybudowanych do budynków istniejących o większej wysokości. Dachy jednopołaciowe o małym pochyleniu w zależności od rozpiętości mają konstruk­cję krokwiową , krokwiowo-zastrzałową lub płatwiowo-kleszczową . Dachy jednopołaciowe o dużym pochyleniu stosuje się wiązary płatwiowo-kleszczo-we i wieszarowe . Ściana pulpitowa w obu rozwiązaniach połączona jest z konstrukcją ścianki stolcowej za pomocą kotwi przymocowanych do słupów. Powiązanie takie zapobiega wywróceniu się ściany pulpitowej pod wpływem ssania wiatru. Także w obu rozwiązaniach płatew stopowa przy okapie musi być zakotwiona, gdyż przenosi na konstrukcję ściany siły od parcia wiatru na połać dachową i od ssania wiatru po stronie ściany pulpitowej.

---